31/12/10

Buonas antradas




- A l'Admenistraçon, scritores i lheitores deste blogue deseio un bun Anho Nuobo

- Que l anho de 2011 seia mais un anho grande an testos i crónicas, para bien de la scrita i lhéngua mirandesa i de la cultura an giral

- Buonas antradas

Faustino Antão




Darmos-mos de cuonta


L rapaç antrou na staçon de l metro i ampeçou a tocar l biolino. Era ua purmanhana frie de Janeiro. Tocou uns 45 minutos, seis músicas de Bach. Durante esse tiempo, cumo era hora de punta, miles de pessonas habien de passar pulhi, la más grande parte deilhas camino de l trabalho.
Apuis de uns trés minutos, un home dou-se de cuonta que stában a tocar música, abrandou l passo i parou un cachico a scuitar, mas nistante cuntinou l sou camino
Passou outro minuto i l tocador recebiu la sue purmeira smola, ua moneda que ua tie la botou sien nien sequiera mirar par’el.
Más un cachico i outro home stribou-se na parede delantre de l tocador a oubir, mas dou-le us spreitadela al reloijo i fui-se ambora. Cumo quiera que yá staba atrasado para l trabalho.
L que le botou más fé al tocador fui un garotico de uns 3 anhos, que se specou a mirar par’el, mas sue mai puxou-lo i arrastrou-lo deilhi, siempre a rebirar la cabeça al para trás. Inda más dous ó trés garotos armórun l cinema de se querer parar a scuitar la música mas las mais ó ls pais arrastrórun-los trás deilhes.
Ne ls 45 minutos que l tocador stubo eilhi, solo 6 ó 7 pessonas parórun a scuitar un cachico. Uas 20 dórun-le denheiro i cuntinórun l sou camino ne l passo normal. Arrecolhiu uns 32 dólares de smola. Quando parou de tocar naide se dou de cuonta, tirando-se ua tie que fui a falar cun el. Naide le batiu palmas.
Naide se dou de cuonta que l tocador ( l rapaç de l retrato eiqui anriba) era Joshua Bell, un de ls biolinistas más buonos de l mundo, assi a mod’un Cristiano Ronaldo de l biolino. Tocou 6 de las más marabelhosas pieças de música algua beç screbidas pula mano de l Home, nun biolino Stradivarius de l seclo XVII, abaluado nuns 3,5 melhones de dólares. Dous dies atrasado habie dado un cuncerto nun tiatro de Boston i ls belhetes custában uns 100 dólares.
La stória ye berdadeira. La cousa fui amanhada por un jornal amaricano – The Washington Post – cumo parte de ua spurmentaçon subre l que las pessonas se dan de cuonta – perceçon -, gusto i prioridades. Querien spurmentar se, nun sítio an que nun stamos a la spera i a ua hora a que nun mos cumben, mos damos de cuonta de “l belo”, la beleza, se paramos para l’apreciar, se mos damos de cuonta de l “talento” quando nun stamos porcatados para l ancuntrar.
Ua de las cunclusones podie ser: se nien sequiera somos capazes de mos pararmos un cachico a oubir quando mos sbarramos cun un de ls músicos más buonos de l mundo, a tocar la más buona música, nun de ls anstrumientos más buonos, se nien assi tenemos un cachico para parar i scuitar, anton nun bos digo nada subre las carradas de outras marabilhas que bamos a deixar perder an 2011…
Bidio ne l youtube eiqui
Un 2011 acuquelhado de cousas buonas para todos!

30/12/10

Dicionairo de la Lhéngua Pertuesa Mediebal i l "Disque-Gramática"

Un dicionairo specializado an la lhéngua pertuesa de l período mediebal, zde l anho 1100 até meados de l seclo XVI, fui lhançado an 2008 pul'eiditora de l'Ounibersidade Stadual de Lhondrina, Paraná, Brasil. L'oubra, de l porsor Joaquim Carvalho da Silva, aborda ls aspetos semánticos, eipistemológicos i ourtográficos, i repersenta ua relebante cuntribuiçon para studantes, pesquisadores i demais antressados ne l assunto.
Porsor de l departamiento de Lhetras Bernáculas i Clássicas daqueilh'ounibersidade, l outor trabalhou por cerca de doze anhos ne l studo i pesquisa, i reuniu cerca de 17 mil berbetes, an 310 páiginas. Segundo el, l bocabulairo de l eidioma naquel período era de cerca de 15 mil palabras, sendo que las spressones eicedentes son por cuonta de las muitas bariaçones ancuntradas.
La lhéngua pertuesa passou, culs anhos, por ua série de bariaçones, i l eidioma, até chegar als dies d'hoije, fui recebendo nuobas palabras, struturas i custruçones, cun caratelísticas próprias de cada region an qu'era falado. Por esso, para ls studiosos que percísan pesquisar an testos antigos, cum'aqueilhes que trabálhan cun Stória, Lhiteratura, Filologie i Música, por eisemplo, l dicionairo será de grand'outilidade.
«Trabalho cun lhéngua mediebal an la lhiteratura hai bários anhos i siempre senti necidade dun dicionairo que m'ajudasse a eidentificar palabras outilizadas ne ls testos mais primitibos. Muitas palabras atuales teníen, antigamente, ourtografie bastante çfrente, sendo defíceles de séren eidentificadas», comenta l porsor Joaquim Carvalho da Silva.
L dicionairo stá a ser bendido por R$ 65,00, cun pedidos pul sítio de la UEL (Ounibersidade Stadual de Lhondrina), www2.uel.br/editora, i, por anquanto, nun stá çponible an l'anternete. Mas quien necitar de l'ajuda de l porsor, puode ousar l "Disque-Gramática", criado por el mesmo hai 13 anhos, i que recebe cerca de 20 cunsultas por die. L númaro ye +55 (43) 3371-4619.
Célia Borges

Lhebarmos l Nino pulas rues (cuncurso)

Nua frie tarde de l die de Natal, ancuntraba-se nua squinica de l fondo de l'eigreija de Zenízio l Padre Formariç a ler l Brebiário i a fazer uas cúrtias ouraçones, quando oubiu ls suables passicos dun rapazico chamado Pedrico, cun arrimado a siete anhos d'eidade.
Pedrico achegou-se de l Presépio, mirou pa ls lhados para cunfirmar que naide staba a ouserbá-lo, agarrou ne l Nino Jasus que staba na Cabanhica, scundiu-lo ambaixo la çamarrica i saliu de l'eigreija. Muntou-se na bicicleta que habie deixado ancostada a la piedra de l Sagrado i fui a dar uas buoltas pulas rues de Zenízio cun l Nino Jasus acostadico a el. Al fin de arrimado a ua hora tornou pa l’eigreija, ancostou la bicicleta a la piedra de l Sagrado i antrou na eigreija cul Nino scundido ambaixo la çamarrica.
L Pe. Formariç, cuntinou assossegado i scundido na squinica de l fondo de l'eigreija, a ouserbar l que se passaba. Pedrico, tornou a poner l'eimaige de l Nino na Cabanhica i saliu. Quando se staba a chubir na bicicleta l Pe. Formariç nun rejistiu a la curijidade i preguntou-le:
- Pedrico! Porque lhebeste l Nino Jasus?
Pedrico quedou mui assustado, porque cuidou que nun habie sido bisto por naide, mas al fin duns minutos respundiu:
- Padre, fiç ua pormessa!
- L que pormetiste?
- Pormeti-le al Nino Jasus que, se me disse cumo prenda de Natal ua bicicleta, l lhebarie a dar uas bolticas neilha. El dou-me la bicicleta i you bin a cumprir la pormessa al Nino.
L Pe. Formariç, a modos que a brincar i a querer puxar pula eimaginaçon de Pedrico, preguntou-le:
- Porque será que a mi l Nino nun me dá prendas!?
Pedrico respundiu-le:
- Debe ser porque l Pe. Formariç nun lhieba l Nino a andar pulas rues de la nuossa aldé de Zenízio.
L Pe. Formariç pensou debagar na perfundidade de la repuosta de Pedrico i respundiu-le:
- Tenes rezon, Pedrico, l Nino ajuda a quien l lhieba para fuora de l'eigreija. L que fai falta ye fazermos cumo tu Pedrico, lhebarmos l Nino a andar pulas rues de la aldé, para amostrar a toda la giente que l Nino gusta de todos nós tal cumo somos, pequeinhos ó grandes. Muito oubrigado Pedrico por mos ansinares que l amportante ye sermos crianças cumo tu, lhebarmos l Nino para fuora de l'eigreija, a andar cun nós, todos ls dies.

Leonardo Antão






Citaçon de l Die (Cunseilho para Jornalistas)


Se tue mai diç que te ama, cunfirma-lo.

Arnold A. Dornfeld


[An anglés:

If your mother says she loves you, check it out.

Arnold A. Dornfeld]


(retirado deiqui)

Pétalas

Floriu-me la rosa ne l peito
Floriu-me la rosa na mano
Caiu-me la rosa sien jeito
Pétalas spargidas ne l chano

Tirei ls spinos a la rosa
Para eilha nun picar
Tirei l reloijo al tiempo
Para l tiempo nun scapar

L reloijo fui seguindo
I l tiempo an sou andar
I la rosa çfolhada
Cuntinou siempre a cheirar

I you abracei l tiempo
Las pétalas, ua a ua apanhei
L tiempo dou-me cunseilhos
Cun las pétalas medrei

Floriu-me la rosa na alma
I botei un crabo al biento
Creciu-me la fuorça ne l peito
Más fuorte que ye l tiempo

I cun essa fuorça a medrar
You nun me dou por bincida
I bendo la rosa a abrolhar
Corto ls spinos a la bida


Bun anho 2011 para todo mundo!

29/12/10

Milagre de L Nino Jasus (cuncurso)



Sue bida nun yera fácele. Habie-se casado contra la buontade del. L pai amponira-le l home que eilha nun querie. Apuis de lhebar alguns bofetones aceitou la sue sorte. Dezuito anhos, tan nobica! Nunca haberie de squecer l grande amor de la sue bida, l sou Balentin. Muitos suonhos, tantos subressaltos. Tanta beç spertaba cun sudores frius. Bie al sou Balentin a ser spetado por ua baioneta i un bózio de delor fazie-la sentar-se anriba la cama. Sudores frius agarrában-se-le al cuorpo. Nuites sien cuonta ls suonhos nun le dában assossego. Nuites habie an que l suonho yera mais suable. Eilha i Balentin corrien lhadeira abaixo. Todo l cabeço berdegada. Las bides yá todas chenicas de fuolhas amostrában l berde de la sprança. Paredones atrás de paredones mais parecien scaleiras atapetadas. Solo mais tarde, apuis de benir a morar pa l outro lhado de l riu ganhará cuncéncia i poderá ber la grandura i fermosura de l sou Cabeço. Cabeço Bandeira. La corrida ampeçaba a la punta de riba de l Cabeço i solo acababa chegados a la bordica de l riu. Apuis, sentában-se a çcansar i a apanhar fuolgo. Ampeçaba agora l jogo. A ber quien mais chimpas fazie. Bolar pedricas lisicas antes de seren angulhidas pula auga de l riu. Rie-se muito. Habie sido mui feliç. Habie tubido ua mocidade de muita alegrie.
Hai quien diga que ls purmeiros anhos de bida son ls mais amportantes. Lhembra-se mui bien de ir jogando l chupé ne l Bapor que los lhebaba pa l Brasil. Inda pequerrica, ls pais eimigraran pa l Brasil i yera cumo se fusse hoije. Mas fúrun poucos ls anhos que alhá stubírun. L pai cunseguiu ajuntar bun denheiro an pouco tiempo. Bolbidos a la tierra que la biu nacer, l pai cumprou buonas propiades i ainda le sobrou bun denheiro. Criou sous uito filhos zafogado i cun fartura i quando se morriu inda deixou uito contos de reis a cada filho. Yera muito denheiro naquel tiempo.
Habie se casado cun dezuito anhos. Bolbidos dous, yá iba cun l segundo filho na barriga. L purmeiro, Climente, un rapagon. Habie sido sue mai que scolhira l nome. Nun fui contra. L que traie na barriga haberie de se chamar Juan. Yá se habie aquemodado a la bida de casada. Las cousas nun íban mal. L oufício de ferreiro daba siempre para tener pan i bino. L pobo yera grande i la abença daba para mantener la casa farta.
Apuis de nacer Juan, la bida ampeçaba-se a ancarreirar. Yá tenien casa própia, ua buona huorta i ua binha. Calros amostraba-se un bun home. Gustaba de se adbertir. Tenie l sou harmónico que tocaba mui bien. Todo mundo gusta de Calros. Yera mui trabalhador. You yá me habie afeito a el. L trabalho de ferreiro yera agabado. Ampeçara a fazer l galho pa l campanairo de l’eigreija i tamien las barandas pa las scaleiras. Foi custoso acertar cul zeinho. Tenie la questume de zenhar na tierra cul dedo. Fazie i apagaba, fazie i apagaba. Apuis paraba, miraba, tornaba a mirar, un cachico mais fastado. Agarraba un lhapeç, ua fuolha i passaba l zeinho pa l papel. Fui assi que fizo muitos zeinhos que apuis trabalhaba na frauga i todo mundo agababa.
La bida iba correndo i las cousas ancarreirando-se. Mas Spanha spertaba touros anraibecidos. Homes de baionetas nun drúmen. Franco ampeça a zapacenciar homes, mulhieres, curas, bezinos, aldés, bilas, cidades, un paíç, Spanha. La guerra cebíi chega-se a todos ls recantos.
Salir de Spanha l mais debrebe possible. La bida ampeçaba a ser mui defícele i ansuportable. Purmeira heipótese: eimigrar pa l'Argentina mas solo Calros. Haberie que dar-le autorizaçon para bender ls poucos haberes para fazer l denheiro para la passaige. Miu pai, Tiu Bolin, fui contra. Pouco poderie fazer contra la buontade del. Mas roga-le ua praga: se tubires antençon de apuis mandares ir mulhier i filhos bai an paç. Se tubires antençon de nunca mais bolberes que quedes tolhido de piernas i braços.
Segunda heipótese: deixar la mie tierra i l miu paiç i ir cun Calros pa sue tierra i l paiç del, Pertual. Muita çcuçon, muito ralho. You, mais ua beç contra la buontade de miu pai, outorizo la benda de ls nuossos bienes. Calros decidiu ir para sue tierra i you bou cun el. Miu pai staba mui agarrado al sou purmeiro nieto i pediu para criar l nuosso filho, Climente. You nun m’amportaba. Calros fizo algun scalhafato mas dou l sou acordo. Dues horas de lunjura tamien nun era la fin de l mundo i anque fusse custoso era mais fácele solo cun un nino.
Stubímos pouquito tiempo na tierra del, Bempuosta. Habie muito ferreiro i pouco trabalho para tanto. Ruolos, aldé bezina, precisaba dun ferreiro. Alhá fumus. Pessonas mui buonas. Recebírun-mos mui bien. Dous meses se passórun. Yá staba afeita i las pessonas yéran mui nuossas amigas. Nun me deixában faltar nada an casa.
Quando se roga ua praga ye cumo sarna, apega-se. I se nun se stá de cuncéncia lhimpa todo pode passar. Nun sei l que se passou mas ua purmanhana Calros quijo lhebantar-se i nun fui capaç. Quedou tolhido de piernas i braços. Passórun-se dous meses sien salir de la cama. Yá zasperaba. Un nino de cuolho i l miu home tolhido Abençonadas pessonas de Ruolos, que nunca mos deixórun passar fame.
Quando las pessonas stan zasperadas agarran-se a Dius i a todos ls Santicos. Cumo dixe, passados dous meses l miu home ampeçou-se a lhebantar i a andar antre dues mulatas. Iba melhorando i stribado nas mulatas yá iba até la termo. Ua beç dou un cuntapie nua cepa pocha i struncou-la. Bieno para casa i ampeçou a tirar las mulatas. Passado pouco tiempo yá andaba solico sien mulatas i ampeçou a trabalhar.
Iba ser anho nuobo i l die atrás dixo-me: bou-me até Bempuosta, tengo uas cousas alhá para fazer. Manhana a la purmanhana, bien cedico, purpara la burrica i l rapaç i bás a tener cunmigo. Almorçamos alhá i apuis benimos a fin de tarde. Habie ua grande gilada mas assi i todo pus-me a camino. Serie ua buona meia hora de camino. A l'antrada de Bempuosta lhougo me ampéçan a dezir: teneis l diabro an casa, teneis l diabro an casa… Nun antendie l que las pessonas querien dezir mas apuis que bi l Chocalheiro antendi que Calros habie benido apanhar la smuola.
Muito tiempo apuis cuntou-me que le habie pormetido al Nino Jasus de apanhar la smola se lo tirasse daqueilha afliçon i podisse andar antre dues mulatas. L Nino Jasus fizo muito mais que esso. Fizo un milagre! Puso-me a andar cumo dantes.
Bien háiades miu bun Senhor!

29 Dez/2010
António Cangueiro




L cielo strelhado (cuncurso)


Ls garotos stában culas bacas, na regada de trás de ls palheiros. Al rusque fusque botórun las bacas para casa. Yá a camino de casa, dixo Jantonho, Mira Angrácia, yá se bei la Streilha Buieira. Mira que si relhuç hoije, porquei será? Sei te alhá? Será porque bai a ser l Natal? Diçque que ye nesse die que nace l nino Jasus, anton las streilhas ténen que relhuzir mais nesse die.
Cun esta cumbersa chegórun a casa i fúrun-se a arrimar als tiçones, que fazie un friu de perro. Pul mobimiento de la casa, bírun que algua cousa staba para se dar. Habie un panelo de ls grandes, desses que solo se úsan nas matáncias. Angrácia dou ua spreitadelica i biu que staba cheno de polbo. Jantonho, que tamien staba culs oulhicos ne l panelo, al ber l que tenie, dixo todo admirado, Ye polbo caracho! Xiu, dixo Angrácia, que mos puoden oubir. Nun bés que hoije ye la cunsoada i ye die de quemer l polbo i l bacalhau cun tronchos? Agora yá sei porque la Streilha Buieira bieno mais cedo hoije, cumoquier que tamien bai a quemer l polbo, dixo Jantonho. Mira, tamien ténen eiqui un bolho, debe ser para manhana.
Yá bien calientes, fúrun-se pa l curral mientras chegaba la hora de la cena, que nesse die era un cachico mais tarde, mas balie bien la spera. Ne l curral mirórun outra beç pa l cielo i bírun milhones i milhones de strelhicas, que stában un ancanto nesse die.
Depuis chegada la hora, fúrun anton pa l lhume i, cumo yá stában todos, fui solo ponéren-se a cenar. Depuis de se haberen ampanturrado cul polbo i cun outras gloseimas cumo las rabanadas i outras cousas que nessa nuite habie an casa de Tie Ana. Depuis passórun l serano cuntanto cuontas, cumo era própio nessa nuite.
Jantonho i Angrácia, perguntórun-le al mais bielhos l porquei que las strelhicas stában naqueilha nuite mais relhuzientes que nunca, Nós tenemos stado a mirar pa l cielo i nun antandemos la rezon porque eilhas brílhan tanto nesta nuite. Anton, fui la beç de Nacísio falar, Bien you si bos splicaba la rezon, mas agora tengo que le ir a botar la palha a las bacas que eilhas tamien ténen dreito a ua cena melhorada, mas la nuite ye lharga depuis bos digo l que you oubi por ende. Quedórun todos aspera que el benisse para splicar l fenómeno. Jantonho nesse die fui cun Nacísio a pegá-le ne l lhampion. Apuis que le dórun la palha a las bacas, bolbirun pa l lhume, mas antes passórun pul curral i mirórun pa l cielo para ber las streilhas i bien bírun cumo stában de guapas las strelhicas nessa nuite.
Chegados al lhume lhougo ampeçórun todos, Bá bamos a la cuonta pormetida. Nacísio botou-le las unhas a la calabaça por mor de molhar la gorja para que las palabras salíssen melhor. Depuis dixo assi, cua risica pa la cousa ser mais amportante, Bien you solo lo oubi. Diçque que nesta nuite ne l Cielo hai ua reunion de las streilhas cun Dius. I ye por isso que eilhas stan tan guapas nesta nuite? Nun ye todas las nuites que ténen la ouportunidade de s’ancuntrar cun Dius. Habie milhones i milhones de streilhas nessa nuite! Streilhas de todas las quelores: brancas, pratiados, berdes, douradas, azules i burmeilhas, que nessa nuite habien marcado l tal ancuontro cun Dius pa le pedir que las deixasse benir a bibir pa la tierra ne l meio de ls homes.
- Senhor Dius, nós gustaríemos de bibir na Tierra antre ls homes, dixo ua streilha que habie sido mandatada para falar por todas. Talbeç le podíssemos trasmitir-le algun bien als homes, dixo lhougo que Dius aparciu.
- Pus se assi pensais assi será feito, respondiu-le anton Dius. Cunserbarei-bos a todas bós, assi brilhantes, perfeitamente ounidas antre bós i pequerricas, cumo ls homes stan aquestumados a ber-bos. Si, podeis abaixar a la Tierra.
Cunta-se que, naqueilha nuite, houbo ua guapa chuba de streilhas. Alguas ponírun-se ne ls campanairos de las eigrejas, outras fúrun a jogar i a fugir al zafio culas pastoricas boladoras que relhúzen pula nuite ne ls campos, outras antrórun nas casas de las famílias i misturórun-se culs brinquedos de las crianças. Assi, la tierra quedou toda eiluminada.
Mas, passado algun tiempo, las streilhas sentírun-se fuora de l sou ambiente própio i resolbírun deixar ls homes i bolber pa l cielo, deixando la Tierra a las scuras i triste.
- Porque bolbiestes? Preguntou-le Dius, al modo que eilhas chegában al cielo.
- Senhor, nun fui possible mantenermos-mos por mais tiempo, puis nun mos sentiemos
«ambiantadas» alhá na Tierra, eisiste muita miséria i biolência, maldade, anjustiça… i nós nun podíemos ajudar.
I l senhor respundiu-le:
- Yá sabie que isso se iba a passar, puis l buosso lhugar ye eiqui ne l cielo. La Tierra ye un sítio de passaige, de l que passa, de l que cai, de l que erra, de l que se muorre. Nada ye perfeito. L Cielo ye l lhugar de la perfeiçon, de l eimutable, de l eiterno, adonde nada aparece.
Depuis de habéren chegado todas las streilhas, cunferindo l númaro deilhas, Dius, çfraçando nun saber de l causo, dixo outra beç:
- Afinal falta eiqui ua streilha. Tenerá-se perdido ne l camino?
Un anjo, que passou puli, oubiu i respondiu:
- Nun fui assi, Senhor. Essa streilha decidiu quedar antre ls homes. Eilha çcubriu que era alhá l lhugar deilha. Eisatamente alhá, adonde eisiste la amperfeiçon, l lhemite, l lhuito, l delor… anfin, adonde las cousas nun ban bien.
- Mas que streilha será essa!? bolbiu Dius a perguntar.
- Ye la streilha berde, Senhor, la sprança, la única que sentiu ser eilhi l sou campo de açon.
I quando todas mirórun pa la Tierra, bírun cun alegre surpresa que aqueilha strelhica nun staba sola. La tierra staba outra beç eiluminada, cumo se alhá morássen todas las streilhas, porque habie ua streilha berde ne l coraçon de cada pessona.
Dius cunhece todo, nun solo l passado i l presente, mas tamien l feturo. Por isso, ne l cielo, nun fazie falta la streilha de la sprança, pus nun se puode sprar mais de l que aquilho que yá se passou an abundáncia i perfeiçon. Essa streilha fui criada por Dius para bibir na tierra. La sprança ye un sentimiento andispensable na Tierra. La sprança ye própra de la pessona houmana, própia daquel que erra, que ye amperfeito, que cai i se lhebanta, mas que lhuita i cunfia ne l futuro que çcunhece, mas que acradita ser felcidade sien fin. Esta ye, puis, la streilha mais ampuortante na Tierra, la sprança.
Que eilha nunca mos falte i more siempre ne ls nuossos coraçones i alhumbre todo l nuosso ser i l camino que andamos para nun tropeçarmos, nien cairmos. Solo assi chenos de lhuç. De la sprança que mos ben de Dius poderemos crecer na perfeiçon, cumbatendo la miséria, la bioléncia, la maldade, la anjustiça, i l pecado. Essa sprança andica-mos, cun sue lhuç, que ben de Dius, l camino que a Dius mos conduç.
Yá me parecie a mi que estas strelhicas andában a tramar algua cousa. Cun que anton querien bibir cun nós, dixo Jantonho. Por mi, todo bien, you anté gustaba de tener ua strelhica solo para mi. Tamien nun será tanto assi, eilhas ténen que chegar para todos, dixo Nacísio. Tiu Chico que habie stado siempre calhado, tamien dixo, Isso de la streilha berde ye bien berdade. Que Dius mos deixe ua dessas streilhas berdes, para que mos dé la tal sprança, que buona falta fai por estes lhados. I sien mais palabras bolbiu a quedar calhado. Mas la strelhica berde si fui tema de cumbersa por todo l serano. Depuis, yá a meia nuite, fúrun a la missa de l galho. Puis Nacísio anté era l sacristan i tenie que star todo a punto, por isso fui algo mais cedo que ls outros. I sabeis que anté l cura nesse die falou de la streilha berde i de cumo eilha ye amportante pa ls homes…
Jantonho quedou siempre cun aquilho na eideia, nunca mais la streilha berde le saliu de la cabeça i siempre eilha l dou la tal sprança de que falaba Nacísio na cuonta. Mesmo çpuis yá de grande, quando ancuntrou cousas que nun speraba ancuntrar, siempre tubo ua streilha berde acerca pa le dar la tal sprança de que falaba Nacísio…

José António Esteves




28/12/10

L redadeiro Natal de Amoedo (cuncurso)



Amoedo era un mirandés, analfabeto, mas siempre çponible para fazer to l tipo de trabalhos rurales.

Pul ampeço de ls anhos sessenta fui chamado a la tropa, para cumprir l serbício melitar.
Tenendo coincimiento de que la Pátria staba an peligro an Angola, Moçambique i Guiné, adonde staba a ampeçar la guerra quelonial pula andependéncia dessas porbíncias pertuesas, l corajoso suldado Amoedo oufereciu-se cumo boluntairo, para ir a defendé-la.
Fui mobelizado para Angola, para cumprir dous anhos de tropa, nua de las frentes de cumbate de la guerra quelonial.
Ls pais, que tamien éran analfabetos i nun tenien telifone an casa, passórun bários meses sin recebir amboras del.
Nas biesperas de l Natal de 1964, recebírun un pedido de l telifone público a dezir-le que l filho querie falar cun eilhes a ua cierta hora.
Nessa hora ls pais alha fúrun, todos cuntentos, a atender l telifonema de l filho, que le dixo:
Pai i mai querie tornar para casa neste Natal, mas antes de todo, querie anformar-bos dua cousa, tengo un grande amigo que querie lhebar cumigo.
Ls pais respundírun-le: Inda bien que benes, trai esse amigo cuntigo!
Cuntinou Amoedo: - Gustaba de bos anformar que esse miu grande amigo sofriu ua amboscada an Angola i quedou grabemente ferido an cumbate. Ye un mutilado de guerra, sin ua pierna i sin un braço, percisa d'ajuda para todo i, inda porriba, nun ten outra casa para adonde ir a morar.
Ls pais: - Que guerra maldita, balha-mos Dius, trai l amigo que nós bamos a tratar de le arranjar ua casa para adonde el puoda ir a morar.
Amoedo: - Pai! you gustaba que el quedasse a morar siempre na nuossa casa!
L pai cumbersou cula mai i respundiu-le: - Sabes l que mos stás a pedir? Nun tenes noçon de las deficuldades i de la grabidade que acarretarie para nós aceitarmos tan pesado fardo que mos stragarie toda la nuossa bida!?
- Torna tu solo para casa filho i squece esse amigo strupiado!
Amoedo fizo uns minutos de siléncio... i zlhigou l telifone. Dues horas mais tarde, ne l die 24 de Dezembre, recebírun un telifonema dun Spital de l Porto, a anformá-los de que l filho se habie morrido al caer delantre dun camboio rápido, que passaba na Staçon de Campanhana. Todo andicaba tratar-se dun suicídio.
Ls pais, mui penerosos i a derretíren-se an lhágrimas, fúrun buscar l cuorpo.
Para sou spanto, grima i pánico, berificórun que Amoedo solo tenie ua pierna i un braço. Era el própio l que el chamaba l grande amigo mutilado.
L redadeiro Natal de l corajoso suldado Amoedo, fui passado nun caixon cubierto pula bandeira nacional, porque fui mutilado an defesa de la Pátria i porque fui rejeitado puls sous... a quien le faltou l sprito de Natal.

Leonardo Antão





27/12/10

Las rateiras que tenemos que zarmar



You dixe las rateiras, dixe bien, era mesmo esso que querie dezir, porque ls que las armán sou outénticos ratos, lheirones amporcalhados de ls galatones, de ls charcos por mundar, de rabo çfolhado.

Puodie dezir costielhas que éran las que armabamos als chés, mas nien de acerca nien de loinge este ratos eimundes s’armánan a paixáros, son la scumalha.

A meio de la manhana botei-me a buer un café i dei ua spreitadela pul Diários (Jornales) i un queda anrezinado, znorteado, i un home quaisque zoustina cul que bei sparrachado i screbido, ye ua pouca bergonha, nuobas que ambergónhan i rebóltan, pul modos cumo giente sien scrúpalos anganha i lhieba einocentes, bota uas fálicas mansas i ousa uas artimanhas, pormete i aporbeita l’einocéncia, eignoráncia de rapazas i rapazes para ls sacar de casa de a pie de ls sous.

Quedando çponibles i al sou prazer i gusto, andebles yá nun son capazes de salir de las unhas desses eimundes

L mundo nun stá perdido, nós ye que tenemos que reaprender, i zarmar esta canalha, que nun ten scrúplos.

I siempre se dixo, ls modos ténen que ser segundo ls peligros. Noutros tiempos ls cunseilhos serien por bias de ls bichos malos, cumo alacrans, aranhones, biespereiros, queluobras, perros rabiossos, las centeilhas, ls stranhos (pessonas) yá fazien parte de ls cunseilhos de nuossos pais.

Se agora yá nun hai bichos malos, se ls stranhos se scóden na madrigueira de l’anternete ye para ende que tenemos que mos birar, i nunca será de mais dezir-lo, mesmo que l pai i la mai sában ls peligros que ende se scónden, ten que se fazer cumo se fai na guerra quando ls suldados son poucos cháman-se refuorços, hai que botar ls abós i todos ls de mais an casa, quien nun sabe lhidar cun esta ferramiente ten que daprender.

Todos nós daprendimos a zarmar rateiras, tenemos que daprender a zarmas tamien estas.

Todos somos poucos, l peligro agora só stá culs outros, manhana puode ser culs nuossos.
Quando era pequeinho ansinórun-me a nun dezir nada als stranhos a quien nun conhecie, a çcunfiar, ye malo dar este cunseilho, mas nun hai outro remédio, hoije anfeliçmente ten que se çcunfiar.

I un aporcatado bal por dous.

Scuitar

Apanhar la smuola a Nuossa Senhora, ou al Menino, yé ua promessa mui custosa. Solo quando un stá mui aflito. Bestir l mangon i poner la carocha nun yé cousa fácil. L Demonho yé muito tentador. Para berdes, you oubi a miu pai que ua beç a meio de las eiras de baixo andaba l Demonho apanhar smuola i iba passando l cura cun la cruç para dar L Senhor, a strema unçon a un doliente, mui doliente i l Diabro, l Chocalheiro, nun respeitou la Cruç, nun tirou la carocha. Quando la quijo tirar nun fui capaç. Apuis solo cun l perdon de l Padre Santo. De castigo tubo un anho que andar cumo ls perros, de rastros i a comer solo ls cachicos que las pessonas le mandaban pal chano. Solo assi se soltou la carocha i porque se arrependiu muito. Nuca bos squeceiades: “Graças a Dius muitas” graças cun Dius poucas” yá l deizie miu pai.
Siempre me ficou l que miu pai dizie: bai haber un tiempo que mos ban querer tirar ls santicos de nuossas casas, la fin de l mundo stará próssima. Bós deixaibos matar mas nun aceiteides esso.
Esteban nun yera crente de Nuosso Senhor, apuis foi apedrejado de castigo. Nuossa Senhora deu-le cumo castigo apanhar la esmuola a Eilha i al Menino….
27Dez2010

Chouriços no borralho (Cuncurso)






Ua de las cousas que mais m’agrada quando scribo ye cuntar cuontas doutros tiempos, de ls tiempos dantes, de las mies ouriges i bibéncias.

Essa ginástica, oubriga-me a traier al de riba todo aqueilho que me quedou arrecadado na arca de las lhembráncias, que anfeliçmente muita cousa, senó quaije todo se fui barrendo als poucos cul passar de l tiempo, cuontra la mie gana ye berdade, agora yá solo hai algue rescaldo deilhas, passadas nua anfáncia feliç, dua casa farta i ua grande família.

Cumo todas las famílias sien eiceçon, dantes l sprito Natalicio staba persente na nuossa casa, bibiesse cun ferbor zde muito antes de la cunsuada, la Missa de l galho, l beisar de l Nino, puis ser crestiano, tener fé na Santa Eigreija segundo ls mandamientos daprendidos ne l catecismo, era i siempre fui queston de ls nuossos pais.

Hora la celebraçon de l nacimiento de Jasus, tal qual cumo chega a nós, ye l ato i simblo maior de la família.

Nós cheguemos a ser cinco rapazes i ua rapaza, cumo qualquiera família, este era l património maior que Dius dou a mai, era assi queilha falaba para todos, apuis ye que benírun ls outros bienes, filhos de Jesé (nome de pai) que tamien era carpinteiro cumpletaba la felcidade de mai.

L Anho Nuobo, nun me lhembro de cousas segneficantes, i digo-bos l you, fago sfuorço, mas a nun ser que nun se fazie nada, puis era cumo ls respeitados dies Santos, siempre mai botaba an nós cousas mais guapas i pimponas, que l nome tenie amportáncia porque era nuobo, i todo l que era nuobo benie carregado de aceitaçon.

L die de Rei, lhigo-lo a un die de fartura, ye berdade que a la par me cuntában la cuonta de ls Reis Magos benidos alhá de bien loinge seguindo to l camino ua streilha, cun ouro, ancéncio i mirra pa l Nino Jasus, que simblizában la riqueza, purficaçon i salbaçon, mas l que mais me quedou fui la tradiçon que habie na nuossa casa na niute de Reis.

Era questume, starmos al serano cun mie tia Maria do Céu que era armana de pai, casada cun tio Manuel armano de mai i ls primos i primas, cumo las nuites éran grandes i fries, l lhume tenie que ser baliente para calçer aqueilha giente toda, lhougo l rescaldo (la cinza i brasas) salido de ls cepos ardidos era caliente, adonde s’anterrában uns chouriços ambrulhados i atados an papelon que ls soteiros ambrulhában l polbo de la cunsuada, cousa que miu tio Manuel fazie bien.

Apuis de star ende un cacho buono éran sacados, quedában cozidos de la calor de l borralho, i an riba de las fatilas de fogaça, molhában-las dun modo que era de quemer, lhamber ls dedos i chorar por mais.

Talbeç nun seia mais cierto nesta cuonta you botar alantre ls chouriços assados ne l borralho, an beç de ls Reis Magos, mas que se bai a fazer, l quemer puxaba mais que la ladeinha daprendida ne l catecismo.

Siempre s'oubiu dezir, la fuorça de las cuontas, ten muito haber cula fuorça cumo fúrun bibidas.

Maria


Maria, mai de cinco filhos, trabalhaba na cantina de ua scuola an Vila Nova de Gaia, para la Eurest, ua ampresa cuncessionaira de cantinas. Cumo ten deficuldades an sustentar ls filhos cul sou magro salairo, Maria aporbeitaba las sobras de la cantina, que caso cuntrairo irien pa l lixo, para lhebar para casa. Cuonta-mos esta ambora que foi çpedida por esso.

Anfeliçmente, la stória de Maria nun ye un caso eisolado. Cunta-mos la mesma ambora que an Barcelos, ua tie foi suspensa por tener pan i sopa ne l cacifo. An Setúbal, ua tie foi suspensa por lhebar sobras para casa. An todos estes casos, l çtino de la quemida serie l lixo.

Al que parece, la Eurest i outras ampresas cuncecionairas de cantinas fazen parte de la AHRESP, ua associaçon que pormobe ua campanha çtinada a dar sobras de quemida als mais carenciados. Pu ls bistos, dar quemida als pobres ye buono (cumo recentemente çcubriu Cavaco Silva), mas solo quando hai cámaras a filmar.

I se, pur acaso ó pur milagre, un jornalista preguntasse a Cavaco Silva que pensa subre esta ambora? Que dezirie l home? Dezirie que «l presedente de la República nun se prenuncia» ó que «un candidato a presedente de la República nun debe prenunciar-se»? Stou curjidoso.

Las Mandas









Ferronadas de silénço arrebatan la nuite. L restralhar de l cepo a lhume i sue quintura acunchega. Nien un germe. La casa drume. Solo you mirando la pantalha i soltando ls dedos anrriba l teclado de l camputador. L’aldé parece drumir. Las selombras i ls sonidos yeran l bastante para sentir ua alma penada, ua bruxa que tranca puortas i postigos cun l carabielho i l ferrolho. Bundada la abanadela de las ourelhas de l burro cun seu chocalho, l berrar la canhona, l grunhido de cochinos ou l sbolaciar de pitas un sou poleiro i ls miedos subían l spinhaço. La scuridon de la nuite soltaba ls miedos mais perfundos. La partilha de la casa cun ls animales ayudaba l spalhar ls miedos ou l resguardar de nuossas almas.
Miro las bigas que segurando l sobrado i çpidas na negrura de tantos anhos amerosadas cun anfeites de alforgicas pequerridas de colores bariadas que manos de fada angurriadas un dies de solidon cruzando agulhas le deran forma. Lhebantei-me agarrei la tanaç i solto ls tiçones de l palo que se aguenta na chama que l bai molendo l’alma quedando cinza i polo.
La hora de mandas bai ampeçar. L telemoble spierta-me. Ua message. Las mandas son eiqui, pierto de l café. Benes ter cumigo i apuis bamos ls dous.
Bisto l capote, pongo la gorrica, abro la puorta de casa i ende ua lofada de ar friu. Las piedras de la calçada relampam, mais parece céu strelhado. Camino solico las rues, nien perros, nien un germe. Bou-me achegando a la puorta de l café i ende ampeça a ber-se mobimiento. La jubentude de cigarros spindurados sopran lofadas de fumo.
Spiruolho la antrada de l café alhá staba la mie filha mais nuoba, Diana i bamos ambos dous al sítio de las mandas. Muitos jobes a la puorta l mordomo, miro-los, muitos yá nun sei quien son. Alguns tiro-los pula pinta, parecença cun sous padres. Parece que l anteresse por estas cousas rebibe. Nun yé cun la fuorça i crença que arrepassou las bidas de seus padres, de seus abós mas si por se anteressaren pulas tradiçones i gustar de las mantener bibas.
L mordomo un sítio çtacable, anrriba ua scaleira para que todo mundo l beia i ouba alhá bai boziando: faltan quinze minutos, stá un cien ouros. L reloijo çpindurado mostra las horas i ls segundos a passar. La fogueirica anrriba un bidon bai sparbando la calor. Palmas de las manos abiertas recíban la calor apuis sfregadas repassan-la.
L ponteiro de ls sigundos marca i cumpassa l tiempo. Faltan cinco minutos, stá un ciento i biente ouros. La combersa i l sururu de l ajuntouro bai sobressaindo. Faltan trés minutos para meia nuite i stá un ciento i biente,.. serie buono que mos calhássemos un cachico para poder oubir bien ls que mandan….fizo-se siléncio de muorte… dous minutos…ciento i nobenta…ciento i nobenta…un minuto…siléncio…las batidas de coraçones,..quaije se oube…ampeça la cuontaije decreciente…cinco…quatro…trés…dous…duzentos i cinquenta…zero..trezentos…stá antregue por duzentos i cinquenta...
Quien quejir tremoços, cascabois i buer ua pinga ende stá.
Apanhei ua mano cheia de tramoços, çpedi-me de ls moços de mi eidade i abalei caras a casa que siempre stá mais quentica.
Hoije, die biente i seis de Dezembre de dous mil i deç de la era cristiana se repete la tradiçon pagana que la eigreija nun conseguiu apagar. Quando terie ampeçado l ritual?

António Cangueiro
26Dez2010

26/12/10

LA BELHICA

.
LA BELHICA
.
Mirando la telbison, que ye l que inda me restra, solica, cun ua lagrimica al canto de l’uolho, que l cuorpo yá meio ressequido nun bota mais, beio l’ambora que passa la telbison i l miu coraçon cumo que tembra, ua rábia chorda sube-me a la cabeça. Mas aqueilhes homes i mulhieres, na flor de la eidade, cun buonos braços para trabalhar, son probes? Fui para eilhes que dei un pouquito de l que me fazie tanta falta? Eilhes tamien dórun algo para quien precisa? Se calha, nun ténen nadica para dar, mas you inda nun apanhei las azeitunas, nun me poderíen botar ua mano, ténen bun cuorpo. Nun dízen que cada un debe de ajudar cul que ten? You si que sou pobrica, sien familhia, mala i belhica. You de buona gana le daba las oulibeiras, mas aposque solo quíeren denheiro. Rais parta l denheiro! Que mundo ye este que nun bei?! Mas quien faç causo de mi?! Se tubisse papel i lapeç screbi todo esto, mas tamien nun sei screbir...

(ALBERTINA)

À tiu Almendra! Ponga esta cunta ne l cuncurso, nun ye para me dáren nada, ye solo para sabéren que l mundo ten siempre cuontas nuobas para cuntar.

Carton de Buonas Fiestas-Ye l que te puodo dar (Cuncurso)






Stimado amigo, camarada i cumpanheiro.

Ye Natal, fiesta que simboliza para nós crestianos l nacimiento de Jasus, de l salbador, aquel que dou la bida puls homes. Natal ye tiempo de fiesta nas famílias, para que haba mais ounion, tiempo de dar afetos als que ándan mais zanimados, tiempo de dar palabras d’animo als que ándan mais çcaçuados cula bida, als que perdírun la spráncia, la fé, tiempo de fazer amisades i renobaçon de las mais arrefecidas, tiempo de dar cousas, prendas.
Por assi dezir, Natal ten que ser un tiempo an que todos nós debemos abrir l coraçon, para ls abós, pais, armanos i armanas, tios, i tias, parientes, bezinos, amigos, a to l mundo, dezir-les quantos ls amámos i quanto ls queremos bien, a nun ser assi nun ye Natal, será outra cousa qualquiera, froixo, salagre.
I será na fuorça desse amar i querer bien que debemos poner todo i maior ampeinho, un lhaço bien fuorte i guapo para que nunca se zate, i será l tamanho desse amar i querer bien que fará la defrença, l tamanho, la grandura de l Natal.
Natal nun ten que ser festejado cun cousas mercadas, ne ls sotos ou anquemendadas, caras i bistosas que son moda, puode ser festejado an simplecidade, muita houmildade, cun berdade i sinceridade, que son cousas bien a mano, todos tenemos i podemos fazer uso deilhas, bonda que quergamos.
I ye por esso miu caro amigo, camarada i cumpanheiro doutros tiempos i paraiges, que me resolbi screbir-te este Carton de Buonas Fiestas.
Cumo tu sabes, la çtáncia que mos aparta ye muita, tu moras na Capital i you ne l Norte, nien tiempo nien denheiro para mercar nien que fusse uas garraficas de buber, miotes, gorbatas, camisas, xabon para la barba ou perfumes de oulor, que serie guapo para un amigo tan amportante cumo tu sós para mi, i muito mais merecies. Tengo si a mano un Carton i ua lhapizeira para t’afirmar de nuobo que nunca squeci ls tiempos que passemos juntos quando éramos ninos, na scuola i fuora deilha, l tiempo de rapazes que fumus a la machorra na nuossa aldé i a las suortes, yá mais tarde l tiempo que andubimos por tierras d’alén mar, porque l çtino assi mos ampuso.
Tengo tamien para te dezir que nunca me squeci i squecerei las bezes que te pedi ajuda i tu nunca te negueste a oubir las mies angústias, ls mius miedos i choros, nunca te negueste a dar-me ua palabra de cunfuorto, d’animo, nunca amostreste zánimo, i m’ajudeste a mantener-me çpierto i listo, a mantener-me bibo. Fuste un armano quando nun tenie a pie de mi l miu, cumpanheiro nas horas de solidon, camarada nas horas malas, fuste un ombro ne ls momientos an que la bida de ls dous peligrou, un eisemplo de coraige i fé.
Caro amigo, camarada i cumpanheiro tenes siempre cierto un lhugar ne l coraçon, i s’esso fazir un melhor Natal para ti, yá quedo sastisfeito.
Esta ye la mie prenda, ye la quemunhon que quiero fazer cuntigo.
Un feliç Natal na cumpanhie de quien tu mais deseares.

A.C.

(Este carton staba na mie arble de Natal, solo l li apuis de las meia nuite de la nuite de cunsuada, fui ua de las melhores prendas que tube)

PEDRO, LS SANTOS I L NINO JASUS (cuncurso)

ó l Natal de l’abenida


Cuntica de Natal an 9 capítelos i ½, cun títalo, subtítalo, antróito i todo cumo pertence: L Nino Jasus, Presepes, pastores, Arbles de Natal, lhuzicas, cenas de Cunsoada, Bolho-Rei, fritas, famílias felizes, garoticos probes, milagres de Natal – ó nien tanto - i todo l que más alantre se berá.

1. Era ua beç, hai muitos, muitos anhos, nua tierra mi loinge… no, alhá por bias de ser ua cuntica de Natal, nun hai que mos poner a adoçar. Bamos a ampeçar outra beç.

2. Cidade grande, 24 de Dezembre de 2010. L’abenida debedie aquel cacho de la cidade an dous bairros i an dous mundos.
Dun lhado casas nuobas, grandes, mociças, scundidas por jardines cun arbles bien podadinhas i cientos de lhuzicas a tembrar trás de las grades altas de las paredes que las arrodiában. Nalguas, carros caros, de alta celindrada, parados a mei’camino de las garaiges amostrában bien l’amportança de ls duonhos pa la buona ourganizaçon de la sociadade i pa l eiquelíbrio de l mundo an que bibimos. La orde, l sossego i la nubrina planában por subre to l bairro i quaije se podie ampalpar la traquilidade amprestada pulas cuncéncias de bidas hounestas i hounradas.
De l outro lhado de l’abenida, un bunton scuro de chabolas, angarradas uas nas outras.

3. Ls Santos stában-se a purparar para cenar. Justo de ls Santos, l pai, cabeceaba a pesar figos ne l sofá, cul jornal ne l regaço. A un canto de la sala, las trés filhas de l casal tirában i tornában a poner ls pastores de l presepe, sien chegar a rezon cierta de donde habien de quedar, se deste lhado, se daquel, de l ribeirico fazido cun papel d’alumínio. L piçcar de las lhuzicas de l Arble de Natal fazie dançar las selombras de las figuras al toque de la música de ua ourquestra metropolitana que benie de l home cinema, última giraçon. Dona Piadade assomou-se a la puorta de la cozina, cun las manos anfarinadas. Habie-le dado folga a la criada, nien era mulhier para ampedir que todos pudíssen cunsoar cun paç i alegrie, arrodiados pula família. Por esse pecado nun habie eilha de respunder! Más a más, Rosa poucas queixas tenerie, que inda la habie cumbidado c’ua caixa de galhetas i uas puostas de bacalhau para quemer cun ls sous. De las oureilhas, que ls tiempos nun stában para ser mi franco i habie tanta giente a quien cumbidar.
- Garotas, deixai isso agora i bamos para la mesa, quando nó, l çuflé arrefece-se i apuis nun sabe. Pai nun le gusta l quemer friu nien de alberotos a la hora de la cena. A ber se nun lo cunsemis, inda porriba nesta nuite tan special an que todo debe ser harmonie i felcidade.
- Mira l Nino Jasus nuobo que cumpremos onte, ah mai. Que lindo ye! I peç mesmo que se le stá a dar la risa para mi.
- Pus si, Pureza. Pul que custou, yá se le puode dar bien la risa. Mas fui bien ampregue, manhana tue tie Malgarida, quando L bir, anté queda arrelhampada. Un cumo este nun ye eilha capaç de ancuntrar. Bá, Pureza, Glória, Eimaculada, bamos a lhabar las manos i cun tino a la mesa.

4. Stában a mei’de la cena quando batírun a la puorta. Quien poderie ser a esta hora, nua nuite destas, iba pensando anfadada Dona Piadade a çcerrar ls ferrolhos de segurança mássima de la puorta de l’antrada. I Justo que nun le gustában nada ls alberotos.
- You chamo-me Pedro… i bibo de l outro lhado de l’abenida…, çaçamelhou la figura andeble de l garotico, fraco i mal ampelajado, que staba specado delantre de la puorta.
- Pus si, mas i que stás eiqui a fazer?, nua nuite cumo esta, a cunsemir giente de bien, pessonas que nun le fazírun mal a naide.
- Ye que you... you beio-bos passar muita beç na abenida… pareceis ua mulhier tan buona… i l garotico retrocie las manos trás de las cuostas, sien alhebantar ls uolhos de l chano, cumo ancandilados pulas letras de l tapete de l’antrada: “Bien-benido”.
- You tamien dou fé de te ber a las bezes eilhi cerca de l’abenida. Mas i tue mai? I tou pai? Eilhes sáben que stás eiqui?
- Mie mai stá an casa, cun mius armanos. Inda son pequeinhos.
- Lhougo se me lhembrou que érades un tagalho deilhes. Ye siempre assi. Mas anton tu al que benes? Tu quei quieres?
- Ye que you… you tengo dous armanos… i mie mai nun ten que le dar a quemer… cumo hoije diç que hai tanto quemer an to l lhado… bós sodes ua tie tan buona… se me quejíssedes dar uas pouquitas de las buossas sobras… para mius armanos.
- Ah, para tous armanos, ora si. Tou pai, se nun tenie cumo ls sustentar, nun habie de haber fazido tanto filho. You digo-te-lo a ti por bien, para te splicar, para que antendas… fazer un filho i apuis poné-lo a pedir…. ye un pecado. I bien grande! Pur bias destes lhafraus ye que l mundo stá cumo stá…
- Miu pai nun ye niun lhafrau, i nien sequiera stá an casa… atalhou l garoto cun la boç más alta i altarada cun la selombra de l choro.
- Bó, anton benes-me a pedir i agora saltas a boziá-me als oubidos?! Stá-te linda!... outra cumo esta… Scuita bien: cumo ye Natal, you perdono-te i nun dou parte de ti. Mas bien beis que nun te puodo dar nada, que inda nun acabemos de cenar, de maneira que inda nun hai sobras. Torna manhana, que apuis yá te cumbido. Mas ben más cedo, que nun me gusta deixar la cena a meio. Bá, bai-te-me alhá, i cerra bien l cancielho de la rue.

5. Armaba-la bonita se Justo sabe que ándan estes roça-códias eiqui a rundar, iba Dona Piadade cismando camino de la sala, quando ancarou cun Pureza, la filha más nuoba, specada a mirar par’eilha.
- Ah mai, bien le podiedes haber dado algo. La catequista diç que l Nino Jasus le gusta que déiamos als probes. L miu Nino Jasus nun bai a quedar nada cuntento.
- Ah Pureza, Pureza… tu sós mi nobica, nun sabes nada de la bida. Estes garotos nun son cumo tu, eilhes nun son cumo nós. Nun le gusta trabalhar, nun le gusta andar lhabados, nun le gusta respeitar…i nun ls podemos aquestumar mal, tu nun beis que bíben de l outro lhado de l’abenida?!...
- Mas sobra tanta cousa, mai.
- Pus si… i Laica? Laica tamien ten dreito a quemer. You splico-te, para que antendas: quando tenemos un animal, tenemos la repunsablidade i l deber de le dar a quemer. Eiqui tenes más çfréncias antre nós i ls doutro lhado: l deber, la repunsablidade. Tu nun te cunsumas que el manhana torna i apuis lhougo se bei quei le podemos arranjar.

6.I ls Santos chegórun al Bolho-Rei i a las fritas sien más alberotos, a nun ser un “Arre, estes zalmados nien na nuite de Cunsoada páran de gaçpiar… que eirrepunsablidade!”, quementairo que Justo de ls Santos deixou scapar quando, benido de la abenida, l rugido de ua trabaige, l óulio de la chiadeira de ls pneus seguido de un trumpaço xordo, atrabessou ls bidros ansunorizados de las jinelas de la sala. Castigos de bibir cerca de la abenida.

7. La cuntica podie-se acabar eiqui, que yá se antendie, mas, cumo ye Natal, dá más bien amanhá-la para acabar c’un rastro de spráncia. Cumo ls alberotos an casa de ls Santos inda nun se acabórun, i anté para le pagar la décima a la berdade, inda cuntamos más un cachico.
L die, la nuite, era nomeada i habie de quedar nomeada, al menos para ls Santos. Justo de ls Santos, que tanto arrenegaba alberotos, inda tubo que aguantar outra sinagoga naqueilha nuite, quando Pureza de la Cunceiçon, la filha, lhabada an lhagrimas, l spertou de delantre de la talbison, als óulios, que l sou Nino Jasus habie zaparcido, que cumo podie ser aquilho, que naide daba cun El.
Azinolhados delantre de l presepe, fura por pasmo i deboçon, fura por bias de ber melhor l que se poderie haber passado, ls Santos firmórun-se bien que todo staba tal qual lo habien amanhado, cun las figuras nuobas mercadas de biéspora, tirando-se l Nino Jasus que se habie scapado de las palhicas i tenie l Sou campo acupado por ua mancha burmeilha, que Dona Piadade dixo que habie de ser de l xarope de groseilha cun que habie acubrido la tarta de queijo, nun fura quaije ser pecado i un qualquiera cuidarie que era sangre, Nuosso Senhor mos perdone, que parecie mesmo sangre.

8.Fui de más para Justo de ls Santos. Agoniado de tanto alberoto, dou orde de recolher, de las que naide se astrebie a repuntar.
- Stubistes eiqui to la tarde a brincar cun l Presepe. You stou farto de splicar que ls Presepes nun son para garotos nien son para brincar. De castigo, cumo nun hai Nino, tamien nun hai prendas. Habeis de daprender a las buossas custas. Gasta un home un denheiron para las eiducar i nien ua Cunsoada çcansada i an paç se puode tener. Todo mundo para la cama. Manhana a la purmanhana, ó me splicais quei le fazistes al Nino, ó las prendas, bamos a tené-las amargosas.

9. Talbeç nun fússen percisas las splicaçones de las garotas subre l semideiro de l Ninu Dius, se Justo de ls Santos tubira lido cun atento l jornal daquel die de Natal lhougo a la purmanhana. Perdida antre noticias de roubos i zgrácias, alhá staba la nobidade: “Outra bítima an l’abenida”, i la splicaçon, más un apatolhamiento nas passadeiras de l’abenida, las queixas de l persidente de la Associaçon de Bezinos, que nun hai cibismo de las pessonas, que para atrabessar nun podie ser assi de qualquiera maneira, aperponie que se punisse ua passaige porriba que pudira lhebar las pessonas adreitos al centro de la cidade, sien tener que fazer parar ls carros. I lendo anté l fin, quaije cumo curjidade, l jornalista cuntaba que cerca de la bítima, un garoto de perto de 10 anhos, habie sido ancuntrada ua figura de l Nino Jasus. Toda ansangrada.
Ls guardas acreditában que habie de ser fruito de algún roubo, yá que l pequeinho corrécio que habie porbocado l zastre era de l bairro norte de l’abenida i nun habie de tener puosses para un Nino Jasus daqueilha culidade.

9 ½ . Nesse anho, debrebe se chegou de l Natal a la Páscoa. Fui solo uns minuticos, l tiempo de cerrar ua puorta i atrabessar ua abenida.
Mas nun le boteis muita fé. Bós nun bedes?, habie que screbir ua cunta de Natal, fui la maneira de l’anjorcar. Nun hai que un se cunsemir muito cun Ninos Jasus, Presepes, cun notícias de jornales i cun mundos debedidos por abenidas. Isto ye solo ua cuntica de Natal. Hai tanta cuntica de Natal. Assi cumo assi, l Nino Jasus nace to ls anhos.
I muorre-se to ls dies, quando Lo ampuntamos para ambaixo de ls carros de l’abenida.

Alfredo Cameirão
Natal 2010

25/12/10

L Natal ye berdade



[La cámara de Bila Rial eiditou - an pertués i an mirandés - dues crónicas de l grande scritor A. M. Pires Cabral, de trés que fúrun por mi traduzidas. L outor dou-me outorizaçon para publicar la crónica que nun puodo salir nesse lhibrico de la Cámara. Eiqui se deixa essa crónica. Mais ua beç, ye ua honra tener l nome de A. M. Pires Cabral associado a la lhéngua mirandesa.]




“Cumo la família ye berdade!” - sclama Fernando Pessoa, esse mesmo, nun de ls muitos poemas al modo tradecional que el mos deixou. L poema esse, melancólico cumo le cumben a un home solo, ye un poema de Natal. Por esso acrecento you: “I cumo l Natal tamien ye berdade!

Al modo que abançamos ne ls anhos, bamos-mos cada beç dando mais de cuonta de que l Natal ye mesmo berdade. Nun me refiro al Natal na sue dimenson stórica, quier dezir, al nacimiento de Jasus. De la berdade desse Natal nunca dubidei, nien me fui perciso dubidar. Falo mais de l Natal cumo quadra que faç oupir ls sentimientos i atitudes de armandade, harmonie, amor – cousas todas que, al lhargo de l restro de l anho, ándan tanta beç arredadas de la nuossa relaçon cun l próssimo. I tamien al Natal cumo spácio de fantesie i marabelhoso, de tradiçones cargadas de sabor que solo fáien sentido... porque ye Natal.

Quiero pensar subre la rezon de ser destas cousas i debrebe çcubro que, pul camino de la reflesson, nun chego alhá, a la sue eisséncia. I tengo de tomar outros atalhos: ls de la eimoçon, de l sentimiento, de la suidade – ásparos atalhos para quien s’afizo a reduzir la bida a squemas lógicos, mas que lhieban a sítios bien mais acunchigados do que l camboio de la rezon tirana pul sou camino streito.

A las bezes estas cousas sínten-se melhor nas pequeinhas cousas, na scalada a que le chamarei, cun esta mie manha para oumentar palabras (nien siempre outorizadas pula sunsateç lhenguística), microbibencial. Assi me passou astanho, lhougo splicarei cumo: senti çtintamente la berdade de l Natal. L peso sutiblíssemo de la tradiçon. L ampunderable ancanto de la quadra. I, al alrobés de la mie costielha racionalista, quedei feliç cun esso.

Astanho, 1990, decediu-se democraticamente acá an casa lhebar un cachico mais a rigor las bielhas questumes de l Natal. Cumo tal, las torreijas (que yá uns anhos que nun se fazien, puis naide las quemie i quedában na trabiessa a fazé-se bielhas, a secá-se cumo fruito a que nun se le chega a la punta de riba de l’arble i a dá-le fastiu a todo mundo) tornórun a la mesa. I – por Dius! – quemírun-se i soubírun bien! I habie nesse sabéren bien a modo un castigo por las habermos zarredado, sacado de l sítio que acúpan zde yá muitá na mesa stramuntana de l Natal. Nunca mais, anquanto fur bibo, faltaran las torreijas ne l miu Natal.

Quérgan ou nun quérgan, esta reçcubierta de las torreijas fui para mi un mistério an que la rezon nun mete diente. Outro mistério, bien mais cerrado, fui ber l miu filho mais nuobo – que le ten un fastiu ambencible a todo quanto seia granadura i berduras, mesmo culas mies práticas pacientes subre fibras i ácido fólico – quemer a grandes garfiadas la berça de trochos de la cena! L Natal fizo eiqui mais un de ls sous pordígios. I por esso porclamarei siempre, a la moda de Fernando Pessoa, que l Natal ye ancuntestablemente berdade.

Apuis hai outras cousas, outras manifestaçones i probas de la berdade de l Natal. Hai la lhembráncia de ls muortos, que mos bejita mais delorida do que nunca, mos lhieba a la nineç, an que anriba la mesa habie torreijas i, a la cena, berças de tronchos. Mas nun quiero ir agora por esse camino: ye deloroso demais i l Natal quier-se ua fiesta.

“Natal. Na porbíncia neba... “ – diç Fernando Pessoa a abrir l tal poema. Astanho nun neba, que la meteorologie ye slúbia a las porfecies de ls poetas i a las tradiçones de l calendairo. Mas chuobe. Chuobe, i l’auga sembra anquietaçones na Régua, na zona de la Ribeira de l Puorto, ne l Ribateijo... Que Natal ha de tener aqueilha gentica! Mas leio ne l Jornal de Notícias que, ne l Areinho (un de ls sítios mais agarrados pulas mundiadas), nun bai a faltar la cena de Natal! Lhoubado seia Dius! I lhoubado seia l Natal, que assi le ganha a la traigédia i a la zgrácia i ben a reclamar i a tener, cun la lhebeza i fuorça de las cousas sprituales, l sou campo ne ls coraçones desta giente subressaltada.

Se nien mundiadas nien guerra le subírten al Natal – l que bai a quedar? L miu ceticismo nó, que yá dou cun el an tierra, por bias de las torreijas i de las berças de tronchos.

L Natal ye mesmo berdade.

A. M. Pires Cabral, Na Província Neva (Crónicas de Natal). 1997

Traduçon de Amadeu Ferreira





[an pertués:

O NATAL É VERDADE

“Como a família é verdade!” ― exclama Fernando Pessoa, ele-mesmo, num dos muitos poemas de pendor tradicionalista que nos deixou. O poema em causa, melancólico como convém a homem solitário, é um poema de Natal. Por isso acrescento eu: “E como o Natal também é verdade!”

À medida que avançamos nos anos, vamo-nos cada vez dando mais conta de que o Natal é de facto verdade. Não me refiro ao Natal na sua dimensão histórica, isto é, ao nascimento de Jesus. Da verdade desse Natal nunca duvidei, nem me foi preciso duvidar. Refiro-me antes ao Natal como quadra potenciadora de sentimentos e atitudes de fraternidade, harmonia, amor ― coisas todas que, ao longo do resto do ano, andam tantas vezes arredadas da nossa relação com o próximo. E também ao Natal como espaço de fantasia e maravilhoso, de tradições carregadas de sabor que apenas fazem sentido... porque é Natal.

Quero reflectir sobre a razão de ser destas coisas e breve descubro que, pelo caminho da reflexão, não chego lá, à sua essência. E tenho de tomar outros atalhos: os da emoção, do sentimento, da saudade ― ásperos atalhos para quem se afez a reduzir o mundo e a vida a esquemas lógicos, mas que levam a lugares bem mais aconchegados do que o comboio da razão tirana pela sua via estreita.

Às vezes estas coisas sentem-se melhor nas pequenas coisas, na escala a que chamarei, com esta minha balda para criar palavras (nem sempre autorizadas pela sensatez linguística), microvivencial. Assim me aconteceu este ano, logo explicarei como: senti distintamente a verdade do Natal. O peso subtilíssimo da tradição. O imponderável encanto da quadra. E, à revelia da minha costela racionalista, fiquei feliz com isso.

Este ano, 1990, decidiu-se democraticamente cá em casa levar um pouco mais a rigor os velhos usos do Natal. Por exemplo, as rabanadas (que já havia uns anos que não se faziam, pois ninguém as comia e ficavam na travessa a envelhecer, a mirrar como fruto inacessível em topo de árvore e a meter fastio a toda a gente) voltaram à mesa. E ― por Deus! ― comeram-se e souberam bem! E havia nesse saberem bem uma como punição por as termos banido, desalojado do lugar que ocupam desde tempos imemoriais na mesa trasmontana do Natal. Nunca mais, enquanto for vivo, faltarão as rabanadas no meu Natal.

Quer queiram quer não, esta redescoberta das rabanadas foi para mim um mistério em que a razão não mete dente. Outro mistério, bem mais cerrado, foi ver o meu filho mais novo ― que dedica um fastio invencível a tudo quanto sejam legumes e verduras, não obstante as minhas prédicas pacientes sobre fibras e ácido fólico ― comer a grandes garfadas a couve troncha da ceia! O Natal operou aqui mais um dos seus prodígios. E por isso proclamarei sempre, parafraseando Fernando Pessoa, que o Natal é incontestavelmente verdade.

Depois há outras coisas, outras manifestações e provas da verdade do Natal. Há a memória dos mortos, que nos visita mais pungente do que nunca, nos remete à infância, em que sobre a mesa havia rabanadas e, à ceia, couve troncha. Mas não quero seguir agora por esse caminho: é doloroso demais e o Natal quer-se festa.

“Natal. Na província neva...” ― diz Fernando Pessoa a abrir o tal poema. Este ano não neva, que a meteorologia é relapsa aos vaticínios dos poetas e às tradições do calendário. Mas chove. Chove, e a chuva semeia inquietações na Régua, na zona ribeirinha do Porto, no Ribatejo... Que Natal há-de ter aquela gentinha! Mas eis que leio no Jornal de Notícias que, no Areinho (um dos locais mais atingidos pelas cheias), não vai faltar a ceia de Natal. Louvado seja Deus! E louvado seja o Natal, que assim triunfa sobre a tragédia e a adversidade e vem reclamar e obter, com a leveza e força das coisas espirituais, o seu lugar nos corações desta gente sobressaltada.

Se nem cheias nem guerra prevalecem contra o Natal ― o que prevalecerá? O meu cepticismo não, que já deu consigo em terra, por via das rabanadas e da couve troncha.

O Natal é mesmo verdade.]

A. M. Pires Cabral, Na Província Neva (Crónicas de Natal). Vila Real, 1997





23/12/10

Un die de Natal de 1965 (cuncurso)



Stábamos ne l die 24 de Dezembre de 1965 i yá passaba de las uito de la nuite…

A la mesma hora, ne l die antes, Manuel yá s’iba purparando para s’agarrar a trabalhar, el mais l armano Eiduardo, cun mais outros binte ou trinta oubreiros, ne ls fornos de la "telharie" adonde le habien dado trabalho, fazie anho i meio, a pouco mais de 150 kms de l sítio adonde uns carros, esses cun matrícula francesa, habien ido a saber deilhes, mesmo al pie de ls Pirinéus, lhougo depuis de habéren todos chegado a salto, zde la mesma aldé de las Tierras de Miranda, an grupos, uns atrás d’outros.
Habien trabalhado toda la nuite sien parar, até las seis de la manhana, quando outros cumpanheiros habien chegado inda culs uolhos chenos de suonho anque bien menos cansados, para fazer l mesmo trabalho que eilhes habien feito toda la nuite: fabricar an grandes cuntidades teilhas i tijolos, nas prensas i ne ls fornos, ne l meio de muito puolo i corrientes d’aire, cun puortas siempre mei abiertas i que solo quedában cerradas quando era preciso poner todo l que ende se fabricaba a secar durante bárias horas i a altas temperaturas. Chegaba despuis l’altura an que tenien mesmo qu’antrar nesses fornos i puxar cun toda la fuorça que tenien para sacar dalhá las teilhas i ls tijolos inda calientes de tal maneira que até se ponien todos a sudar que nien pitos, sentindo la garganta cada beç mais seca i quaije a doler, ls uossos que yá ouliában por çcanco i la cabeça, essa anton!, que só se lhembraba dua buona cama adonde un pudisse cerrar ls uolhos i eimaginar outros mundos, mundos defrentes, adonde ningun deilhes fusse oubrigado a sujeitar-se a ua bida cumo aqueilha.

Yá passaba anton de las uito, nesse die 24 de Dezembre…

Çque habien acabado l trabalho, a las seis de la manhana, Manuel i quaije todos ls outros cumpanheiros que habien trabalhado cumo el, despuis de se habéren lhabado nas casas de banho que la fábrica assi i todo ponie a la çposiçon de ls oubreiros, habien salido para fuora cun l cuorpo inda caliente i algo húmado, atrabessado ua rue inda zerta a aqueilha hora i antrado sien perder tiempo por bies de l friu que fazie ne l casaron cun un andar que tamien pertencie a la fábrica i que era agora la casa adonde todos morában, comien a hora marcada, podien drumir i tamien lhabar-se. Mas l suonho fazie-se sentir cada beç mais. Cuntentórun-se anton cun ua malga de lheite ou de caldo que tubírun que calcer na cozina de la cantina que habie nesse casaron i comírun, aqueilhes que quejírun, un carolo de pan que sobrara de la biespera, indo alguns a saber tamien dun copo de bino antes de subíren todos pa ls quartos quemuns que quedában ne l purmeiro andar. I despuis… toca a a drumir! Era l que l cuorpo mais pedie a aqueilha hora!

Habien spertado pouco antes de meidie para nun deixar passar l prato de carne guisada ou peixe fertido cun patatas ou macarron; afinal era quaije siempre l mesmo quemido que era serbido todos ls dies, çque alhá stában, mas un nun tenie outro remédio que aceitar anquanto i nó. Assi i todo, nesse die, Rosa habie-le dito qualquiera cousa que ls habie anchido de cuntentamiento. Tamien eilha que era cunhada de Manuel era de la mesma aldé i era ua de las ralas mulhieres que habie benido a salto cumo eilhes; era nuoba tamien senó mais inda porque solo tenie 20 anhos i habie arranjado, grácias al armano que tamien alhá staba a trabalhar anque inda nun tubisse feito la tropa (Mas esso nun iba a tardar), un lhugar cumo cozineira na cantina desse casaron que tenie agora cumo moradores uns cien oubreiros todos strangeiros, spanholes, argelinos, marroquinos i muitos pertueses antre ls quales un bun par deilhes éran oureginairos de la mesma aldé de las Tierras de Miranda. Habie-le dito Rosa, al almuorço, anquanto iba traiendo las trabiessas de chicha guisada cun macarron :
― Cumpanheiros! Falei yá uns dies cula mie colega, Madame Porterie (You bien sei que tamien la chamais Françoise, anque tenga mais anhos que nós, quaije todos) i eilha aceitou de ir a fazer l mesmo pedido que fui aceite afinal pul cuntabilista que s’ancarrega de las cuontas de l nuosso casaron. Inda nun bos destes de cunta de nada mas nós alhá cunseguimos poner de molho zde onte uas quantas puostas de bacalhau que nun fui fácele ancuntrar assi i todo. Sabeis que ls Franceses nun cuorren atrás de bacalhau cumo nós, ls Pertueses, ne l die de cunsoada. Mas alhá las arranjemos i lhougo a la tarde bai a ser essa la refeiçon que bamos a purparar. Berças cumo las que nós comemos nesta altura de l anho, an Pertual, nun cunseguimos ancuntrar. Teneremos que mos cuntentar cun repolho, l mesmo cun que fázen aqui nesta region i até ne ls Pirinéus, cumo yá me splicórun, un caldo que se purpara tamien cun frajones brancos secos, pierna de cochino ou chicha de parro cunserbadas an salmoura ou ne l unto. Tamien yá ponimos ls frajones de molho i nun tardaremos a ampeçar de purparar precisamente esse caldo a que se le dá l nome de «garbure». Bá! Bai todo a correr bien!
―You bien bos ajudaba, aperpuso-se anton Manuel, mas se fur cumo de l’outra beç que Françoise lhougo me dixo : «Nun quiero homes, aqui ! Só se fur para zbulhar patatas!». Mas ye ua asneira. Porque bós solas las dues nun ye giente que chega para purparar refeiçones para tantas bocas siempre chenas de fame. Depuis nun admira que l quemido seia siempre l mesmo i nun saba grande cousa l mais de las bezes…
― Para yá, remediamos-mos cumo podemos, retrucou anton Rosa. Esta nuossa bida nun puode durar siempre assi! Dou-mos la possiblidade de arranjar papeles sien muita deficuldade porque esta fábrica precisaba de muita mano d’obra cumo sabeis, mas tenemos que pensar an ancuntrar cousa melhor que deia mais sastisfaçon a todos.

Anton, depuis de çcansar mais un ratico depuis de l almuorço porque ls uossos inda pedien mais tiempo de repouso, éran las dues i meia i até habie aparecido ua racica de sol quando Manuel se decidiu a ir a dar ua buolta cul sou armano Eiduardo i mais outros dous cumpanheiros até l centro de la cidade yá que iba a ser die feriado i que la fábrica iba a quedar ancerrada cumo se fusse Demingo. Fui nessa tarde que bírun un grande pinheiro todo anfeitado cun bolas queloridas que habie sido puosto de perpósito ne l meio dua grande praça adonde nun parában de passar muitos carros a toda la hora. Habie muita giente na rue tamien. Giente cun sacos que antraba ne ls sotos para comprar de todo: çapatos, roupa, perfumes, flores, choclates, garrafas de bino, bolhos, lhibros, discos, giradiscos, rádios, telbisones... i brinquedos tamien, cumo era de sperar, para oufrecer als ninos nessa nuite de Natal.
I Manuel puso-se a pensar. Na mie tierra, nun hai i tamien nunca houbo tanta fartura de cousas para mercar i oufrecer nun só die… You nunca me lhembro de ancuntrar ne ls mius çapaticos, quando era nino, outra cousa a nun ser ua laranja i por bezes tamien, quando calhaba, uas crouicas i nada mais. Cumo todo aqui ye defrente… Talbeç daqui a uns anhos, tamien nós téngamos dreito de tener ua bida cumo la que muita giente que bi hoije parece tener; giente que aqui stá zde siempre ou quaije mas nó giente cumo nós, pobres de Cristo, que fumos oubrigados a salir de la nuossa tierra porque eilha yá nun mos daba para bibir cumo deseábamos, mais dinamente, sien tener miedo de l que puode acuntecer ne l die de manhana… Mas cumo todo esto me custa! Que zgrácia ser oubrigado a deixar la mie Dlubina, la mie garota que fizo quatro anhos hai solo uns dies i la mais nuoba que até naciu sien you alhá star ! Que tristeza andar pul mundo i nien podermos passar l Natal juntos, an família, na nuossa casica pequeinha demais, bien sei, adonde yá mal cabiemos todos mas adonde tamien entra l sol… inda mais até que este que até parece que se rie de mos ber aqui… i adonde, nessa nuossa casica, na nuossa tierra, mos calece assi i todo un bun lhume feito na cozina de teilha bana cumo ne l tiempo de mie bó que fui la duonha dessa casa yá antes de nós… un lhume que nós nun tenemos aqui a nun ser aquel calor danhado que mos queima la piel quando antramos ne ls fornos de la fábrica… un lhume buono i saudable aquel que fazemos dentro de nuossas casas, an Pertual, que son nuossas assi i todo; un lhume que a mi me faç tanta falta !

Tornórun pa l casaron adonde morában agora, na fin de la tarde, ls oubreiros pertueses de la telharie daqueilha cidade de l Sul de la França, todos eimigrantes, i muitos: amigos i parientes que benien de la mesma aldé de las Tierras de Miranda…
Houbo «garbure» nesse die, esse caldo que se faç tradicionalmente nessa region de la França çtinado a calcer i a matar la fame até a giente chena de friu nas montanhas de ls Pirinéus cobiertas de niebe, alhi tan próssimas que até se bien ne ls dies an que l cielo staba particularmente claro i sien nubres. Mas houbo tamien pa ls nuossos Pertueses bacalhau cozido cun patatas i repolho yá que naide habie cunseguido ancuntrar berças cumo las que questumában comer an Pertual, todo regado cun un óleo misturado cun alho i pumiento, mas un óleo que nun era azeite i todos se lhembrórun de l gusto ancunfundible de l azeite que se fazie na tierra deilhes. Para acabar, inda fúrun serbidas, para quien quejisse, tangerinas, maçanas, laranjas i bananas mas nien sequiera se biu la selombra duas rabanadas, de sonhos ou de massa fertida passada despuis por açucre i até canela que muitas mais, armanas i ties gustában de fazer nessa altura de l anho.
― Se hai ua cousa de que tengo suidades, dixo Justriano que era un de ls mais nuobos de todos, ye de las rabanadas que fazie i faç todos ls anhos mie mai. Até pon uas pinguitas d’augardiente i un çumico de laranja que faç ferber i apurar cun açucre para las poner depuis nesse molho depuis de friu. Á mai, que buonas éran las rabanadas que fazie. Era quemer i chorar por mais! Quando me lhembro!
― Á rapaç! Manhana, até calha bien que ye die de Natal, quijo animá-lo anton Manuel. Ye cumo se fusse Demingo i la fábrica nun mos piede para irmos a trabalhar cumo ne ls outros dies. Teneremos tiempo, fazeremos ua fogueira alhi na rue; naide passará cun carros ou camiones de la fábrica i nun han de faltar palos por ende para queimar. Assamos uas rodaixas de chouriço de la nuossa tierra, bubemos alguns copicos de tinto i a ber se arranjamos tamien ua sartian (hai que pedir ua a Rosa) para fazermos uas quantas rabanadas. Tamien a mi me dá la gana de fazer i comer rabanadas que ye ua cousa que até nien custa nada a fazer. Cumo se morriu mie mai mui cedo, mais dua beç bi i ajudei mie armana Arminda de poucos anhos mais bielha que you a fazer rabanadas precisamente, subretodo por oucasion de l Natal. Madame Porterie yá me dixo que nun ye ua cousa que ls Franceses questúman fazer muito nesta altura de l anho. Purpáran outras cousas que you i tamien bós nunca porbemos i nien sabemos l gusto que ténen. Bamos anton a fazer rabanadas, manhana, Justriano, se todo corrir bien! Tamien hemos de poner alhá uas pinguitas d’augardiente. Tou pai até bien la sabe fazer na dega que ten al fondo de la rue de l Baiunco.
― Á rapazes, anterbino anton Eiduardo. Bien sei que denheiro inda hai mui pouco para andarmos a fazer cumo ls Franceses que andubírun ua buona parte de l die a saber de prendas para oufrecer als familiares i als amigos. Tamien nós hemos de fazer eigual se todo correr bien daqui a uns anhos mas anquanto i nó, hai ua cousa esta nuite que nun mos podemos squecer de fazer sien falta: tenemos que ir, nós tamien, a la missa de l galho tal i qual cumo se stubíssemos na nuossa tierra. Ls Franceses nun ye assi que cháman essa missa de cunsoada mas esso pouco amporta. Toca a andar que yá dében de ser horas!

Nessa nuite frie de 24 de Dezembre de 1965, a uns mil quilómetros ou mais de la tierra adonde todos habien nacido, nessa nuoba tierra, tierra d’eimigraçon, fúrun quaije todos esses homes, bestidos cun çamarras i an grupos, a assistir a la missa dada nesse die an todas las eigreijas daqueilha cidade de l Sul de la França.

― Podiemos oubir la missa, aqui na eigreija de San Pedro, dixo Manuel, mas yá hai muita giente alhá dentro. Daqui a ua hora, ampeça la missa que bai a ser dada na catedral. Queda mais loinge i yá andubimos bastante a pie para chegar adonde cheguemos, mas tengo la certeza que debe de baler la pena. You inda nunca assisti a ua missa an ningua catedral na mie bida i hoije bai a ser l die.

Fúrun cun el Eiduardo, Justriano i tamien outros quatro. Atrabessórun anton todos ua puonte que passa anriba desse riu que bai a dar depuis a outro mais grande (cumo Manuel un die chegou a ber nun mapa que le amostrórun) i que depuis entra ne l Ouceano (l mesmo que banha l litoral de Norte a Sul de Pertual...) depuis de haber passado, a uns 200 kms de l sítio adonde stában esses homes, al lhado dua cidade inda mais grande que essa, chamada Bordéus… I depuis de atrabessar essa puonte, fúrun subindo por uas scaleiras mui grandes, monumentales cumo alhi dezien, adonde a cierta altura le aparciu ua státua que representaba un home amponiente que antretanto mostraba un aire feliç i cheno de proua; tenie un chapéu de aba lharga, botas de canho alto, ua grande capa i l mais amportante de todo ua spada tamien, pronta para ser usada outra beç para un nuobo cumbate caso fusse neçairo...
― D’Artagnan! dixo anton Manuel todo cuntento de alhi yá haber chegado. Yá sabemos quien sodes agora i tamien que nacistes acerquita daqui, çque bos bimos l outro die, nun cinema que passou na telbison que tenemos na nuossa cantina. Biba baliente mosqueteiro! Siempre bestido aqui de la mesma maneira, steia calor ou steia friu. Mas que aire fidalgo l buosso i inda porriba hoije, nesta nuite de Natal! Beni cun nós até alhi arriba, bamos todos a oubir la missa… «missa de meia-nuite» cumo bós dezis, aqui na Gasconha i nas outras tierras de França cumo mos splicórun hai uas dues horas, tamien na telbison, anquanto íbamos saboreando la nuossa cena de cunsoada.

I a D’Artagnan parece que até le gustou oubir essa lhéngua que falában Manuel i ls outros cumpanheiros benidos de l outro lhado de ls Pirinéus… Afinal, la Gasconha nun quedaba assi tan loinge i aqueilhes Pertueses parecien tan balientes i corajosos cumo el i ls outros mosqueteiros que habien sido scolhidos i armados, hai muitos i muitos anhos, para defender l rei de França, l Rei-Sol çque era nino…

Staba tamien chena de giente la catedral anque inda fusse mais grande que todas las outras eigreijas de la cidade. Mais grande tamien que la sé-catedral de Miranda i cun guapíssemos bitrales que Manuel i ls outros cumpanheiros nunca habien bisto até anton an lhado ningun…

La missa fui dada an francés i eilhes nien todo antendírun mas ua cousa le pareciu mui clara: alredor, l mais de la giente que alhi staba andaba mui bien bestida, cun buns casacos, botas i çapatos mui bien angraixados i até nuobos. De certeza que alhi tamien debie de star l patron de la fábrica cula sue família, ls diretores de ls defrentes serbiços que trabalhában ne ls scritórios, giente que habie benido alhi de carro, sien precisar de andar a pie cumo eilhes, cun botas ou çapatos yá bielhos i a pedir cuncerto, por ua buona hora para chegar a la parte mais alta dessa cidade.

Tornórun depuis quaije pul mesmo camino. La cidade apareciu-le de adonde stában toda eiluminada. Cumo era grande, sien acumparança cula aldé que habien deixado an Pertual ! I fúrun abaixando depuis, mas desta beç para mudar un pouco de camino (Tenien tiempo: manhana nun era die de trabalho), pulas rues mais streiticas de la parte mediabal até chegar a la mesma puonte que atrabessórun mas ne l sentido cuntrairo. Yá nun habie naide a aqueilha hora na eigreija de San Pedro; la missa que habie ampeçado ende mais cedo yá habie acabado hai mais dua hora i yá nun se bie a naide nas rues, alhi acerca.
― Ls cumpanheiros que quedórun aqui para assistir a la missa yá aqui nun stan i a estas horas yá dében de star a drumir, comentou Eiduardo.
Cuntinórun anton esses siete homes la sue caminada sien nunca parar. L friu atrecie ls cuorpos. Pior serie se parássen.

Quando subírun pa l purmeiro andar de l casaron, debagarico i sien fazer rugido porque yá quaije todos ls outros cumpanheiros se habien deitado i yá drumien a aqueilha hora, solo acendírun ua luzica para nun ls spertar. Éran dues salas bastante grandes cun uas cinquenta camas an cada ua, un almairo al lhado de cada cama i ua passaige antre eilhas todas çpuostas dun lhado i doutro de las dues paredes. Manuel tirou la çamarra que deixou caier anriba de la cama. Tamien dentro de l casaron fazie friu, l calcimiento era pouco. Zatou ls çapatos mas guardou ls miotes de lana d’oubeilha anque bien le dolíssen ls pies; guardou tamien las ciroulas, la camiseta i deitou-se assi, cun essa mesma roupa que habie serbido para se apersentar pouco tiempo antes delantre de Dius i tamien de D’Artagnan…

I lhembrou-se anton cun mais antensidade que nunca de la sue Dlubina i de la sues dues rapazicas inda tan nobicas que yá nun bie crecer…

― Pal anho que ben, Dius querga que si, ye cun eilhas que quiero passar l Natal, pensou el. Se fur preciso, até será aqui, an tierras de França adonde parece que hai tanta fartura de todo… Bonda trabalhar i tener cunfiança! Tamien you hei-de cunseguir !... Nun ye berdade, D’Artagnan? La Gasconha afinal nun queda assi tan loinge de las tierras que stan de l outro lhado de ls Pirinéus!

I ponendo-se a pensar mais ua beç ne l home de armas, fiel serbidor de l Rei-Sol, cun chapéu, capa lharga, botas altas i spada a la moda antiga, de que habie bisto i admirado la státua nessa caminada de quaije dues horas até la parte mais alta de la cidade, essa cidade adonde habie chegado un die para trabalhar i ganhar la bida cun mais outros cumpanheiros de eimigraçon, acabou als poucos por se drumir… sonhando tamien cun un beiso, l beiso que habie de dar a la sue Dlubina i a las sues dues garoticas l die que yá nun podie tardar a benir quando tubisse la possibilidade de s’ancuntrar outra beç cun eilhas trés, nua casica pequeinha, nua aldé de las Tierras de Miranda, alhi de l outro lhado de ls Pirinéus.