30/05/08

Mokoi Ayvu

*
L títalo desta mensaige quier dezir «Dues Lhénguas» i stá screbido an lhéngua Guarani, la lhéngua de bárias quemunidades índias de la América de l Sul.
Traio eiqui l tema porque l Porsor Dr. José R. Bessa de l Riu de Janeiro ousou l miu poema Dues Lhénguas (que faç parte de l poemário Cebadeiros) an cursos culs índios Guarani. Porqui bemos cumo las palabras de la lhéngua mirandesa puoden chegar a outros pobos que sínten algo aparecido a nós ne l que respeita a la lhéngua. L nuosso cantico nun ye lhocal, ye ounibersal.
Fui cun grande eimoçon que li l sítio de l'anternete adonde esso todo aparece. Sien mais palabras deixo-bos la morada para que cada ua/un alhá puoda ir i marabilhar-se cul que alhá se diç i, subretodo, cun l que se puode adebinar.


http://www.ufgd.edu.br/~mceres/colaboradores-texto003.htm

29/05/08

Nun somos buonos de la cabeça!!!



Sgenudo un sudto de ua oinurbesriddae agnlsea, nun apomtra an qaul odre las Lteras de ua plrabaa satn, la sloa csuoa aprotmatne ye que la pruemria i la útmlia Lteras setain no cpamo criteo. L rseto pudoe ser ua bçguana que, assi i tdoo, idna se pduoe ler sein pobrlmaes. Itso ye poqrue nós nun lmeos cdaa Ltera esiladoa, mas la plrabaa cmuo un tdoo.
Fmoirlbade!


Si tenemos ua cabeça!!




Ponei ls uolhos neste testo i spurmentai a ler l que stá screbido.


35T3 P3QU31NH0 T3STO 51RB3 P4R4 4M05TR4R CUMO L4 NUO554 C4B3Ç4 CONS1GU3 F4Z3R COU545 4MPR3551ON4ANT35!
4RR3P4R41 B13N: N3 L 4MP3ÇO 5T4B4 CUMPL1C4DO, M45 N3ST4 LH1NH4 LA BUO554 M3NT3 B41 ÇCUBR1NDO L CÓD1GO QU41J3 OUTOM4T1C4M13NT3, S13N P3RC1S4R D3 P3N54R MU1TO, OR4 Y3?
POD31S T3N3R BUON4 PROU4! L4 BUO554 C4P4C1D4D3 M3R3C3 BUONO5 P4R4B1EN35!


Sábado, 31 de Maio, a las trés i meia de la tarde


Sábado que ben, die 31 de Maio, a las trés i meia de tarde, starei a falar subre lhéngua mirandesa ne l «Centro Cultural e Recreativo do Alto do Moinho».Ye la quinta de las palhestras que ampecei ne l més de janeiro, antegradas ne ls cursos de lhéngua mirandesa.Quien podir i quejir, que apareça i lhiebe outras pessonas. Ye mais ua ouportunidade para falarmos de la nuossa lhéngua i mos tornarmos a ber.
Para quien nun soubir adonde ye, bai até Corroios i buolbe pa l Alto do Moinho, lhougo eilhi a la mano. Ua beç eiqui, ye solo preguntar.


28/05/08

Cumo nace un paradigma


Dua beç, uns ciantistas punírun cinco macacos nua gueiola, cun uas scaleiras ne l meio i un munton de bananas a la punta de riba.
Siempre que un de ls macacos chubie las scaleiras para acaçar las bananas, ls ciantistas botában-le uns lhatos de auga frie als macacos que quedában ne l chano. Apuis de uns tiempos, siempre que un de ls macacos spurmantaba a chubir las scaleiras, ls outros anchien-lo de porradas. Passados más uns dies, niun de ls macacos se astrebie a chubir las scaleiras, inda que la tantaçon de las bananas cuntinara alhá riba.
Anton, ls ciantistas trocórun un de ls macacos. Stá buono de ber que la purmeira cousa que l nobato fizo fui chubir las scaleiras camino de las bananas, mas tamien nun custa a adebinar que ls outros le dórun ua túndia baliente. Apuis de uas coças, l nobato nun tornou a spurmantar a chubir.
Un segundo macaco fui trocado, pus claro que tamien las lhebou buonas quando se le antolhórun las bananas, i hai que dezir que l que staba alhá hai menos tiempo nun yera l que daba menos.
Trocórun l terceiro macaco, l quarto i siempre la mesma stória. Trocórun anton l redadeiro macaco i quedórun cun ua quadrilha de cinco macacos que nunca habien spurmantado l banho de ls lhatos de auga frie.
Assi i todo, nun faltában las túndias siempre que un deilhes ponie ls pies na scaleira de baixo.
Manginando que le pudíramos procurar als macacos porquei las dában al que se atantaba a chubir, cumo quiera que la respuosta serie: Nun sei… eiqui siempre se fizo assi!...
Isto cun macacos, que son bichos spiertos! Manginai se fúran homes!... que yá Einstein dezie que ye más fácele zantegrar un átemo que un precunceito.
A mi lhambrou-se-me esta stória de ls macacos, un die destes, al ler ne l jornal que ls garotos de trés anhos, an média, dezien “porquei” uas 150 bezes por die.
Pena ye que, apuis cun ls anhos, se mos baia tirando essa manha.

27/05/08

Spadanha (Rosa)




Froles de Spadanha (rosa)



Siempre gustei de dezir algue cousa subre las eimaiges de las froles que eiqui pongo. Algo que tenga a ber cul nome, ou subre las lhigaçones de l nome a cousas, sítios ou restros que me quédan nas lhembráncias.
I eiqui me cunfesso, cumo sei tan pouco subre eilhas, l que me ten balido son las ajudas de ls outros, quier de l porsor Amadeu quier de la porsora Ana que acrecéntan l nome científico i la sue ourige. Son eilhes que sácan l Belhete d’Eidentidade siempre. Acában por las froles séren un trabalho de todos, i assi eilhas chéguen a muitos mais, ye l que se quier. Nun fusse assi nun tenerie grande balor.
Esta Spadanha (lírio), talbeç nun seia assi ua frol de lhameiros, scadales, adiles ou mesmo de borda de caminos, nun ye por ende que you stou agarrado a eilha, nun me lhembro de la ber ne l campo, mas l nome de Spadanhas siempre me dixo muito. Nas marras de l termo de Zenízio cul de Caçareilhos hai un chamadeiro Spadanhas, i cun nomeada para muitos garotos de l miu tiempo. Ende faziemos jolda nas tardes de ls Deimingos quando ibamos de buieiros. Apuis, cumo tamien hai un balhe i uas fuontes, passou a ser un sítio para s’ir a quemer la merenda an tiempo de bacanças. Quaije to ls anhos bou alhá, nien que seia solo para me quedar un cachico an siléncio, çpertar ls sentidos i chamar l de riba ls tiempos dantes, sorber la paç que aquelha beiga antriçada antre l Cabeço de la Gaga i de l Chafariç ouferece, cumo se sabisse que la mie alma fui çterrada para ua cidade adonde todo esso nun hai.
Spadanhas nun hai Boubielho pastor ou buieiro que nun conheça i cuido que ls Coneilhos tamien nó. L miu amigo Manuol Bartolamei (Caçareilhos) siempre que alhá bai diç que bózia por mi i spera a haber se you dou seinha. Cumo termo, ye tan guapo cumo las froles que ténen l nome armano. S’algun die tubirdes tiempo dai ua buolta por aquel bal. L tiempo por ende parou.



Spadanha (burmeilha)





Froles de Spadanha (burmeilhas)



Spadanha (branca)




Froles de spadanha (Brancas)





26/05/08

Passou ua pistota nun panal de xabon


«Quando bin ambora, éramos bários. Sabiemos l que mos asperaba an Pertual, i assi i todo benimos. Na frunteira antre França i Spanha sacórun-mos l denheiro todo que lebábamos. Naquel tiempo nun se podie traier denheiro. Houbo un, que era de l Sabugal, que passou ua pistola nun panal de xabon: scabou l panal al feitiu de la pistola, metiu-la alhá i apuis tapou outra beç cun xabon i, para quedar todo liso, labou-se dues ou trés bezes. Inda nun habie aqueilhas máquinas que apítan al fierro. You tamien habie podido passar assi l denheiro, mas nun se me lembrou. Burro, que quedei sien uito notas.»



25/05/08

Camaradaige - Maio/Junho de 1973




Tenie dezanuobe d’eidade i zde l amprecípio de l anho que staba çterrado antre auga i lhama nua guerra que nun era del. Onte achei-lo a meio camino dua biaije antre Gadamael i l Praino, cun recuordos cume se houbira sido onte, nua cumbersa sien priessas cume talbeç poucas bezes las tenga tebido cun quien solo puode eimaginar - inda bien que assi ye – anté adonde puode chegar la natureza de ls homes!

"Ne l binte cinco i binte seis, Geraldes de Bal d’Algoso i Fernandes de Carçon quedórun para siempre an Guidaje, stában a treminar trasladá-los ne l amprecípio dastanho para Bissau juntos cun outros que nunca podírun benir … tengo un friu ne ls uolhos zde esse tiempo que nun se me tira … camaradaige si la habie, éramos cume armanos … que guardábamos la bida uns de ls outros … Camaradaige … "

La camaradaige que l’amparou siempre anté que ditou de cabeça las palabras de António Lobo Antunes:

Camarada nun ye bien armano, amigo, cumpanheiro, cúmplice … ye ua anrebulhada desso todo más la rábia, la sprança, l zaspero, alegrie, mala óstia, coraige, andignaçón i mirar pasmado. Ye esso todo ajuntado cun lhágrimas scundidas - camarada ye ua palabra que solo qien stubo na guerra cumprende por anteiro”.
“… camarada não é bem irmão, amigo, companheiro, cúmplice ... é uma mistura disto tudo, com raiva, esperança, desespero, alegria, revolta, coragem, indignação e espanto. é uma mistura disto tudo com lágrimas escondidas - camarada é uma palavra que só quem esteve na guerra entende por inteiro”.

Aspuis de las buonas nuites, inda meio atelundrado cun la dureza de las palabras, bieno-me a la eideia la fabula an que un soldado, de l sou melhor cabalho cunsigue faer un burro.



Al ber aquel scaleto quedei sin pinga de sangre



«Un die, un rapaç que trabalhaba acerca de mi, nun sei cumo fui, arrebalou i caiu-se para andrento dun poço d’alcatron que alhi habie, acerca de adonde you trabalhaba. Era alcatron a ferber i tamien l ousában an ciertos aparatos de fierro, yá nun dou bien fé. Quedou lougo sin nada, solo uossos. L rapaç era eitaliano i bie-lo puli, sin sermos amigos, claro. Al ber aquel scaleto, quedei sin pinga de sangre. Nun bundaba ber l caralho de l fierro a salir an brasa i tener que andar siempre alredror del, que inda agora aqueilho... Al fin de pouco mais dun anho you tamien yá lebaba ls nérbios meio alboriçados. Fui ende que dixe acá cumigo: bou-me ambora. I nun tardei muito tiempo. Era Febreiro i staba todo branco de niebe. Fui solo tratar de me zambuxar i amanhar la biaige de camboio.»




24/05/08

Mandei-le ua carta ampenhada



«Dalhi a un anho de star alhá mandou uito notas. Quando saliu dalhá para benir para Pertual mandou outras uitos notas, senó na frunteira roubában-le todo. Mira tu que nin sequiera chegou pa le pagar la passaige a senhora Marie Jesé. Baliu-me que nesse anho tenie ua cubica chena de bino i fiç seicientos mil reis. I fui assi que acabei de pagar la passaige. Nun aporbeitei un çton de la ida del pa la França i tube que m’aguantar solica cul rapaç, que yá tenie quaijeque dous anhos. El diç que alhá las passou malas, mas you acá passei-las mui granudas. You a cada carta pedie-le que me lebasse para alhá, mas el solo pensaba an benir. Era mi’rmana que me screbie las cartas. Mandei-le ua carta ampenhada i todo, para ber se el bie que staba anrabiada, mas nun baliu de nada. Ua carta ampenhada era ua carta sin selo, que el alhá tenie de pagar. Bárias pessonas me dezírun que nun la mandasse, mas you staba tan zacracionada que la mandei i apuis passei algues nuites sin acunhar uolho, que me zgustou muito mandar assi ua carta. Quien quedaba acá era siempre quien quedaba pior. You araba i fazie por pan nuas tierras arrendadas i fazir por todo i iba de geira. Balie-me mie mai i que you inda era mui nuoba.»


[cuntina]


23/05/08

Antegraçon




Yá debeis de haber oubido falar dua rapaza que, an las praxes académicas, foi ountada cun stierco i oubrigada a quedar de cabeça para baixo anriba dun penico de merda. La rapaza fizo queixas i biu-se oubrigada a deixar la anstituiçon adonde andabas por bias de perseguiçones de ls própios colegas. Esta sumana chegou a público la cuonta doutra rapaza que, tambien en las praxes, fui biolada por un rapaç "beterano".
La praxe, dízen ls sous defensores, ye ua tradiçon i sirbe para antegrar ls colegas que acabórun de chegar a la ounibersidade. Será que houmildar, biolar, ferir ye ua forma de antegrar? I será tradiçon?
You tube la suorte de nun tener sido muito praxado. Quando chegou la "mie beç" de praxar, antendi que habie cousas mais antressantes para fazer. Mas nunca me recusei a "antegrar" un colega mais nuobo, amprestando apuntamientos ó splicando adonde quedában alguns serbicios de la ounibersidade, por eisemplo.
Nun sou radicalmiente contra las praxes. Zde que nun haga abusos, até puoden tener la sue grácia. Mas nun cunsigo aceitar que alguns studiantes pénsen que, solo porque yá stan hai muito tiempo na ounibersidade (muitas bezes sin ua cadeira feita), ténen l dreito de houmildar aqueilhes que acabórun de chegar. Esta eideia bai contra la própria eisséncia de la democracie. Mas cuntina an la cabeça de muitas pessonas que nacírun muito apuis de la ditadura.



Políticas Sociales



La política pertuesa ye ua tragiquemédia. Apuis de pedir respeito pa l sou partido, Manuela Ferreira Leite çcubriu que las políticas sociales son neçairas. Apuis de boziar la sue çcubierta als quatro bientos, resolbiu dezir que cada beç que un político fala an políticas sociales stá le stá a roubar eideias.
Ye ua berdadeira lhona oubir la tie dezir que l prumeiro menistro ampeçou a falar de políticas sociales por anfluéncia deilha. You lhembro-me de oubir Socras a falar an políticas sociales, nun me lhembra ye de l ber passar de las palabras a la prática.
Cun l bloco central tan preocupado cun las políticas sociales, nun bos admíredes cun la eisisténcia de zigualdades tan grandes i de tantas pessonas a bibir abaixo de la raia de la probeza?


Frajones de gato

*
Frajones






Cuido que l nome le ben de s'asparcer a mesmo frajones.
De gato ou sien ser de gato.


22/05/08

Stan a ampliar la barraige de Picuote i depuis ?????

*


Deixei este cumentairo ne l site de Sendin, l SAL, depuis de Zé Almendra, que tamien gusta de anterbenir neste Froles Mirandesas, haber mostrado retratos i dado splicaçones subre las obras de ampliaçon que parécen gigantescas i que stan a ser feitas neste momento na barraige de Picuote situada antre la de Miranda i la de Bempuosta. Ampliaçon i amplicaçones que merécen ne l miu antender que cada un de nós saba fazer oubir tamien alguas apreciaçones mas subretodo oupeniones... Spero que tamien seia l buosso caso.


" Zé Almendra,
A perpósito de las amboras que mos dou hoije subre las obras... faraónicas... que stán a ser feitas na barraige de Picuote para oumentar la capacidade de produçon enérgica nesse troço frunteiriço de l riu Douro, an tierras de Miranda i bien cerquita de Sendin por cunseguinte, debo dezir que gustarie tamien de saber an que proporçones bai a representar esse oumento.
I nun só...

Ye ua eicelente eideia de la sue parte (i por esso penso que todos poderan recunhecer l mérito que ye l sou por haber cunseguido ou talbeç tamien aceitado de mos amostrar an que cundiçones se ban realizando las obras) mas l mais cierto ye que qualquiera un de nós nun se puode quedar ounicamente por essas eimages i splicaçones que balorízan antretanto l trabalho que ban efetuando, cumo mos lo amostrou, todos aqueilhes que fázen ls possibles para lhebar l projeto a bun termo antre ls quales ls bumbeiros de Sendin i todos ls outros que trabálhan sien la mais pequeinha sombra de dúbeda an cundiçones difíceles i perigosas até.

Pensando bien, Zé Almendra...
La custruçon dessas barraiges fizo-se ne ls anhos cinquenta. Puis you naci depuis cumo praticamente todos aqueilhes que ban a ler estes nuossos testos. Pregunto anton: Quantos quedórun por essas tierras porque cunseguírun arranjar un amprego que ls motibasse a quedar ? Bien poucos, na realidade !
Cumo ye que esso se puode splicar sabendo que essas trés barraiges precisamente nunca deixórun antretanto, zde que fúrun custruídas, de produzir einormes quantidades de energie, toda çtinada normalmente a melhorar las cundiçones de bida dua populaçon que até inda nun hai muito tiempo bibie an grande parte na miséria ?
L que acunteciu antretanto zde ls anhos cinquenta cumo nunca habie acuntecido nessas tierras de Miranda ?
Cumo todos sáben: eimigraçon als milhares, eisodo nunca bisto, zertificaçon de las aldés cun todas las cunsequéncias negatibas, nun stou a eisagerar puis nó?, que todo esso representa tanto para aqueilhes que cuntinórun i cuntínan a bibir ende cumo para aqueilhes (la maiorie !) que bíben fuora i que probablemente por mais dua rezon nunca mais poderán tornar.

Stou a dezir esto para quei ? Para ua cousa, solo ua!
Para dezir que talbeç inda seia tiempo de EISIGIR (Digo bien: EISIGIR i nó solo de se cuntentar de oulhar !), EISIGIR a nun ser que seiamos burros i inda muito analfabetos, giente a quien se puode tapar ls uolhos cumo talbeç tamien tenga acuntecido ne l passado cun ls nuossos abós i antepassados que de facto na maiorie de ls casos nun sabien nien ler nien screbir, EISIGIR (repito !) que la energie que son capazes de produzir essas nuossas tierras de Miranda sirba tamien mas talbeç EISSENCIALMENTE para fazer ende aqueilho que quaije ou pouco se fizo porque para aqueilho que serbiu até agora serbiu mas fui para anriquecer outros i noutras tierras... !!
I para nós, Zé Almendra, acha para nós sobrórun las forfalhas ?
Puis oulhe, you l que penso, ye que para nós nien sequiera sobrórun las forfalhas !
I talbeç mais dun cuntine a cunsiderar que somos inda muito, muito, burros!
Acha que m’anganho ?

Cumprimentos i buonas nuites ! "



21/05/08

Dius nun quijo





La cúrtia metraige Deus Não Quis, de António Ferreira, recebiu l Prémio de l Público ne l Festibal Eibérico de Cinema, que se fizo antre l 14 i l 18 de Maio an Badajoç. Ye l nono prémio que l filme recibe, l segundo dado pul público.

Sendo inda moço, António Ferreira ye un realisador cun ua obra yá cunsidrable i cun alguns prémios ne l currículo. Ls filmes del que mais gusto son la cúrtia Respirar (Debaixo d´Água) i la lharga Esquece Tudo O Que Te Disse.



Bós tirai-bos deiqui


[crónica salida ne l jornal Público, ls dies 19 (eidiçon de l Norte) i 20 (eidiçon de Lisboua) de maio]


Lhembraba-le bien de quando éran garoticos, ls filhos, i de cumo quedaba penerosa de ls ber a seguir la mesma bida negra, cansada, puorca, çfamiada que nunca la deixou albantar la cabeça. Bós tirai-bos deiqui, ide-bos pul mundo, studai, daprendei un oufício, ou un ampreguico que bos lhiebe desta bida. Agora, de bielha, daba-se de cuonta porquei staba eilhi solica: habie sido eilha que ls ampuntara pul mundo. L mais de la giente de l sou tiempo fazira l mesmo culs filhos, i l’eideia de todos habie sido un éisito a puntos de l’aldé star quaije sin naide. Bien bezes bramara acontra la mudeç de la soledade, mas solo agora se daba de cuonta de cumo habie sido eilha la culpada.

Tamien un die quijo salir, mas nunca tubo modo ou upa. La purmeira beç que l home se le fura pa la França nunca la quijo chamar, i bien cartas le screbiu a lhembrá-le la bida deiqui. Mas el mais quijo passar deficuldades pul campo que aqueilha bida de perdido pul mundo. I tornou, mais probe do que houbira salido, que bien mal se biu para pagar la passaige. Uns anhos apuis, el tornou pa l mesmo sítio, mas nin ende la quijo lhebar i als filhos. Inda hoije, passado tanto anho, relouca de nun se haber metido al camboio culs filhos atrás i le haber aparecido alhá. Nun le metien miedo ls trabalhos que fússen, que nada se acumparaba a andar a arar, a segar, scabar, a saber de lheinha ou l que fusse, siempre cul mais pequerricos al chinchin i ls outros pula mano, a sorber las moncas. Nun daprendira a ler, de modo que la salbaçon solo le podie benir de l trabalho, i era por esso que querie ir pa la França. Hoije fálan de l’Ouropa, i tamien eilha i l home ténen la sue piedra nessa parede.

Quando agora oube alguns a dezir que l’aldé stá sin giente, que naide quier bibir acá, que pouco yá ye lhaboriado, calha-se, nun báian a çcubrir que ye ua de las culpadas. Que mais se le dá, agora que yá nun puode ir a lhado nanhun? Ls filhos inda la quejírun lhebar, mas nunca fui de le dar guerra a naide, nin gustou de ir a lhado nanhun sin ser por sou pie. La reformica bai chegando ls dies ciertos i scusa de andar pul mundo a meter noijo, cumo diç muita beç quando la aténtan a salir. L home fura i benira, que nunca fizo niu pul mundo. Ls filhos yá era defrente, fúrun para nun tornar pus era outra la bida deilhes, i alhi yá nada tenien a fazer nin modo de ganhar la bida. Si gustaba de ls tener alhi acerca, mas tamien podien ser felizes pul mundo. Tenie percison de la calentura desta eideia, de que balírun la pena ls sacrafícios que fazira, mais do que algue beç pensara que iba a ser capaç, sin ajudas de paíç, stado, gobero ou l que fura..

Naqueilha nuite, la casa staba mais frie que de questume. Eilhi al lhume, lhembraba-le l die an que se morrira l home. Mais do que ende, antes de acunhar uolho, sentiu de modo bien fuorte, assi cumo quien ampalpa, que l mundo se staba a acabar. Aquel mundo, que nun passaba deilha mesma. L outro mundo que cuntinaba, esse siempre habie quedado de fuora. Outros cun nuoba alma, que l fazíran. Para esso percisában dua gana tan grande cumo eilha tubira para acabar cul sou. Mas bie-los mui atenidos a ajudas de quien deilhes nun querie saber.

amadeujf@gmail.com


20/05/08

Arrimaba-me a las quintas



«Sabes, antre ls turnos un andaba puli i nun tenie nada que fazer. Habie que labar i esso i passaba tamien algun tiempo a screbir cartas, que l mais de ls pertueses nun sabie screbir. You arrimaba-me a las quintas a ajudar a meter feno, a arrincar patatas, l que calhasse. Eilhes nun pagában, mas anton dában de todo de comer. Cumo na fábrica mos dában raciones de açucre i café, trocaba esso por quenhon, por berças i por pan, que you nunca fui muito de café. Ne ls mercados tamien habie de todo para comer, mas era mui caro. Peixe nun habie tanto, era mais coneilho i pito, mas tamien habie uobos, cabrito i bitela. Habie mercado, i denheiro que nun faltasse. Habie alhi acerca ua panaderie i l duonho pediu-me pa le scabar l jardin. El pagaba-me la geira i bendie-me l pan que you quejisse sin percisar de seinha. Inda andube ua beç a segar centeno a fouce. Para aqueilha gente era ua curjidade, que yá segában todo a máquina. Mira tu ls anhos que nós andábamos atrasados! Inda s’ajuntórun muito francés i sacórun-mos mais retratos que you sei alhá.»


[cuntina]


19/05/08

Douro, Fauna Fluvial



Segundo amboras de l jornal Público, l realizador pertués Manoel de Oliveira ye hoije houmenageado an Cannes, adonde será porjectada la sue prumeira obra: Douro, Faina Fluvial. Starán persentes José António Pinto Ribeiro, menistro de la Cultura i Gilles Jacob, presidente de l Festibal de Cannes, un de ls eibentos mais amportantes de l cinema a nible mundial (un die, quiero ir alhá, mas nun sei bien quando).

You nun sou, cunfesso, grande coincedor de la obra de Manoel de Oliveira (bi alguns filmes i çcoincie que l sou prumeiro filme yera un documentairo subre l Douro). Mas admiro-le la bitalidade i dou-lhe ls meus parabienes.


Sinal de la Cruç



Diç ua bielha lhienda crestiana de l tiempo de la gobernaçon de l Amperador Custantino que, quando se trabou-se de rezones culs bárbelos a la borda de l riu Danúbio, l juntouro de bárbelos era tan taludo que acobilhaba la lhadeira adonde fazien la séstia. Custantino quando l mirou quedou tan açarapantado que nun mais acraditou nua bitória de ls sous deceplinados lhuitadores. La cisma solo fui bencida nua de las nuites quando spreitaba la sposiçon de Bárbelos, i mais se diç-se que l Amperador tubo ua bision: ne l cielo staba ua Cruç de Cristo zenhada a lhuç i piçcando, i culs dezires “cun este sinal bencirás”.
Cumo l Amperador quedou borrado de miedo, a qualquiera cousa s’agarraba i mandou lhougo fazer ua Cruç de palos i spetou-la a la delantreira de l sou eisército cumo se fusse un speque. De seguida botou falas als sous homes para tener fé naqueilha Cruç, se na tal acreditássen tenerien todos ls diuses de l sou lhado. I sien perder tiempo açomou-los. Para spanto de todos ls xefes guerreadores Romanos, quedórun-le cuas áfricas que an menos tiempo que se sfrega un uolho, assi ls Bárbelos lhebórun ua baliente trepa. Fugírun cul rabo antre las patas que nien perros malhados.
Apuis de tamanha Bitória la cousa na cidade quedou falada. Tan falada que tubo de dar lhibardade i portejer ls crestianos, chegando mesmo a fazer la lei de defénsia de l crestianismo. I yá que la bitória le sabie tan bien, porquei l Amperador nun iba a cunsagrar l sou nome na pila cumo fazien to ls crestianos?
Si l fizo-lo a rogo de sue mai Heilena.
Dende palantre muitas fúrun las Eigreijas i Capielhas custruídas ne l Reino cula gana de ende spargir l culto i la fé a Cristo. Hai quien diga que fui la purmeira aceitaçon i dibulgaçon de l crestianismo ne l Ampério Romano.
Custantin nunca mais squeciu esta ajuda, i agarrou-se d’unhas i dientes a esta cisma que mandou sue mai fazer ua jornada a Jarusalen para ende percurar i achar la berdadeira Cruç de Cristo, aqueilha adonde to l mundo sabie que l Rei Arodes fizo la maldade.
Heilena botou-se a camino i, mientres chegou, chamou to las pessonas que la podien ajudar i fui un tal Judas que cunfessou que ne l Monte de la Calabeira an pie de l semitério de la Cidade Santa habie trés cruzes anterradas. Cumo éran las trés armanas ende staba todo por çcubrir, qual deilhas serie la berdadeira? Fui anton que l mesmo Judas quijo fazer la spriéncia, agarrou un muorto i passou-lo subre todas eilhas i nua l cuorpo tornou a tener bida. Assi serie esta la proba de que era la berdadeira Cruç adonde Cristo fui curceficado. Este sinal fui lhebado cumo un ato de rucerreiçon, cumbersion i santeficaçon. L muorto rucecitou, Judas cumbertiu-se i Heilena quedou Santa. L muorto bibo passou a tener çpindurado de l cachaço ua Cruç de palo an beç de la streilha de Dabid, Judas fui eileito bispo i apuis San Judas de Jarusalen.
Santa Heilena pediu a todos ls que acredítan an Cristo para comemorar l die an que eilha achou la Cruç, die trés de l més de Maio.


Nota : Scribo este testo an houmenaige a la Capielha de Santa Cruç na mie Aldé (Zenízio), anté porque yá l habie feito a la Capielha de San Ceriaco, i se la de San Ceriaco para mi ye amportante la de Santa Cruç pa l pobo nun ye menos, eilha siempre fui i inda ye l centro de l’aldé adonde todo se passaba.



Capielha de Santa Cruç (Zenízio), an riba de l lhado dreito




Andepandéncias... i tius de gorrica


Un die destes, chegou-me a las manos un cachico de un testo que you cuido que puode tener algun anteresse partilhar cun bós. Fui screbido por un tal Ferreira Fernandes, ne l Diário de Notícias, yá an Febreiro atrasado. Yá fui copiado nun blogue - por adonde a mi me gusta dar siempre ua boltica, de maneira que l requemendo - i puode ser bisto eiqui. Cumo fala de l Nino Jasus de la Cartolica i de un tiu de gorra que scribe ne l Público, lhembra-se-me que tamien cabe eiqui an las Froles.
Reza assi:
"Pandora yera pimpona, ambudou Epitemeu, i yera curjidosa, abriu la caixa que l amigo tenie scundida. Maldiçon, stában alhá to ls males. Isso fui ne l tiempo de ls gregos. Agora, paízes de l'Ounion Ouropeia recoincírun la Caixa de Pandora. Çtapado l Kosobo, porque nó Miranda de l Douro? Respondo: porque aquel tiu de gorrica que scribe to ls quinze dies ne l Público an Mirandés ye un home atilado, i nun eisige la andepandéncia de l Nino Jasus de la Cartolica. Quando nó..."

Nien que you me ponga eiqui a boziar, l senhor Ferreira Fernandes nun será capaç de me oubir, mas, assi i todo, inda deixo eiqui tamien dous recadicos:
Purmeiro: se fur perciso ir a un tribunal a jurar que l tal tiu de gorrica de l Público ye un home atilado, cuntai tamien cumigo para assegurar ua bara de l palário;
Segundo: la andepandéncia que l Nino de la Cartolica querie yá quantá que la tubo, nien andou El de spada alhebantada po'riba de las muralhas de l castielho para outra cousa!...

18/05/08

Pensamiento de l Die (salude mental)



Perciso de fazer ua boubada para mantener la salude mental.


Drumiemos nua camarata


«Drumiemos nua camarata. Na mie éramos siete pertueses i un francés. Tenie un que era de la Réfega, d’an pie de Quintanielha, chamábamos-le l Cacau. Era you que le screbie las cartas. El nessa altura yá tenerie 65 ou 70 anhos, que yá solo barrie pula fábrica. Outro era de Freixo de Baixo, de por ende abaixo acerca la Guarda, era l Magalhães, que tamien you le screbie. Era gente mais bielha que stubo quaije siempre na fábrica i yá solo fazie trabalho mais lebe. Uns tenien ua baquita, ua canhona ou dues, i mandában algun denheirico. Alguns yá mais de 20 anhos que andában puli i nunca benírun.»

[cuntina]



17/05/08

Lhimpa-garrafas

*








[Callistemon laevis]



Este arbusto bota uas froles bien çfrentes de la maiorie, mas son guapas. L sou nome Lhimpa-garrafas nun debe ser por acauso. Mui asparcidas a sedas de cochino, cumo se stubíssen agarradas a un arame.
You antes de scar las suortes scapei-me para Spanha (Astúrias) a fazer pula bida, i aceitórun-me nua cidrarie (lhagar adonde se smágan maçanas i apuis se fai la cidra, aqueilha cousa que ls sturianos bótan ponendo la garrafa bien alta a çpejar pa l copo, sabe mal la purmeira beç mas apuis queda-se siempre a gustar) i fui a lhimpar garrafas cua cousa dessas. Sedas de cochino agarradas cun arame, que se mercában ne ls sotos.
Será que l home tubo l'eideia apuis de mirar estas froles, para fazer l'anzonice de lhimpar las garrafas? Hai que ber que l home siempre fui muito eimitador de la natureza. I se hoije hai muitos porblemas d'eiquelogie, ye porque l home nun ambenta nada, passa la bida a mirar pa l que stá feito.



Éramos trés na cezalha


«Ne ls altos fornos you era çcolador: l fierro an fuolha salie colado i you çcolaba essas fuolhas de fierro. Mas primeiro habie un que cortaba, era l cezalha, i solo apuis ye que you çcolaba. Éramos trés na cezalha, l cezalhor i mais dous. Ls outros dous éran franceses i fui por esso que you lougo aprendi a falar l francés. L cezalhor cortaba las fuolhas de fierro nua guelhotina. L Jesé Franco trabalhaba mais an pie l fuogo: salie l fierro an brasa i el asperaba-lo cuas tanazes, agarraba-lo bien i apuis tornaba-lo a meter por baixo dun celindro mui pesado que era para quedar splanchado. Era un trabalho mais cansado i peligroso, mas tamien ganhaba mais do que you. Eilhi fazie-se lata i xapa fina, todo l que era fierro.»


[cuntina]


16/05/08

Ls pies de ls trilhadores

Retrato de Raul Coelho

Yera ua beç uns trilhadores que tenien la parba an las eiras i andában a trilhá-la. Al chegar a la nuite, drumíen an las eiras i anton para isso punien l trilho de pino, para serbir de cabanha. Apuis deitában-se i ambrulhában ls pies uns ne ls outros i assi drumien assossegados to la nuite.
Ora, un die, a la purmanhana, nun fúrun capazes d çtinguir ls pies de cad’un.
Calhou passar pulhi un buieiro.
Eilhes boziórun-le:
- Ei, Buieiro, pudies benir acá i çfrençar ls nuossos pies, pus nun somos capazes de ls çtrinçar, quales son de cad’un!
L buieiro arrumou-se a eilhes cumo le habien pedido. Ls trilhadores pensában que el iba a tirar ls pies un por un, de mansico.
Mas el agarrou la bara que traie an la mano i ampeçou a dá-le cun fuorça ne ls pies.
Anton, ampeçórun a gritar:
- Ai, ai, ai, ai, ai…Estes son ls mius!...
I assi ls trilhadores çtrinçórun ls pies de cad’un.


Maria do Céu Delgado,
cuonta oubida an Angueira,

traduçon mie.

L númaro 3750


«Yá nun dou bien fé de todos ls que fumus. Ls que se me lembra son l Zuito, Abílio Chan, Farina Bielha, Antonho Burro, Agusto Friscal, Jesé Rechas, Antonho Antramoceiro i you, claro. Éramos todos de Sendin, menos un que era de l Campo. L Antonho Antramoceiro fui l que prendírun ne l camboio, i de que yá te falei. Fui preso, mas nun chegou a passar tiempo nanhun na cadena, que l remetírun lougo para Pertual. Cada un lebaba la direçon de alguien coincido i iba alhá a tener cumo podie. Tu que cuidas! Cun tanta cousa sbarrulhada, por bias de la guerra, ambuxában todo mundo.

Mas, anton, nesses altos fornos de Gueugnon fazie-se de todo, çque fusse an fierro ou lata: podie ser un alfinete, garfos, panelas, carriles de camboio, berguinha, xapa de fierro, todo, de l mais pequeinho até al mais grande. Aqueilho era la fin de l mundo! You era l númaro 3750, mira tu ls que nun éramos a trabalhar alhá! Ácerta, nin sei cumo nunca se me squeciu l númaro. Trabalhábamos an trés turnos de uito horas, de modo que ls fornos marchában de nuite i de die sin parar. You chegaba a fazer a trés turnos seguidos, mas muita beç drumiemos de nuite, que nun habie xefes nin nada. Se calha fazien l mesmo que nós.»


[cuntina]



15/05/08

Arrimado a 500 almanes prejoneiros



«Ende, cada un fui para sou lado, todo de camboio. You i tiu Agusto Friscal fumos para Gueugnon, que ye ua cidadica acerca de Lion. Fui para ende porque stában alhá ls Francos, l Jesé, l Agusto i l tio. Mas tiu Agusto Friscal lougo se fui para Paris, que tenie alhá un armano. El era soldador, de haber stado antes an França, i fui-se pa l sítio adonde yá habie trabalhado. Era buono andar cun el que falaba un cachico de francés. An Gueugnon l trabalho éran altos fornos, ua fábrica mais grande que Sendin, que até un camboio andaba alhá andrento. La guerra inda staba bien biba por aqueilhes lados, todo inda mui queimado, que inda pouco mais dun anho se habie acabado. Mira tu que nessa fábrica inda trabalhában alhá arrimado a 500 almanes prejoneiros. You tenie 26 anhos i nunca habie trabalhado sien ser na tierra. Aqueilho todo metie un cacho de miedo, mas nunca me quedei.»


(cuntina)


14/05/08

Staba todo a racion


«An Baiona prendírun-mos. Esse die drumimos na cadena i lembra-se-me bien que era un sábado. Al die apuis, a la purmanhana, fumos al tribunal. L juiç preguntou-mos que mal habiemos feito, porque stábamos presos. Dezimos-le que íbamos a saber de trabalho. Ende deixou-mos ir, que fússemos a ganhar la bida. Anton, era demingo, l xefe de la polícia lebou-mos i pus-mos a uns a serrar leinha i a outros a rachar, cada un fazie sue cousa. A la nuite dou-mos ua jantarada i uns francos pa l camino. Era un bun home. L tribunal habie-mos dado seinhas para racion, que stábamos apuis la guerra i staba todo a racion.»

[cuntina]

Nun hai 14 sin 15



Inda ne ls cafés i en la blogosfera se comentaba que ls cumbustibles yá habien oumentado 14 bezes zde l ampeço de l anho, quando ben la nobidade: mais un oumento. Agora, son 15. Pul menos, ye un númaro redondo. L porblema nun ye solo l denheiro que las pessonas gastaran a mais para mantener ls sous altomobles, ye que atrás dun oumento de cumbustible bénen siempre outros oumentos.
Dízen que de Spanha nin bun aire nin bun casamiento, mas pul menos de alhá nun se ouben estas notícias. You gustarie que alguien de l goberno mos splicasse esto: se la Spanha tamien amporta l petróleo, al mesmo précio que nós, por que ye que alhá la gasolina ye mais barata? Yá nin falo de la defrença de ourdenados.


13/05/08

Aranhon de ls caminos





Estes dous retraticos saquei-los nun camino porqui adonde moro. Nun sabendo l nome, nien adonde l çcubrir, fui pul camino que me sobraba, percurei i dezírun-me que las pessonas cháman-le aranha dos caminhos. Será porque eilha se dá bien an caminos i até mesmo al meio adonde las ruodas nun pássan? Cumparei la frol cula de la yerba de San Roberto i ye bien asparcida mas nun bota al meio aquel bico de ciguonha cumo eilha.
Se nun fur este l nome que se dá alhá para tierra de las "Froles Mirandesas", que benga l d’alha que tamien cabe.



12/05/08

Inda subre san ceriaco

Fruntarie de la Capielha de San Ceríaco



Fruntarie de la capielha de Santa Cruç



Fruntarie de l'Eigreja Matriç de Zenízio


Porsor Amadeu bós percurais bien, quando serie que chegou San Ceríaco a Belharino, you ye que nun sei respunder.

Yá ua beç falemos i you dixe-bos que na fruntarie hai ua piedra cula anscriçon de 1262, (D.Afonso III 1248-1279) mas nun tenendo mais nada, quien puode fintar-se se la piedra ye de la purmera assentada ou bieno ende a parar! Nun son poucas las capielhas i eigreijas feitos cun sbarrulhos doutras.

Ls antendidos nestas cousas cuido que mirando bien outras seinhas, cumo por eisemplo la fruntarie i l campanairo, puoden adelantrar eras, i até nun s’anganhar muito. L campanairo nien s’asparece-se al de la capilha de Santa Cruç nien al de l’Eigreija Matriç, puis dében tener eidades muito çfrentes. L de l’Eigreija matriç, hai muitos por tierras de Miranda i de Sayago. Mas you nada sei an claro.

You se tubisse que dezir algue cousa, dezie de l balhe de Belharino, cumo l eimaginaba an tiempos mui antigos, que biajantes ou cunquistadores que beníssen de Bergáncia para Miranda ou al alrobés, eimagino-lo sendo un balle adonde nun faltarien buona yerba, feno i fuontes cun auga to l anho para aquemodar las cabalgaduras, antre dues lhadeiras cun castanheiros i cereijeiras, i deiqui cuntinar la sue jornada. Nun era l Éden mas yá era algue cousa. I se ls homes nesse tiempo tenien que agradecer por haber chegado an bien, fazírun la casa al Santo!

Quanto a Santa Oulaia, nun ten capielha mas ye l ourago de la Eigreija Matriç, ten cerrados i tierras, cumequiera yá ten plantaçones de pinos ou carbalhos canadianos, i cumo agora nun s’usa alqueires de grano, debe de tener smolas a la moda de l tiempo. Cousa que nunca m’antrou mui bien ne l gargueiro. Mas quien sou you para me poner eiqui a falar destas cousas

Quanto a las donaçones, será que tamien eiqui houbo alguien que mercou l cielo cun cerrados i tierras por bias de ls pecados? Inda tenemos muito que falar, subre las donaçones i la nuossa Eigreija, para bien de l coincimento de l património stórico de l’aldé de Zenízio, assi haba salude, gana i tiempo.



Çparaba rajadas de bersos



[Crónica salida ne l jornal A Voz do Nordeste de 8 de Maio de 2008]



Tenie, cumo you, catorze anhos i andábamos dambos a dous ne l Seminário de Bergáncia, ne l quarto anho, l que agora le cháman uitabo anho. Anque andubíramos juntos hai quatro ou cinco anhos, lhembra-se-me nessa eidade porque mos sentábamos an carteiras ua al lhado de la outra. Siempre le admirei la marrafa bien puosta al para trás, que you nunca fui capaç de la adominar por bien auga que le botasse al pelo, a quantas mais fazer óndias cumo l del! Inda hoije, l’eimaige que guardo del ye essa: la bida lhebou-lo, pouco tiempo apuis, por outros caminos i a mi deixou-me-lo siempre moço.

La sala de studo custaba a calcer ne l eimbierno, inda que fúramos arrimado a cien. Por bien calhados i quietos, bundaba ua tossidela, un lápeç a caier, un cerrar menos lhebe la tapadeira de la carteira, un arrastrar de pies, un albantar - senhor purfeito puodo ir a la retrete? tire-me eiqui ua dúbeda, puodo ir al miu colega a pedir uns apuntamientos?, - ou algo assi para que aqueilha sala nunca fura calhada cumo la missa. Cada carteira era un mundo, que até segredos chegaba a guardar. El era siempre l purmeiro a acabar la traduçon de lhatin, i lhougo ampeçaba a çparar rajadas de bersos acontra l fondo de la carteira, que mal se oubien: la capa negra cun que mos tapábamos nun deixaba l sonido salir para fuora, mas sentie-lo cumo se alredror s’albantara un airico a beilar; nin un mirar pa l lhado anunciaba la hora de ls bersos, nin ua fuolha anriba la carteira ls podie arrecolher, táticas de camuflaige que l poeta tubo que daprender zde cedo. Ls bersos éran la nuossa guerra, siempre cuntados na punta de ls dedos, ambaixo la carteira. Yá bien bezes habiemos dezido que nun balie cuntar puls dedos, mas eilhes nunca aceitában quedar de fuora de la fiesta. Mui ralo le ganhaba, na métrica, nas eimaiges guapas, ne ls temas, na spuntaneidade cun que l berso le salie.

A soutranho, yá nun quedemos juntos, que deixou l seminário. Nun l tornei a ber. Muitos anhos apuis, inda an Bergáncia, soube la nobidade: matórun a Nuno Galvão na guerra, an Moçambique. Cuntaba-se que yá tenie ua rapazica pequerrixa, que nunca coinci. Alguns anhos a seguir, bieno l 25 de Abril i acabou cula guerra quelonial: tamien you stube nesse die i lhembra-se-me de pensar que l sangre se habie arrecolhido al burmeilho de ls crabos, l sangre tamien de Nuno Galvão i outros: siempre mirei pa esses crabos dun modo special. A el inda l beio, moço, a cuntar bersos cumo quien çpara ua matralhadora, que ls poetas nunca se muorren, nunca ls bersos se cálhan, que sous bózios nunca cáben nas fuolhas. Quien me dira inda tener aqueilhas fuolhas de papel als quadricos - de quei screbiemos nós cun catorze anhos? – i neilhas ampalpar que nin todo era malo.

Scribo esta crónica cumo houmenaige al miu amigo i poeta Nuno Galvão, de Milhão, porque hai dies me lhembrei del, al ler algo que me eimocionou. Nua palhestra subre l 25 de Abril, un garotico de 7 anhos preguntou-le al tiu de MFA que alhá staba a falar: porque nun fazistes l 25 de Abril mais cedo? Assi, yá nun haberien matado na guerra a miu abó, nin miu pai quedado sin pai quando tenie la mie eidade.

amadeujf@gmail.com



[P.S. - Para quien acumpanha este blogue nun será defícele adebinar que la lheitura que me eimocionou, i referida ne l redadeiro parágrafo de la crónica, ten a ber cun testo publicado neste blogue por Faustino Antão subre l 25 de Abril]



11/05/08

San Ceriaco




Diç la tradiçon crestiana, de l seclo IV, que un eibreu que se chamaba Judas habie ajudado a ancuntrar la Cruç de Cristo na cidade de Jarusalen, busca anquemendada pul bispo i pula Reina Heilena, que era crestiana i mai de Custantino, l amperador que a esse tiempo era senhor i mandon naquel Reino.
Este eibreu cumbertiu-se, i bieno a ser cura cul nome de Ceríaco, que an griego quier dezir “Patrício”, quemun antre ls Romanos.
Apuis de muitas i lhargas jornadas puls caminos de la Palestina, Ceríaco fui eileito bispo de Jarusalen, tierra adonde fui marterizado al lhado de sue mai Ana, durande la batida de Juliano, l Apóstata.
Serie assi an poucas palabras la cuonta de la bida de Ceríaco, nun fússen las seinhas achadas na cidade de Ancona, an Nápoles. Cumo esto ye assi tan pouco na bida d'alguien que fizo lhienda, ajunta mais algue cousa. Dízen que lhougo que se cumbertiu, para assi scarpar als malos tratos de ls bielhos amigos paganos, Ceríaco haberie deixado la Palestina para se scunder an Eitália, an Ancona. Ende nessa cidade fui outra beç eileito bispo, eileiçon que el aporbeitou para eibangelizar i dibulgar la fé crestiana nua lhabuta sien çcanso, puis l outarca nun s’ouponie anté daba lhibardade para que la religion cretiana botasse raízes pur todo l ampério.
Yá bielho i cua fuorte spréncia eipiscopal, Ceríaco fizo la sue redadeira jornada de pergrinaçon a la Cidade de Jarusalen, adonde habie sido bispo quando era nuobo, mais para bolber a besitar ls lhugares Santos. I este fui l son mal, caiu nua sparrielha, agarrórun-lo i ende se morriu a las manos de l perseguidor romano Juliano, l Apóstata, pur buolta de ls anos 361 i 363.
Ls de mais créncia, dízen que l que sobrou de l cuorpo chegou a Ancona, lhebado nas cachoneiras de l mar. Ende stá la splicaçon de la tradiçon ne l die 4 de l més de Maio to ls anhos na Sé de Ancona las pessonas çtribuíren manadas de juncos benezidos. Cumo to mundo sabe, ls juncos quédan siempre anriba i nunca ban al fondo. Ye taluda la fé i deboçon a este Santo, puode ber-se ne ls menumientos spargidos por to l mundo zde hai muitas eras dantes. Para mi i muitos Zenizienses, tamien nun se scapa toda esta nomeada a este Santo, puis na rue adonde naci siempre houbo ua capielha de San Ceríaco. Capielha que tubo para alhá de morada de l Santo muitas outras funçones al lhargo de sue Stória. Hoije amanhada ye la proua de ls que son de Belharino i la proba de que todo l pobo de l’aldé para alhá de la créncia ten amor al sou património. Houbo tiempo que ambergonhaba quien la bie i, se calha, até l Santo.


Capielha de San Ceriaco an Belharino (Zenízio)





10/05/08

Quien diç la berdade...



Jesé Socras yá fui muita beç acusado de mintir, oumitir berdades i ser pouco rigoroso. L mais de la bezes, estas acusaçones ténen fundamiento. Mas esta sumana, l purmeiro menistro amostrou que tambien ye capaç de dezir grandes berdades, quando dixo que, i cito de mimória, l goberno ye censurable por muitas rezones. You sabie que un die haberie de cuncordar cun algua afirmaçon del.
Diç l pobo que quien diç la berdade nun merece castigo. You, al menos neste causo, nun cuncordo. Fago botos para que an las eleiçones de 2009, l castigo de Socras seia eisemplar.


Fiel de la tierra




[Centaurium erythraea Rafn]



Frolicas de quelor rosa claro, na punta dua penca delgada i dreita cun andadas de fuolhas mais ou menos aguçadas.
Puode-se ber a zafiar las demais froles i l mundo an quaije todo l termo.
Hoije nun yé muito ousada an malzonas mas si l serie dantes, que sei you.


08/05/08

Armistício

(Paris, Junho de 1940)



Ye die feriado hoije an França; comemora-se l armistício de la Segunda Guerra Mundial.
Pongo este retrato aqui nó cula antençon de amostrar esta giente a fazer... "turismo"... mas si para lhembrar ua realidade antre tantos i tantos dramas :

Antre 40 a 60 milhones de bítimas, l que repersenta 4 a 5 bezes mais que la Purmeira Guerra Mundial...

“Para falar de la guerra, solo hai lhágrimas”,

Henriqueta Lisboa, poetisa brasileira, (1904-1985)


Mira tu se nun houbira feito la 4ª classe...



«A cierta altura, agarremos l camboio. Cada un de ls onze - éramos dieç de Sendin i un de l Campo de Bíboras, que le chamábamos Manuel Camponés - iba an sou bagon para nun mos caçáren a todos juntos. A cierta altura bi ls carabineiros a lebar un. Naquel sfergante, sin pensar i sin tiempo para l miedo se assomar, saltei de l camboio i pus-me a buer auga nua bica que habie alhi, frie cumo carambelo pus era Dezembre. Pula squina de l uolho bi-los a ancubrir pa la staçon. Ende fui a mercar l jornal i asperei, yá de manha, cumo quien diç, mal será se m'ides a foder. Fui l purmeiro jornal que merquei an dies de mie bida. Mesmo a la última, quando l camboio yá iba a andar, saltei para un bagon. Staba bien mais lebe naquel tiempo do que agora. Sentei-me i pus-me a ler l jornal, que staba an spanhol i lie-se bien. Mira tu se nun houbira feito la quarta classe...»

[cuntinaçon de Stória Trágico Terrestre, passada an 1947, cuntada 61 anhos apuis por quien la bibiu]



07/05/08

Para quien scribes, Mariana ?

Haynes King (1831-1904), Katie’s letter



- Para quien scribes Mariana ?
- Para quien scribo ye segredo !

- Yá bai lharga la tue carta...
- Yá bai lharga mas inda falta !

- L que cuntas? diç, Mariana !
- L que cunto nun digo, nó !

- Essa pessona pa quien scribes
Só tu ye que la cunheces ?

- Ye alguien que só you cunheço
Mas quiero que me responda...

Que todo esto ye segredo
Nestas folhicas de papel.
Segredo só nuosso, segredo...
Tanto p'ra mi cumo p'ra el !



Urç





La urç, dá-se bien an arribas i matorrales que nun séian fechados i de chano probe.
Las sues froles de quelor bioleta stan na sue maior fuorça pa la fin de l berano.
L néctar de las sues froles ye muito saboroso pa l fabrico de miel, deixando assi ua marca bien eidenteficatiba quando ls anxames acerca bíben.
Ten este arbusto muita nomeada i muita outelidade pa las gientes de l praino mirandés an special las raizes.


Stória Trágico Terrestre



Un die alguien screbiu la Stória Trágico Marítima de ls pertueses. Falta screbir la Stória Trágico Terrestre. L que a seguir deixo son pequeinhos cachicos. Sirbe tamien de cumbite a quien querga srebir ls sous capítalos, ou pequeinhos parágrafos que seia, que l muito sufrimiento cabe an poucas palabras, pus nin muitas l cunsíguen dezir.



«Sali de Sendin ne l més de Dezembre de 1947. Habie termientas por todo l lado i la França staba chena de niebe. Bolbi l die de San Jesé de l anho alantre. Staba un aire purberso, i tan fuorte que nun s'aguantaba. Paguemos cada un a trés contos pula passaige: i quien ls tenie naquel tiempo? Quien me ls amprestou fui Srª Marie Jesé, armana de tiu padre Alfredo, que Dius ls tenga an çcanso. Atrabessemos l riu an Bilachana, de nuite i cula guindaleta porriba de l ronco de riu. Dende fumus a tener a Cuçcurrita i quien mos recebiu alhá era l xefe de ls carabineiros. Apuis seguimos para Çamora, San Sabastian, San Juan de Luç, San Pierre i Baiona. L mais de l tiempo andábamos a pie, solo de nuite, i de die quedábamos amarrados an algue corriça. Stube amarrado an dous semitérios acerca de San Sabastian, a la spera dun carro que mos iba a lebar i que l coinciemos por seinhas de luzes. Quando cheguemos a França inda se sentie l cheiro de la guerra i solo se comie por seinha.»

[relato feito an 26 de Abril de 2008]


06/05/08

Ciclo Luiz Pacheco



Nun sei se algun de bós bibe acerca de Beija ó se ten la posseblidade de passar por alhá ne ls próssimos dies. Assi i todo, talbeç esta anformaçon seia útele. De manhana an delantre, hai un ciclo dedicado al scritor Luiz Pacheco, que se morriu hai pouco tiempo, ne l Triato Pax ulia, an Beija.
Die 7 ye possible assestir al quelóquio Comunidade, baseado en la obra houmónima de Pacheco, pula cumpanhie Lendias D' Encantar.
Die 8, será porjetado un documentairo subre la bida de Luiz Pacheco i será l salimiento de la obra Comunidade.
Para cerrar, ne l die 9, será apresentado l quelóquio Coiote, testo de Pacheco i ancenaçon de Carlos Curto.


Quaije retrato


«L tiu cobrou ua pierna i tardou an sanar porque ls uossos nun ancasában. El tamien tubo un tiempo an que andaba na mala bida i até dízen que agarrou ua galiqueira que l iba lebando galeras. L que le baliu fui que s'amboubou cua rapaza que era mi aguda, que lougo zambargaba todo l que fura. Assi i todo l tiu nunca se sabie quando staba anrabiado, era ua boca de risa.»

[fala registrada l die 5 de Maio de 2007, faç agora un anho.]


05/05/08

Ua parábola



Yera ua beç un rapaç que querie ser caçador de dragones. Anscrebiu-se nua scuola i apuis de alguns anhos de muitas classes i muito sfuorço, yá sabie todo l que percisaba para cumprir l sou suonho. Pegou ne l diploma i an las armas, saliu de la scuola i fui-se a bagamundar a saber de dragones. Mas la caça nun corriu bien i el tardou algun tiempo a antender la rezon: yá nun esistien dragones para caçar.
Frustrado, sentou-se i lhamentou l tiempo, l denheiro i l sfuorço que ambestiu para aprender a caçar un animal que nun esistie. Apuis, fartou-se de ls lhamentos i ampeçou a pensar an la melhor maneira de ousar l sou coincimiento. Pensou, pensou, pensou i ancuntrou al fin ua seluçon: bou a abrir ua scuola i ansinar moços a caçar dragones.


Frol d'azedas









Ye ua cousa marabilhosa ber ls scadales queloridos de burmeilho culas froles d'azedas.
Para quien l guste de ber l burmeilho porque, mesmo tenendo la quelor de la sangre, quando par'eilhas miramos solo mos lhembramos de las birtudes de la natureza.
Cumo ye guapa! I nun se queda atrás de las papoulas, que tamien son burmeilhas.

San Marcos


L cabanhal i l Santo


Falando de Senhora de l Resairo, inda faltou dezir que hai muitos que le chámam L San Marcos. Nun bos sei splicar muito bien porquei, ne ls comentairos subre la fiesta de la Lhuç, you peç que antandi que tamien hai quien le chame l San Marcos, nun sei se se poderá meter todo na mesma cesta.
An San Pedro, há de haber de ser por bias de ua eimaige de l San Marcos que stá pintada nun cabanhal ancostado a la eigreija, esta eiqui anriba.
Assossego-bos yá: l buosso cumputador nun stá derramado, isso que bedes na cabeça de l Santo ye mesmo l que stais a pensar - cuornos!
Tamien nun bos sei splicar porquei stá l San Marcos repersentado cun cuornos na cabeça, más balie haber stado queto, mirai que serbiço, poner-me a screbir para apuis nun dezir nada, l que bal ye que tengo cunfiança na pacéncia que teneis para me aturar!...
Assi i todo, inda sei ua cousica: rapaç que se case na Senhora de l Resairo - ó San Marcos - nun se scapa sien le dar un beijico ne ls cuornos al Santo, diç que ye remédio santo (neste causo será mesmo santo!) para que ls ditos anfeites nun le náçan a el na cabeça.
You nun sei se dá resultado ou nó!
L que si sei ye que, mesmo nun se fintando muito na ouparaçon, nun hai pimpon que se negue a dar eilhi dous beijicos bien dados... cumo you que fura, causo me houbira casado alhá, tamien nun habie de ser manco!!...
Bós bien bedes, nestas cousas, ye cumo la cuonta de las bruxas, you nun acredito, mas nunca se sabe, ye melhor perbenir que apuis andar de calças na mano a remediar, i cumo diç l outro, anda que mal nun ha de fazer!

La Senhora




Nun son todas que ténen un retábulo desta culidade


Mesmo podendo parecer que you ando a fazer la boulta turística Mariana de l cunceilho, nun quiero deixar de bos lhembrar que onte fui la fiesta de Nuossa Senhora de l Resairo, ne l termo de San Pedro, eilhi cerquita de las minas de Santo Adrian.
Subre la fiesta i subre l santuário you nun tenerei muito que dezir: podie ampeçar por çclarar que ye l santuário más formidable i más guapo destes trés cunceilhos, mas isso serie cumo dezir que l sol almeia!... i apuis tamien, dando-le you eiqui muitos agabones, inda pori quedábades a pensar que, an se tratanto de San Pedro, you sou un cachico tandancial. Ora isso nun ye berdade: quando se trata de San Pedro you nun sou un cachico tandancial, you sou cumpletamiente tandancial, fechado de todo, chapado, l que quejirdes.
Para ls de San Pedro, topáren-mos na Senhora de l Resairo ye cumo topáren-mos na alma, mas isso cuido que solo l poderá antander bien quien yá se le arrepiçórun ls pelos quando las eimaiges - la de San Pedro i la de la Senhora - se azinólhan ua an frente de la outra durante l Ancontro, na purciçon a la chegada. Ls padres quieren acabar cun isso, dízen eilhes que nun ten jeito niun fazer un ancontro antre dues eimaiges que reperséntan l mesmo... bien anganhados andamos nós todos, anton, durante estes redadeiros cientos de anhos an que la purciçon se fizo... nun me parece que serie assi tan mal mirar para esse ancontro cumo la repersentaçon de l nuosso ancontro cun nós mesmos, buona falta mos fai a las bezes, i sítio garanto-bos-lo you que nun puode haber más buono...
Para nun me sticar muito, nun seia pori que me acúsades cun rezon de yá star cun la tal tandéncia, amostro-bos solo dous ou trés retraticos, para bos aguçar la curjidade, digo-bos que la fiesta ye to ls anhos ne l purmeiro demingo de Maio, mas an Maio podeis alhá ir nun die qualquiera, se las scobas i las xaras stubíren an frol, de certeza que anté bos arrelhampais!...
Solo más ua cousica: se inda nunca ponistes ls pies na Senhora - an San Pedro nun ye perciso dezir que ye de l Resairo, nun hai outra - se inda nunca alhá punistes ls pies, anton, nun andeis por ende a dezir que sabeis bien l que ye la belheza, que anganhais las pessonas... i l pior ye que bos anganhais a bós mesmos!...

04/05/08

Antre un cortiço i la punta de filos



L rujido de ls motores que fazien rodrar los tarantanes nas alas atelundraba las cabeças i ponie maiores los coraçones que sperában l lhebantar de la canhiça i l abaixar de l strado na parte de trás daquel bicho de barriga uoca que lhieba gente i cousas nas caleijas de l cielo.

Aspuis de todo puosto a la moda i assi que la lhuç berde se ancende, l runcar de las máquinas bai-se remortigando a ls poucos i l home bola … bola … i bola ... ... antre las nubres i l sol spreitando las flores que crécen nas huortas i ne ls jardins! Ampara-mos l’aire anquanto las manos se quédan alas, bolbendo a la dreita ou a la squierda, más para delantre ou al para trás antre chimpas i regubiuras de bailes sien eigual bibidos por nós i ouserbados pulas streilhas.

Son momentos únicos i sien tiempo los que, antre l salir de l cortiço que anda ne l aire i l abrir de l guardachuba que susten l cuorpo, quedamos a falar cun l Dius de cada un fazendo-mos sentir quaije cume pastores de las quelores de l cielo.

Ye esse guardachuba que mos trai colgados nas puntas de filos i de “cilhas” que fai d’alas de l Abelhón!

I cume un die destes li yá nun se m’acorda adonde: “las cabeças (mentes) son cume ls aparacaídas, dan más ganáncia quando están bien abiertas”.