29/01/18

Mai de Lhéngua





La fala mirandesa, pula cierta, nun stá a cachonar l rieiro de nuosso pensar to ls dies mas ua beç a cada sumana, a las terças, stámos a ansinar i daprender un cachico mais desta nuossa lhéngua, na Casa de Trás ls Montes i Alto Douro, an Lisboua.

Esta terça, die 30 de Janeiro,  bamos tener alhá "mai de Lhéngua", doutora Manuela Barros Ferreira, que fai ua bejita d'apropósito, nó para mos cantar cantiga de arrolhar, puis mai canta cantigas a sous ninos, mas para mos falar de la Cumbençon de la Lhéngua Mirandesa ó de l que quejir falar i nós bamos alhá star cun to l guosto pa la scuitar.

Ende queda l testo scrito por Amadeu Ferreira adonde le chama "mai de Lhéngua"

Eiqui bieno-me a mie mimória la cantiga "TRAZ UM AMIGO TAMBÉM" de José Afonso, puis nun ye to ls dies que se ten ua pessona cumo doutora Manuela Barros Ferreira na Classe de Lhéngua Mirandesa i assi sendo, pa la scuitar trai outro amigo.

domingo, 11 de janeiro de 2009
 
hoije pula tarde, bieno a besitar-me, a casa, Manuela Barros Ferreira, salindo yá cun de nuite: gustei de la reber, beciosa i cun seinhas de salude que, spero, nunca se le acáben: ye la mai de l mirandés moderno, si, que las lhénguas tamien ténen mai; las mais bótan ls filhos al mundo i apuis eilhes crécen i tórnan-se andependientes, mas nunca squécen la mai i siempre a eilha tórnan quando percísan, abinturando-se por caminos nuobos, abrindo-le la puorta a outros tiempos, indo mais alhá do que algun die la mai manginou, que mai de probe ten suonhos pequeinhos inda quando eilhes parécen grandes; ls brasileiros cuido que ténen la spresson «mai de santo», mas nós mirandeses passamos a tener «mai de lhéngua», que tamien ten la sue magie, l sou mistério, ua cousa de que outras lhénguas, cumo la pertuesa, nun se puoden agabar: ua mai ansina la filha a andar i dá-le quemido i bestido anquanto ye pequeinha i ajuda-la a çcubrir quien ye: l mirandés, anque tenga seclos, renaciu eiqui hai uns poucos de anhos i ye nesse renacimiento que tubo la suorte de cuntar cun esta mai; a la bezes ls filhos cúidan que las mais nun anténden l que se passa cun eilhes i las mais áchan esso todo mui anjusto i anrábian-se culs filhos, quédan fartos deilhes i chégan a quedar cun gana de nun ls ber delantre: cunflito de giraçones, cumo yá muitá alguien dixo a outros perpósitos, mas quien ye mai nunca mais puode deixar de l ser, nien que nun querga. Nun adelantra. Por mi, tamien gustarie que Manuela tubisse proua desta sue filha, destes sous filhos i que nunca se arrependa de ls haber adotado un die.
Blog: Cumo quien bai de camino - Amadeu at domingo, janeiro 11, 2009

21/01/18

Subre ls carniçuolos (cornelho; cornitchoulos)



S’hai cousas que ténen todas las cundiçones para se morrir, ne l que toca a tradiçones, saberes i fazeres d’antigamente ua deilhas ye conhecer i saber subre ls carniçuolos.

Todo esto ten a ber – me lhembrei - çpuis de dar ua spreitadela a ua crónica screbida ne l jornal subre ls carniçuolos (Cravagem do centeio: tal i qual cumo l grano, tamien salie de l baso de l centeno. Bot. claviceps purpúrea).
Que mesmo stando fuora de temporada, puis todo esto staba lhigado a la segada i a las spigas de centeno.
Puis bien, todo stá inda bien bibo na mie mimória de quando me criei – anhos cinquenta, sessenta de l seclo datrás – anque ne l praino mirandés las sementeiras de centeno lhebában delantreira subre las outras, trigo i cebada.
Era l mais fabricado.
Sendo l carniçuolo un fungo que se cria nas spigas de l centeno, lhougo habie muitos carniçuolos. Era mui percurado puls carniçoleiros i bien pago – bisto als uolhos desse tiempo – anque las pessonas nun traien denheiro ne ls bolsos. Qualquier croua era bien benida
 - Nun habie mulhier nanhua na segada que nun traísse un lhenço para ls guardar ne l bolso, porque era prático.
Bien mais tarde bin a saber que era pa la andústria de ls remédios, you cuidaba que era pa la andústria de la guerra.
Mas dezie you ne l ampeço que esse conhecimento stá an bias de se muorrir i se nun fur amentado cumo se fizo na crónica, nun lhebará muito tiempo.
Porque centeno yá nun se fai por el, nun se fabrica, i las andústrias a outras cousas se ban a gobernar.

Ye l préçio a pagar pula mecha de l tiempo.

19/01/18

La Risada



Abres la boca i la gorja cumo se tubíras un mundo para salir d’andrento de ti cun gana de abanar todo alredror. L resultado ye poneres todos ls uolhos a mirar para ti i a oubir la música an que l tou cuorpo se streformou.
Tu sintes que saliste de ti an óndias ancuontrolabes, ls uolhos arregalados cumo se bíran l mundo pula purmeira beç, que la risada bal por eilha mesma i nun ten que achar justeficaçones para tener dreito a rasgar l aire, sacudindo la polareda que se te quier agarrar a la cinza de l die.
Al modo que la spermentas, sintes que eilha te fizo melhor que un cumpremido i que tener l don de la risada ye ua scuola que nunca puodes deixar secar an ti.
Puode la risada ser ua bandeira que te anúncia i abana todo alredror de ti, dando-le un oulor de eiternidade i de bida al sferante a que eilha queda agarrada.
Nunca perdas l’ oucasion para ua fuorte risada puis nunca haberá rezones bastantes para la calhares. Dígan ou pénsen l que quérgan nun tengas miedo de ser ancorreto. Faç de tue risada uma marca abierta, sonora, capaç de nun deixar andefrente a naide, puis l’andefréncia ye l pior cáncaro que mata la bida i mos rebaixa a ua cundiçon de nun houmanos.

Amadeu Ferreira(24Jul14)

10/01/18

Aporcata-te


Esto tamien acuntece als que sáben mirandés!

07/01/18

L tocador i l scritor





Quando un cierto die miraba uns retraticos.
Houbo un que prendiu la mie atencion.
Era un garotico assientado nuas scaleiras a sue puorta tocando ua fraita i un gatico mui curjidoso mirando-lo.
L mais cierto era l gatico ser amigo de l garotico, mas nun tener nada haber cumo el tocaba nien l que tocaba. Nun antender nada de música.
Staba si pula cierta scuitando ls sonidos que salien de la fraita.
- Puis l tocador nun serie un ancantador de gatos!
Tamien l garotico nun staba nada cunsumido por só l gatico star a oubir l quel tocada. Se l que tocaba era buono esso só a el dezie respeito, se l fazie era porque gustaba.

Cuntemplei por muito tiempo l retratico i dixe pa ls mius botones:  que guapo, l garotico nun s’amportou que só l gatico stubisse a oubir-lo!
Ten que ser assi mesmo, l garotico ten que tocar porque le gusta tocar sien s’amportar quien l oube.
Se son muitos ou poucos.
Tamien screbir i publicar an mirandés ten que ser assi.
Se quien l quejir fazer por gusto que lo faga, sien s’amportar se son muitos ou poucos a lher i publicar.
Pouco amporta l tamanho de las assemblés.
Quando se toca ganha la música, quando se scribe i publica ganha la cultura.

02/01/18

Crónica sien retrato




La stranha

Alguns anhos çpuis que naci, miu pai conheciu ua stranha, habie mui pouco tiempo q’habie chegado a nuossa cidade.
Lhougo que la biu, quedou ancandilado i, de seguida la cumbidou a bibir cun nós, an nuossa casa.
- Nun ye que la stranha aceitou!..
Zde anton ten bibido cun nós.
Anquanto you medraba, nunca percurei qual era l sou berdadeiro lhugar na familia¸ na mie eideia de jobe eilha acupaba un lhugar mui special.
Mius pais éran pouco anstruidos… quanto a lhetras, mas quanto a spriéncia de bida muito, mie mai ansinou-me a fazer l bien i l que era malo i miu pai ansinou-me a oubedecer.
Mas la stranha alhá de casa era la nuossa cuntadora.
Manteniemos anfeiteçados por horas a filo, cun abenturas, mistérios i lhenga lhenga.
Eilha siempre tenie respuostas para todo, na política, na ciéncia i ne l social.
Sabie todo de l dantes, de l de agora i botaba feturaçones de l die de manhana.
Lhebou la mie família a ber l purmeiro jogo de bola.
Fazie-mos rir i chorar, cumo boubos.
La stranha palraba, nunca deixando de falar, mas miu pai nun s’amportaba nada.
A las bezes mie mai cumo tenie que s’alhebantar cedo tamien se deitaba temprano, i an siléncio iba la cozinha, i nós outros quadabamos scuitando-la – agora you m'anterrogo: será que mie mai nun chegou a rezar para que la stranha se fusse!
Miu pai siempre fui home de botar percípios retos, mas la stranha nunca se sentiu oubrigada a honrá-los.
Dezir mal, palabrones nun éran permitidos an nuossa casa, nien an parte algua, cun amigos ou einemigos.
Antretanto, la nuossa besitante – de lhongo tiempo – ousaba i abusaba de malas falas.
Tanto que a las bezes queimában las oureilhas.
Nunca miu pai permitiu – anquanto garotos – que buíssemos bino, cerbeija, licor… mas la stranha cun sues maneiricas çfarçadas alhá mos ambitaba.
Fazie cunque ls cigarros s’asparecíssen a cousas buonos, que cachimbos i charutos fússen çtintos.
Falaba de sexo lhibre, muito.
Ls quementairos éran, que nun habie nada a fazer.
Agora – yá home – dou-me cunta que las mies relaçones fúran fuortemente adubadas por bibir essa anfáncia cula stranha.
Muitas fúran las bezes que dezimos que stá mal.
Mas eilha nun fizo causo de ls balores que mius pais m’ansinórun, puis eilha cuntinou ne l sou lhugar, an casa.
Passórun-se mais de cinquenta anhos que la stranha bieno pa la nuossa família.
Zde anton todo demudou muito, i eilha yá nun ye tan zlhumbrante cumo era d’amprecípio.

Sou nome?

 Ah!...
L nome ye …

-Chame-se Telbison.

Ye esso mesmo: TELBISON

Eilha agora ten un tiu que se chama Cumputador, un filho que se chama Telemoble i un nieto de nome Tablet.
La stranha agora ten ua família.
I la nuossa família? 
Que ye deilha?
Será que inda eisiste?


( …onde ye que you li isto!...)