31/03/10

Zé Chico

Zé.
Zé Chico.
Dous nomes i un trator, na Granja,
Arar todo l Praino sien bacas, trinta cabalhos!
Era l suonho de siempre.
Dues manos i un guiador, todo tou,
Tamanha fuorça d’acarrear pán i lheinha,
Cortiça, yerba, freixos, galhas i ramalhos.
Agora guias l tiempo, l mundo, eilusones,
Bidas i canhones.
I soldados!
De madrugada, la yerba alta asselombra.
Lhebanta l sol báfio de tierra, siléncio i nubrineiro.
Sbolácia d’atalaia l cheiro xordo a guerra
Acerca, loinge, quien sabe adonde?
Puode ser manhana, deiqui a pouco
Ou benirá agora yá?
A cada metro me purparo para todo
Mirando las rodeiras de l camino feito strada
Nun baia algua ruodra más dzanquieta
Belhiçcar la mina çfraçada.
Toma-se tino nua rebuolta tan a modo para ua amboscada!
Ronca l motor más debagar.
Reza quien sabe, pedimos suorte.
Spreito al redor i la talanqueira que hai no camino
Ye seinha de peligro: ben ende barreno i muito tiro.
Trunan bazucas i morteiros,
Hai minas a saltar,
Sgraniça fierro, chiçpan centeilhas
An cuorpos tesos todos sangrados
Por sudores frius na zona de muorte.

Zé Chico, de sou nome cumpleto José Francisco Rodrigues, era de la Granja de San Pedro i falheciu an cumbate, an Moçambique, no die 13 de Janeiro de 1970.




Salada de Patatas, Filosofie, Política, Leis, Triato, Pais i Papeles


(Screbo este testo para respundir Almendra, que screbiu algua de la sue Filosofie, an respuosta a un comentairo miu.)


1. Hai muitas pessonas que semelhan, tratan i colhan las patatas. Apuis, ban alhá uns tipos, a mando de ls admenistradores de l campo, i çtrebuan las patatas colhidas. Ua parte bai para l Stado (caso ls campos séian pequeinhos, se furun grandes, l Stado ten miedo de las cobrar), ua grande parte bai pa l duonho de l campo, outra grande parte (mas menor) bai pa ls admenistradores i, por fin, ua pequeinha percentaige ye debedida antre las pessonas que trabalhórun an l campo.
Alguns agricultores mais bielhos inda stan mais ó menos portegidos por un cuntrato coletibo de trabalho, mas ls mais nuobos stan quaije todos a recibo berde ó a cuntrato temporairo. De beç an quando, ls admenistradores çfázen-se de las máquinas ousadas an la lhaboura i compran uas nuobas. Mais frequentemente inda, çfázen-se de ls trabalhadores a cuntratos mais precários i compran uns nuobos. Antre aqueilhes que se ban ambora, uns ténen la suorte de ancuntrar outro campo, outros quedan a recebir uas pataticas de l Stado, outros subrebibien de la caridade i outros inda muorren-se de fame.
De beç an quando, hai un défice ó ua crise i ls poderosos dízen als agricultores que ye perciso fazer sacrefícios i quemer menos patatas. Claro que ls poderosos nunca resolben las crises i ls défices, porque se esso acuntecisse, deixában de tener çculpas para pedir mais sacrefícios. Agora, al que parece, hai ua cousa chamada PEC, an cujas cunsequéncies nun quiero pensar para nun me deprimir mais . Dezis bós, Almendra, que nun recoinceis esta sociadade cumo la melhor. I achais que you recoinço? Para dezir la berdade, quaije que me sinto oufendido cun tal eideia.

2. Dezis tamien que foi esta la Cultura que criou «ls triatos, ls circos, las leis, ls reissenhores». Pul menos, an l que diç respeito als triatos, als circos i a las leis, cuido que esso proba que essa cultura tamien criou cousas buonas. Ye cierto que tenemos leis acontra ls homes, mas l porblema nun ye la eisisténcia de l Dreito, l porblema stá nessas leis, que ténen de ser rebogadas i sustituídas por outras que séian buonas pa ls homes. Ye perciso tamien tornar l sistema de Justeza mais rápido, mais eificaç i mais barato (para que ls probes téngan ls mesmos dreitos a la Justeza que ténen ls ricos).

3. L Triato stube quaije siempre an la banguarda de las buonas eideias de la Houmanidade (que tamien eisistírun), foi el que ansinou la Houmanidade a questionar la saciedade an que bibe. Repare-se, por eisemplo, an la Antígona de Sófocles, que mos mostra ua mulhier admirable, çpuosta a zafiar l poder i a morrir-se por aqueilho que ye justo. Pensai an la obra de Gil Vicente, grande crítico de la saciedade de l sou tiempo. Pensai an António José da Silva que outelizou l mito de Anfitrion i Alcmena (que uns seclos antes tamien anspirara Camões) para criticar andiretamente las abinturas amorosas de l rei D. José. Pensai an l spertar de cunciéncies probocado pul Triato Unibersitairo i até pul Triato de Rebista, durante l Stado Nuobo. Hai triato cumpormetido cul poder i cun la «sociadade de cunsumo»? Hai. Mas ye percisamente essa arte cumpormetida la que nun diberte, nun ansina i nun sclarece.

4. «Un buono porsor nun ye l que diç que nun sabe ou que diç que sabe mais que ls outros, mas l que pon ls sous saberes nua aula para séren daprendidos, cuntestados i melhorados puls que, cun reta antencion, alhá puoden ir cun un sentido de lhibardade i eigualdade», dezis bós i cun rezon, pul menos cun mais rezon que las últimas menistras de la Eiducaçon, para quien un buono porsor ye un buono burocrata que sabe prencher grelhas, fixas de oujetibos andebiduales i nunca reporba un aluno.
La bida, tal cumo l triato, dá-mos bários papeles, que tenemos de representar. Uas beçes, zampenamos l papel de porsor, outras l papel de aluno, outras l papel de filhos, outras l papel de pais, uas beçes tenemos que sclarecer outras que ser sclarecidos. L porblema de l "porsor" (mantengo las aspas) de la stória que cuntei un die destes foi nun haber assumido l sou papel. You defendo la Eigualdade, mas nun mos podemos demetir de ls nuossos papeles. Un pai nun se puode demetir de eiducar ls sous filhos, un porsor nun se puode demetir de ansinar ls sous alunos, un jornalista nun se puode demetir de sclarecer ls sous lheitores, l triato nun se puode demetir de dibertir, eiducar i sclarecer l sou público.

30/03/10

Porquei

Porquei?
Porquei anteimo an percurar
Aquilho que sei perdido
Porquei que anteimo an lhembrar
Aquilho que yá habie çquecido.

Sento-me al pie de l camino
Arrimada a nada quaije
Nesta busca de zaspero
Que nin you própia sei se quiero
Sien trabon i sien paraige.

Percuro ne l fondo de mi
Nua dega yá sien ferruolhos
Quiero siempre algo i nien sei
Se l que quiero nun l tenerei
Mesmo delantre de ls mius uolhos.

Ye siempre un misto de falta
Cun la ancansable percura
Ye siempre alegrie i delor
Nun misto d'amor i zamor
De bintura i zbintura.

I quando un die a la mie puorta
Al passares i nun me sentires
Nesta mie anquietaçon
Toma-me l pulso i l coraçon
Porque a la cierta stou muorta.

Bolando cun l aire

Miro pula jinela
I l aire anteima an ouliar.
Abana, parte, chacualha
I you quedo alhá a sonhar.
Depuis ancomecei a eimaginar
Cumo serie buono ir cul aire
An boubadas biajar.
Çprendi-me
I por sfregantes
You fui ua fuolha a bolar.
Lhebada ne ls braços de l aire
Chubi montes, subrebolei rius
Depuis molhada pula chubia
Custipada tremi de friu.
Debrebe l aire me secou
I outra beç al cielo chubi

D´alhá abistei l Praino berde
Guapo cumo siempre l bi.
Yá cansada pedi al aire
Para debagarico assoprar
Yá me chegou l'abintura
Agora quiero ir çcansar.
Fui outra beç para drento
Que fuora nien un s´astrebe
Ye aire de Sumana Santa
I nun parará tan debrebe.

29/03/10

FILOSOFIA

.
FILOSOFIE

(Firmino fizo-me screbir este testo que cuido tamien tenerá antresse para amostrar que la nuossa lhéngua tamien sirbe para pensar, mesmo a un filosofo barato cumo tiu Almendra)
.
Cousas sin sentido
.
Parece-me que nun stamos mui loinje ne l modo de ber las cousas, mas assi i todo inda hai ua pequeinha defrença, cuido you. Ye que tu partes de un modo de ber las cousas a partir de ua sociadade i de ua cultura, que you nun reconheço cumo la melhor, inda que tenga que bibir neilha. La nuossa sociadade stá ourientada para l lucro, la hierarquizaçon, l que parece, la sociadade que quier ser houmana ne l sentido de que ye mais que todo. I para esso nun se amporta cun nada a nun ser cula defensia deilha própia, squecindo que solo eisiste porque ls homes la criórun para bibir melhor, para se defendéren melhor, para fazéren un mundo melhor. La sociadade de serbidora de l home, passou a senhora de l home i l peor ye que hai homes que la defénden a punto de fazer leis acontra ls própios homes. Ye cumo se seis pessonas fazíssen ua sociadade para podéren trabalhar ua tierra i colhéren patatas que chegássen melhor para todos seis, mas quatro ajuntórun-se i quando colhírun las patatas, las çtibuíssen por eilhes, deixando ls outros morrer a la fame. Ye esta cultura que you nun reconheço, mas que fui la que criou ls triatos, ls circos, las leis, ls reissenhores. Triato debe ser la bida adonde por l’eisemplo bamos trocando uns culs outros ls saberes de cada un.
La tue stória ye berdadeira, porque l porsor esse, inda eisiste, mas ye un porsor que quijo rumper cula sociadade, mas querie ser parte. Todos nós tenemos saberes que ls outros nun ténen i ye ponendo-los al serbício de ls outros, que melhor podemos cuntribuir para que ls berbos, adbertir, eiducar, clarecer, púodan tener sentido, l sentido que cuido que tu le dás, mas yá nun direi l mesmo de la outora, porque fruito de la cultura i de la sociadade de l capital i de l cunsumo, adonde se formou.
Un buono porsor nun ye l que diç que nun sabe ou que diç que sabe mais que ls outros, mas l que pon ls sous saberes nua aula para séren daprendidos, cuntestados i melhorados puls que, cun reta antencion, alhá púoden ir cun un sentido de lhiberdade i eigualdade.

LA LHIBERDADE

.
.
La cousa mais amportante na bida ye la lhiberdade i sabermos ser i bibir cumo seres berdadeiros, cumo seres deste mundo. L home ten tabeç outro modo de bibir, porque defrente de ls outros seres, porque pensa i cuida que ten algo mais que la rezon, que ten l sprito ou la alma, mas mesmo que séiamos partidários de un ou doutro modo de pensar, debemos bibir la bida i cumbibir culs outros seres, respeitando-los porque eilhes son tamien bida. I se debemos respeitar todos ls seres bibos, muito mais ls seres cumo nós, ls homes i las mulhieres. I solo hai un modo de ls respeitar, ye aceitar-los i cumbibir culhes an pie de eigualdade. Mas cumo la Tierra ampeça a ser pequeinha para todos i l que mos faç falta para bibir ye cada beç mais scasso, tenemos que bibir cada beç mais an sociadade i esso requir reglas. Essas reglas ténen que ser aceites por todos ls que quíeren bibir nua sociadade, mas mesmo assi i todo, hai que dar lhiberdade a todos de podéren falar, screbir i defender las sues eideias, inda que minoritárias ou cuntrárias a las leis, porque solo assi se puoderán ber muitas bezes las malas leis ou recoincer dreitos a ciertas classes ou pessonas, que doutro modo nunca seríen aceites. Lhougo, la lhiberdade ye l mais amportante.
Ben esto a respeito de muito de l que algues froles deste jardin scríben i de l modo cumo alguns se cumpórtan inda que le reconheça todo l dreito de assi agíren. Nun stou muito d’acordo cun ls que pássan ls dies a zacraçonáren de la bida i a fazéren todos ls dies lamentaçones ou premoniçones, a esses acunseilho-los a íren a la Palestina a rezar junto al muro de las lamentaçones. La bida ye a cada die que passa, mais guapa, melhor i cun mais sentido porque ye la que nós bibimos, ye la nuossa. La passada, solo ls que la passórun saberán dezir cumo fui i la fetura, serán ls que la ban a bibir que saberán melhor que nós cumo la quíeren. Tamien nun stou d’acordo cun ls que bíben ua bida dúbea, tratando a las scundidas i cun ls amigos, de las cousas de todos. La lhuç ye siempre melhor que la scuridon. Ye amportante que you scriba tamien l que penso i quien anda pul termo de l Praino, nun bei partidos, nun bei solo un camino, nun bei solo l negro, mas lhiberdade, paç, muitas quelores i muito camino i un jardin cun mais froles que este blog. Ye assi que debemos ber la bida, para que la nuossa lhéngua seia un jardin de froles que todo mundo querga colher i nó un jardin de froles de plástico de que la giente, cada beç mais, se bai fartando…

Abaldonado

Todos agarremos nua fuolha de palmeira ou nun galho d’oulibeira para aplaudir l Senhor que antra an Jarusalen.
Mas El pensa solico l que Le bai acuntecer, naqueilha cidade, bien debrebe. Anton yá nun terá naide alhá a sou lhado, pul cuntrairo, todos stáran acontra El i boziando “ la muorte, la muorte”. Quedará solo, abaldonado, sin naide a defender-Lo porque todos se scónden, scapán-se, ye ua cobardice sien pareilho.
Jasus fizo sue bida sarando ls mancos i strupiados, dando la mano i lhebando la spráncia a dolientes, a cunsolar ls presos i abaldonados, a perdonar ls pecadores, a dar de comer als sfameados, a zmascar la heipocresia, aprossimando-se de ls mais probes, negando la riqueza, a porparar la paç cun amor, apersentaba-se houmilde, ansinaba la berdade, proclamou la Palabra de Dius.
Jasus siempre al lhado de l Home i de Dius, stá solico sien naide que l defenda, que lhe deia porteçon i animo, que faga justícia. Bai solico ne l sou sufrimiento, cula sue cruç, até al bózio final: “Miu Dius, miu Dius, porque Me abaldonastes?”
.

Esta fui la lheitura i la mensaige ne l Deimingo de Ramos cumo antrada nua Sumana tan amportante para quien tem fé


-Yá algun de nós spormentou poner-se de l lhado de la justícia?
- Yá algun de nós tubo la coraige de zmascarar ls poderosos, ls ricos, ls mentirosos, ls sploradores, ls heipócritas, ls anjustos, cul peligro de tener amenaças, de ser atacado, de perder la sue perjunçon, ls sous bienes, de ser lhebado a tribunal? Yá algun de nós se perpuso a quedar al lhado de ls pobres (berdadeiros), de ls sfameados, de ls abaldonados, de ls çpezinhados, de ls einocentes, de ls que nada ténen para les dar l que percísan, ajudar a lhebantáren-se, a anxugar las sues lhágrimas, a defender-los i acontra ls sous amos tiranos, mesmo qu'esso mos custe tiempo que mos fai falta para outras cousas, fuorças, mala cara d’alguns, lhuitas i denheiro?
- S’algun de nós yá agarrou algua destes causas pula cierta yá se sentiu solico, çpresiado, squecido, cumo Jasus lhebando la sue cruç para ser curceficado.

L mais cierto ye, nós to ls dies, to la bida percurar-mos eiquelibrar, ser buns trapezistas neste fandango de bida, l nuosso bien pessonal, l cunfuorto, nun quedar an peligro, dar aires de giente de palabra i a fabor de la justícia, de tener duolo i cumpaixon puls outros, de ser capaç de apuntar l dedo al que stá mal, de ser capaç de ser generoso se fur l causo, de anchir l peito i nun temer miedo de la mentira, de dar ua mano al que stá chimpado ne l chano, de debidir i partilhar culs outros.

Este modo d'asparéncias, sien grandes cumpormetimientos i sien un s’amostrar muito, mei a las scundidas, cun pie atrás para al que dir i benir, nós ponemos-mos assi la mais de las bezes para nun quedarmos solicos, abandonados, naide dezir mal de nós, çpidos de las nuossas cousas i de l nuosso you.

28/03/10

Guárdan las tardes

Guárdan las tardes, l silenço
sereno i tolhido de mobimiento.

Móran ls homes
que bénen antes las salidas,
tamien serenos.

Que se bísten cun aceinhos
ne l assossego de l sfregante.

Lhémbran ls cuorpos calhados
que se ancúrtian ferbientes.

Que abiertos nas cuostas
ténen l peso de l'auga.

Arrepínchan las horas grabes.

Multeplícan-se ne l friu einerte de la mimória.

Cúidan-se lhibertados, ls homes,
culas palabras na spresson amplacable
de l antardecer de ls passos redadeiros.






Guardam as tardes

Guardam as tardes , o silêncio
tranquilo e tolhido de movimento.

Habitam os homens
que precedem as partidas ,
também tranquilos.

Que se vestem com acenos
na calma do momento.

Recordam os corpos calados
que se encurtam ferventes.

Que abertos nas costas
têm o peso da água.

Salpicam as horas graves.

Multiplicam-se no frio inerte da memória.

Julgam-se libertos , os homens ,
com as palavras na expressão implacável
do entardecer dos passos últimos.


Nuno Travanca




STÁ SPLICADA LA NUOSSA BIDA

Ne l purmeiro die, Dius criou la baca.
I Dius dixe-le:


Tenes que ir pal campo cul agricultor.durante l die i sufrer debaixo de l sol,
I dar lheite para sustentar l agricultor. I you dar-te ei ua bida de 60 anhos.
La baca dixe.


Ye ua bida dura, cumo tu quieres que you biba durante 60 anhos. Dá-me somente 20 i you debuolbo-te ls outros quarenta.
I Dius cuncordou.


Ne l segundo die Dius. criou l perro.
I dixe-le senta-te todo l die perto de la puorta de la casa i lhadra para qualquier pessona que entre, ó passe perto. You dar-te-ei 20 anhos de bida.
L perro dixe.


Esso ye muito tiempo para star a lhadrar. Dá-me somente 10 i you debuolbo-te ls outros 10.
Dius cuncordou.


Ne l terceiro die. Dius criou l macaco, i dixe-le.
Çtrai las pessonas, fai truques i macacadas i fai-los rir muito. You dar-te-ei 20 anhos de bida.
L macaco dixe.


Que cansatibo, truques i macacadas durante 20 anhos! Acho que nó. L perro debuolbiu-te 10 anhos i ye l que you bou a fazer. OK?
Dius cuncordou.


Ne l quarto die Dius criou l home.
I Dius dixe-le.
Cóme, drume, brinca, fai sexo, debirte-te. Nun fagas nada, simplesmente debirte-te.
You dar-te-ei 20 anhos de bida.
L home dixe.


L quei! Só 20 anhos? Nien pensar! Bamos a fazer l seguinte: You quedo culs 40 anhos
Que la baca te debuolbiu, culs 10 de l perro i ls 10 de l macaco. Esso fai 80. Puode ser.
OK! Dixe Dius, negócio fechado.


Ye por esso que durante ls purmeiros 20 anhos quememos, brincamos, práticamos sexo, debertimos-mos i nun fazemos nada, nels 40 seguintes, sofremos al sol para sustentar la familha, i ls 10 seguintes fazemos todas las macacadas para antertener ls nietos, i ls últimos 10 anhos sentamos-mos na baranda i lhadramos a toda la giente.


Nun sei se fui assi. Cumo dirie tiu Alfredo Cameiron. A mi cuontórun-me-lo


José António Esteves

Fin de semana



Pouco a pouco, sinte-se que la Primabera quier ancontrar l sou lhugar. Las ouroras tórnam-se cada beç mais claras. Ampeçamos a ber pesonas que se lhebántan depuis de l nacer de l sol. L oueste tamien queda quelorido cada beç até mais tarde. Las campaninas i las manguitas stan ende chenas de fuorça i belheza. Ne ls galhos de alguas arbles mais apressiadas ampéçan a salir froles, a botar fuora la punta de las sues pétalas. Las magnólias mais prouistas de l jardin almían cun ls sous butones quelor de rosa la cara de risa de las rapazas que pássan. Ls agricultores, por todo l lhado, fartos deste ambierno, cóçan la cabeça, pregúntan-se se nun ye tiempo de coçar bien la tierra. Las roseiras de ls jardins pónen la punta de l nariç fuora, cun burmelhones bien agradables. Ye tiempo de ir a ber de mais acerca. Isso chama-se un fin de semana de ramos.

Adriano Valadar



27/03/10

Mensaige de l Die Mundial de l Triato 2010


L Die Mundial de l Triato oufrece-mos ua ouportunidade de celebrarmos l triato subre to la sue míriade de formas. L triato ye ua fuonte de dibertimiento i anspiraçon i ten la capacidade d'uneficar las muitas i dibersas culturas i pobos que eisistien por to l mundo. Mas l triato ye mais que esso i tamien mos porporciona ouportunidades de daprendizaige i anformaçon.

Faç-se triato por to l mundo i nin siempre nun ambiente teatral tradecional. Ls spetáclos puoden acuntecer nua pequeinha aldé africana, acerca dua muntanha na Arménia ó nua minúscla ilha de l Pacífico. Solo ye perciso un spácio i un público. L triato ten la capacidade de mos fazer sorrir, de mos fazer chorar, mas tamien debe fazer-mos pensar i refletir.

L triato acuntece debido a un trabalho d'eiquipa. Ls atores son las pessonas que se beien. Mas eisiste un cunjunto amperssionante de giente que queda fuora de bista. Son eilemientos tan amportantes cumo ls atores, i las sues capacidades bárias i specializadas tornan possible la criaçon dun spetáclo. Tamien eilhas dében partelhar ls triunfos i sucessos que speramos q'ocuorran.

Die 27 de Márcio ye ouficialmente l Die Mundial de l Triato. Sob muitos aspetos, todos ls dies deberian ser cunsidrados dies de l triato, ua beç que ne ls cabe la respunsabelidade de dar cuntenidade a la tradiçon d'adbertir, d'eiducar i de sclarecer ls nuossos públicos, sin ls quales nun eisistimos.

Dame Judi Dench

(Traduzido a partir de l pertués: http://www.culturacentro.pt/noticia.asp?id=250)

26/03/10

Primabera

Assomeste-te...
por uas racicas de sol de Márcio,
andebles, ambergonhadas,
mas scapeste-te...
Deixeste antrar ua sprança de calor
por ua frincha de la jinela
para calcer la massa de ls folares
para quedássen fulheiros.
Nubres de friu i jiladas
trazírun outra beç l´Eimbierno,
las fronças an prenheç tardiega
queimórun-se,
las merujas anculhírun-se,
l azeite stá preso ne fondo de l´ azeiteira.
Funga-me l aire
adonde l mielro anda ancalhado;
la ciguonha arranjou un ouliado
para tapar l matraquiar.
Un die hás-de tornar
i hás-de trazer l cuco
cun sou canto i sou calor
que me adóndie la carambina
desta Páscoa de folares drumidos,
de flores ambergonhadas,
de nuites sien streilhas,
sien lhuna.
Ua pérola colga-se-me ne l nariç
quando me abinturo pul termo,
a percura de patalhobos;
de manos a abanar,
paro, buolbo.
Ua selombra striba-se a la alma
nestes dies anubrinados
que sacudo
mas que anteiman an quedar.
Anda, tenes que ir a la nobena,

a las cruzes de la Quaresma,
porparar la Semana Santa,
ye tiempo de peniténcia...
Que mais peniténcia haberá...




25/03/10

Lheituras





Antegrada na “Semana da Leitura” que decorre de l die 22 até l die 26 desta sumana, hoije die 25 a las 10.00 horas de la manhana na Biblioteca Escolar José Gustavo, Scuola Secundaira João de Barros – Corroios-Seixal, tubo lhugar mais ua beç, cumo yá ben sendo questume nestes trés redadeiros anhos ua einiciatiba de lheituras cul nome LER + EM VÁRIOS SOTAQUES .

Einiciatiba que para alhá de l oujetibo de ancentibar a ler, para que mais i mais giente (jobes) s’antressen i tómen l gusto pulas lhetras ten tamien an mente pormober i dibulgar ls bários modos i pernúncias que nesta globalizaçon anque hoije bibimos se fáien, que mesmo sendo ua rialidade se nun se fazíren anterbençones i se nun se trabalhar ne l campo studantil, todo queda muito ne l siléncio i cai ne l squecimiento.

Astanho fui lido l testo SAGA de la obra "Histórias da Terra e do Mar" de la outora Sophia de Mello Breyner Andresen, adonde stubírun an staque las pernúncias de Bergáncia, Miranda do Douro (Mirandés), Mirandela, Porto, Aveiro, Alentejo, Angola, Brasil, Cabo Verde (crioulo) Turquia, Itália, Polónia (estas lheituras pur studantes d’alhá), que pulas muitas pessonas que se sponiblizórun i sendo de las mais bariadas eidades anriqueciu esta atebidade cultural.

Stában bien cuntestos ls repunsables de la Biblioteca Scolar José Gustabo, porque l sfuorço botado nestes momientos habie sido recumpensado cula alegrie i sastisfaçon de todos i fúrun muitos ls que alhá stubírun

Mesmo que esta einiciatiba seia birada muito para aqueilhes que eiqui trabálhan i stúdan ye dua eilebada amportancia, porque la scuola siempre fui i cuntina a ser l sítio cierto para botar las semientes.

Tamien, i porque al lhargo de l anho scolar muitas son las einiciatibas i eibentos culturales que se lhíeban pur alantre, este ten assi a modos dun sabor special porque alhá stá l mirandés a la par de ls demais falares i leres. Cousa que hai alguns anhos datrás passarie sien que naide se lhembrasse.

Ye guapo ber que yá ye ua rialidade, la lhéngua mirandesa tomar lhugar, trasmitir ls sous balores, deixar la sue mensaige, fazer-se antender de modo natural cumo dében ser to las cousas.

Porqui l camino fai-se deste modo, parabienes als repunsables

QU’ IRENA NUN SEIA SQUECIDA

Durante a 2ª Guerra Mundial, Irena cunseguiu ua outorizaçon para trabalhar ne l Gueto de Barsóbia, cumo specialista d'ancanhamientos.
Mas ls sous prainos iban mais para alhá... Sabie quales éran ls prainos de ls nazis relatibamente als judius (sendo almana!)
Irena trazie ninos scondidos ne l fondo de la sue caixa de ferramientas i lhiebaba un saco de sarapilheira, na parte de trás de la sue camioneta (para ninos de maior tamanho). Tamien lhebaba na parte de trás de la camioneta, un perro la quien ansinara a lhadrar als suldados nazis quando entraba i saia de l Gueto.
Claro que ls suldados nun querien nada cul perro i l lhadrar deste ancobririe qualquiera ruido que ls ninos podíssen fazer.
Anquanto cunseguiu manter este trabalho, cunseguiu retirar i salbar cerca de 2500 ninos.
Por fin ls nazis apanhórun-na i partiran-le ambas las piernas i ls braços i prendírun-na brutalmente.
Irena mantenie un registo cul nome de todas ls ninos que cunseguiu retirar de l Gueto, que guardaba nun frasco de bidro anterrado ambaixo dua arbore ne l sou jardin.
Depuis de treminada la guerra tentou lhocalizar ls pais que tubíssen subrebebido i reunir la familia.
La maiorie tenie sido lhiebada para aa camaras de gáç.
Para aqueilhes que tenien perdido ls pais ajudou a ancontrar casas d'acolhimiento ó pais adotibos. Fui perpuosta para recebir l Prémio Nobel de la Paç... mas nun fui selecionada: quien l recebiu fui Al Gore por uns diapositibos subre l Calecimiento Global
Nun permitamos qu'algua beç, esta Senhora IRENA seia squecida!!
Leonardo Antão

24/03/10

ALEGRIES I TRISTEZAS


Quien canta sous males spanta
Quien chora ten sentimientos
Quien se ri ten alegrie
Quien ama passa tormientos.

Quien nun querie que tu cantasses
Para el cun muita, muita alegrie
Quien nun querie que tu amasses
Sien chorar, sien chorar nuite i die.

Por esso tu tenes que cantar
Sien chorar, sien chorar nuite i die
I que tu fússes muito amada
Quien nun querie, quien nun querie.

Ls paixaricos tamien cantan
Sues melodies d´amores
Nun sei se será d´alegrie
Ó se para çquecer sous delores.

Quien sabe, que cantar i ancante
Quien nun sabe, que quede a oubir
Que todo fai parte de la bida
Nun bos çqueçades de la aplaudir.

Frols se dan a quien cantar
Talbeç para agradecer
Cun lhágrimas se dan frols
A quien s´acaba de morrer.

Pus las tristezas i alegries
Andan siempre de manos dadas
Hai que stimar siempre las dues
Para que nun seian tan cumplicadas..

Bamos a cantar a la bida
Miesmo qu´eilha nun mereça
I siempre que nós cantar-mos
Que la tristeza nun apareça.

Mas se eilha mos apercier
Nós nun debemos chorar
La melhor forma de la çquecer
Será puoner-mos nós a cantar.

José António Esteves

DOCUMENTO DO SEC.X

..
NODICIA DE KESOS
.
Este ye un de ls documentos mais antigos que se conhécen que puode cunsiderar-se na eiboluçon de las lhénguas románicas na península eibérica i cumo fui ancuntrado nun pobo acerca de Leon, puode cunsiderar-se cumo de ls purmeiros que serbírun a Ramón Menendez Pidal para l sou studo de las ouriges de l lionés i de l spanhol.
Nun ye inda lionés, mas tamien yá nun ye lhatin bulgar, puode cunsiderar-se cumo l’einicio de ua nuoba lhéngua de l reino de Leon.
Este decumiento stá ne l'arquibo de la catedral de León (manuscrito 852v).


J.M.Fernández Catón eiditou-lo assi:
.
(1ª coluna)
(Christus) Nodicia de / kesos que / 3 espisit frater / Semeno: In Labore / de fratres In ilo ba- / 6 celare / de cirka Sancte Ius- / te, kesos U; In ilo / 9 alio de apate, / II kesos; en que[e] / puseron ogano, / 12 kesos IIII; In ilo / de Kastrelo, I; / In Ila uinia maIore, / 15 II;
(2ª coluna)
/ que lebaron en fosado, / II, ad ila tore; / 18 que baron a Cegia, / II, quando la talia- / ron Ila mesa; II que / 21 lebaron LeIone; II / ...s...en / u...re... / 24...que.... / ...c... / ...e...u... / 27 ...alio (?) ... / ... / ... / g...Uane Ece; alio ke le- / 30 ba de sopbrino de Gomi / de do...a...; IIII que espi- / seron quando llo rege / 33 uenit ad Rocola; / I qua Salbatore Ibi / uenit.


An mirandés poderie ser assi la sue traduçon:

Relaçon de queisos que gastou l’armano Semeno: Ne l trabalho de ls frailes, ne binhedo acerca San Justo, cinco queisos; Ne l’outro de l abade, dous queisos; Ne l que pusérun... este ano, quatro queisos; Ne l de Kastrelo, un; Na binha maior, de ls que... dous; que lhebórun no fosado (scabaçon do fosso) de la torre, dous; Que lhebórun a Cegia quando talhórun la mesa, dous; De ls que lhebórun a Leon, dous; [...], dous; Outro que lhebou l sobrino Gomi; Quatro, que gastórun quando l rei bino a Rocola; Un, quando Salbador bieno eiqui.

José Ramon Morala, dá-mos tamien cunta que hai mais de mil decumientos ne ls arquibos leoneses mais antigos que este, cumo podeis ber muito hai que fazer i muita giente stá a trabalhar i l mirandés será tanto mais rico, quanto mais mos dermos cunta de que para alhá de l frolesmirandesas hai un mundo sien fin.

Se...

Se la Primabera me trazisse las andorinas
Al miu beiral zerto de quelores lentas
Cun mofo d'Eimbierno friu bestido
An mundiadas ambuolto i an termientas.

Se l sol me trazisse alegrie al peito
Adonde biben Outonhos amarelhados
An cama de nubrinas adonde me deito
I sperto de ls mius suonhos adiados.

Se l termo me trazísse muita rosa
Spalhaba-las puls jardines de ls sien bintura
Que drumen çtapados, çditosos
An piedras fries, na rue de l'amargura.


You tenerie andorinas, alegrie, calor
Las rosas, ls beirales i l sol caliente
Las camas, ls jardines, la paç i l'amor
De manos abiertas darie, a muita giente.

AMBORAS DE LA NUOSSA TIERRA......





Quien dirie que l'antenet ye ua specie de poço sin fondo, cun un simples "clic", ancontramos pessonas, lhemos las mais bariadas amboras, sabemos todo l que que bai pul mundo fura. Fui tamien atrabeç de l'anterneta que you tube tamanho prazer de cumbiber i coincer alguns de bós.
Desta beç, andaba you a nabegar pul "Facebook", quando surgiu un pedido d'amisade, mais percisamente de l Município de Miranda de l Douro.
Cul aceitar de l'amisade, tube acesso a un sin numero d'anformaçones, ua, particularmente,deixou-me bastante feliç. Tamien, cumo nós, ne l Municipio de Miranda de l Douro, se tenta mantener biba, to ua tradiçon, recordar ls queloquios, i percipalmente la dibulgaçon de la poesie i de l triato, na segunda lhengua Pertuesa, L Mirandés.

Achei l'ambora tan intersante, que pensei  dibulga-la eiqui nas  Froles Mirandesas,  afinal

 todos nós bamos al mesmo ancuontro, dibuldar l Mirandés, screbé-lo i tamien ansistir

 para que seia falado antre nós, sin tener l receio de mos chamáren "palhantres" 

Solo lhamiento nun poder assistir a estas eniciatibas, subretodo a la pieça de triato "La pinga

 ye la culpada".

Parabienes a todas las pessonas que se ampenhan i tanto fázen para que l Mirandês seia cada beç mais dibulgado, i que la nuossa lhéngua, cada beç mais, faga parte de las iniciatibas de l Municipio.

Eiqui bos deixo l'ambora, tal cumo fui dibulgada.




TEATRO E POESIA DE MÃOS DADAS EM MIRANDA DO DOURO
Em Miranda do Douro o teatro e a poesia andam de mãos dadas. No dia 27 de Março realizam-se diversas actividades referentes à arte da representação e da escrita. Desde declamações de poesia, os diálogos em mirandês de Bernardo Fernandes Monteiro a uma peça de teatro intitulada “La Pinga yê la culpada”.Esta é uma iniciativa da Câmara Municipal mirandesa que pretende sensibilizar o público para o mundo das artes. Um mundo que também pode ser dito na segunda língua oficial de Portugal. E é precisamente em mirandês que a peça de teatro que vai ser representada. Vai ser o recordar de outra época em que os colóquios faziam parte da tradição do povo do planalto.

23/03/10

HAI QUE FALAR MIRANDÉS

.
QUIEN DIÇ QUE AN MIRANDA NUN SE FALA MIRANDÉS?

Debie-se falar mais i para esso bastaba que cada mirandés respundisse a todo mundo na sue fala.

Staba sentado ne l muro de l’antigo Spital quando un tiu i ua tie que beníen pula rue alantre se achegórun a la framácia. La tie antrou i l tiu bino a sentar-se acerca de mi. Nesto ampeçórun a sacudir ua manta pa la rue i dixe you:

- Nunca pensei que fazíssen esto an Miranda.

- Cúidan que somos de l’aldé i que stamos aquestumados a las pulgas, mas eilhes inda son mais cochinos que nós. (Arrespundiu-me l tiu)
.
I assi cuntinou la cumbersa:

- Tamien me parece i se mos óuben falar inda son capazes de fazer caçoada.

- D’atrás si, agora yá queríen saber falar mirandés, mas agora somos nós que ls arremedamos, qu’eilhes dán-le pouco jeito.

- Bá, nun me bengades a amolar a mi.

- Nó, bos sodes de Sendin i teneis un modo defrente de dezir las palabras, mas ye mirandés eigual, you trabalhei cun Galan i lhougo bos conheci pul modo de falar, mas sodes l Porsor Almendra, nun sodes?

- I bós donde sodes?

- Sou de Malhadas…Yá uns anhos que nun bos bie. Diç que stais pal Porto. Tamien oubi dezir que andebístes malo, mas stais nubo, solo que pintestes l pelo de branco.

- Agora yá ando porqui i graças a Dius yá stou buono de salude.

- I inda bubeis ua pinguita de l buono?!

- Tamien inda nun me l proibírun.

- Inda falais bien la nuossa fala… Yá ben la mi, tengo que me ir.

- Sabeis que quedei cuntento de falar mirandés eiqui na cidade…

-Tamien you, todos habiemos de fazer assi…

Ganhei l die al ir a Miranda i daprendi mais un cachico. Sabeis mais, l mirandés nun ye la nuossa lhéngua, ye la nuossa fala. Fui assi mesmo que me dixo outro mirandés que alhi passou i que cun la priessa solo fizo este comentairo:

- Si, srº. Porsor Almendra, nunca diga la nuossa lhéngua, nin la lhéngua mirandesa, mas la nuossa fala, la fala mirandesa. La lhéngua ye para comer.

Siempre l mesmo sermon




Hai cousas que mos boltéian la cabeça, nun fussemos giente de paç i naide mos agarraba.
Bibimos dies alboriçados cumo to l mundo sabe, quaisque dá ganas dun fugir i que s’amólen ls atafaios mais l’albarda.
Mas nun ye bien assi, tenemos la bida amparelhada dun jeito que mesmo que quergamos fazer l que mos dá la gana nun somos capazes de scapar a la carga ampuosta, cumo quien diç fugir a todo aqueilho que mos ampon la sociadade.
Ourganizados, tenemos que assegurar las nuossas necidades personales, familiares i de cidadanos, i todo esso nun starie mal puis somos seres sabidos nun fusse todo esto asparecer ser assi mas nun ye.
Até peçque ye cumo s’un bardino stubisse al culo dua caleija bien streita a çtribuir arrochadas a quien passa, i nun habendo outro camino tenemos que las lhebar ne l lhombo que nien burro de tiu Pancon, i outro jeito nun mos queda senó gemer.
Mas hai giente que ten modo de nunca passar pulas caleija, que peçque nun ye deste amanho social, que s’amanha bien siempre que quier.
Fui criado oubindo siempre l mesmo sermon, zacrinában-me ls oubidos a to la hora, que la bida stá mala,(pa ls probes stá claro) tenemos que forrar, mais i mais que l die de manhana naide l sabe i quien mos diç a nós que inda será pior, i ende si será l forrado que mos bal. Somos probezicos, l pan nun chega para to l anho, de batatas poucas mos quédan i al que bestir stá nua lhástima.
Ls anhos passórun, nien you nien naide de ls mius se muorríran de fame, nien de friu, l sermon que era de miu pai passou a ser miu, forrar, forrar mais i las porradas ampuostas nesta caleija de las çficuldades son las mesmas.
Ye causo para dezir, raisparta que las porradas yá son demais, quieren-mos a ber muortos.

22/03/10

D. Fonso Mendes de Bornes

Hai uns dies, fiç eiqui salir ua nobidade subre l jornal CONTRABANDO i ls testos alhá salidos an mirandés. Un de ls testos que alhá saliu era ua cuntica screbida por mi, que assentaba nun decumiento stórico feito antre D. Fonso Mendes de Bornes i l Mosteiro de Moreiruola. Esse ye un decumiento, tal cumo outros, screbido an lhionés mediabal, mui amportante pa la stória de la lhéngua mirandesa. Quien l quejir ler todo puode ir eiqui, quedando la nota de que fui Ana Maria Fernandes quien deixou esse pedido nun comentairo a esse testo, eiqui le agradecendo por esso.
Yá algun tiempo, al modo que me ye possible, tengo benido i cuntanarei a publicar decumentaçon relatiba a la stória de la nuossa lhéngua i la nuossa tierra, ne l blogue http://decumientos.blogspot.com, de que l link se puode ber al lhado squierdo deste blogue.




LA CRISE

FICÇON:


L tiu Anselmo, era um home siempre biem çpuosto. El hardara de l pai l negócio, era assi cumo un soto grande. Eili tirando las cousas de quemer habie todo. Todos ls ferragachos até ls mais antigos eili s´ancuontraban. Ne l ampercípio inda fizo uas oubricas mas agora dezie pals clientes,- “quin benir atrás, que faga tanto cumo you fiç”.
Cun mais de quarenta anhos a atender clientes, la bida parcie nun tener segredos para el. Ya coincira dies melhores onde las pessonas cumpraban siempre mais un pouco. De hai uns anho a esta parte, si se notaba que l negócio habie minguado.
Die si, die nó, Abílio, amigo e bezino de muitos anhos, passaba pul soto para cumbersar un cachico. Astanho la cumbersa iba siempre a bater an la crise.
Bós nun bos pudeis lhamentar dezie el, todos ls dies miesmo sendo pouco, siempre ganhais qualquira cousica.
Anselmo sabie quera ua probocaçon pal oubir falar. Els tenien bisones defrentes de l porblema. Abílio era assi cumo un romântico, onde las cousas ancuntraban salida ne l antandimiento de las partes.
Anselmo nó, era mais tierra a tierra. Achaba que la crise era ua mentira. Para el, l que habie acuntecido, era que l capital, ls ricos, tenie deixado de tener ls lucros a que staban aquestumados. Anton era necessairo fazer algo. Els bien sabien que quando transferien la tecnologie para aquels países mais atrasados, currien esse risco, só que las cousa andoran mui debrebe. La China, La Índia, l Brasil, algues países d´Africa, çpuis de algun tiempo, passoran a tener denheiro i a fazer l sou próprio percurso interno. La marge de lucro era mais pequeinha i la Europa i ls Stados Ounidos tenien que fazer algo.
Bós tiu Anselmo, nunca gustestes de ls ricos!
Stais anganhado, you nun gusto ye de ls probes!

Válter Deusdado

20/03/10

Ye agora ou nun será...

Salta l pratiado l pelo,
mesmo que ls pies te pésen.

Salta ls miedos la tua alma,
mesmo qu'eilhes t'amedrúnquen.

Salta l tiempo,
mesmo que l tiempo te scape a scatrapolhar.

Ye agora, ó nunca mais será,
porque agora stás,
manhana quien sabe…

Porque agora l nabio
stá stribado al cais para te lhebar
sien tiempestade.

Porque l reloijo se fizo muorto
para que chegasses a tiempo.

Porque manhana,...
quien sabe
se haberá...

La Proua

Chamaba-se Libório i fui un die de Primabera la purmeira beç que dou fé de l ber. Staba nun talho de trés patas a la abrigada de l cabanhal spreitando l sol de la manhana que alumiaba de lhados de l Naso. Ua forma de fierro nun cepo al lhado, un caixon cun sobelas, sedas de cochino, peç, lhinhas i ferragachos que nunca habie bido. Habie ua albarda scarranchada nas baras de l carro de las mulas i las melenas çpinduradas an dues stacas a la squierda de l’antrada de casa, assi cume dues corres para sigurar l jugo assobeado, barrigueiras i ua cabielha de l arado que parecie un badalho a balanciar na punta dua maroma.
Rírun-se ls uolhos mal ancarou cun las selombras que chegában i l tapában la racica de sol. Lhebantou-se, chamou por Ana i ponírun-se a falar cousas que you, anton por ende cun trés ou quatro anhos, nun antendie, inda porriba nua lhéngua que sonaba dua maneira que nó la que you oubie an casa.
Al meio de la cumbersa, que metie binha de l Cereijal – que mius pais habien ido aquel die a arar – Cicuiro, Antonho, Naso, pais, filhos i outras palabras que conhecie, saliu ua spresson de la boca de Libório: “agora si puodes tener bien proua!” I todos mirórun para mi. Quedei a remoniar na “proua” essa, mas nun sei por que cargas d’auga, parece que naquel rato se m’anchiu l peito d’aire cume se fusse la persona más amportante de l mundo. Bejita feita, alhá tornemos nós ruga arriba i you cheno de “proua” porque yá habie ido a la Speciosa cun miu pai, aqueilha tierra loinge de Cicuiro que ls mius amigos nun conhecien porque solo habien ido ua beç a Cabeça Gorda i abistórun San Martino.
Cume an mie casa essa lhéngua de Tiu Libório nun se falaba, nunca preguntei l que querie dezir “proua” i solo cul tiempo ye que nun deimingo, no Sagrado, antes de la badalhada preguiceira, ye que Nacimento mirando a Carlos, todo screnchado, de camisa lhabada i cachaço sticado, le dixo: “hoije lhambiu-te la marela! Proua, hoije nun te falta!”
Anton “proua” querie dezir esso? Daba la defeniçon dun stado d’alma! Era cume Carlos se sentie: assi cume un feixe que ajunta l figuron i l concho, anchado cume un boto por presumir camisa de strena, cholas ensebadas i pelo relhamposo cul azeite para amansiar la risca de la crencha sien se amportar cun las palabras de caçuada que le botában.
“Proua” era la palabra que solo se falaba na ruga, ua pequeinha palabra salida de las caleijas, de las canhadas, de l cabanhal de Tiu Libório, sabe-se alhá trazida por quien ou benida de adonde i de que séclos atrás, que tanta eimoçon aparbona na antemidade de quien la siente. Nun fui a ber l’ourige dessa palabra porque nun sou marenheiro, bonda-me saber quien la usa i quien la sinte. You tamien daprandi la “proua” na ruga porque an casa, por miedo, nun se dezie “proua”. Miedo de nun tener amprego, miedo de ser anferior, miedo de tener que çofar tierra toda la bida cume fazírun nuossos pais i abós. Mas siempre tube “proua” por saber l que quier dezir “proua”. La “proua” cria lhaços i ouniones, eidentidades … yá destes cun bós a pensar no que puode fazer la nuossa “proua”?! Puode fazer todo l que téngades ganas de fazer i más inda: até sirbe para dezir “proua”! I sien “proua”?! Yá manginestes un mirandés sien “proua”?!
Inda trasdonte ua persona de la Bairrada me dezie: sabeis? Conheço un rapaç que diç ser de Miranda mas nun fala mirandés … él si será d’alhá?! Se calha ye mas nun ten “proua”.
Oubrigado Tiu Libório.
Alcides Meirinhos - testo salido no Jornal Nordeste na eidiçon de 16 de Márcio de 2010

19/03/10

Lhibertaçon de la mulhier- Raízes ancestrales


Dedicado a to ls pais

Pouco coincida ye la stória de Lilith por causa de la perberson i peligrosidade a qu'eilha stá lhigada.
Cunsante ciertas anterpretaçones de la criaçon houmana an Génesis, ne l Antigo Testamiento, Lilith fui la purmeira mulhier de Adan, criada por Dius de la mesma matéria, ó seia, de barro. Apuis Eba fui feita de la custielha de Adan cumo todo mundo oubiu yá la stória.
Lilith antendiu que nun debie ser submissa a Adan i nun antendiu l sexo sien lhibardade (negaba-se a fazer amor siempre ambaixo del).
Quando reclamou de sue cundiçon a Dius, el respundiu qu'essa era l'orde natural, l domínio de l'home subre la mulhier i la submisson desta a el an todos ls domínios.

Cuntestou abandonando l Éden.
Ye acusada de ser la serpente que lhebou Eba a comer l fruito proibido, sendo bida cumo demonho cun muita bruxaria a eilha lhigada i, al mesmo tiempo que repersentaba la libertaçon femenina, tamien repersentaba la castraçon masculina.
Ne ls dous radadeiros seclos, l'eimaige de Lilith ampeçou a passar por ua notable straformaçon an ciertos círclos anteletuales ouropeus, por eisemplo, na lhiteratura i nas artes, quando ls románticos balorizórun mais l'eimaige sensual i sedutora de Lilith, cumo fui repersentada por John Collier, ne l quadro spuosto, pintada an 1892, an cuntraste a la sue tradecional eimaige demoníaca, noturna cumo queruja, deboradora de ninos, causadora de pragas, deprabaçon, homossexualidade i bampirismo.
Corajosa i de sprito lhibre, fui la purmeira mulhier a la face de la tierra a ampeçar l mobimiento de lhibertaçon de la mulhier i l'eigualdade de ls sexos.

Pena que l poder patriarcal la haba sustituído por Eba, digo you!


(Ye de notar las querujas que figuran neste alto relebo, representando la nuite, l demónio.)

Fuonte de pesquisa: Wiquipédia

Ser pai




Ser pai
Palabra de miedo
Porque la coraige me falta
La spresson nun salie
I you miedo deilha tenie
Dezir-te que t’amaba querie
Mas l modo nun sabie
Siempre loinge
Porque nun te coincie
I todo esso nun sabie
Mas querie
Las teimas éran muitas
I you nun las dantendie
Serie muito mais mas nun l sabie
Nun daba pur eilha
Porque agora nun querie
Armanos nó
Eiguales si
Siempre quejiste
L melhor para mi
I you nun dantandi
Perdi porque nun te coincie
Pula bida
Zamfriada i frie
Sufrida, bibida
Triste la cuonta que tenie
Nun te fuste
Mas you nun quedei
Amar-te doutro jeito
Nun sei
Hoije puode ser tarde
Mas hai tiempo
Tiempo de sobra.
Cuntigo daprendi
A star solo
A amar i relhembrar
A triste quedar
Por sperar
Sien saber lhuitar
A nun rebindicar
A poner houmildade
De l dantes dar.
Sentimiento
De miedo i de nun tener paç
De ti daprendi a solo quedar.
Scapeste-te cumo siempre
Anxugeste l húmado
De tous uolhos
Squeste l sudores de l cuorpo
Calhes-te l bózio
De las palabras suoltas
Afoges-te l’alma
Porque queries l melhor
Porque sabes amar
Nun l sabies dezir
Nien tous atos calhar
Mas pai siempre

18/03/10

EILHAS SON MARABELHOSAS


Ver imagem em tamanho real





Estas frols son marabelhosas
Que tan guapo perfume mos dan
Haber se somos nós capazes
De las mantener cumo stan.

Cada un rega-las quando quier
Só por ber cumo eilhas stan
Quantas mais bezes que las regarmos
Mais alegrias eilhas mos dáran.

Hai frols para todos ls gustos
Todas eilhas grandes riquezas
Hai frols de las mais raras
Mas todas eilhas Mirandesas.

Alguas son cumo la eiletricidade
Cun auga dan alguns chiçpaços
Que sien seren percisos
Causan alguns ambaraços.

Bamos alhá deixar ls chiçpaços
Que esso ye cula eiletricidade
Porque eiqui estas frols
Son para mos dar felecidade.

Deixemos ls tremeliques tiques
Que apareçan de quando an beç
Porque eiqui la cousa principal
Ye só para defender l mirandés.

I para defender l mirandés
Nós nun tenemos ambaraços
I bamos a seguir alantre
Sien mos ampuortar dels chiçpaços.

José António Esteves

Brámans de la Índia i pastores de San Pedro


Naide sabe muito bien donde bieno l xadreç, i quando assi ye yá se sabe que cad’un la cunta a la sue maneira, you tamien bos la bendo a la mie.
Diç que era ua beç, alhá pa las Índias, un Rajá – assi a modos d’un rei - que era malo cumo la sárnia i que solo se le daba andar an guerras cun ls pobos bezinos.
Quando se le acabou que guerrear, cunsemido por nun tener que fazer, proclamou un édito – assi a modos d’ua postura daqueillas de la Cámara que l persidente de la Junta lei apuis de missa – adonde dezie que l rajá habie de cumbidar bien quien fura capaç de ambantar algo que l çtraíra, que le fazira passar aquel anrezinado.
Pus claro que aparecírun buntones de giente, todas purparadas para animar l Rajá. El éran cuontas, el éran cantigas, bailes, truques de magie, sterlóquios, you sei alhá, un çfilar de triteiradas capaç de poner de pies un semitério de muortos…mas l home, nada, se amurrenhado staba, amurrenhado quedaba, cada beç más triste que anté un se le gilaba l’alma solo de mirar par’el.
Anté qu’un die apareciu a la puorta de l palácio un homezico, belhico i mal ampelajado, que diç que era un bráman – assi a modos d’ua mistura de bruxo i de cura de la religion que eilhes alhá ténen – i que diç que tenie ua ousa que si habie de deixar l Rajá cuntento.
Habie, anton, ambantado un jogo, assi a modos de las guerras que al Rajá tanto le gustában. Jugaba-se nun tabuleiro als castros – l campo de la batalha - cun dous eizércitos, un de cada lhado.
Cada eizército tenie eilefantes (las torres de agora), cabalhos que podien saltar poriba de las outras pieças, Bizires (ls bispos), assi a modos de cunselheiros de l Rajá, i ua Dama (la Rainha) que era la más baliente i la que tenie más poderes de todos. Tamien inda habie l Rajá (l Rei) – ua peça que sola pouco podie, mas que era la más amportante porque staba amparada pulas outras todas, i Peones, que, tal cumo nas guerras berdadeiras, pouco bálen i son ls purmeiros a ser sacreficados, mas que ténen l suonho de qualquiera peon de l mundo, chegar a la uitaba casa e straformá-se nun princepe, salbar l sou rei i l sou eizército. L jogo acababa, quando un de ls eizércitos fusse capaç de acaçar l Rajá einemigo.
Cumo cad’un solo podie jogar apuis de de la jogada de l outro, l bráman quijo-le ansinar al Rajá l’arte de la pacéncia; cumo tamien ye ua guerra de eideias, quijo-le ansinar l respeito pulas eideias de ls outros.
- Bó, i anton la Rainha puode más i mexe-se más que l Rajá, dixo-le mei çcunfiado al bráman.
- Si, porque ye eilha que ancarna la fuorça de l pobo, la fuorça más grande i la que más puode çfender l Rajá, splicou-le l Bráman pa le dar más un ansinamiento.
Resta que l Rajá quedou tan cuntento i tan animado cun l jogo nuobo, tirou-se-le l fastiu de tal maneira que le dixo al Bramán para pedir l que el quejira cumo paga.
Que nun querie nada, que la sue paga era ber l sou Rajá cuntento, mas cumo l Soberano nun se calhaba que tenie que ser, alhá le dixo que cumo paga solo querie un grano de pan na purmeira casa de l tabuleiro, i apuis dous na segunda, quatro na terceira, uito na quarta i assi siempre a drobar até ancher las casas todas.
- Oh home, anton you digo-te que te quiero cumbidar bien por esta ambençon tan formidable i tu solo me pides ua manadica de grano, dixo-le l Rajá cun ua risica de caçoada. Pide-me ouro ó jóias ó un cacho buono de tierra, l senhoriu de ua cidade, algua cousa que se beia.
- Nun senhor, solo quiero ls granos de pan tal cumo bos los pedi.
- Buono, amaluqueste, apuis nun te queixes, dai-le alhá l saquito de pan al home, mas que nun baia pori a dezir que you nun le quije pagar.
I l rajá recebiu la última liçon de l bráman: ye que ls granos de pan nas casas de l tabuleiro de l xadreç – que son 64 – ampeçando cun un na purmeira casa i ponendo-los siempre a drobar nas casas a seguir dan ua cuonta de, a ber se nun me anganho ne l númaro, 18.446.744.073.709.551.615.
Quier dezir: l pan para ancher l tabuleiro formaba ua muntanha que acupaba to la cidade de l Rajá i era cien bezes más alta que ls Heimalaias. La Índia anteira sembrada de pan durante dous seclos nun chegaba para pagar l pormetido.
Era bien fino l bráman, or’era!
Mas tanto cumo el sabie tiu Bastor, pastor to la bida an San Pedro, que - mei de caçoada que yá sabien la repuosta - quando le procurában se querie bender l ganado i quanto querie por el, respundie siempre a rir-se:
- La purmeira a çton i las outras apuis siempre a drobar!

17/03/10

Neste camboio a carbon adonde biaijo


Hai dies an que ls caminos son de toijos
que me pican al passar.
Hai dies an que l mundo,
de quelorido
passa a retrato a negro i branco
tan custoso de mirar.

Ua lhágrima cai cara abaixo
i alguien me percura:
Stás a chorar?
Cun ua forfalha de ourgulho
a mi stribado, digo, não!
Porque habie you de star?
La lhágrima que se assomou fui dun cisco,
que me antrou ne l uolho,
salida l camboio puxado a carbon
adonde biaijo,
nestes carriles çfeitos,
cun fenos medrados pul tiempo,
neste camboio cun pouca fuorça
para fazer pouca tierra, pouca tierra,
siempre an peligro de se bolcar.

Cun las manos,
an géstios circulares sfrego ls uolhos,
dal fondo dun bolso de la bida
tiro un lhenço angurriado,
lhimpo la lhágrima,
tiro l cisco
i cuntino la biaije
naqueilhes carriles chenos de sboucielhos,
un al lhado l´outro,
seguindo l mesmo camino,
amparando un camboio un pouco gasto,
cun ua fogueira inda acesa
a botar ciscos
que a las bezes fázen chorar.

Caminando bai-me dezindo,
muita tierra, muita tierra
inda quiero caminar!

16/03/10

Hai muita sede



Las nubres cargadas de auga
Ls rius a arramar
L mar rebuolto
Tanta auga
I assi i todo sien tanta
Para tanta sede atamar.

Sede ne las bocas i ne l´ alma
Ne l peito i ne ls coraçones
Que nun páran de chorar
Ua giente cun tanta auga
I outros a morrer de sede
Sien auga pala matar.

Hai tanta sede ne l mundo
Anque la auga se arrame!
Hai sede de paç i de amor
Sede ne ls ricos i pobres
Porque la sede maior
Ye aquel grande delor
Que nun hai auga que l atáme.

Hai muita sede nas bocas
I na piel a rachar de seca
Mas mais sede inda hai
De riqueza i de mandar
Que nien to l auga de l mar
Chegarie para apagar
L fuogo que ne l mundo bai.

Un abraço



Dá-me hoije un abraço
Al de lebe que seia
Para que cun el beia
Deminuir l cansaço.

Mas...
Dá-me hoije un abraço
Cun la fuorça de l mar
Para de beç acabar
Cun l miu einorme cansaço.

I…
Se para mais abraços
Las fuorças te díren
I apuis me ampedíren
Para siempre l cansaço...

Quiero siempre un abraço!...

JARDIN AN FROL


Ver imagem em tamanho real
Ver imagem em tamanho real


Ver imagem em tamanho real





Solidon Mie Morada
Me sinto solico neste mundo anconstante
La mie bida ye un siléncio custante
Beio la bida an tones cinzentos
Que faç doer mius sentimientos
L bento se fui an agonie loinge
I ecoa al loinge miu triste lhamento.
Siempre mergulho an mius pensamientos
Yá nun oubo mais la palbra falada
Solo l biento cul delicado mobimiento,
I caminho ancierto sien priessa cun nada
Quiero sentir an mi cada momiento
Sien cumpromisso d´ancontrar la strada.
Sinto suidade de un tiempo nuosso
Tento squecer, mas nun puodo
L lhunar que fascinaba, oubindo la serenata
Dita, cantada ó calhada
Bida an crescimiento, sufrida, sientida
Me pergunto l qu´acunteciu
Sinto que mie bida zapareciu
Cumo se l miu çtino fusse fugir de l´amor
I tener que bibir i cumbiber cun essa delor
A la espera d´ancontrar un Jardin an frol.


Este tamien ye de l famoso JACK

Agora bai an Pertués

Solidão Minha Morada
Me sinto sozinho neste mundo inconstante
A minha vida é um silêncio constante
Vejo a vida em tons cinzentos
Que faz doer meus sentimentos
O vento se foi em agonia distante
E ecoa ao longe meu triste lamento.
Sempre mergulho em meus pensamentos
Já não ouço mais a palavra falada
Apenas o vento com o delicado movimento,
E caminho incerto sem pressa com nada
Quero sentir em mim cada momento
Sem compromisso de encontrar a estrada.
Sinto saudade de um tempo nosso
Tento esquecer, mas não posso
O luar que fascinava, ouvindo a serenata
Dita, cantada ou calada
Vida em crescimento, sofrida, sentida
Me pergunto o que aconteceu
Sinto que minha vida desapareceu
Como se o meu destino fosse fugir do Amor
E ter que viver e conviver com essa Dor
A espera de encontrar um Jardim em flor.
Escrita por JACK

José. A. Esteves

15/03/10

FERRAT


Fúrun modas cumo las que este cantor screbie i tamien cantaba que fazírun l que somos hoije, muitos i muitas... mas adonde ?
Ne l Paíç donde bos scribo i onde inda móran tantos cumo you que un die tubírun que ancerrar ua porta... i que puorta!..., daprender outra lhéngua, antender ua nuoba Stória feita tamien de delores, d’anjustiças, d’ancrumprensones...

Tenie treze anhos quando l pai, d'ourige judia, nunca mais tornou a aparecer i soubírun depuis que habie sido deportado para ls campos de la muorte an Auschwitz, cumo tantos outros...
Talbeç naide te cunheça ou mui poucos, na Tierra adonde naci, tu : Jean Tenenbaum, mais cunhecido pul pseudónimo de Jean FERRAT...

Mas you, para siempre, nunca squecerei l que fuste capaç de screbir i de cantar cumo ua stória feita de ansinamientos que me marcórun para toda la bida :

- 1963, « Nuit et Brouillard » (Nuite i nubrina) cumo l títalo de l filme documentairo de Jean Resnais, que amostra i tamien cundena las atrocidades de que fúrun capazes ls nazis...
- 1965, « Potemkine », que ye cumo un canto de sperança contra l outoritarismo ciego, la bioléncia, l’houmilhaçon…
- 1969, « Ma France » (Mie França) para dezir a todos, nun poema, que gostamos tamien deste Paíç, l tou Paíç, Ferrat, que mos acolhiu, nós que éramos quaije un milhon de eimigrantes…
- 1975, cumo yá l dezie l poeta Louis Aragon : « La femme est l’avenir de l’homme » (La mulhier ye l futuro de l home !!). Mas, Ferrat, digo-te-lo you : hoije, inda ls hai que nun se cumbencírun bien ou nun quieren antender l que ampeceste yá a cantar, faç agora 35 anhos, cuntinando cun eideias cumo se nun tubisse yá habido mil i ua reboluçon; cumo se nada tubisse mudado, yá nesses anhos 70, ou só an aparéncia…

I tantos outros títalos i modas que un nunca mais puode squecer cumo : "La Commune" (La Comuna: esse período de ansurreiçones populares i proletairas que durórun de Márcio até Maio de 1871, particularmiente na capital francesa i que fúrun duramente reprimidas), "La montagne" (La muntanha), "Aimer à perdre la raison" (Amar até perder l juízo), "L'amour est cerise" (L’amor ye cereija), "Les belles étrangères" (Las guapas strangeiras), "Je ne chante pas pour passer le temps" (You nun canto para passar l tiempo", "Les yeux d’Elsa" (Ls uolhos d’Elsa) , "Que serais-je sans toi ?" (L que ye que you serie sien ti ?), estas dues modas cun bersos tamien de Louis Aragon ...

I que dezir tamien de Pablo Neruda i de Federico Garcia Lorca que tamien te marcórun i que quejiste tamien cantar para que nunca se squeça la mimória de l ampenhamiento de cada un ?

Son nuobos tiempos de crise estes que bibimos, Ferrat… Mas l tou canto, la tue mimória siempre cuntinarán para mi cumo para muitos, stou cumbencida, cumo lhuzes ne l hourizonte : lhuzes de Sperança, d'Amor i de Cumprenson. Para siempre i adonde quier que steias, porque l mereciste!




Essa maldita




Nun sei, i tabeç nunca benga a saber quales son las que quelores de la solidon.
Mas si sei outras cousas subre eilha, dirá meimundo quien nun l sabe, até talbeç mais i melhor que you.
Sei que la mais de las bezes ben de mansico, até peçque nien se dá pur eilha, antra andentro dun i ampeça a anreziná-lo i quando s’aporcata yá nun ye capaç de la sacudir ten de le fazer la gana por muito que custe.
Puodo ser a las nuites mas tamien s'afaç bien a qualquiera hora de l die, puode benir quando un ten muito que fazer mas tamien an dies de çcanso, quando nun debe nada a naide ou até an dies de fartura, quando queda solo, quando ls achegados s’apártan, a crestiano ou mouro.
Puode atar rico ou probe, até quien cuida que ye dunho deste mundo nun stá lhibre dun die sentir la delor que fai, l strago que monta i cumo deixa l’alma sfarrapada.
Znuda l mais fuorte de sue postura, bira-lo cumo l palo bira ua tripa, pon ne l chano l mais baliente de ls guerreiros, l mais cuntento i fadista.
Esse stado d’alma, outra cousa nun le sei chamar, até ten las cousas mais facelitas neste tiempo d’agora. Peçque se dá bien culas çficuldades de la bida, i a mirar alredror ten l feturo assegurado, an tiempos malos, anque la falta de balores houmanos i de personalidade, las ancertezas i dúbedas an quien acreditar, anque ls anganhos son tantos, anque nun se cumpre cula palabra dada, anque l que se diç nun ten balor niun, la honra i la cara son pintadas de çafateç, la relba para la solidon stá feita.
An tiempos que nun dá para acreditar an naide, la solidon ben mais amenudas bezes, tóma-se de mais i quien sabe se nun stá matando muitos.
Se tubisse que le dar ua quelor pintaba-la de la quelor de la trízia, remol de l mesmo jeito i las angúrrias son las mesmas.

13/03/10

Florírun ls Jarros a chamar por Maio


Florírun ls Jarros a chamar por Maio
Flor branca, singela, de eirotismo feita
Tecida na brancura de seda i ourbalho
Zafieste la chúbia, medreste sastifeita

An tous puolos arrecuolhes amigos
Que cun l friu se perdírun, cuitados
Antre chúbia i gilada, sien abrigos
An ti renacírun, amarielhos pintados.

Al florir de sprança bós chamestes Maio
L més de flores, an cerrados spargidas
An jardins tratados cun to ls arressaios
I an fragas fries, cun fuorça naçidas.

A rebentar de alegrie, alegrie me trazistes
Al miu jardin, abaixo anfilados
I ne las mies jarras adonde floristes
Trazístes la calor a ls dies anregelados.

TRISTE SOLITÁRIO




Ver imagem em tamanho real


Apagan-se las lhuzes de l picadeiro,
calhado, alhá bai l nuosso palhaço,
na face, spalmado l cansaço,
de buolta pal mundo berdadeiro.

Ls uolhos se apagan, ambotados,
l riso se mota an crispaçon,
alhá bai l palhaço, rumo à la solidon,
depuis de ser tanto oubacionado.

Que segredos sconderá n'alma,
l rei de l riso, senhor de la alegrie ?
Para adonde tenerá ido sue calma?

Quien cunhece la sue atroç agonie?
L que lhebará el an sue palma,
anté l spetáculo de l outro die


Beisicosssssss...

J. A. ESTEVES

Anton ende bai an Pertues tal qual cumo l´ancuntrei
pensei que nun era perciso puoner-lo an Pertues.
Nun sei quien ye esse tal Jack por esso nun l meti
Mas l sou a sou duonho..


Triste Solitário

Apagam-se as luzes do picadeiro,
silente, lá vai o nosso palhaço,
na face, espalmado o cansaço,
de volta para o mundo verdadeiro.

Os olhos se apagam, embotados,
o riso se muta em crispação,
lá vai o palhaço, rumo à solidão,
depois de ser tanto ovacionado.

Que segredos esconderá n'alma,
o rei do riso, senhor da alegria ?
Para onde terá ido sua calma?

Qem conhece a sua atroz agonia?
O que levará ele em sua palma,
até o espetáculo do outro dia?
...
Beijusssssss muitos Patati...
Te adoro...
(Jack)

12/03/10




Solta l beiso

Guardas ne ls lábios l beiso nun dado
Daqueilha primabera quelor d'açucena
Perfume de jasmin an ti guardado
Requício eiterno de la tue pena.

Lhiberta-lo de ls lábios, nun l catibes
I de tan libre, el será l biento
Manda-lo an palabras que nun dizes
Apertadas an grande sofrimiento.

Lharga-lo! Solo se cumprirá se fur lhiberto
Ne ls lábios antreabiertos a la sue spera
Pacientes, morando a cielo abierto
An deseios secretos de sou zaspero.

Adoça-lo cun miel, doce colheita
Oubreira ancansable an puolo de flor
Bibe nuite i die de lhabuitas feita
Guardadas ne l tiempo an fabos d'amor.

Solta l beiso, nada t'amedronte
I assi lhiberto, el siga l camino
De l'amor i l'outra boca ancontre
I apuis podéren seguir sou çtino.

11/03/10

Ester da Glória Antão - Cien anhos





La tie Ster, cun alguns de ls nietos i cun l Bispo, ls Persidentes de la Cámara (a la mano squierda) i de la Junta (a la mano dreita)

Reinaba an Pertual D. Manuel II, L Zbanturado, l die que naciu na Granja de San Pedro ua garotica que le ponírun l nome de Ester da Glória Antão.
Trasdontonte, cien anhos más tarde, apuis de haber atrabessado quaije to l seclo XX i l que yá lhebamos de molho de l XXI, essa garotica celebrou l sou centenairo, an san Pedro de la Silba, tierra adonde criou ls sous 9 filhos i adonde biu medrar ls 13 nietos i ls sous 9 biçnietos – i cumo nun se aporcate, nun tardará an ber un trinieto ou dous.
I la tie Ster tubo ua fiesta mi bonita, cun l Bispo a dezir la missa, l persidente de la Cámara que se quijo ajuntar a la fiesta, la giente toda de San Pedro, tierra adonde bibe i adonde ye mi stimada por todos, i arrodiada pula familia, que nun ye eilha tan pequeinha cumo isso, cun ls nuobe filhos que tubo i todos cun deçandéncia.
L Persidente de la Junta de San Pedro - que todos yá sabeis que ye poeta, anté nisso San Pedro ye ua tierra çfrente – inda le deixou un bersico al fin de botar faladura:

Biba la tie Ster
Nesta tierra muitos anhos
Al pie de ls sous filhos, de ls sous nietos,
De ls sous biçnietos, amigos i armanos
!

Fazer cien anhos nun ye para un qualquiera! Temara you de fazer 50 i cun la sue salude (que nun le perdona ua pinga, al quemer) i cun las pernicas i la cabecica tal cumo eilha las ten (nun la bedes tan guapa i tan zbulhada antre ls maiorales) que inda cuorre San Pedro, de l Trufal al Lhugar, por sou pie, i quando se pon a cuntar cuontas datrás nun falha un nome nien se squece de nada. An Mirandés, pus anton, mirai que milagre; i nun se poderá dezir que steia mui zbirtuado, se ben quaije de l seclo XIX.
Ah, inda falta dezir que la tie Ster ye armana de mie bó, la mai de miu pai, de maneira que nun admirará que algua de la sue genica inda tenga respinchado para este lhado i que you tamien inda benga a fazer uns 80 ó 90 ó assi, tamien se nun fur, apuis lhougo se bei, por anquanto bamos pedindo un de cada beç, ouxalá que la tie Ster inda faga muito i nós que ls cóntemos.

10/03/10

LA CULTURA MIRANDESA

.
Para muitos la lhéngua parece que ye todo, mas la lhéngua ye ua parte de la nuossa cultura mirandesa i ye drento dessa cultura que la debemos ber porque solo assi tenerá l berdadeiro sentido i será l prencipal anielho que todo oune para preserbar essa cultura de sieclos. Nun ye berdade que pouca giente la fala, todos ls berdadeiros mirandeses la fálan i la guárdan cumo un tesouro, mas solo la fálan antre eilhes i cun quien ye de cunfiança, mas desso falaremos un die, se fur causo desso.Podeis ber eiqui l bideo de la cantiga que un grupo de sendineses cantou ne l festibal de musica mirandesa i cun la qual ganhou:

http://www.youtube.com/watch?v=qzqEzNu4Kw4&feature=related

Bale la pena oubir la musica i daprender la letra. Hai tanta giente que sabe, faç i dibulga la nuossa cultura i la nuossa lhéngua, de todas las tierras i percipalmente de Sendin, que muitas bezes me dá la risa de ber i ler eiqui ciertos comentairos i pedidos, cumo se stubissemos a las puortas de la muorte.
Todos somos precisos, mas nun podemos pensar que somos ls ounicos ou reissenhores…