29/11/09

Resbalo an ti...

L chano stá sgúbio, resbalo mas nun me caio...
Resbalan-me ls uolhos por aqueilha belheza natural adónde me deito a cada passo, a cada resfuolgo, adónde miro cun ls mius oulhos secos de l cimento i, cumo que por magie ganhan bida para te ber lhímpida, relhuzente de alegrie.

Tesouro, tu que fuste estalaige de reis, musa de poetas, modelo de pintores, scanho de namorados, fai cun que sobre mi caia la tue frescura i me rebigore la piel bacilenta, ls pulmónes escurecidos, la mie alma melancólica.

Resbalo mas nun me caio nas tues rues streiticas, sierra abaixo adónde fúrun sendo zenhadas, oufecinas de artistas de azuleijos adónde ls uolhos i las manos me quédan; resbalo nos galhos salagres de las tues gigantescas árboles adónde me chubo, dadónde te beio singela, cun tous telhados anfeitados de rendas, las jinelas altas de las tues casas anfeitadas de lhinos, las tues montras adónde nácen bordados cumo xardas a cascalhar nos ribeiros, jinelas de la tue alma pura.

Resbalo mas nun me caio no tou mar, nas óndias alterosas i bisto-me de scuma, cubro-me cun l berde de las tues augas fries para ajuntar al berde que tengo an nubrinas nos uolhos, ouferecidas pula tue sierra.

Resbalo i sbarro an ti, an cada pistanhar, an cada suonho, an cada die i an cada sigundo i, caio-me siempre, siempre, seduzida pul tou ancantamiento,...nesse cachico de Cielo a mirar l´ouciano...

SOUDADE

SOUDADE

Se las lhágrimas bénen
A la cara cun l’eidade,
Ándan de manos dadas
La tristeza i la soudade.

La tristeza ye mui mala
Mas ye pior la soudade,
L’alegrie cura la tristeza
Nada cura la soudade.

Se fures para bielho
Yá sabes cun que cuntar,
A las bezes cun la tristeza
I siempre cun la soudade.

Romántica



...se hai paraíso na tierra, you tengo-lo acerquita, a scassos quilómetros, Sintra.
La natureza nun ye garunha cun nós, se pensarmos que se abre, se dá i se ri para nós, cun ua belheza tamanha. Seia buon tiempo ou malo, Sintra ye siempre magnífica i romántica.
Un deimingo de chuba a pedir mais un casaco por baixo de l ampermeáble, ua gorra na cabeça, ua nuite que yá chamou por mais un cobertor çamorano na cama; un deseio de la giente se ambulber an berde, porque berde siempre me píden ls oulhos; un deseio de un café sien açucre, misturado cun l doce de un trabesseiro de la Piriquita, inda morno, nua salica cunfortáble i panorámica pala bila stórica.

Motibos muito mais que sufecientes para, nua manhana cun borrascos, salir de casa.
L´altemóble deç la sierra pul lhado San Pedro de Sintra, debagar nun se baia a bater nalgua carreira de turismo que chube cargada de turistas; hai sítios an que la strada ten dous sentidos, l pabimento stá sgúbio; l andar sien priessa dá mais tiempo para ls uolhos bebéren tamanha belheza.
Árbores amarielhas i burmeilhas spargidas pula floresta berde, cumo se fússen soles a assumá-se para béren la sierra, l cielo cinzento de nubres cargadas de auga, guapíssemo, einigualable, aquel cielo que dá a Sintra l ar romántico para inspirar poetas i pintores, para dar salude a deprimidos psicológicamente.

L merecido café i trabesseiro, ua corridica para alhá chegar por bias de la chuba, un acunchego calentico na sala, ua chubida para chegar l carro al fin.
Apuis, anté l Castielho de ls Mouros de carro, adónde you gusto de ir a pie, antre paredes altas cobiertas de mofo berde a ressumar frescura, árboles, fetos, abencas, yeras, arranjos de fragones que peç que fúrun pessonas que ls punírun cun sentido stético i adonde nun falta mofo a dar-le berde i berduras a salir de las frinchas para cumpletar l arranjo; mantas de fuolhas amarielhas no chano, las mais registentes inda se stán a cair de las árboles, parecendo berboletas.

Un assumadeiro que mos amostra la Várzea, praino de suonhos, l mar de la Praia Grande, stremunhado pul die scuro i adónde se adebinan óndias altas.
Ua manhana molhada de deimingo, un passeio que dá alento a l´alma, retratos als uolhos que dá gana de pintar cun letras i tintas, esta harmonie de la natureza tan fuorte i al mesmo tiempo tan singela...
Sintra, tu sós ua puorta abierta de par an par pal suonho i pala criatibidade!


27/11/09

Ourgulho i precunceito


L títalo puode parecer nada tener a ber cun l que bou a screbir, mas ourgulho i precunceito son defeitos que alguns ténen i a las bezes you tamien ls tengo. I para defendermos l nuosso uorguolho agarramos-mos a pequeinhas cousas para l defender assi cumo solo miramos para l nuosso umbelhigo i nun anxergamos mais nada, tenemos l precunceito de sabermos mais que ls outros i que ls outros son palonços.
You screbi i bien, que nun ancuntraba la palabra palonça i cumo staba ne l die de lhuita contra la bioléncia de las mulhieres, fruito de ua sociadade machista, nin se me lhembrou de precurar palonço.
Porque será que la maiorie de ls dicionairos nun ténen las palabras ne l femenino? Solo sabie de la palabra cun respeito a moscas i mosco nun ye l masculino de mosca, nin se me lhembrou que la palabra palonça tenerie masculino. Sculpai nun tener precurado la palabra palonço, que agora si que sei que eisiste, mas será que palonça ye l femenino de palonço?
Mas nun era esto l mais amportante, mas se la palabra eisistie i se serie mirandesa.
Corri bárias aldés de Miranda i an todas habie giente que sabie l que éran moscas que andában palonças. Corri bárias aldés de Mogadouro i nun ancuntrei naide que l soubisse.
I you ye que sou palonço?
Mas cumo estas çcussones nun lhíeban a nada, deixo-bos outra question:
An Picuote hai un poço a que cháman poço pielgo ou será pielego nun quiero que bos agarreis solo a la ourtografie de la palabra cumo l mais amportante, mas a la ourige i a la rezon de la mesma. L poço era adonde ls garotos íban a daprender a nadar, era grande. L drº Bárbolo Albes, un de ls padres de la cumbençon, porsor an Sendin, natural de Picuote i cun quien falo muitas bezes i siempre an mirandés, dou-me ua splicaçon subre esso, mas era antressante saber se hai esse nome noutras tierras. Nun me bengades a dezir que hai un dicionairo an Francia ou na Rússia que ten la palabra pielga ou pielega.
Tamien podeis dezir se ourgulho stá bien!...
I se hai erros tamien.

Décen




Décen ne ls beirales las nuites fries,
na eiluson de la deméncia
de l correr de seiba biciosa nos tronchos carnudos,
de l pistanhar de uolhos asparecido a trebos de quatro fuolhas,
de l bibir de ls coraçones que nien saltaretes an manos de ninos,
de la decéncia que ampuchaba para recantos de cuorpos a pedir cerilhas nos campo de lhino seco...
Eiluson...

Décen ne ls puiales de piedra áspara
ls carinos de caiatos,
la fome de fiestas,
la sede de cumpanhas,
la folhaige que se fui.

Décen ne ls uolhos la ouséncia,
las soudades de la cama caliente,
an mantas repuxadas nua para muitas camas,
l friu, la çtáncia,
las aranheiras ne ls suonhos,
nuites que son séclos...

Décen anhos, sobran anhos, sobran dies, sobran horas,
sobran reloijos parados ne l tiempo que nun passa,
nesta cuntaige de bidas anté fraçones de segundo.
Décen...

Relhembrar



Na sumana passada, se l’anterbista de tiu Alcides al cura Zé, publicada na “Fuolha Mirandesa” de l Jornal Nordeste me deixou ancantado pula anteligéncia i fuorma cumo fui feita i las respuostas dadas, l testo tamien ende publicado de l cura “Al correr de la bida”, nun me deixou menos i até puxou pa l de riba algue que tamien an mi eisistiu.
Un die screbi un testo que será publicado mais tarde, eiqui deixo un cachico.

…Nua nuite a la hora de cenar mie mai nun staba, l caldo fui puosto nas malgas por miu pai.
Ua para mi, outra para mie armana, que tenie uito anhos, quatro mais bielha que you, outra pa l miu armano cun doze i outra para el, que nun fui quemida nessa nuite.
Angaranhido nestas lhidas de cozina, deziemos:
Buossa mais stá na cama cun delor de barriga, quedai-bos quemendo l caldo i pan cun chicha, que you bou-me a fazer un recado.
Dezie todo esso cua cara meçclada de miedo i alegrie.
Scapou-se puorta afuora i nun anstantico chegaba cun dues bezinas que fúrun dreitas a ber mie mai que staba ne l sobrado.
Essa nuite por algun tiempo fui anrezinada para todos, naide acunhou uolho, por antre l bruído de las scaleiras ioutro que hai muito nun s’oubie an nuossa casa.
Un grunhidico mi frouxico d’alguien çpuosto a lhuitar.
Sien ganas de nada pula falta de nuossa mai, soutrodie a la purmanhana alhá mos abríran la puorta de l quarto deilha.
Eilha cun de ls braços arrolhaba un nino, pequerruco, anxutico de manos cerradas mamando la teta.
Cul outro braço acenhou-mos
Beni a mi i mirai l regalo.
-Nun ye la cousa mais guapa que Dius fizo?
Acheguemos a mai cumo piticos…


Era la era de 1953, era l nuosso armano mais nuobo, Zemarcelino.
Para alhá de l que bos digo l mais amportante ye l eicelente trabalho que estes dous Cicuiranos ténen prestado a la lhiteratura mirandesa.


Este retrato nun ye dantes mas si d'agora, ye de la nieta, cumo la bida se renuoba!

26/11/09

NOBEMBRE

NOBEMBRE

Ándan las moscas palonças,
Yá ampeça a fazer friu.
Bénen las purmeiras chubas,
Yá ampeça a roncar l riu.


Staba sentado al lhume cun la mie tie, cun ua borralheira cumo las d’antigamente, un púcaro de bino ne l murilho i un cacho de canhono a assar na brasa, quando dues moscas ateimórun en se scunder ne ls pelos de la mie cabeça. Farto de las anxotar roguei ua praga, a la bielha moda mirandesa “rais parta las moscas” i lougo me arrespundiu la mie mulhier “ándan palonças, cumo dezie Angelina”.
Angelina era ua amiga deilha de les tiempos de l coleijo, an Miranda, ne l percípio de ls anhos sessenta i natural de Malhadas.
Esto serbiu para you me lhembrar deste berso que bos scribo al ampeçar.

Cumo nun ancortrei la palabra palonça ne ls dicionairos que conheço, de mirandés, pertués i castelhano, gostarie de saber se algua flor deste blog me puode dezir donde ben la palabra ou se la oubiu tamien ague beç.

La lhéngua que falamos dun lhado i doutro de la raia (2)

Yá habie ampeçado a purparar mais esta respuosta para Thierry Alves antes del acrecentar outros comentairos, hoije, i mais ua beç, la respuosta que le quije dar yá iba lharga… anton resolbi tamien poné-la aqui.

1. « Ye ancrible que las pessonas siempre beian las defrenças an beç de ber al que YE EIGUAL ! », dezies Thiegui, onte.

Mas sabes, nun quedes admirado se l que mos surprende seia tamien l que ye defrente… I se furmos a ber, qual ye l porblema ?
Serie un porblema se pensássemos que las pessonas cunsídran las defrenças de maneira negatiba mas para yá nunca fui l miu caso : tentei ansistir pul cuntrairo ne l miu redadeiro testo subre la necidade de les dar balor, i mais balor inda talbeç, a todas essas defrenças.
Gustaba que todos antendéssen esso para eibitar ciertos malantendidos bien znecessairos.

2. Cuntinas depuis, Thierry, nesse tou comentairo de onte, dando eisemplos que nun aparécen ne l bídeo… Esto tamien lhebanta ciertos porblemas. Nun hai que tener miedo, subretodo cun pessonas cumo you que nun son specialistas de l lhionés falado na bezina Spanha, de un se restringir a analizar un « corpus » que puode parecer lhemitado « a priori » (neste caso l diálogo que se oube ne l bídeo) mas que talbeç nun l seia na realidade. Mais ua eideia que te querie assinalar.

3. « Tie Sagrario diç "bielhos" lo que mostra BIEN QU'EILHA NUN FALA CASTELHANO, MAS SI LLIONES. », dizes tamien Thiegui…
Mira, you algua beç cheguei a dezir l cuntrairo ? You l que dixe fui : « ciertas palabras que essas dues pessonas úsan ne l bídeo serien cunsidradas cumo « spanholas » ou mesmo castelhanas se las oubíssemos dezir an Sendin ou an qualquiera outro lhugar an Pertual mesmo por pessonas aquestumadas a falar ou a oubir falar Mirandés». Mas neste caso, inda bou a tentar splicitar melhor la mie maneira de pensar :
« ciertas palabras », digo you, i fui por esso que decidi fazer un pequeinho lhebantamiento. Dixe « spanholas » tomando assi i todo la precouçon de poner esta palabra antre aspas ; querie you dezir que essa lista de palabras mos daba l’ampresson de séren pernunciadas por pessonas aquestumadas a falar « spanhol » ne l die a die, i « spanhol » neste caso tamien quier dezir castelhano que ye, que ua pessona querga ou nó, ua de las lhénguas dominantes tanto an Spanha cumo na América Lhatina. Porque ye que you digo esto ? Porque nessa lista de palabras « spanholas » que pus nesse miu testo (castelhanas de certeza, lhionesas esso ye que you nun sei porque nunca l studei l lhionés, mas de forma ningua mirandesas) todas (ne l total siete que apuntei sabendo que essa lista puode pula cierta star ancumpleta porque nun tube tiempo pessonalmente de fazer mais que l que fiç)… siete i quaije ua uitaba (« bielhos ») que ampeça cumo an castelhano (mas nó totalmente cumo an mirandés) i que acaba depuis cula segunda sílaba por dar pula cierta, cumo tu dizes Thierry, ua palabra lhionesa. Mas será que chegueste bien a reparar que you a perpósito dessa palabra « bielhos », anque you la tenga puosto nessa lista de palabras « spanholas », ansisto subre este aspeto: la palabra anque se scriba pula cierta de la mesma maneira que an mirandés nun ten l acento tónico na mesma bogal i esso bonda para notar que hai ua defrença fonética. I esso, que quérgamos ou nó, yá nien sequiera depende dun andibíduo solo mas de toda ua quemunidade de falantes.

4. “raza i raça ? HO ! Mas i cume ye que fazeis defrença ?” cuntinas a dezir...

Ye fácele : las dues pessonas até repiten mais dua beç essa palabra i nun ye defícele oubi-los dezir dambos a dous “raza” cula fricatiba dental xorda [θ] caratelística de l castelhano (i nó « raça » cumo nós dezimos tanto an mirandés cumo an pertués cula fricatiba xorda tamien mas albeolar [s]) ; quier dezir que pernuncian la palabra cumo se fússen castelhanos (até podiemos dezir aqui de « pura raza » cumo eilhes dízen) i morássen an Burgos, an Madrid ou até an… Çamora i Çaragoça, cumo dezimos nós an Mirandés cul sonido [s] anque la tie Sagrário more, cumo sabemos, nun pobico a uns 50 kms de Sanábria, na Porbíncia de Lheón.

5. « Que tie Sagrario diga los meses an castelhano nun ye nada de stranhar ya que ye l'eigreija qu'ampon al calendario. L'eigreija fala castelhano. »
Esta tue afirmaçon , Thiegui, amostra claramiente que tu póprio admites que tie Sagrário fala…. afinal tamien castelhano ! Nun eisiste l sonido « j » an Lhionés (la fricativa palatoalveolar sonora [ʒ]) cumo an Mirandés ? Repara que la fricatiba belar surda [x] que eilhes outelízan quando dízen « júlio » quaije nun eisiste an Mirandés cumo yá cheguei a dezir ne l miu redadeiro testo.

6. Eisiste, cumo chegas a dezir, « prieto » an mirandés ?! Mira, nun l’ancuntrei essa palabra ne l Bocabulairo que Amadeu i José Pedro Ferreira ponírun an linha. Serie buono ambestigares un cachico mais i fazer-les tamien a eilhes la pregunta.

7. “ -ica : ten los deminutibos todes an "ica", bah ! mas ye cume an mirandés !?!“ (sic)

Mas diç-me ua cousa, Thierry, you algua beç cheguei a dezir l cuntrairo ? Tamien you notei que la tie diç “bentanica” cul mesmo deminutibo que aquel que usamos an mirandés. Aqui tenemos por acaso ua forma lhenguística armana antre las dues lhénguas ou bariadades de lhénguas ; sien falar de outras tamien, por acaso, cumo « mulhier »… ou « muyer » cumo tu tamien chegas a preguntar ... « chama-se »… « oubeilha »… ou « oubeiya » ?, etc. I podemos ir mais loinge : la pópria palabra « bentanica » parece ser por acaso ua palabra de l bocabulairo mirandés. I fui precisamente porque ancuntramos ne l bídeo palabras cumo essas finalmentes quemuns ou quaije armanas nas dues lhénguas (la lhéngua que eilhes fálan i la nuossa lhéngua mirandesa) que you me cumbenci que la lhéngua que eilhes fálan apersenta ciertos andícios caratelísticos dua lhéngua que nun ye por acaso l castelhano… ua lhéngua que debe de ser anton l lhionés mas que you pessonalmente nun cunheço tan bien cumo serie neçairo para chegar, sien you correr l risco de m’anganhar, a ciertas cunclusones definitibas i ancuntestables. Dende la mie maneira de proceder que me oubriga cumo ye normal neste caso a muita prudéncia : só puode falar quien ten bien la certeza de l que stá mesmo a dezir…

I mesmo que you nun cuntine a comentar l resto de las tues afirmaçones de onte (i tamien las de hoije) por falta de tiempo i tamien de çponibilidade, Thierry, querie chegar assi i todo a mais esta cuncluson : Parece-me andispensable dar siempre eisemplos sacados dun « corpus » acessible a todos para nun cumplicar eisageradamente las cousas, por eisemplo l « corpus » que custitui esse bídeo. I tentar fazer tamien un lhebantamiento a partir desse « corpus » de modo a analizá-lo durante todo l tiempo que fur neçairo…
Ua cousa parece anton eibidente : quando essas dues pessonas fálan, úsan antre outras palabras alguas que son castelhanas (Mas que son tamien lhionesas ? Deixo ls specialistas de l Lhionés respunder a essa pregunta) ; mas l que sei i que sabemos todos sien mos anganharmos ye que essas palabras que son castelhanas (siete que assinalei ne l miu lhebantamiento ) nun son mirandesas. Mas torno a dezir : essas defrenças que eisísten andubitablemente an relaçon a la lhéngua mirandesa nun parécen custituir un oustaclo para la cumprenson. Stamos a bien dezir a acumparar lhénguas parecidas, todas de la família de las lhénguas neo-latinas que ampeçórun a formar-se yá na Antiguidade i depuis na Eidade Média, nessa zona de la Península Eibérica; son armanas na realidade essas lhénguas i esso até ye un punto positibo porque só puode facelitar las possibelidades de quemonicaçon antre ls habitantes i ls pobos desses dous países que puoden parecer por bezes defrentes: la Spanha i Pertual.

Hai que dezir anton para chegar finalmente a esta última cuncluson: Biba las lhénguas ! Biba todas las bariedades que puode haber antre las lhénguas !
Son eilhas tamien, las defrenças que puode haber antre eilhas, que fázen la riqueza i la fuorça de todas estas nuossas lhénguas. Dapréndamos a saber apreciá-las i a comentá-las, se neçairo, mas siempre antre nós cul mássimo de serenidade possible!
Cuntinemos a dar-les siempre balor porque ye mais que cierto que ye esso que eilhas merécen !

25/11/09

You fui mulhier






You fui siléncio!...
Por lhargos dies, lhargos anhos,
you fui siléncio:
Angulhido,
aguemitado,
medrado.
You fui perdon,
you fui miedo!...
Por lhargos dies, lhargos anhos,
you fui perdon cunsentido,
miedo multeplicado
de iansultos, delores,
houmilhaçon.

Cumo caldo angulhi mauga,
l´ampoténcia cun auga,
le delor cun lhágrimas,
parti speilhos, scadarcei suonhos,
calhei palabras, sequei géstios
apelidei tiques,
custruí diques...

Acabei cun l siléncio,
a arrastrar-me alhebantei-me, ...
reagi amedruncada.
Apuis,
fiç-me la mulhier coraige
de la selombra de ls mius dies,

páixaro smenuçado na punta de la chibata,
que andefeso se tomba na friaige.
I,
als mius uolhos
la nuite boraç deciu
an pleno die
i,
ls mius uolhos fúrun nuite,...
na paç de la nuite!...




Hoije, l 25 de Nobembro, ye l Die Anternacional Contra la Bioléncia Contra las Mulhieres.
Muorren an Pertual por anho, an média, 40 mulhieres bítimas dessa bioléncia.
Mais un die Anternacional que ambergonha.


24/11/09

La lhéngua que falamos dun lhado i doutro de la raia

L riu Douro antre Spanha i Pertual, retratado nas arribas an Sendin




Resolbi poné-la aqui porque yá iba algo lharga la respuosta que quije dar a Thierry Alves, depuis del me haber pedido mais pormenores, ne ls cumentários, an relaçon al bídeo que puso an linha hai dous dies i que amostra ua tie chamada Sagrário, moradora dun pobo spanhol que queda (se nun m’anganho) a uns 50 kms a norte de Sanábria (i a uns 100 de Bergáncia), na porbíncia de León.

Aqui bai la mie respuosta algo rápida assi i todo (por falta de tiempo). Antretanto a mi tamien m’antréssan todos esses aspetos relacionados culas lhénguas; haber daprendido a falar tamien spanhol ne l colégio cumo depuis ne l liceu (an França, cinco anhos ne l que me diç respeito) cumo fui se calha tamien l caso de Thierry tamien ajuda a antender i a dar balor a todas essas bariedades lhenguísticas i antre eilhas : aqueilhas que eisísten dun lhado i doutro de la raia.

Acuntece por acaso que ciertas palabras que essas dues pessonas úsan ne l bídeo serien cunsidradas cumo « spanholas » ou mesmo castelhanas se las oubíssemos dezir an Sendin ou an qualquiera outro lhugar an Pertual mesmo por pessonas aquestumadas a falar ou a oubir falar Mirandés :

- El cuento (« La cuonta », dezimos nós an mirandés)
- el pueblo (« l pobo » dezimos nós tamien na nuossa lhéngua)
- puede (« puode » an mirandés)
- dientes i bielhos (screbidos pula cierta de la mesma maneira mas cul acento tónico na segunda bogal de l ditongo anquanto que an mirandés l acento stá nó na segunda mas na purmeira bogal cumo se l « i » fusse un « i longo »)
- raza (0 :57) i cerca (0 :24) (« raça »i «cerca » an mirandés mas c’un sonido que nun ye l mesmo se prestarmos bien atençon)
- júlio (0 :42 pernunciado cula « jota » cumo an castelhano ; sonido que praticamente nun eisiste an mirandés a nun ser an palabras (mas mui ralas) cumo « regaho » cumo chegou un die a splicar Amadeu Ferreira nun de ls sous testos.
- sien falar de la defrença ne l grau de abertura de la bogal « e » por eisemplo quando Xosé diç « de qué lhugar … ? ») i na maneira de pernunciar l « s » an special an posiçon anterbocálica

Hai antretanto ciertas formas usadas puls dous anterlocutores ne l bídeo que se outelízan talbeç ne l Mirandés raiano, falado an lhugares cumo Cicuiro d’adonde ye oureginairo Thierry i outros tamien cumo el; mas nó an Sendin por eisemplo d’adonde you sou oureginaira (you i mais outros i outras, tamien membros desta quadrilha). Por eisemplo :
- L artigo defenido « los » (an Sendin, dezimos subretodo « ls »)
- la queda de la cunsuante « d » an palabras cumo lha[d]o (« Ban para aquel lhao », diç tie Sagrário) ou merca[d]o (0 :25)… Essa queda nun se dou ne l Mirandés de Sendin cumo tampouco, acho, ne l Mirandés central, ou cumo todos sabemos an Pertués.
- « niegro » dízen ls dous anterlocutores. Mas la palabra nun aparece ne l Bocabulairo que Amadeu i José Pedro Ferreira ponírun an linha por eisemplo. I ye berdade que a mi parece-me que siempre oubi dezir « negro» ou « preto »…

Mas anque seia possible notar facelemente todas estas defrenças antre ua ou outra maneira de falarmos, uns i outros, tenemos bien la proba mais ua beç que nun mos ampíden essas defrenças de mos antendermos todos, mesmo stando dun lhado i doutro de la raia cumo ye l caso cun essas dues pessonas de la porbíncia de León, na bezina Spanha, tenendo an cunta l que a mi me parece tamien eissencial: l antresse que tenemos todos an les dar cada beç mais amportáncia tamien a essas defrenças i mais inda: balor ! Porque ye esso l que mais cunta.





Ciberdúbedas






"La ourtografie de l mirandés inda nun stá assente i para mi, screbir un erro ourtográfico ye hourroroso, ye cume cometer un pecado mortal. Ua beç spurmentei a screbir ua quadra i por bias de ua dúbeda que nun cunsegui tirar deixei-me desso."-Padre José Fernandes an Teçtemunho arrecolhido por Alcides Meirinhos.

Hai cada beç mais testos publicados an mirandés, seia libros, seia blogues i todo l mais. Cula cumbençon fui possible esso. Mas nun habendo inda assi ua bagaige tan grande cume na scrita pertuesa ls erros aparécen de l nada. Peç grama. Cume todos quieren screbir melhor i daprender(quien neste mundo nun quier siempre daprender?) fui criado un spácio pa tirar dúbedas i ir daprendendo: www.ciberdubedas.wordpress.com. Pa poner las dúbedas hai que ambiar ua carta eiletrónica pa ciberdubedas@googlegroups.com, mas esso stá melhor çclarado nesse spácio. A ber l que sal deilhi i se se melhora la scrita de la nuossa léngua.




23/11/09

Porque ls cerras???



Para trás meija la burra, diç l ditado i ye bien berdadeiro.
Para delantre ye que ye l camino, diç outro i nun menos berdadeiro.
Nien todo mundo assi fai i por motibos mui bariados.
Que la giente tenga soudades de l que passou noutro tiempo, até ye normal, zde que essa soudade nun arrime a malina. Ende, a bibir de l passado, ancuntrando que todas las cousas buonas fúrun nesse tiempo i nada agora, ye un bibir a nun bibir i nun hai malzina que cure ls males que aturmentan la giente se nun fur la giente a querer curá-se dessa malina.
Ancuntrar l mal d´antiempos i nun achar l bien que puoderie haber agora, ye outra malina inda maior.
Talbeç faga bien ler ls dous ditados i se esso nun chegar, colgá-los de l cachaço para que stéian siempre delantre l nariç.
Todo mundo ten dies piores na sue bida, an que se bei todo mais scuro i sien que se deia de cuonta, ancomeça-se a quedar meio azambuado. Al menos a mi acuntece-me isso. Anton, hai que sacudir l cuorpo, riagir a essa marrenega i nun se deixar quedar aciburrado, cumo las canhonas a stiar na touça, ne l més de Agosto.
Se possible fazer algo de que se gusta muito, ye la melhor pírula.
Se acauso la giente stá an casa i anda un xudairico, isso ye ua zgrácia. Nun hai alegrie que regista a uolhos laganhosos, pelo zgrenhado, falta de se lhabar i cousas assi porende adelantre. Toca a lhabar, bestir i calçar, dar ua caminadica, i un ben fresco que nien ua alface.
La melhor maneira para nun se bibir de l passado seia el buono ou malo, ye tener oujetibos na bida, acraditar an nós, gustarmos de nós. Se nun gustarmos de nós, nun gustamos de naide i anton andamos acontra nós, acontra quien anda al redor i acontra l mundo anteiro.
Ama-te a ti i apuis poderás amar ls outros.
Fai-te brilhar a ti i apuis berás que ls outros nun brílhan mais que tu i que l brilho de todos juntos relhampa mais, la lhuç ye mais guapa.
Lhuita para ser feliç percurando fazer l que gustas i se acauso l tou ganha pan nun stá nesse çambon de cousas que gustas, fai-las apuis nien que para esso andes cun carro mais bielho, cun roupa sien marca, cun sapatos de ls anhos passados mais que zatualizados, mas fai-lo,...nien que drumas menos horas,… mas fai-lo!...
Nun speres a la aposentaçon, fai-lo lhougo, an cada die,... an cada hora, an cada sfregante.
Lhuita para seres feliç, nun culpes ls outros porque nun sós, isso ye mui fácele para quedar sien auga no sou própio capote.
Abre la risa al mundo, aprécia las cousas simples i guapas. I cousas simples hai tantas neste mundo, anque nun pareça.
Muita beç nun miramos pa las ber, solo miramos l que dá lucro, l que dá nome, l que dá poder, l que dá un carro de alta celindrada. Apuis, anque téngamos esso todo, miramos para nós i somos tan anfelizes,…nessa bida an que mos suicidamos debagarico, an cada minuto, an cada euro de lucro, an cada fato de marca cula marca a bé-se, para que se béia que fui caro…
Mira que uolhos tan guapos tenes!!... Porque ls cerras???


Qual é a tua terra?




Dadonde yés?
Percura de que nunca gustei i fazírun-me-la nun die de feira ne l Naso.
Feira armanica a cientos deilhas ne l Naso, an Malhadas, Caçareilhos, esta si staba cumpuostas de tendeiros, çapateiros, cacharreiros, lhatoneiros, albardeiros, nun faltórun muitas bacas i buis, bezerras, bezerros ne l toural, nua mistura debinal de giente de las aldés alredror, sperando. Alhá s’ajuntában, mulas i machos, yeugas i cabalhos, burras i burrancas, ganados, tagalhicos de bazies i cordeiros.
L negócio staba purparando-se para mudar de manos, cumo se fusse ua tripa de botielho todo aquel terreiro s'anchiu a la purmanhana, staba l rebolhiço armado, mais tarde las pessonas zandarien a sues tierras para outros afazeres, ls compradores de baixo carregarien las furgonetas de bezerros i canhonos rumando a outras paraiges bien loinge deiqui, lhebando la melhor chicha que un die se biu.
Outras serien las cuontas de ls bendedores que a estes feiras benien para se çfazer de la cria, puis éran temporadas çfíceles, mantener la criaçon pul eimbierno andentro nun traie lúcaro para naide, i nien siempre habie ganas de pagar bien pul mais bien tratado bezerro ou canhono
Quedei-me pur un rato senhor i duonho duns cordeiricos que cun miu pai habiemos lhebado, el percisaba siempre de dar uas buoltas para saber cumo andában ls précios, las feiras nun éran solo francas pur haber de todo éran francas ne l pedir i regatar l que se bendie i mercaba.
Dá-me fé de miu pai me dezir que era ua suorte bendermos arriba de bint’i cinco scudos cada cabeça, i mais, el querie tanto fazer un bun deinheiro para pagar la saca de sal que se mercou, a cuontar culas matáncias.
Fui-se i ls compradores achegában-se botando palabra.

-De que terra és, e quanto balem os lanudos meu rapaz? (I daba uas bardascadas cua bara que traie ne l lhombo deilhes)
Trinta escudos meu senhor. (Yá nesse tiempo era ua birtude ser bilhengue, tenie que falar pertúes, puis assi falában ls de baixo)
Atalhou de pronto
-Não pode ser, são muito caros e tu estas autorizado a fazer negócio?!
Estou e ninguém os leva por menos um tostão
Mientres miu pai bolbie de la sue ronda pul toural.
Então como bai o negócio?
L home sien saber que era miu pai, botou-se a dezir-le.
Então veja vocemessé o rapaz pensa que sabe fazer feira, pediu-me trinta escudos por cada cabeça.
-Caro senhor os cordeiros no abate botam peso, pelo que vi por aí é de aceitar.
I fui-se
L mercador palrou, palrou, mas nun arredou pie, botou mano de la carteira i pagou-me-los a trinta scudos i assenhou para ls poner na forguneta.
A camino de casa
Miu pai percuraba-me.
Porque pediste mais que aqueilho que habiemos falado?
Porque l tiu me percurou de que tierra era!
Qu’amporta de que tierra sou se a las feiras bénen de to las partes!
Passdos que son arrimado a quarenta anhos inda assi hoije penso.




22/11/09

Tie Sagrario de la Cabreira



Gustarie que la gente que ben eiqui a dar miradelas al froles mirandesas bissa aquesse pequeinho bidio. Trata-se dal purgrama "Camin de Cantares" de Xosé Ambas, ya mui coinecido i cada sumana sperado cun muitas ganas. Pus Xosé passa de pobo an pobo pra falar culos bielhos, scuitar las lhonas, las cuontas, los cantos i los strumientos de musica.
Pra quien s'antressa a la nuossa cultura ye ua berdadeira janela abierta palas pessonas que nun coinecemos i que falan la nuossa lhiengua...
La nuossa lhiengua ? Boh ! Cume puodera ser isso ? Anton tamien se fala la nuossa fala an Spanha ?
Solu puderei arrespunder que si ! Mesmo se nun se chama "mirandés" ten'l nome de cabreirés, sanabrés, ... i mas.
Tie Sagrario ye ua tie que bibe nun pobo chamado Corporales na Cabreira, i anton eilha fala cabreirés. Sera qu'al cabreirés ye cume'l mirandés ? Lo que you bos direi sera qu'al nacionalismo tanto purtués cume spanhol fizo-mos muito mal, tanto d'un lhado cume de l'outro... nal punto de mos squecermos.





21/11/09

...me perdo



Bebo-te cun las manos
Beiso-te cun ls uolhos
I acarino-te cun l cuorpo
Quando por ti adrento
Me meto.
Mar de scuma, rebuolto
Transparente, berde
Aroma de beisos
Fuorça de abraços
Scanho de seda
Adonde me deito.
Mar, mar!
Mar tan eimenso
Paquete de cristal feito
Que me lhieba a biajar...
Cuntigo you scapo
Cuntigo you torno
An tou airico lebe.
Nas óndias de l tou pélo
Mar amado, me perdo...



20/11/09

La Britney Spears an mirandés

L'outro die andaba you pul Porto i na segunda staba you no Piolho que ye un bar de studantes, pra nun dezir al bar de los studantes, ya qu'el cumpriu astanho cien anhos.
Naqueilha nuite de segunda, you cun tango a la mano, cerbeija açucrada, cerbeija de ninica, direis-bos, cerbeija que you cunsigo buer, direi-bos you ! Anfin, staban alha muitos, mas muitos studantes, afuora cume adrento... i ancrible ye astanho'l numaro d'Erasmus : d'Eitalia, França, Alemanha,...
Naquesses todos habie un bando deilhes que tucaba guitarra purtuésa i guitarra tradecional. Pus sabeis you'l qu'oubie ? No ?... Houbie la cantiga "Hit me baby one more time" de la Britney Spears i cun guitarra purtuésa ! Nun sei se ye mal gusto ou no, mas cu'l tango a la mano, aquielho sonaba bien.
Al tango acabou-se i'l tiempo de la ramboia tamien ya que tenie que star an Paris uas poucas horicas açpuis (uas 10 horas se creis mesmo saber...). Mas la cantiga aquessa de la Britney quedou-me ancrabada na cabéça, i fui anton assi que pensei puné-la an mirandés.
La palabra "hit" puode-se traduzir de muitas maneiras, poética ou dalgo mas cuchina. Eiqui sculhiu-se la mas poética, ya que pra cuchinica la Britney si mos soube amustrar cousas, mas cuitada, hai que dezir que nesses ultimos anhos derramou-se por cumpleto ! Padeç cume dirie Dalfin !
Anton eiqui bos queda l'obra de la cantadora, i se la creis oubir, ide eiqui.
Abraça-me mas ua beç
Oh moço, moço,
Cume ye que you puderie saber
Que dalgo nun staba bien, si !

Oh moço, moço,
Nunca t’houbira you deixado marchar
Ya agora stas fuora la mie bista, si !
Amostra-me cume quies tu qu’isso seia
Di-m’alha moço que you peciso saber, oh, purque

La mie senhardade mata-me, i you,
You cunfesso qu’inda acardito, inda acardito,
Quando nun stou cun ti you perdo al sentido
Fai-me senha
Abraça-me mas ua beç

Oh moço, moço,
La rezon de you ser yes tu
Rapaç çgueste-me
Oh moço tan de-lei
Nun hai nada que you puderie fazer
Nun yera assi que l’habie pensado
Amostra-me cume quies tu qu’isso seia
Di-m’alha moço que you peciso saber, oh, purque

La mie senhardade mata-me, i you,
You cunfesso qu’inda acardito, inda acardito,
Quando nun stou cun ti you perdo al sentido
Fai-me senha
Abraça-me mas ua beç

Oh moço, moço, cume you puderie saber
Oh moço tan de-lei, nunca t’houbira you deixado marchar
Cunfesso que la mie senhardade mata-me cada die
I tu sabes-lo, inda acardito
Que staras eiqui
Fai-me senha
Abraça-me mas ua beç

19/11/09

Solto-me de l miu cais




Solto-me de l miu cais,
anrebulhe-me ne ls tous rubros i dourados,
cubro-me cun las tues folhaiges de l tiempo,
cuntemplo-te ambaída
i cuntigo sou airico, airaçada,
calor i eimbernada.
A las bezes sou música que te anima,
outras,
sou la solidon que medra nos apiadeiros
dua linha sien camboios.
Cuntigo quiero-me chamar çprança,
renhida lhiuta,
ansistente lhuita, feroç...
Lhuita cun las eimages que me acupan,
la soudade fai-me rius....
Quiero ua foç para esses rius,
de modo a que l caudal nun medre...
L mar stá loinge
i la foç,
ye ua lhagona anchuquecida
adónde l´auga se bai sumindo,
debagar, tan debagar bai znaugando...
Bisto-me de fuolhas de carbalhos, freixos,
quando l´aire me las trai palas brigadas
adónde me deito.
L´airico amerosa esse refúgio
adonde me scondo
de las nubrinas de ls dies
i nessa brigada you sou çprança,
you sou ermo, multidon,
sou todo,...
i nun sou nada!...
Sou heiroi dua batailha,
sou la puolagueira d´ua streilha cadiente
que se sbarrulha, se sparige;
sou un granico de arena,
que se scápa de ls demais!!!....
Bisto-me de todo i de nada,
neste cosmos,
...suolta de l miu cais.




18/11/09

NE L’AMPERCÍPIO DE LS TIEMPOS

Ne l’ampercípio de ls tiempos benírun para fazer l’home:
- L Tiempo, dun sembon de lágrimas.
- La Delor, dun copo cheno.
- L Prazer, de l formiento de pan.
- L Berano, de flores caídas.
- La Lhembráncia, caída de l cielo.
- La Loucura, chubida de l’anfierno.
- La Fuorça, sien manos para pegar na bida.
- L’Amor, acabalho nun assopro.
- La Nuite, na selombra de la lhuç.
- La Selombra de la muorte i de la bida.

Tornar a la fala




Stá mais tolhida que you pensaba.
Assi i todo quedei animado, todo lhieba l sou tiempo, fúrun muitos anhos botado al abandono, fúrun muitos anhos sien motibaçon para falar mirandés, son muitos ls anhos que la maiorie de nós mos scapemos de la nuossa tierra adonde rejistiu.
I todo na bida assi ye, quando até houbo muitos que apalabrórun la sue stinçon, rebela bien cumo todo staba puosto atrás de la puorta, i agora loinge de l sou spácio mais çficuldades ten an ser purmeira para s’assentar a la mesa al zaiuno, ser ousado para dar ls buns dies als amigos.
Abaixou tanto que agora quier muito sfuorço para tornar a tener lhugar antre nós, mas nada ye ampossible çque se tenga motibaçon i essa cuido que si stá lhançada culs eisemplos i l ampeinho que muitos mirandeses ténen amostrado.
Mas cumo bos digo quedei animado porque ne l redadeiro ancuontro (magosto) de ls Zenízienses an Corroios yá muito bieno al de riba, i l buono nun fui só falar mas tamien falar de l’amportança que ten tornar a la fala ne ls ancuontros. Séren estes ajuntouros momientos de perbileijo para zangaranhir i relhembrar todo l léxico de la fala que stá andrentro de cada un de nós adrumecido.
Séren estes ancuontros aulas práticas de cumbibéncia falante, porque neilhes até stan pessonas que nunca perdírun de todo l sonido de las palabras. Esta spráncia quedou-me
Cuido, i se nun fur assi zde yá las mies çculpas, mas la quemunidade Zeniziense ye la quemunidade que ten al lhargo de trés dezenas d’anhos mantenido ancuontros i lhigaçones associatibas sien anterrumper, ten assi un património de que se puode ourgulhar, porquei nun arrefuçir las mangas i dar la sue upa na fala cumo l fizo na scrita.
Quando ne ls numáros apersentados nas cuntas de ls falantes se fai refréncia als que stan fuora de la region, anton sendo nós ua quemunidade d’eimigrantes tenemos que fazer parte.
Tengo fé que ls repunsables puls çtinos de l’Associaçon delantre deste zafio ancuntráran respuostas.




17/11/09

PARABIENES TIE EINÉS



Parabienes hoije t´oufreço
Nesta data tan querida
Muitas, muitas felicidades
I muitos anhos de bida.

Mais un anho passado
Mais un aniberssairo chegou
I para te dar ls parabienes
You inda porqui stou.

La bida ten destas cousa
Ye ua ruoda a ruodar
Anté yá t´arrumou un home
Para cuntigo se casar.

Pus la bida assi deste modo
Anté yá ten outro brilho
Que para mais felicidade
Anté yá te dou un filho.

Pus quando eilha ye bibida a dous
Ye nessas cousas que bai a dar
Mas tamien ye un modo
De l mundo nun s´acabar.

Pus assi cun esse filho
La bida yá ten outro jeito
I yá naide puode dezier
Que l trabalho nun fui bien feito.

La bida ye isso miesmo
Que naide me diga que nó?
Stou-le agrasdecido a la tue bida
Que yá fizo de mi un abó.

La bida ten altos i baixos
Que nós tenemos que passar
I tamien cun cousas buonas
Tenemos l dreito de sonhar.

You sonho todas las nuites
Para ti cua bida de rosas
Que las goses todos ls dies
Siempre frescas i fermosas.

Muitas, muitas felicidades
Que todo te seia dibertido
I muita, muita alegrie
Para juntar a la que tenes tenido.

Que todo te seia quelor de rosa
Tal qual cumo you la pintei
Porque se tu fures muito feliç
Seguro que tamien you l serei.

Pido-le a Dius muita salude
Para tu te puoderes dibertir?
Neste die de parabienes
I ne ls outros que benen a seguir.

Pus ls carreirones de la bida
Que nien siempre son muito moles
Mas se me deixaren scuolher
Scuolho un carreiron de froles.

Scuolho un carreiron de froles
Para tu puoderes passar
Renobando siempre las froles
Anquanto Dius me deixar.

Pus trinta rosas floridas
Fazen un jardun de belheza
Un arranjo i tanto
De ambelheza qualquier mesa.

Se nun fur muito pedir
Pido you hoije para ti
Pido a Dius i nuossa senhora
Que te deixe star siempre assi.

Que te deixe star siempre assi
Un tan guapo ramico
An die de parabienes
Deixo-te you un beisico

Un beisico bien grande
Para ti mie querida
Que steia siempre cuntigo
Todos ls dies de tue bida.

José António Esteves

Un beisico grande i parabienes




Lhona-Çportista a tiempo anteiro




To l mundo sabe que pertués que se preze ye çportista.

Nun quier esto dezir que fai ginástica para amanhar l cuorpo i la figura, ye çportista de gustar de bola.

Mas tiu Heirmínio batie to ls studos porriba, feito até hoije puls grandes specialistas de la praça nestas questones de cegueira (ferrenheç).

El quemie, drumie i bibie cul tino na bola.

Un cierto die staba cula sue Fluménia a gastar l tiempo na Baixa de Lisboua, quando na Praça de San Pedro decorrien las houmenaiges al eilustre i cunsagrado Almada Negreiros
( Naciu em San Tomé e Príncipe a 7 d’Abril de 1893; muoriu-se an Lisboua a 15 de Junio de 1970).
Un jornalista que pur ende fazie l sou trabalho de rue, reportaige an direto i sien saber de nada anterbistou-lo:

-Gustabamos de saber la sue oupenion subre Almada Negreiros

Oh, si senhor.
– Tiu Hermínio nun stubo cun meias medidas
A mi palpita-se-me que bai a ser:
Almada -1 : Negreiros - 0




16/11/09

La bida bai mudando

Albertino era daquels que nun gustaba de grandes ajuntamientos. Anton, quando l tiempo de la caça, cumbidaba Florencio, amigo de muitos anhos, i ls dous iban pul termo à precura de caçar algua cousa.
Para Albertino, ir a la caça era muito mais quisso. La sensaçon de l campo, l cheiro de la tierra, l saltar ua parede, l chubir a ua fraga, isso anchi la cabeça de Albertino de tamanhas sensassones, que l mais de las bezes, sentaba-se nua piedra, i tenie que ser Florencio a chama-lo, quel parcie que se squeci de l que staba eili a fazer.
- A Albertino! Stás cansado?
Este nun respundi lhougo.
- Stou cansado stou. Stou cansado de la bida que lhibo. Agora pongo todo an dúbeda. Qual ye l miu papel deiqui palantre.
- Ó home?... de que stais a falar?
- Nada,... Nada,...Bamos mas ye a ber se agarramos ua lhiebre ou ua prediç.
De sfergante un tiro, i la boç de l´amigo.
- Anton nun l´atireste?
- Nun bie nada!
Albertino ya uns tiempos que nun andaba bien. çfarçaba siempre que pudie, mas habie momientos an que quedaba preso a uas eideias que nun l deixaban an paç. Aquilho antraba-le na cabeça i çpuis nun l cunsegui tirar. Ls cinquenta anhos tamien nun ajudaban, mas habie acuntecido algo que l tenie atirado para aquel bazio.
Outro tiro de l´amigo.
- Albertino? Tu hoije nun stá bien. Passou l coneilho l pie de ti, i tu nun biste? I nun l habie bido miesmo.
Florêncio chegou-se l pie del. Cunta-me l que se passa cuntigo? Este mirou-lo debagar e arrespundiu.
- Nó!, nun se pude cuntar.
- Buono!... se nun quereis, nun cunteis.
- Tu eras capaç de guardar un segredo Florêncio?
- Bós cunheceis-me!
- Nó!... nun bos bou a dezir nada, que até bos pudeis botar a rir.
- Buono! pus se ye ua cousa para rir, benga eilha.
- Quantas bezes stubistes apeixonado?
- Homessa, que pregunta. Anton iba alha a dezir isso. Nó! son segredos. Ah!
- You ya bos antandi.... Anda por ende mulhier!
- You tenie que l botar acá para fura, se bos rirdes, pacência.
- You só querie ser feliç. I puli se ficou.
Al fin de l die, de regresso a casa, çpuis de se tener çpedido de Albertino, Florencio iba pansando. Essa ye buona. Ser-se feliç, irmos a la precura de sermos feliçes.
Antrou an casa, fui a poner la spingarda i la cartucheira ne l sitio dels, lhabou las manos, e santou-se no scanho, ficando pali pansatibo.
La mulhier, pregunta-le.
- Anton home?... Stás assim tan cansado para tan pouca caça que traíste?
El ya tenie la pregunta purparada.
- Ah Marie!... Tu sós feliç?
La mulhier, qu´iba a atrabessar la cozina, quaije que parou, cumo se stubisse assustada cun algo, e dixe.
- Bou mas ye a tratar de la cena.

Válter Deusdado




DAZIE-ME PARA YOU SABER



Dezie-me, para you l saber
Qu´essas cousas nun l´antendo
I you stou sufrendo muito
Culas cousas que stan acuntecendo

Anda dende Dius de l Cielo
Ben eiqui puls nuossos lhados
Porque se tu nun stás porqui
La giente fai muitos pecados

Tanto que you tengo sufrido
Para assegurar la mie bida
I tu acabes-te cula tue
Que staba a ser bien bibida

Mas porquei ciertas cousas
Eilhas tenen que acuntecer
Porquei Dius de l cielo
Tu las deixas fazei

Se tu l puodes todo
I todo stá na tue mano
Haber se tenes mais cuidado
Cun essas cousas, catano

Porquei? Dius de l Cielo
Aqueilhas cousas nun biste
Adonde ye que tu stabas
Naqueilha hora tan triste
Stou praquie a dezier cousas
L que se passa cumigo
Ye que you nun antendo
L que se passou cuntigo

Nun atino l camino
Nein sei l stou a fazer
L que fui que se passou
Dezie-me pra you saber

Ua beç tu me dezieste
Que la bida ye para biber
Nun te lhambres-te que era assi
Na hora de la tue perder

Querie you saber la rezon
Para you puoder antander
Mas tu nun tenies rezon
Para essa cousa mos fazer

Anton faltabate algue cousa
Di-me anton se fui assi
I se te faltaba algue cousa
Porquei nun me la pedieste a mie

You yá nun antendo nada
Muito menos l que fazieste
Deixeste-me praquie neste stado
Tan malico,i tan triste

Tengo ls uolhos chenos d´auga
Tanta auga yá arramada
I quei ye que, you fago agora
Se yá nun sou capaç fázer nada

Ai, ai Miu Dius de l Cielo
Porquei stás tan çtraído
Pus assi pur esse andar
L mundo si ´stá perdido

You stou tan ziludido
Cun aquilho que stou bendo
You tengo cunfiança an ti
Mas assi yá nun t´antendo

Cuida-me alhá de las garotas
I de sue mai tamien
Para mie nun te pido nada
Cumo stou, sabes tu mui bien

Pido-te que mires por eilhas
Proteije-las de l que pur ende hai
Cuida d´eilhas cuitadicas
Yá que nun cuideste de sou pai

Çculpa alhá Dius de l Cielo
You nun sei l que digo
Çculpa alhá pur fabor
Nun te anfades cumigo.

Fago las cousas al tuntun
Sin cunseguir atinar
Ye que nun beio l camino
Por onde debo caminar




Çculpai-me ye que fai manhana un anho que se passou ua cousa mui triste na mie bida. Fai un anho que l miu sobrinho puso termo a la sue bida, i deixou ls mie meio perdida. Naqueilha altura fiç estes bersos nun quando nien quando nó. Só me aparcirun eiqui screbidos. Hoije me lhembrei de ls puoner eiqui para cumpartelhar l miu delor cun bós. Çculpai-me isto só debien ser cousas mies.

José António Esteves



15/11/09

DIE DE FIESTA

Hoije ye die de fiesta. Ye la fiesta de la mie aldé. Giralmente, la maior parte de las fiestas acuntece ne ls meses de Berano, tiempo de muito calor, tiempo de bacanças mas, na mie pequeinha aldé, las dues únicas fiestas que se festeijan, son ua ne l'ampeço de la Primabera i outra agora ne l més de Nobembre.
La de la Primabera, festeija l die de la Nuossa Senhora de Ancarnaçon, padroeira de la Aldé.
Esta, an Nobembre, ye ua fiesta de promessa. Promessa essa feita pul pobo de l'aldé, hai muitos anhos atrás. Houbo, na aldé, ua eipidemia mui grande que mataba todas las bacas. Anton l pobo juntou-se i prometiu a la sue padroeira que, se l'eipidemia parasse, fazerien ua fiesta an Sue honra, nesse anho i todos ls anhos dende pa la frente.
L cierto ye que las bacas deixórun de morrer i l pobo cumpriu la sue promessa, todos ls anhos, nun Demingo, antre l die 10 i l die 25 de Nobembre, se faç ua fiesta. Fazie parte de la promessa qu'essa missa tenerie de ser cantada i dita por 5 padres. Hoije, parte dessa promessa yá nun puode ser cumprida, ye la parte de ls padres. Debido a la falta de padres que se faç sentir ne l nuosso Nordeste, solo un, l de la paróquia, celebra la missa i por bezes cun muita dificuldade, pus ten a sou cargo la celebraçon de missa na maior parte de las aldés.
Cula celebraçon deste die, ben a la mie mimória la mie menineç i la scitaçon de l qu'era un die de fiesta na aldé.
De bespera, la dona de la casa nun paraba, tantas éran las tarefas que tenie para fazer. Ampeçaba por amassar (fazer l pan), ne l die de fiesta era perciso haber fartura de pan i subretodo cuzido de fresco. Cul forno aceso benie la tarefa de ls bolhos, las suplicas, ls sodos, l Pan-de-ló i outros bolhos que cada dona de casa tenie mais jeito para cunfecionar. Tarefa cuncluída, era perciso matar ls frangos, siempre ls maiores, si porque esse die era die de mesa farta. La scitaçon era tanta que nessa nuite nin se drumia. Tanta cousa para acuntecer! Éran ls cumbidados que benien a casa, era tradiçon las pessonas mais amigas ó de la família, de las aldés bezinas, comíren alhá an casa l que depuis retribuían ne l die de la sue fiesta. Era die de comer bien, habie siempre ua mesa mui farta i chena de cousas buonas. Nun quier dezir que ne ls outros dies se passasse fame mas nun era an nada parecido, nin la fartura nin las cousas buonas.
I depuis, era die de striar! Era l bestido nuobo, feito pula mie abó, la tie Albertina “Cristala”, abó pula parte de mie Mai, qu'era ua eicelente costureira; éran ls çapatos que tamien l miu abó, de la parte de Mai, l tiu Augusto “Roso” (Roso, era l'alcunha por qu'era coincido na aldé i alredores) me fazie. Dezie el que éran ls çapatos finos porque, ne l die-la-die, ne l Ambierno, usában-se uns çapatos meio grotescos ou uas “chulicas” untadas cun gordura qu'era para duráren mais. I claro, tamien nun faltaba l casaco de lhana fina, que mie Mai me fazie i eilha que tenie manos de fada pa las malhas i las rendas, punto qu'eilha bisse nun se le scapaba.
Chegado l die de fiesta, culs purmeiros foguetes, yá nun habie quien mos segurasse an casa. L pior era quando habie las bacas para lhebar al cerrado, alhá por ser die de fiesta nun querie dezir que ls animales tubíssen que quedar an casa. Nesse die éran postos nun lhameiro, bien cerrado d'adonde nun era fácele salíren, nun se podie correr l risco de saltáren para ua horta ó un outro lhocal adonde podíssen fazer mal. Portilho cerrado, piernas para que te quiero, era perciso chegar depressa a casa, la missa nun demoraba i inda teníemos de mos bestir.
Dita la missa i treminada la procisson al redror de l'aldé, era perciso chamar las pessonas qu'ibamos a cumbidar para quemer an nuossa casa, nun fusse quedar alguien squecido. L momiento mais amportante de la fiesta era l'hora d'ampeçar l beile. Quando oubíamos l purmeiro foguete, yá nun queriemos saber de mais nada, pies ne l lhargo de la fiesta i era beilar até cansar. Claro que nesse tiempo nun teniemos ls cunjuntos qu'hoije eisisten, beilábamos al toque dun altefalante, que yá passaba las musicas mais famosas dessa éipoca.
Éran assi la fiesta de a mie aldé…
Hoije, anfelizmente, yá todo mudou, la fiesta nun passa dua missa, dita pul único padre de la freguesie i un pequeinho cunjunto de la region que toca para meia dúzia d'idosos i trés ó quatro ninos qu'inda nun ten eidade para beilar. I ls moços? Esses son tan poucos que stan lhoinge de casa, nas faculdades ó nun amprego fura de la region i para esses la fiesta yá nun ten qualquiera sentido.
I you? Sin dúbeda qu'hoije gustaba muito d'alhá star mas trezientos Kms de çtáncia inda ye camino i depuis hai ls rapazes que dízen: - nin pensar, percisamos de studar.
Assi se ban perdendo las tradiçones...

L xal de seda



Por quei me fuges Marie!
Nun bés que you te quiero bien.
Se tu quejires ser mie
Serei solo tou tamien.

Tengo tanto amor pra dar
Se l quejisses recebir
Aposto sin m’anganhar
Que nun t’ibas a arrepender.

L tou xal de franja fina,
Fai-me tanta, tanta ambeija
Quando sentado na squina
Te beio ir pa l'eigreija.

Cumo you gostaba de ser
Esse xal de seda amerosa
Para te poder calcer
Miu lindo beton de rosa.

Nun sou nada rezador
Mas yá fiç ua promessa.
Marie dá-me l tou amor
Que la quiero cumprir depriessa.



Podie Clara…

« Clara », José Malhoa, 1918

Podie Clara ser de Miranda
ou anté de Sendin…

C’un lhencico mui galana
I sue saia carmezin,

Cantando de madrugada
Trai la roupa bien lhabada.

Pisa froles na berdura
Bai fermosa i bien segura…



N.B. L tema destes bersos (Bien sei que balie la pena cuntinar…!) ye mui cunhecido cumo sabeis i anspirado an Camões (1525-1580) assi cumo an Francisco Rodrigues Lobo (1580-1622) i poemas deilhes an que la personaige femenina nun se chama Clara mas Lianor ou Leanor que por acaso nun bai segura ...

14/11/09

Te canto


Cantabas-me...
Cun la boç doce
Melodies.
Cantabas...
Mas la tua boç staba cansada
Las tuas cuordas gastas
I cantar yá nun podies.
Tanteste tocar biolino
Pus sabies que you gustaba.
Mas ah, çtino!
L biolino nun tocaba.

Caminabas...
Por caminos
Que you cuntigo caminaba.
Caminabas...
Culs tous çapatos rotos
Culs tous pies deloridos
Persistente, tentabas.
Cosiste-los cula sperança
Qu'un die te sobrou.
Mas ah, mala suorte!
La sperança nun chegou.

Sunries...
I sunries
Cun ua risa triste
Cumo quien ri
Para nun chorar.
Lhágrimas zlizórun
Pul rostro, pelegrinas
I, cun eilhas sunries
Sunries para mi.
Mas ah, mala sina!
Las lhágrimas secórun.

Screbo-te...

Cun esta mano cansada
Cumo quien chora
Te screbo
I neste screber pranto
Te abraço
Te beiso, te sinto
Camino
Te canto...




13/11/09

MIE TORTULHAS ADORADA



Mie tortulhas adorada
Quien te biu i quien te bei
Quien fui que te puso assi
Isso you ye que nun l sei



Eras l ourgulho desta rincon
Cumo ua rapaza solteira
Hoije stás assi dessa maneira
Assi negra cumo un tiçon
Para nun dezier cumo l carbon
Pareces ua cousa sien bida
La que tenies fui perdida
Ó melhor dito queimada
Agora nun sierbes para nada
Mie tortulhas adorada


Queimórun-te la tue alegrie
Mie tortulhas de Palaçuolo
Quedei cul curaçon nun nuolo
Quando te atrabessei naquel die
Nun querie acreditar ne l que bie
Quando you t´atrabessei
Por bergonha nun churei
Mie tortulhas querida
Tortulhas tu stás perdida
Quien te biu i quien te bei


La belheza que tu tenies
La zgraça que te dórun
Toda tortulhas queimórun
Ne ls calores daqueilhes dies
Tu scuonder-te nun puodies
Anton quedes-te assi
L zgraçado andaba puoli
I anton te fizo essa zgraça
Haber se la justiça l´acaça
Quien fui que te puso assi


Pal puoder chamar a la rezon
I dar-le l castigo que merece
Haber se l eicendiario aparece
Esse home sien curaçon
I la justiça castiga-lo anton
Para que mos diga porquei
El fizo aquilho que se bei
Sien a tortulhas abisar
L castigo que l debiemos dar
Isso you ye que nun sei

José António Esteves