08/11/09

Traduçon: Cumo todo i nada mudou an tierras de Miranda




Reportaige
Cumo todo i nada demudou an tierras de Miranda
Por Alexandra Lucas Coelho (testo) i Nelson Garrido (retratos)


Cumo todo i nada demudou an tierras de Miranda Ua aldé que yá ye bila wireless, i atrás de l monte un pastor que se anforca. Un pouliteiro qu'onte beilou an Nuoba Iorque, i hoije nun ten amprego. Scuola para todos ls ninos, i nun hai ninos. A seguir al 25 de Abril, António Reis i Margarida Cordeiro filmórun estas tierras antre Miranda i Bergáncia. Que ye feito de ls lugares i de las pessonas de Trás ls Montes? Un Pertual anterior que fumos, i inda somos. Purmeira parte.

Quando an Bergáncia preguntemos:

- Qual ye l melhor camino para Miranda?

To la giente responde:

- Ide por Spanha.

Ne l mapa peç un saltico, dues cidades tan acerca alhá na punta anterior de Pertual. Mas, bendo melhor, la strada buona ye la que sal de Bergáncia, dá ua buolta spanhola i abaixa pa Miranda. L'outra, toda pertuesa, ye a las curbas. Habemos de la fazer (i d'anjoar), mas alredror. Para yá, bamos anton por Spanha.

Quando António Reis i Margarida Martins Cordeiro eiqui ampeçórun a filmar "Trás ls Montes", habie ua frunteira a sério, cun puosto de la guarda i cuntrabandistas a monte. Daba ua trabalheira a antrar - i agora antramos mesmo sin querer.

Ye l'hora de l poniente. Las fuolhas relhúzen cumo speilhos. Las placas na strada anúncian Alcanhiças, apuis Parque Natural de l Douro Anternacional i, al fin, l'aldé mirandesa de Ifanes/Anfainç.

Stamos an território bilingue.

L mirandés inda nun era léngua de lei ne l tiempo an que Trás ls Montes fui rodado. Mas las leis de la capital quédan mui loinge, diç un mirandés ne l filme. Ye un cacho de Kafka (La Grande Muralha de la China), mas quien nun sabe nun eidentefica. Aqueilhas palabras son la rialidade desta giente, nun ténen nada de fiçon.

Assi ye al largo de l filme, rodrado an 1974-75, strenado an 76, pouco bisto zde ende, i inda assi eissencial para saber quien somos.

Trás ls Montes fala-mos "de quanto puode ser dezido subre la nuossa muorte-bida, por quien deilha bibe i se muorre", screbiu João Bénard da Costa. Ye "un de ls grandes atos d'amor i criaçon que l'arte feita por pertueses mos ten dado" i "ua de las poucas piedras de l camino que mos puode ajudar a reancuntrar la direçon".

I quando l filme se strenou an Paris, ne l Le Monde saliu "ua orde terrorista assinada pul Joris Ivenes i pul Jean Rouch, ls dous mestres supremos de l cinema decumental: "Allez voir, toutes affaires cessantes, Trás ls Montes!" [Deixai todo i ide ber Trás ls Montes!]", lembrou l cineasta Paulo Rocha.

"Nunca, que you saba, un rializador se habie ampenhado, cun tal maluquice, na spresson cinematográfica dua region: quiero dezir, la defícele quemunhon antre homes, paisaiges i staçones", dixo Rouch.

António Reis i Margarida Cordeiro nun regístran l lugar sin anterferéncia. Méxen cun el, custrúen nel até le topáren ne l fondo, na sue mimória mais antiga - las fábulas de l tiempo pagano, la pantasma de la fame i de l abandono, la bida cun todos i culs animales, l carambelo que se parte culs pies i se chupa nas palhicas, la forma cumo la luç demuda al largo de l die, un pastor que silba ne l berano cumo Pã i tembra ne l ambierno anrebulhado nua manta. Todo esso ye rial cumo un poema.

Acá stamos, 34 anhos apuis de la rodaige.

Cantarie, piçarra, azuleijos d'eimigrante, i antramos an Miranda, l'abismo de l Douro a la squierda, l sbarrulho de l castielho a la dreita, Lhargo de L Castielho.
Eiqui queda la penson-restourante Santa Cruç. Ne l tiempo de Trás ls Montes era solo restourante. La duonha lembra-se de ls outores eiqui beníren a quemer. I agora l filho deilha bai a ser persidente de la cámara. Toma puosse passado manhana.

Padre, sobrino de padre

Un luç-néon burmeilho a piçcar: "Restourante." Mais adelantre neones azules, berdes: cafés. Nuite de Outonho i nin un airico. Giente a la puorta, cumo l Miguel, qu'anda na Covilhã an Ciéncias Biomédicas mas nun deixa de ser pouliteiro.

Hai l grupo de la cidade i depuis cada aldé ten ls sous pouliteiros. Ls qu'aparécen an Trás ls Montes éran de Dues Eigreijas. Derigie-los un padre que deixou de l ser para se casar, António Rodrigues Mourinho. L nome aparece ne l genérico cun un agradecimiento special.

Morriu-se hai anhos, mas l sobrino bibe an Miranda, acunselhou la repunsable de la cultura na cámara: "Ye storiador." Tamien se chama António Mourinho, i, cumo se berá, tamien fui padre i deixou de l ser para se casar.

- Ide até a la casa delantre a las antenas, cun ua palmeira - andica-mos, por telmoble.

Miranda yá ten uns alredores, uas retundas, quien ben de fuora até se perde. Mas acá stá António Mourinho al porton, a fazer antrar. Ua Nefertiti anqueixilhada na parede, reposteiros i torneados, mesa de bidro cun bibelós. Ende pousamos l portátele para amostrar las cenas culs pouliteiros. Trás ls Montes nun stá çponible an DVD, mas tenemos ua grabaçon, gentilmente amprestada pul cineasta Manuel Mozos, de quando l cinema passou na RTP.

- Ye l grupo de Dues Eigreijas, nun hai dúbeda! Acá stá la Casa Paroquial, l poço, las scaleiras. Miu tio bibiu eilhi 42 anhos i you fui praticamente eilhi criado. Ls pouliteiros ansaiában ne l andar de riba que miu tio mandou fazer.

Nessa altura, l tio inda era padre.

- You casei-me an 83 i el casou-se an 84. Este ye miu tio! - apunta. - I este ye tiu Belmiro, qu'era ansaiador percipal i tocaba bombo. Miu tio iba a buscá-lo a Freixenosa.

Agora l filme amostra ua mulhier a la puorta dun quarto a ber ls filhos. Trés pa la cabeceira, dous pa ls pies, cinco nua cama.

- Nun me parece que miu tio tenga dado grande aceitaçon a esto - diç António Mourinho, angurriando la cara. - Acho que ne l modo de pensar del esto nun retrataba l pobo stramuntano, que ye de Bila Rial para acá. L nuosso Trás ls Montes ten regiones mui defrentes, l caliente i l friu, l de l'oulibeira, l de l triyo, l de l'almendreira, l de la binha.

Apunta pa la pantalha.

- Esto ye ua muostra, mas miu tio nunca ligou muito a este filme. Si senhor, habie casas destas, an que ls garotos drumien als quatro i als cinco, i dezie-se qu'habie fame. Mas comie-se persunto i pitas criadas an casa, mais saborosas qu'an Lisboua. Nós nun teniemos meios de quemunicaçon, agora fame nun teniemos.

Yá manhana, an Dues Eigreijas, bamos a ancuntrar un pastor a falar de fame. I passado manhana, an Bempuosta, Margarida Cordeiro bai a cuntar cumo la mai deilha tenie la barriga anchada de fame.

L tan pertués zagrado de l ex-padre Mourinho ye l de quando l filme se strenou an Miranda. Houbo rebuolta, quejírun cortar ls cabos, queimar la fita porque aparecie ua mai a apanhar niebe i a serbi-la a la mesa. Ye essa cena qu'aparece agora na pantalha, cula strema rialidade dun poema.

- La nuossa giente mira para esto i diç: "L quei! A la nuossa mesa nunca se quemiu niebe!" Criou-se ua eideia muito eirrealista quanto a Trás ls Montes.

Mas António Reis, nacido acerca l Porto, achou-se renacido an Trás ls Montes, conhecie estas tierras cumo sues, i Margarida Cordeiro era stramuntana, de Bempuosta.

- Ua psiquiatra eidealista que nunca acaçou la rialidade - ateima António Mourinho - Bempuosta nun era assi tan probe. Nun habie pedintes!

Ne l cinema tamien nun hai pedintes.

- Trás ls Montes solo passou a ser eizolado cul liberalismo. Ne ls seclos XVII i XVIII, percipalmente apuis que l bispo bieno, habie teólogos, filósofos. Tubimos trés bispos que fúrun reitores de la Ounibersidade de l Minho.

Apunta pa la pantalha.

- Hai un eisagero eiqui. Esto serie 20 por ciento de la rialidade. Quaije to la giente colhie l sou pan, tenie la sue huorta, mataba l sou cochino, tenie l sou galhineiro i coneilhos. Nun habie denheiro, mas trocában-se sardinas por pan.

I hoije?

- Stá mui defrente. Hai melhores meios de trasporte. L que nun demudou fui l'andústria, Trás ls Montes nun ten. I las tierras stan todas por sembrar. La falta de trabalho chegou a tal punto qu'eimígran cada beç mais pa la Spanha, la Suíça, la Fráncia. Las nuossas aldés, ye todo bielhos, praticamente. Nun hai ninos. Hoije ls ninos quédan caros i ls pais nun se abintúran.

Mas se alguien ponir esto nun filme, haberá por cierto quien nun guste.
Nuite an dues Eigreijas

Meia dúzia de quilómetros até Dues Eigreijas i stá tan scuro cumo na strada. Inda haberá bibos? I estas jinelas cerradas, estas rues zertas, nin un perro, l bielho apeadeiro de l camboio.

An "Trás ls Montes" hai camboios que chégan de nuite, de l nada, i atrabéssan ls montes, solo fumo i silbido. Hoije, sóbran ls apeadeiros abandonados, culs sous beirales de Stado Nuobo.

Damos buoltas de carro a saber de la Casa Paroquial, damos cula eigreija, i nada, naide.

Até qu'al fondo dua rue aparece un néon laranja. Chegamos acerca: "Associaçon Cultural Pouliteiros de Miranda." I la placa antiga por trás: "Casa de l Pobo, patrimonho i sede de la Junta de Fraguesie i Centro de Salude de Dues Eigreijas."

Andrento tamien hai luç, bar cun balcon d'alumínio, mesas de fórmica, pantalha ligada na SIC, André, 42 anhos de peso, anfitrion pa l que percisarmos, al lado de la mulhier, Paula. Inda son horas de cena, nun hai mui mobimiento, quieren ber eimaiges de Trás ls Montes, si senhor.

- Ye l padre Mourinho!

- L tiu Belmiro!

- La Ana Marie!

- Parece la garota deilha agora!

- L Demingos, qu'agora ye persidente de la junta!

- L Artur!

Ban a buscar retratos d'hai mais de 30 anhos, l Artur bestido de pouliteiro.

Paula bota un miel scuro ne l xá de limon, i que miel.

Inda hai scuola an dues Eigreijas?

- Hai, mas cerrou. Ls ninos ban a Miranda.

Quantos ninos?

Paula cunta puls dedos.

- siete.

Nas paredes hai retratos antigos a negro i branco. Ampéçan a antrar homes. Bében ua mini a mirar pa la telbison. André, que tamien fui pouliteiro, trai ua placa d'honra: "Associaçon de Pouliteiros de Miranda de l Douro - pul sprito de cuorpo, dedicaçon, sacrefícios i eisemplar patriotismo." Fúrun a Newark pul 10 de Júnio. Ls d'agora, stá claro, nó ls de l filme.

I nin d'aperpósito, éntran dous moços pouliteiros. Nun ténen ansaio marcado, mas dado l'antresse lougo eilhi ampéçan a cungeminar ansaio para manhana. Para beilar son percisos uito, para tocar trés. Mas puoden beilar un ansaio sin música.

Queda cumbinado.
De l riu al pastor

A la purmanhana hai que ber esto, l Douro nas arribas de Miranda. L sol bate na auga i ls choupos déixan caier fuolhas cumo láminas d'ouro. Pa la dreita son las barraiges, Miranda, Picuote, Bempuosta. Mas pa la squierda, depuis de la curba, nun hai mano houmana. Béien-se águilas, cuorbos, pinguines de l riu, carrascos centenários ancastrados nas peinhas.

De l lado d'alhá ye Spanha.

I alguien ha-de aparecer para mos fazer ber l "2", que ye mesmo un "2" purfeito na peinha. La lenda ye que las sulteiras que nun l béian nun se cásan, i las casadas que l nun béian son anganhadas. Pa ls homes quedaba la melhor parte naturalmente, i nun fui assi hai tanto tiempo, inda agora. Por eisemplo, Ilídio Cristal, que ten un café eiqui, nun antende qu'haba un grupo de pouliteiras.

- Nunca houbo - ye l argumiento del.

Acerquita de l'auga, Alípio i Celeste benírun a la pesca. Son reformados, "a camino de ls 70", de l'aldé de Cércio.

- Antes d'haber la puonte, passában cun uas cuordas pa la Spanha.

- Antes era crime, agora nó.

Stan a falar an pertués. Nun fálan mirandés?

- Corretamente. Ye la nuossa purmeira léngua. Nun ye un dialeto, ye ua léngua, i hoije yá se ansina na scuola. Mas se la falássemos, nun antendien nada. Teneis que quedar eiqui mui tiempo para poder daprender mirandés.

Ls dous filhos, formados i bien, alhá na capital, fálan mirandés, mas ls nietos yá nacírun loinge deiqui, cumo han-de falar?

Sendo quaije meidie, Alípio i Celeste ban a almorçar i nós bamos pula strada de las aldés, até ancuntrarmos un pastor, na fin de Dues Eigreijas. Stá sentado nas yerbas anquanto las canhonas pácen.

Trás ls Montes abre i ancerra cun pastores, siempre ninos.

- Ls ninos éran proibidas d'andar cul ganado, mas andában porque ls pais tenien outras cousas que fazer - diç.

Ten nome de nobre, Lázaro Afonso de Castro. Gorro anriba las angúrrias, manos duras ne l caiato, 62 anhos.

- Agora solo ls bielhos ye que fázen esto.

L ganado del ten 130 canhonas. Son para criar chicha.

- Eiqui nun se faç queiso. An Mogadouro yá se faç queiso de canhonas, mas eiqui nó.

Pausa. Las nubres pássan-le por riba de la cabeça. Sol-selombra.

- Ye ua miséria tener un ganado. Tengo de pagar muitas rendas para fazer forraige para eilhas. Quien tira l benefício ye l duonho de la tierra. Agora, se tubisse un ciento de cordeiros, bendie-los bien. Mas l'anho bieno ruin, seco, misarable. Pa l que cultibamos, nun dou nada. Ne ls outros anhos fiç 150, 200 rolos de bena, i astanho 30 ó 40. Solo quien nun puode fazer outra cousa ye que faç esto. You tengo las sartas cumpletamente çtruídas, nun puodo trabalhar i tengo de me assujeitar a fazer esto. Digo-le la berdade: se nun díren un cachico de susídio, la giente muorre-se de fame. Inda outro die un pastor matou-se. Metiu ua forca al cachaço porque nun cunseguie pagar la çpesa, yá tenie muita díbeda. Tenerie 54 ó 55 anhos. Tenie uito filhos. Bibiu to la bida de l ganado i agora biu-se oubrigado a matá-se. Tenie un ganado mui buono, arrendaba muitas tierras, mas chegou ua altura an que yá nun tenie denheiro para pagar las bacinas. Chamaba-se Narciso, mas chamában-le Granado. Era de Bilasseco.

A dieç quilómetros deiqui. I la família?

- L ganado, bendírun-lo. I ls filhos ándan a ganhar la bida an Spanha.

Lázaro questuma bender trigo a la copratiba de raçones para bacas i cochinos.

- L anho passado pagórun a 20 céntimos l quilo. Astanho a 13. Depuis ajúntan-se las çpesas.

Mas la bida del nun fui esto. Eimigrou para Fráncia, cumo muitos.

- Stube an Bordéus 20 anhos nas obras, ne l duro, por esso ye que tengo la queluna cumo tengo.

I asma crónica. Por bias de la salude tornou a Pertual, l denheiro d'eimigrante dou-le para mais 20 anhos, até agora.

- Bou ganhando para subrebibir, mal, mal. Tengo ua nieta cun cinco anhos. Tenie dous i meio quando la mai se morriu de lacemie.

La filha del.

Pon la mano dura ne ls uolhos, abaixa la cabeça. Assi quedamos.

- La bida a las bezes ampeça a zandar, a zandar. Ye mala. Mui mala.

L filho stá an Paris, ben a passar bacanças an Agosto. La nieta bibe cul i cula mulhier. Ye un de ls siete ninos de Dues Eigreijas que ban a la scuola la Miranda.
Quartel-general na Grabiela

Casas amarielho-canairo. Outro ganado antes de Fuonte Aldé. Un balhe cun auga i ua piedra pousada, cumo suspensa. Oulibeiras i binha.

La próssima aldé (?) ye Sendin.

Sendo hora d'almuorço, bamos a la Grabiela, restourante i penson, ambentora de la puosta mirandesa. La receita passou pa la filha Alice i apuis pa la nieta Adelaide, esta rapaza qu'afinal ten 50 anhos, nun se acradita. Chicha deiqui, assada ne l lume, un molho cun binagre, i patatas an quartos alouradas. Assi se alimentou l'eiquipa de Trás ls Montes.

- Era eiqui que fazien quartel-general. Benien a las dieç i a las onze de la nuite, chenos de fame. "Ó tie Alice!" I mie mai daba de comer a aqueilha giente toda. La dona Margarida Cordeiro ye que bos puode cuntar todo.

Alhá eiremos, alhá eiremos.

- L António Reis lidaba culas pessonas tu acá tu alhá. Gustában del. Quien andaba cul era porque querie. Oufrecien-se para ajudar. I cumo la mulhier era deiqui, mais cunfiança arranjou. Nesse tiempo Sendin tenie mui mais giente, muito mais ninos. Tenie uito porsoras purmárias. Hoije, son trés para 50 ó 60 alunos, i bénen destas aldés al redror. Eiqui nun hai amprego, andústria, i las pessonas scápan. Muorren-se 25, 30 pessonas por anho, nácen trés ó quatro.

Adonde?

- Ban a nacer a Bergáncia. Agora até yá nácen muitas ne l IP4. Yá nun hai spital an Miranda, bai todo para Bergáncia i para Mirandela. Se tenemos un anfarte, adius biuola.

Sendin chegou a tener 4000 pessonas. Hoije ten pouco mais de mil. La filha de Adelaide acabou Medecina an Coimbra. Quien bai a quedar cula receita de la bisabó ye l filho, angenheiro florestal de formaçon. Hai muita giente formada an Sendin, diç Adelaide. Mas esso tamien quier dezir que poucos ban quedar an Sendin, porque poucos puoden bibir desto, l home na huorta, la mulhier na cozina:

- Tengo las mies patatas, ls mius licores, las mies cumpotas, l miu azeite, l miu freijon, las mies berduras. Era miu pai que trataba, agora ye l miu home.

Nun se passa fame, mas falta giente.

La contra-corriente desto son ls nuobos atebistas, l'associaçon que defende ls burros an stinçon, ó l centro que l melómano Mário Correia muntou, quando bieno a bibir para Trás ls Montes. Adelaide telfona-le i diç que stamos a camino.

Ye andar ua rue, nin cinco minutos, esto se nun zbiarmos na Rue de REi para falar cun dona Ana da Conceiçon Afonso, que ten 80 anhos i biste-se de negro, cun lenço, cumo las mulhieres de Trás ls Montes. Tamien ten bóbedas ne l telhado cumo las hai ne l filme, i podie tener sido ua feirante de éisito, porque lougo eilhi mos pesa un quilo de fiyos, que an berdade nun pedimos. dous ouros i meio.

- Tengo ls filhos pul mundo. Un an Pinhal Nuobo i ls outros ne l Porto.

L tamanho de l mundo baria siempre. De la scaleira de dona Ana, parece todo mui loinge. Mas birando la squina, ne l Centro de Música Tradecional Sonidos de la Tierra, todo parece acerca. Para alhá desso, cumo sclarece Mário Correia, qu'agora mos abre la puorta, chega un cumputador.

- Sendin ye bila wireless. "Quien nun sembra l porgresso faç morrer la tradiçon."

La frase stá na parede.

Mário guarda an purfeita ourganizaçon toda ua çcuteca, biblioteca i filmoteca que son mimória biba. I usa la melhor técnica possible pa las recuolhas de música i literatura oural que ten feito, 1800 horas.

- Grabar, grabar, grabar, para decumentar.

Sin lamientos.

- Inda bien que yá nun cántan nas segadas, la sega de l trigo, qu'era mui dura, de sol a sol, cun temperaturas de 40 graus. La polareda que se albantaba, la calor que nun deixaba respirar.

Mas inda bien que pouliteiros i gueiteiros stan an grande.

- Fiç eiqui cursos de gueiteiros i hoije tengo muita proua de ls ber por ende culs pouliteiros. Ne ls anhos 80 stában praticamente zaparecidos.
Uito a beilar

A la nuite, de buolta a Dues Eigreijas, bamos anton a ber cumo béilan aqueilhes que nacírun depuis de Trás ls Montes.

Ábren l salon grande de l'associaçon i pónen-se frente a frente, quatro de cada lado. L mais nuobo ten 16, l mais bielho 26, la média anda puls 20. Gel ne l pelo, blusones, jeans. Un suldado (César); un ampresairo agrícola (Emanuel); un daprendiç de pasteleiro (André); un studante de Eiletrónica (José) i un restourador que tirou Eiletrónica (Paulo); un finalista de liceu que quier ser beternário (Edgar); un macánico ampregado (Bruce) i outro zampregado (Tiago).

Quien bai fazer l salto de l castielho - brinco porriba de todos ls outros - ye José i depuis Edgar, eileitos ls mais ables.

Beilan trés lhaços, ó seia trés danças, cun un mais bielho a fazer percusson cula boç. I na fin falamos an ruodra.

L que ye que bos falta?

- Denheiro.

- Mobimiento.

- Giente.

- Ua pessona sal a la nuite i nun se passa nada.

- Mulhieres.

- Trabalho.

- Trabalho hai muito. Amprego.

- Andústrias.

- Ajudas de l Stado pa la cultura.

- Médicos.

- Un spital ó un abion de naspas. Tube l azar de se me morrer un armano.

I l que quier dezir ser pauliteiro?

- Un gusto.

- Ua honra.

- Proua. Nun deixar morrer las nuossas ouriges. Ten de poner que fumos a Nuoba Iorque an Júnio.

Pus, a Newark.

- Nó. Tamien beilémos an Times Square a la nuite.

Ne l meio de la rue. L tránsito staba cortado. Cun saias i palos, eimaginai la sensaçon.
La família de l pescador

Bempuosta ye l'aldé seguinte. La família Velho bibe nua casa lougo a l'antrada, cun ua fieira ne l huorto. Ne l genérico de l filme aparece bárias bezes l apelhido Velho. Antrórun quaije todos, pais i filhos. An tierras de Miranda, son eilhes las figuras percipales. Stá António Velho, a quien todos cháman Scalo, ó Scalico, nome de peixe, porque era pescador i peixeiro. An Trás ls Montes ye el de motorizada a traier peixes a ua garota; ye el de barco a ansinar l filho mais bielho a pescar; ye el que se ben sentar ne l scanho - l tradecional talho de lume -, al lado de la mulhier. Son deilhes ls cinco filhos nua sola cama.

I eiqui stan ls filhos, trintones, quarentones, sulteiros, de manos ne ls bolsos, malos dientes.

Fui la droga, diç-se an Bempuosta, dezirá Margarida Cordeiro. Pai i mai trabalhórun muito i ye l que se bei. Cheguemo-mos al huorto: quemido de pita, baldos bielhos, restros. Na rue aguemito i andrento moscas.

Mas als 72 anhos, l'einergie de António "Scalico" Velho ye un portento. Solo anda de caiato, duol-le muito ua pierna, i nun pára nin se calha, risa abierta.

Chama a António Reis "poeta Reis".

- L poeta Reis pediu i la giente iba. Nun ganhábamos nada, a las bezes alhá dában mil scudos.

Marie de la Glória Barros Novais Velho aparece de bata nas traseiras, rúcia, botas de borraixa, dientes a menos. Ne l cinema ten ua beleza melancólica, scura. Nesto, mira-mos a dreito i ye eilha:

- "Nun queda naide. Bai-se ambora la filha de la Mariana i manhana quien será?"

Son las palabras que António Reis i Margarida Cordeiro le dórun para dezir, hai 35 anhos. Inda las sabe de cor, eiqui, nestas traseiras de l mundo.

- Outra beç la doutora puso-me de xefe nua molienda cun ua bata branca. Outra beç you fazie que benie de l campo. Ponie las alforjas a las cuostas i iba a ber se ls filhos stában bien.

Nun filmórun an casa deilhes, lebórun-mos para Dues Eigreijas.

- Mas era la rialidade, drumíemos quatro nua cama. Antigamente nun teniemos puosses para cada un tener un quarto i eilhes fúrun criados assi.

Cuntínan quatro an casa. La filha an Fráncia.

- Purmeiro eimigrou para Eitália. Era ampregada de la dona Donatella.

Donatella Versace.

- Ganhaba mais que las outras todas, mas la dona Donatella era ua senhora mui defícele. Agora la mie filha stá hai trés anhos an Fráncia, trabalha a tomar cunta de casas de bacanças.

I ls rapazes eiqui?

- Trabálhan pa la junta, a limpar stradas i a fazer paredes. Dous ban pa l fondo de zamprego. Ls outros ténen stado na Spanha, mas alhá tamien stá ne l "paro".

Bamos pa la cozina a ber l filme, toalha de plástico, lume ne l suolo, pote de fierro.

- Quando l riu gelaba, partiemos l carambelo a berdoada, tirábamos ls peixes culas manos, sin ber nada, scalos, barbos, bogas. Era de la meia nuite até la purmanhana, porque mais cedo l peixe straga-se.

António chama l filho mais bielho para se ber ne l filme. El ben, 45 anhos sin jeito, mas de calantriç ye l Carlos de Trás ls Montes.

Inda ténen barco ne l riu. Cumbinamos pa las uito de la manhana.

I a las uito de la manhana somos nós que mos atrasamos. Pai i filho stan prontos, méten-se ne l carro, guían-mos puls caminos florestales ne l meio de l nubrina, até abaixarmos a pique pa l Douro, i que bista.

António "Scalico" Velho camina ne ls flutuadores cumo se nun tubisse caiato i senta-se na proua de l barco, un barquito de chapa cun remos de madeira i trabas para sentar. L filho rema i nun aceita ajuda. Ye cumo ne l filme, solo eilhes i l'auga, antre arribas de niebros, xaras, pinhos i carrascos.

- You i la mie mulhier drumiemos muitas nuites neste barco. Faziemos la cama eiqui até chegar l'hora de pescar.

Chama "flor" a la mulhier, cunta cumo "tenie proua neilha", el un uorfano "criado als cuntapies". I la boç de Scalico, l home de l riu, ye todo l que se oube, a chamar gajos als cuorbos marinos i poeta a António Reis. A coincer l riu d'uolhos cerrados.

- You era terrible pa ls peixes!




1 comentário:

Félç disse...

Lhi este artigo no Público, bolbi a ler eiqui, parabienes a l tradutor.
Nun puodo dar ls mesmos parabienes a ls outores porque para alhá de alguas gafes cuomo trocar la eidentidade de l director de l grupo de Dues Eigreijas, me parece mui mal i anté porque you conheço pessonas alhá citadas que nun deben gustar nada de ber cumo le poniran a l léu cousas íntimas que anteressa squecer i nun son para anunciar en praça pública, i conhecendo you essas pessonas sei que l que deziran cun sinceridade i nun l faziran para les sponeran desta maneira.
Las famílias de Bila Seco de Dues Eigreijas ou de Bemposta merecen mais respeito.