30/01/08

Las remodelaçones



Jesé Socras mudou dous menistros. Cunfesso que nun speraba. Quando hai remodelaçones nun goberno, eisiste siempre ua dúbeda: será que esso se bai a traduzir an mudanças de políticas ó solo múdan las moscas?
La nuoba menistra de la salude yá dixo que apoia "las reformas an curso". Pula sue maneira de falar, pareciu-me que ten talento para fazer de mona, ó seia, fazer l que Socras mandar. Quanto a la cultura, stou cuntento cula salida de Isabel Pires de Lima, até porque anunciei i assinei ua petiçon que iba nesse sentido ("Un projecto cunsistente pa la Cultura an Pertual"). Nun conheço l nuobo menistro i bou a sperar para ber l que el fazerá, antes de comentar. Ye perciso cuntinar a pressionar, para que se beia un porjecto cunsistente pa la cultura pertuesa i se defenda l nuosso património, ancluindo l lhenguístico.
Correia de Campos i Isabel Pires de Lima nun tenien perfil pa l lhugar. Mas, cumo todos sabemos, nun tener capacidades para se ser menistro nunca ampediu muitos de acupáren essas cadeiras. Esta remodelaçon ye curta. Yera perciso que outros menistros salíssen: Eiducaçon, Ansino Superior, Obras Públicas, Eiconomie, Agricultura, etc. Lhibrarmos-mos deilhes serie un passo grande i amportante pa l porgresso de l nuosso paiç.


L nuobo ansino!

*



Nun bai contra las regras del blogue. Nun ye Mirandés mas tampouco ye Pertués!! Tenemos eiqui uma nuoba lhéngua, porparemos la cumbencion ourtográfica para eilha!

Pongo-me a pensar... se tiu Zé Esteves tubisse recebido un recado destes... las mies oureilhas medrában pa l drobo! Ne ls dies que pássan médran las oureilhas de ls porsores.

Assi ye la bida.


Correia de Campos sustituído por Harry Potter

*


29/01/08

Un Tritato Sin Triato



L seclo XX fui cheno de corrientes i banguardas artísticas. Amostrar essas corrientes ye un de ls perpósitos de la sposiçon Un Tritato Sin Triato, no Museu Berardo, an Lisboua. Neilha podemos ber la relaçon antre las artes plásticas, l cinema i otras artes cul triato, i até cun corrientes que négan l triato, cumo la performance, l anti-triato ó l triato sin triato. Podemos quedar a coincer mais subre Artaud, Kantor, Beckett, Kaprow i outros artistas que mudórun l triato de l seclo passado.
La sposiçon ye bastante cumpleta i solo peca por eicesso. Ye muita anformaçon para absorber dua sola beç, l eideal ye besitá-la al menos trés bezes. La antrada ye lhibre. La sposiçon acaba l 17 de Febreiro.


Atebidade Cultural

* Sposiçon de lhibros ne l ambento de Multiculturas



Retrato de ls testos de la sposiçon ne l ambento de Multiculturas





L’Associaçon Cultural i Recreatiba “Nial de la Boubielha” stubo persente cua sposiçon de lhibros screbidos an mirandés, ua sposiçon de testos bilhengue i retratos subre la lhana, la Capa d’Honras i demais outensilhos. Ne l pabilhon çportibo de l “Centro Cultural e Recreativo do Alto de Moinho” (Corroios) ne l eibento de “Multiculturas-Saberes e Sabores”.
Ls repunsables pul eibento, quier de l Centro Cultural i Recreatibo quier de ls uorganos ouficiales, deixórun bien bibo l sou agrado pula perséncia de l’Associaçon i ua clara demustraçon de que este pequeinho cuntributo degneficou muito l eibento. L’Associaçon tamien quier, mais ua beç, agradecer l cumbite i to la çponeblidade que siempre estes respunsables tubírun. Pul lhado de l’Associaçon solo tenemos a dezir, cumo ye questume dezir nas tierras de Miranda, quien bien mos fai bien mos merece.
Que biba siempre esta gana de partilhar las ouportunidades culturales i que nunca mos falte l ánimo deilhas quemungar.
Pa l’Associaçon, esta partecipaçon, an special l die biente i seis, fui un die grande, puis a la sposiçon s’arrimórun muitas pessonas mobidas pula curjidade i ganas de saber. L mais deilhas todo l que ende bien nun era çcoincido, era si ua assomadela a las lhembráncias doutros tiempos. Giente de ourige Mirandesa i tamien cun ouriges noutras regiones quedórn marabilhadas. I cumo diç l dito que lhembrar ye bibir, anton tamien l’Associaçon quedou cuntenta porque l fizo para muita giente.
I cumo nesse die tamien la ALM-Assoçiacon de Lhéngua Mirandesa ende pormobiu ua palhestra subre la lhéngua mirandesa, adonde l eilustre ambestigador Amadeu Ferreira, ancantou un baliente ajuntouro, que pula eicelente sposiçon i gana de saber de todos mais ua beç se deixou bencir al ancanto i balor de l porsor i dua lhéngua i cultura milenares. Anton, ye causo para dezir que ajuntemos l útele i al agradable.
Son atebidades cumo esta que mos dan ganas de cuntinar i dezir que béngan mais assi, la lhéngua i la cultura mirandesa agradécen. Estas einiciatibas son ampúrrios palantre, faien bien al sprito, a l’alma i a l’ounion de ls mirandeses. L’Associaçon Cultural i Recreatiba “Nial de la Boubielha” percisa destas cousas cumo pan pa la boca, para medrar a fazer camino.



La lhana

*


Agradecimiento



Bun amigo Amadeu Ferreira:
You i aqueilhes mius amigos i familiares que tubírun la suorte de ber i oubir l decumentário que passou hoije a las 21 horas ne l “Canal História”, subre l “Mirandês - outra Língua” damos-te ls parabienes, assi cuomo a todos ls que nel partecipórun, an special l tou armano Carlos Ferreira i ls de ls grupos musicales, pula forma mui antusiasta i brilhante cumo cuntrebuistes para mantener biba la nuossa querida lhéngua Mirandesa.
Grácias a la buossa capacidade de ambestigaçon, de studo, de análse de ls feitos passados i persentes nas nuossas tierras mirandesas, i als buossos eilebados coincimentos stóricos i al strourdinário respeito pula giente de las aldés mirandesas (adonde se fala l mirandés) ye mui cuonsolador i eimocionante oubir dezir l que tu afirmeste:
“Quando perdemos la lhéngua materna, perdemos l mundo, perdemos la nuossa stória, l nuosso mundo deixa de eisistir”.
Relebo special debe ser cunferido a esta tue frase na telbison de “História” (çculpa se nun fui bien assi l que tu deziste) mui ancantadora i prestigiante para todos aqueilhes que tenemos percurado nun deixar que se muorra la nuossa lhéngua mirandesa, que tenemos cuntribuido pa l sou zambuolbimento i para melhorar la formaçon lhenguística de muitos naturales i decendientes de las tierras mirandesas, no tou caso, cun ua grande dedicaçon, de alma i coraçon, pul ansino de l mirandés, an special a nós ls decendientes de Zenízio na diáspora, por antermédio de la nuossa Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubilha.
Amigo Amadeu, i todos ls outros partecipantes neste porgrama de l canal História, hoije, cun brilhantismo i eificácia, prestestes un eicelente serbiço a la nuossa lhéngua mirandesa, hounrestes i perstigiestes todos ls de la família mirandesa.
Agradecemos, cun muita sastifaçon, l grande trabalho que fazistes pa la dibulgaçon i zambolbimento de la nuossa querida lhéngua mirandesa.
Un grande abraço de l tou siempre amigo,
Leonardo Antão


28/01/08

Pensamiento de l die (la mie bida)



La mie bida daba un filme de l Manoel de Oliveira.


Aranhones



L aranhon



Ye scassa la giente que ama ou gusta d’aranhones. Puode dezir-se que son cousas bibas mal amadas. Ye berdade, mas tamien c'uns mais que cun outros, que quando ls bemos quedamos cun miedo, dan-mos arrepelos i quedamos cun piel de pita. L pouco que sei ye que s’algun mal mos fázen ye solo an sue própia çfénsia cumo bichicos pequerricos que son dan-mos ua mordesquina i apuis sal burmelhon. Desso nun ls podemos cundanar muito, ye bien l modo de todo l que hai na natureza i ye pequeinho.
You puodo nun ls amar mas nun zgusto deilhes, até cuido que son mius amigos. Se nun mirai: quando chego a la casa bielha, an mie tierra, an todas las paredes i squinas s’ancóntran berdadeiras obras d’arte feitas por estes artesanos, son tan bien feitas que méten ambeija als houmanos. Dende le quedar agradecido pul regalo.
Dua cousa you tengo la certeza, son stramuntanos i trabalhadores. Aranheiras feitas de todos ls tamanhos i feitius, quien s’astribe a fazer melhor? Fazírun las aranheiras cumo sparrielhas, a las moscas i moscos que por ende ándan, se calha fazendo mais mal que ls aranhones. Un serbício útele. Cumo paga, nós ls houmanos agarramos ne l bardeiro i çtruimos todo aquel trabalho. Anton nun son esses probes cuitados que ende bíben na casa bielha l anho anteiro? You ye que sou l stranho, you ye que nun bibo alhá, solo bou de besita, son eilhes que stan d’atalaia. I, cumo ende móran, son eilhes que ténen dreitos subre l que fazer.
Siempre que tengo tiempo, quedo-me grandes cachos a mirá-los i a sues obras, bien d’acerca i beio que son obras atinadas, trabálhan ls filos de l’aranheira cumo la ourdideira trabalha la ourdidura. Quedo cun mauga de pouco saber subre estes bichicos. Alguns deilhes ténen cuorpos stranhos mas guapos. Debe de ser un mundo marabilhoso esse de ls aranhones, que solo ls specialistas, que studórun, conhécen, i que la maiorie nun antende. Sou un çfensor deilhes, i ls retratos que amostro son bien la proba rial de que merécen assossego. Retratei este aranhon cumo quije, passou pulas mies manos i nun me fizo mal nanhun.


Aranhon custruindo la sue aranheira


Ua aranheira


27/01/08

Sábado 26


Cumo sáben to ls lheitores deste blogue, onte l porsor Amadeu dou ua aula subre la Stória de l Mirandés, no «Centro Cultural e Recreativo do Alto do Moinho». Yá tenie saudades de ir a ua aula de Mirandés. Claro que tengo praticado la lhengua, screbindo neste blogue i lhendo bários testos na anternete (cunfesso, tamien yá besitei l poucabergonha). Mas de oubir falar Mirandés ye que you tenie saudades.
La aula fui mui antressante (nun bou aqui a fazer un resume porque nun sei se serie capaç) i até cuntou cun la perséncia de la bareadora de la cultura de la Cámara de l Seixal.
Mas l que mais gustei foi de reancuntrar algues pessonas que yá nun bie hai muito tiempo i tamien de coincer algues de las pessonas que scríben eiqui neste blogue.
Las rezones que me lhebórun a querer daprender l mirandés fúrun bárias, antre las quales la curjidade i la cumbicçon de que l Mirandés faç parte de l património nacional. Las razones para querer cuntinar a daprender son bárias, mas hai ua que talbeç seia la más amportante: siempre fui mui bien recebido pula comunidade mirandesa. Bien háian.


L Burro i l bui



Un mercador mui rico tenie bárias casas de campo i tenie un poder que naide coincie: antandie la lhéngua de ls animales. Ua beç, oubiu ua cumbersa antre un bui i un burro. L bui lhamentaba-se, porque tenie de trabalhar l die todo, anquanto l burro solo trabalhaba ua beç ó outra, quando yera preciso transportar alguien.
- Se fusses tan spierto cumo sós fuorte, naide te oubrigarie a trabalhar - dixo-le l burro, i cumbenciu l bui a nun comer las fabas que le dában i a amanaçar l lhabrador culs cuornos.
A soutordie, l bui assi fizo. Trabalhou mal, amanaçou l lhabrador culs cuornos i recusou-se a comer las fabas. L lhabrador foi a queixar-se al mercador, que le dixo:
- Manhana, nun lhiebas l bi pa l trabalho. Lhiebas antes l burro.
L lhabrador assi fizo. L bui tubo l melhor die de la sue bida. Fartou-se de çcansar, comiu de l buono i de l melhor. Al fin de l die, biu l burro chegar mais muorto que bibo, i agradeciu-lhe ls buns cunseilhos.
- Oubrigado, amigo burro, graças a ti tube l melhor die de la mie bida. Manhana, bou a fazer tal cumo fiç hoije.
L burro nun podie deixar aquilho cuntinar i dixo-le:
- Cuidado, amigo bui. Oubi hoije ua cumbersa antre l mercador i l lhabrador que me deixou preocupado cuntigo.
- Que cumbersa, amigo burro?
- Dezien que cumo yá nun prestabas pa ls trabalhos ne l campo, íban a matá-te, para aporbeitar la tue chicha i la tue piele.
A soutordie l bui tornou a ser houmilde i a trabalhar, anquanto l burro quedou a çcansar i a gozar la bida até la fin de ls sous dies.

[Resume de la cuonta
L Burro, L Bui i L Lhabrador, ancluída na obra Las Mil i Ua Nuites]


26/01/08

Hai tantos burros...



Hai tantos burros mandando,
An homes de anteligéncia
Que a las bezes fico pansando
Que la burrice ye ua ciéncia.

António Aleixo

25/01/08

Burros i burros



Se ls burros todos falássen
Cumo alguns que por ende ándan,
Talbeç inda ambergonhássen
Ciertos burros q’an nós mándan.


Fonso Roixo

Caminadas

Li cun muito antresse este redadeiro testo de Leonardo Anton; fizo mui bien de relhembrar todo l balor (cultural tamien) que represéntan esses animales que siempre prestórun serbício, pula cierta zde que l home ye home.
Hoije antretanto hai cada beç menos, l suonho i la necidade tamien de muitos sendo pul cuntrairo de possuir i de se deslocar l mais rapidamente possible por caminos por bezes inda bien caóticos ne ls termos dessas tierras de Miranda nesses beículos eiquipados i purparados para essas cundiçones que son ls jipes i beículos todo terreno…
Antretanto, pessonalmente, puodo teçtemunhar tamien i dezir que guardo lhembráncias andescretibles de ciertas caminadas que cheguei a fazer an Sendin, na mie anfáncia i adolecéncia tamien, a cabalho na burra…
Hoije, an jipe, alhá an Sendin por eisemplo, chega-se al riu Douro an menos de meia hora i todos sabemos quales puoden ser las bantaiges que assi seia…
Antretanto, nada se acumpara cun ciertas caminadas que por bezes durában horas i horas, ua manhana ou ua tarde toda a decer i depuis a chubir outra beç las arribas por pequeinhos carreirones, giralmente depuis de haber drumido a la borda de l riu, i que se fazien antigamente a cabalho nua burra ou nua mula percisamente…
Todo era mais debagaroso, solo se oubien ls rugidos de la natureza i parece que até cunseguiemos dar mais balor a las cousas… Todo era mágico i muito mais mágico até que agora…
Hai que arranjar maneira de screbir mais subre este tema. Si, ye eissencial cuntinar a criar burricos i tornar outra beç a saber l que bálen las cousas.

Burricos

*
Quien ye l burro eiqui?

Será amportante cuntinar a criar burricos?



Até hai acerca de binte a trinta anhos atrás, ls burricos fúrun l prencipal meio de trasporte de las pessonas i de quaije todo l tipo de cargas, tales cuomo de nabiças, de lheinha, de sacos de pan, i de adubo para l trabalhos agrícolas de las aldés.
Ls burricos merécen la gratidon de las gientes de las aldés Mirandesas, que inda ls cuntínan a mantener, demostrando grande amizade por eilhes, i ancántan muitos besitantes dessas nuossas aldés, porque son animales mui sóbrios, mui houmildes, siempre çponibles para fazer todas las cousas que l burriqueiro (la persona que anda muntado no burrico) quejir i desear.
Las sues ourelhas parécen dues antenas bien lhebantadas para recebir las ordes de quien l monta.
Ls uolhos, bien grandes i pestanhudos, son dous buonos faroles para ouriantar l burriqueiro.
La cara séria, a oulhar siempre palantre, parece la de un Porsor Catedrático.
Relhambrando que un burrico fui l meio de trasporte de l Nino Jasus para Jarusalen, cunta-se que un Bispo de Bergança i Miranda fui, hai cerca de quarenta anhos, nun Eimbierno mui chubioso, a besitar ua aldé Mirandesa de la raia.
Cumo las rues stában malas, l pobo dessa aldé scolhiu un de ls burricos mais pimpones i puso-lo a la çposiçon de l Bispo para trasportá-lo. Durante la besita l Bispo ancuntrou l duonho de l burrico i dixe-le que debie star mui argulhoso por tener un animal tan guapo i que yá debie andar mui cansado. L duonho respundiu-le, ah nun ai de quei! L senhor Bispo ye mais lhebe que un fardo de palha!
Será amportante ou nó cuntinar a criar burricos nas aldés Mirandesas? Penso que si, porque eilhes son l melhor animal que ls nuossos antrepassados tubírun pa l trasporte de las pessonas, de ls fruitos de la lhaboura, i de quaije todas las cousas que ls agricultores percisaban para bibir.

24/01/08

Sábado, 26 de Janeiro, a las trés i meia de la tarde

Sábado que ben, die 26 de Janeiro, a las trés i meia de tarde, starei a falar subre lhéngua mirandesa ne l «Centro Cultural e Recreativo do Alto do Moinho». Estas palhestras ban-se a repetir até al berano, ua beç por més, i antegran-se ne ls cursos de lhéngua mirandesa que hai anhos son ourganizados pula ALM - Associaçon de Lhéngua Mirandesa, i son un cumplemento a las classes dadas por Francisco Domingues.
Quien podir i quejir que apareça i lhiebe outras pessonas. Ye mais ua ouportunidade para falarmos de la nuossa lhéngua i mos tornarmos a ber.
Para quien nun soubir adonde ye, bai até Corroios i buolbe pa l Alto do Moinho, lhougo eilhi a la mano. Ua beç eiqui ye solo preguntar.

Remanse




Die 1 de Março, a las 18:00 horas, an la FNAC de la rue de Stª Catarina, Porto, será l salimiento de l segundo remanse de Francisco José Pereira ALves, eilustre bileiro, quier dezir, de Bumioso.

L purmeiro ye este de l'eimaige, an pertués mas cun sabor a praino.

23/01/08

Sol dantes, reloijo agora

*
Reloijo de sol




"L die binte de Janeiro yá l die ten ua hora por anteiro". Assi sendo, i medindo l tiempo de l nacer até al çponer de l sol, esse die yá ye mais grande ua hora. You percurei-me, l que fiç cun mais ua hora de sol nesse die? Nada. Quaije se podie dezir que nien me dei de cunta.
Morando you nua tierra que yá ten l nome Bila, porque arrecuolhe miles de pessonas i pula grandura, nun s’ancuontra çfrença dua cidade. Puodo dezir que to l mundo porqui, la hora que l die binte de Janeiro ten a mais, fui mandada a las ourtigas. La bida porqui ye rejida por muitas outras cousas, menos pul sol. Hai sítios que nien se sabe quando l criador nace, la grandura de las casas ye tanta que sconde essa marabilha que mos alhumbra, esse rei que yá nun ten fuorça de demudar muita cousa. Las pessonas, nesse die, alhebantórun-se de sues camas, lhebórun ls ninos a la scuola, almorçórun, fúrun-se a trabalhar, fazírun l camino de buolta a casa, agarrórun ls ninos, cenórun i fúrun-se a drumir a la mesma hora que ls outros dies. Ye causo para dezir, nun ye perciso l die de sol crecer mais ua hora que nun sirbe de nada. I, cumoquiera, assi le bai a acuntecer als outros dies que ban a tener mais sol, porque agora ls dies stan medrando.
L sol fui trocado pul reloijo. I ye eiqui que antra la mie pequeinha cuonta. L purmeiro reloijo que tube, mercado por miu pai, nun sustituie l sol. Anhos apuis, cheguei a pensar que nun baliu de nada gastar l denheiro. Solo serbiu para you arrefucir la manga i amostrar que tenie un reloijo. Porque ls outros rapazes yá l tenien i fui por essa i mais nanhua rezon. Se ls outros tenien you tamien tenie que tener para nun me quedar atrás. Proua... Que se bai a fazer? Porque la mie bida de nada demudou, s’iba a ser buieiro ou pastor solo arrecolhie la cria ou l ganado apuis de l sol se çponer. Quando querie saber se yá era meidie até gustaba de l saber pula mie selombra i culs passicos.
Cumo las saludades me bótan ua mordesquina desse tiempo, sin la ditadura de l reloijo! Perdi todo esso l die an que, pula hora de l reloijo, la carreira parou a la hora cierta a la Capielha (al meio de la pobaçon de Zenízio) i you neilha antrei.

22/01/08

Mirandés ne l «Canal História»



Die 28 de janeiro, a las 21 horas, l Canal História bai a passar l decumentário "Mirandês - A Outra Língua".

Esse decumentário ten arrimado a ua hora de duracion i fui grabado ne l atrasado més de Setembre, ambolbendo muita giente de la tierra de Miranda.

Cuido que ye l purmeiro grande decumentairo grabado subre l mirandés.

Quien quejir puode cunsultar l sítio de l canal,

http://www.canalhistoria.com/pt/012ficha_programa.php?housenumber=ID102G4D


21/01/08

Pensamiento (adiar)


Un die destes, deixo de adiar las cousas.


Citaçones de pessonas de l cinema

"Derigir filmes ye un ótimo refúgio pa ls medíocres".
Orson Welles

"Ls amantes de filmes son pessoas amalinadas."
François Truffaut

"Un bun ampeço i ua buona fin fázen un bun cinema, çque séian acerca un de l outro."
Frederico Fellini

"Este filme custou 32 milhones de dólares. Cun esta maça toda, podie ambadir un paíç."
Clint Eastwood

"Todo l que perciso para fazer ua quemédia ye un jardin, un polícia i ua rapaza guapa."
Charlie Chaplin

"Roubo de todos ls cinemas que yá fúrun feitos."
Quentin Tarantino

"Falo dues lhénguas: anglés i corporal."
Mae West

"Ua mulhier debe bestir-se cumo se fusse ua bedaçon de arame farpado - serbindo l sou perpósito sien tapar la bista."
Sophia Loren

"Cumo cheguei a Hollywood? De camboio."
John Ford

"Ne ls westerns podiemos beisar l cabalho, mas la rapaza nó."
Gary Cooper

"Ye mais fácele un ator fazer de cowboy, que un cowboy fazer de ator".
John Ford

"Nunca cunfundas l tamanho de l tou cheque cul tamanho de l tou talento."
Marlon Brando

"Disney ten l melhor casting. Se nun gustar dun ator, puode sien mais apagá-lo."
Alfred Hitchcock

"Fala baixo, fala debagar i nun fales demais."
John Wayne

"Nun preguntes l que puodes fazer pul tou paiç, pregunta mas ye l que ye l almoço."
Orson Welles

"Supongo que ua das grandes eironies de la bida ye fazer las cousas eirradas ne l momento cierto."
Charlie Chaplin

"Na fin, ye todo un gag."
Charlie Chaplin


18/01/08

Fuolhas... i depuis froles !


An purmeiro lhugar, quiero dar ls mius parabienes a Faustino Anton porque acho l sou quadro feito a partir dua sola fuolha de plátano oureginal i antressante tamien dun punto de bista artístico i pictural. Hoije an die nas scuolas, cada beç mais, ls garotos daprénden a trabalhar las eimages ne ls cumputadores i a fazer criaçon artística dessa maneira. Ye ua formaçon amportante ne l mundo de hoije i pula cierta cada beç mais neçaira até para arranjar trabalho an muitos setores.
Quedo siempre admirada quando beio por eisemplo l que ls mius filhos cunsíguen fazer… que inda nun sei fazer i que talbeç nunca saba fazer… Son eilhes ls mius porsores an muitos domínios a tal punto que até tengo la ampresson por bezes que an matéria de anformática inda bibo nua época quaijeque pré-stórica…
Mas nó an todo. Sei por eisemplo que tengo que le ansinar mais a falar las lhénguas i antre eilhas, sei esso bien, l Pertués i l Mirandés. I las melhores cundiçones pula cierta seran aqueilhas que fúren las mais naturales i spuntáneas possibles. Bamos a ber anton…

Mas inda querie dezir uas cousas a perpósito de fuolhas…
Las fuolhas de las arbles, se nós furmos a ber, son todas guapas i eissenciales a la bida na Tierra.
Por bezes antretanto, dan un cachico de trabalho. Ye l que se passa cumigo: tengo un matorral cun uns quantos carbalhos bastante altos porque yá ténen un par d’anhos, mesmo al lhado de mie casa. Un die destes, tengo que tentar cumbencir l propiatairo, l miu bezino, mui diplomaticamente cumo nun puode deixar de ser, a ber se aceita cortar alguns porque l porblema ye que quando hai biento (ou aire fuorte) – cousa que acuntece muitas bezes subretodo nesta altura de l anho -, ye neçairo depuis passar mais tiempo que you sei alhá a barrer i a tirar tamien cun un rastro las fuolhas que quedórun na yierba an grande quantidade.
Nestes dies, aperpus a miu pai que mos bino a besitar l seguinte:
- L melhor nun será queimá-las, á Pai ?
- Nó, porque essas fuolhas ban a fazer un bun stierco.
- Ye berdade, acrecentou mie mai. Se quejires froles guapas na Primabera, patatas i freijones tamien, deixa-las streformar-se lenta i naturalmente essas fuolhas mas nun las queimes. Bás a ber l resultado, que até ancanta!
I acradito que si. La sabedorie popular baseada na spriéncia que las pessonas adquíren al lhargo de la bida, durante giraçones, zde siempre até, ye pula cierta aqueilha que ten mais balor. Son essas fuolhas que ban a dar bida outra beç… bida nuoba !
I talbeç yá tubisse rezon D. Diniç, l Rei-Poeta, quando dezie :
« Proençaes soen mui ben trobar
e dizen eles que é con amor;
mais … troban no tempo da frol
e non en outro … »

… ne l tiempo de la frol… ye l mais cierto!



Dei-me de cunta

Era assi


Apuis quedou assi

“Se quieres un bun madeiro corta-lo ne l quarto minguante de Janeiro”.

Inda nun se passórun muitos dies, you ambersaba cun un tiu miu camarada d’afazeres ne l trabalho i, sien saber porquei, bieno a la fala de quando era tiempo buono para cortar madeiros.

Este tiu nun ye mirandés nien conheçe l nuosso praino, mas yá ten ganas de l coincer. Çque trabalha an pie de mi i de tanto arrimarmos a la fala dalhá, als questumes, tradiçones, ditos i afazeres naciu-le ua fame de coincer, que yá diç que stá cheno de gamas d'ir alhá.

I que bien debrebe l bai a fazer, respundendo al cumbite de me fazer ua besita quando stubir por alhá.

Ye de Penha Garcia, alhá pa la lhados de Castelo Branco i quando fala de la sue tierra (region), puis tamien ye mui agarrado i gusta-le muito. You scuitando-lo dei-me de cunta que a nun ser la lhéngua i lhougo la scrita, (cumo to l mundo sabe) bi que hai muita cousa de l pobo, ne l que toca a las lhidas de l campo, amanhar la tierra, podar las binhas, stercar las huortas, tratar la lhana, l lhino, moler, cozer l pan, pastorear ls ganados de canhonas, de cabras, las béstias, i cortar ls madeiros, todo ye bien asparcido a la nuossa tierra.

Alhá hai, an questones de cultura, eiducaçon i modos de bida, amor pulas cousas dantes, eigual carino i bien querer que nós pula nuossa tamien tenemos.

Puis este dito tenie i se calha inda ten la mesma fuorça pula sue tierra cumo tenie na nuossa ne l tiempo de ls nuossos pais i abós.

Que nun sabendo se un die l home ponie l pie dreito ou l squierdo na lhuna, nien se l die de you cuntatar cun bós pula anternete staba acerca ou benirie a eisistir, assi i todo sabien cuntar las caras de la lhuna, sabien que muito de sue bida era rigulado por eilha.

Nun la zmintien, i sabien que l brugo nun querie nada cul madeiro se fusse cortado ne l quarto minguante de Janeiro.

17/01/08

La última falante


Hoije, anquanto lie l Diário de Notícias, ancuntrei ua noticia sobre ua lhengua de que nunca habie oubido falar: dura. L dura ye ua lhengua minoritária (bien minoritária) falada ne l Nepal. Ls motibos que lhebórun l jornal a falar nesta lhéngua son tristes: la redadeira falante, ua mulhier chamada Soma Devi, ten 82 anhos i la sue salude stá an stado grabe. Ls médicos stan a fazer l que puoden para salbar la mulhier i al mesmo tiempo salbar la lhéngua i ua muitas modas i folclore de la lhengua dura.
Ye bien berdade que quando un bielho se muorre, se perde ua biblioteca. Neste caso, perde-se mais do que esso. La question será saber: como se chegou al estado an que solo ua pessona sabe dura? Porquei que nun hai pessonas moças a falá-la? Porque ye que las pessonas de l Nepal que stan preocupadas cul zaparecimiento de la lhengua, nunca atentórun daprendé-la antes?
Nun sei se será possible salbar l dura. Mas ye possible eibitar que l mesmo se benga a passar cun outras lhénguas. Assi speramos.

16/01/08

Amboras



Hai un bielho dito antre ls jornalistas que diç mais ou menos esto: quando un perro muorde a un home, nun hai notícia; quando un home muorde a un perro, hai notícia. Foi até este dito que anspirou l títalo de l programa de rádio
O Homem Que Mordeu o Cão. Hai ua otra bariante, citada ne l romanse E Se Trocássemos Umas Ideias Sobre o Assunto, de Mário de Carvalho, que troca la palabra "homem" pula palabra "bispo". Hai notícia quando un bispo muorde un perro, nun la hai quando un perro muorde un bispo.
Hoije, bários jornales dezien que l goberno eirrou na prebison de l'anflaçon. I acrecéntan que hai pul menos dieç anhos que ls gobiernos, uns atrás de ls outros, érran las prebisones de l'anflaçon. Estas anformaçones son amportantes, mas nun son notícias. Notícia seria haber un goberno que acertasse nalgua cousa.


Pacheco


Debo cunfessar que nunca m'antressei pul jornal sumanário
Sol. Mas, ne l sábado passado, merquei un eisemplar, porque querie ler l'anterbista que l escritor Luiz Pacheco le dou, un cachico antes de se morrer. Luiz Pacheco yera un outor politicamente ancorrecto i ua de las sues obras mais afamadas ye A Comunidade, hai pouco tiempo salida en eidiçon de luxo cun pintura de Cruzeiro Seixas.
Antrei nua tabacarie i preguntei pul jornal. Staba alhá, custaba dous euros. Dous euros? You, que adoro l Público de las sestas (mais por bias de ls suplementos que de l jornal) i deixei de l cumprar por custar un euro i binte cinco, bou a dar dous euros por un jornal que nunca me antressou? Yera ua beç sien eisemplo. Tenie ua anterbista de l Pacheco.
Cumprei l jornal. Abri l suplemento cun la antrebista i fui-la a ler na carreira. Deceçon. Muitas partes de l'anterbista stában cortadas, por bias de la lhenguaige de Pacheco (muitas pragas) i alhá staba l abiso: quien quejisse ler l'anterbista cumpleta, tenerie de l fazer na anternete. Anton, para que gastei you ls dous euros?
Quando cheguei a casa, fui al sítio i li l'anterbista. Se nun bos ampoirtais cun pragas i se gostábades de l Pacheco, podeis-la ler aqui.
Ye stranho. L Pacheco tubo ua bida tan chena que custa a acreditar que se morriu. You inda nun acradito.



15/01/08

Que d’hoije nun anho...



[Crónica salida ne l jornal Público, ls dies 13 de Janeiro, na eidiçon de l Porto, i 14 de Janeiro, na eidiçon de Lisboua.]



Siempre achara stranho que, al bolcar de l anho, se pedira tanta cousa i s’amentasse an tanto deseio, cumo se las fuorças que gobérnan l mundo nun mos deixáran un cachico para podermos fazer l que quejíssemos, ua squina adonde la bida podira ser gobernada por nós. Jesé miraba la sue bida al para trás, i aqueilha stranheza oupie-se inda mais, yá que nun se le lhembraba de algue beç haber recebido algo que nun pagasse an calhos, an angúrrias, an delores de l cuorpo i de l’alma, fusse eilha l que fusse.

Afeito a que la ruodra de l tiempo nunca parasse, Jesé habie daprendido que nunca colherie l que nun sumbrasse, que nunca comerie l que nun colhisse i que nunca poderie asperar de buer l que nun fazisse por el: todo era assi cumo camboio an que ambarcamos a cada anho.

Tirando ls poucos anhos an que ls pais l habien ajudado a crecer, Jesé nunca mais tubira ajuda de naide, inda que fúran muitos ls amigos. Ye que ls amigos solo eisísten se nós tamien eisistirmos, solo son nuossos amigos se tamien furmos amigos deilhes, solo mos puoden ajudar se ua mano tamien podíren arrecebir de nós. Bendo bien, pensaba Jesé, todo depende de mi. L mundo ten melhones i remelhones de pessonas, mas solo algues me conhécen ou quieren saber de mi, solo algues puoden saber de ls mius porblemas, de las mies deficuldades, de ls mius suonhos, de la mie gana i, assi i todo, se you deixar que ls conhéçan. Neste miu pequeinho mundo, l mais de las cousas depende de mi, naide puode fazer l que solo you tengo que fazer i, por esso, cada pequeinho géstio que faga ou tenga de fazer ye siempre eissencial para esse miu pequeinho mundo, ten la grandura dun mundo. Este cruza-se cun outros pequeinhos mundos i l que mais deseio, cuntinaba Jesé, ye que bíban i cuntínen al lhado de l miu, para que ls puoda mirar ou, quien sabe, a eilhes me puoda ancostar nua hora mala.

Jesé nunca comiu ubas passas al dar las doze badalhadas, pus sabie que las ubas son para fazer bino ou para comer, até quando l anho bolcaba, pus inda tenie uns buns colgadeiros deilhas. Sentie-las agora ne l campanairo, las badalhadas, algo andebles de l Aire de Riba, tan friu que até ancarambinaba l pensar. Culas tanazes, cuntinou a remexer la borralheira, yá meio a bolber pa la cinza, anquanto estes pensares le íban calcendo l miolho. Dou la redadeira badalhada i nun sentiu nada, mas sabie que l tiempo cuntinaba a passar por el para poder fazer l que podisse, anquanto stubisse bibo.

- You lhougo bi que stabas al lhume, dixo-le la mai que salira de la cama an einaugas, tapada cun un xal negro. Esta borralheira stá mesmo al modo para assar un chouriço. Trai acá uas fuolhas de jornal bielho...

- Habie de star a drumir, respundiu-le Jesé.

- Deixa, que para esso nun me bai a faltar tiempo, que solo tengo esta bida.

Staba buono l chouricico, que comírun calhados. Bie-se que stában bien alhi, maçcando rodaixas i eideias. Bonda star bibo, que l restro ha de se amanhar, remenou Jesé, agarrado pulas palabras de la mai. Mirou-la ne ls sous quaije nobenta anhos i, cumo se todo dependisse de las palabras, lhembrou-se-le l dito, que nunca antendira tan bien cumo naquel sfergante:

- Que d’hoije nun anho...

Amadeu Ferreira


Las reglas, la mie oupenion



You quiero dezir que stou d’acuordo culas quatro reglas que l amigo Amadeu eiqui screbiu, i iba-lo a dezir cun comentairo, i dezie que stan bien i pronto.

Mas apuis ampeçei a mirar para uns retraticos que tengo i un deilhes sacado eiqui a dies, ne l Outonho, quando las fuolhas de las arbles se lhibértan i anton ye ber ne l chano tantas fuolhas armanas, que l chano queda cumo ua manta de farrapos.

I cun eilhas quiero dar ua acumparança, mas se calha l eisemplo que bou a dar nun ye l melhor, mas achei muita asparcéncia culas reglas i un deilhes cumo se puode ber las fuolhas stan todas bien certicas que la cumposiçon ye guapa.

Noutro yá nun ye bien assi.

Bien, culs retratos puode-se dezir que a uns le gusta la orde, a outros la zorde i son guapos todos, todo stá ne l modo cumo quien mira.

Mas buolbendo a las quatro reglas, para bien de todo i todos ye seguir-las, para bien de la scrita, de la cultura mirandesa, para bien de la mensaige que l blogue quier dar, pa la lhibardade, para que l respeito por to l mundo steia siempre bien persente.

Fazistes bien tornar a eilhas, cumo l fazistes lhougo a la nacença deste nuosso querido sítio.


Cumbersa entre l tiu i la tie



- Anton, Marie, stás anraibada?
- I nun ye pra star? Inda ye perciso ir a regar la huorta i tu ne l Mirandés.
- Pus bou-te a dezir ua cousa. Esto inda bai a dar que falar. Tu ya panseste que cun l andar de ls tiempos cada beç haberá menos pessonas cumo nós a falar l Mirandés?
- Pus anton menos razones pa l andares a daprander!
- Pus stás anganhada. Ye al alrobés. Ls tiempos stán a demudar, las pessonas sáben muitas cousas, i a la medida que mais sáben, mais buntade ténen de saber inda mais. Yá stou a ber ua bilblioteca chena de lhibros, i jornales i muitas pessonas puli a ler. Inda te digo mais, bai a haber un centro de studos Mirandeses, eiqui miesmo an Miranda.
- You nin te dou respuosta a tanto çparate. Las pessonas l que quieren ye denheiro.
- Nin todas, nin todas…


13/01/08

4 regras de l blogue froles mirandesas



Quando este blogue ampeçou, aperpus trés regras a respeitar. Beio que ye neçairo acrecentá-le ua 4ª.

Quando ampecemos l blogue, nun fui possible poner estas regras a cunsulta de todo mundo. Eiqui quédan a cunsulta de todas/os, podendo dar-se eideias de outras regras ou de modeficaçones nestas que se aperpónen. Las regras ténen que ser poucas i claras. Béngan, anton las buossas oupeniones, nien que seia solo para dezir que stais de acordo. Assi todos quedaremos mais cuncientes.

Spero que este blogue cuntine a dar froles cada beç mais bistosas i cheirosas, que hónren la nuossa lhéngua mirandesa i cada ua/un de nós.



Regras a respeitar:

1ª screbir solo an mirandés, cunsante la Cumbençon de la Lhéngua i sue 1ª Adenda;
2ª respeitar la lhéngua i la cultura mirandesas;
3ª ser a fabor de todas las pessonas, nun indo por caminos de racismo i outras neguilhas aparecidas, cuntrairas a la houmanidade;
4ª çcutir eideias i nunca çcutir ou atacar pessonas.




Procedimentos:

- quien nun respeitar estas regras berá ls sous testos apagados;
- se alguien se sentir oufendida/o, debe de falar cul admenistrador de l blogue antes de fazer algo i star abierta/o a resolber l causo a bien.




12/01/08

Ties

Jean Dieuzaide, Voyage en Ibérie, Nazaré 1954.

I estas ties, hai que las deixar de fuora tamien ?


Cousas que mos quédan


“Anton bós an Zenízio yá sodes tan poucos i, mesmo assi, inda andais cun anteimas?!” Fui cun estas palabras que l xefe daqueilha patrulha de la guarda falou para eilhes.
Quedou-me para siempre este dito, i yá lo oubi hai uns quatro anhos atrás ne las mies bacanças de berano na mie tierra. I, benindo de adonde benie, i pulas rezones que era dito, mais fuorça tenie para nun l squecer. Dito por un tiu chamado Galhardo (debe ser apelhido), se nun stou anganhado que ye de Samartino, anton na guarda de Miranda. Coincedor pula cierta de l redadeiro porblema de las aldés d’alhá, que stan a quedar sien giente.
Solo para aclariar mais las cousas, Zenízio tenie an cuntas arredundadas, ne ls anhos trinta de l seclo atrasado, seis cientos i trinta registros, naquel tiempo nun se sabien ls númaros puls botos, hoije son arrimado a ciento i trinta (siempre cula Speciosa agarrada).
Mas la rezon que houbo para l dito fui assi, cuntado pula mie tie que staba a la puorta, you habie-me ido a buer café als Bumbeiros (nós hai ciertas horas de l die nun tenemos café n’aldé): Dous tius, nuossos bezinos, trabórun-se de rezones por bias dua carreta de sobras d’amanhos an casa, que fúrun çpejando nua caleija arrimada, eili nas traseiras de las casas. Quiero dezir-bos que dantes, esta mesma caleija que ten un cachico de beiga, este porblema nun se ponie, porque era aporbeitada para fazer i secar al sol ls adobes, cousa de muita amportança, feitos de barro amassado cun palha, que apuis de squadrilhados cua fuorma de madeira, la adobeira, quedában bien certicos para fazer las paredes de las debisones de casa. Ou las sobras, que agora éran demanda, éran lhebadas i aporbeitadas para algue sanja nua baixa alhagadiça. Porque you inda acarretei al lhombo muitos cestos de xeixos para eilhas. Mas ls bezinos, ora que puodes, ora que nun puodes, i assi se fizo ua guerra antre eilhes.
Chegada la guarda apuis de ber que era por aqueilha quemenéncia, que para nada serbie, staba agora a ser l brugo dua anteima. L Samartineiro, home sabido, se calha por ser Mirandés, porque cousas assi le passában pulas manos to ls dies, porque la sue porfisson ye asparcida a la de ls sacristanos, sáben quaije tanto cumo ls curas. Yá nua, nun de home de farda nien d’outoridade, mas si de home que quier todos d'a bien, chamou-los daparte, deixando las ties i la moçada de l juntouro de fuora i bira-se pa ls dous i diç-le:
Dai las manos, i d'a pronto, “anton bós an Zenízio yá sodes tan poucos i mesmo assi inda andais cun anteimas”.
Ye assi cun estas bibéncias i rialidades, que you gusto de fazer estes testos.

Al screbir stou a partilhar.
I you questumo dezir, se nun me mándan calhar quando falo de la mie tierra i de las mies gientes, nun sou capaç de me calhar.



Este retrato ye bien al meio de l'aldé de Zenízio, alhá se bei la Capielha de Santa Cruç, cumo bedes nun se bei biba alma, cumo you gustaba de amostrar un de ls anhos trinta de l seclo datrás, pula cierta staba bien cfrente, se calha cun muitos garoticos, jogando la belharda ou correndo cul arco i la gancheta.


11/01/08

Eirrata



Assumir ls erros ye siempre defícel, mas ye amportante. Ye, portanto, neçairo eimendar l erro que cometi onte, al screbir l post subre la pieça Miedo Azul.
La pieça assenta na cuonta Barba Azul de Charles Perrault. Nun sei se fui por haber tamien ua berson de ls armanos Grimm, se fui por haber falado antes ne ls "Irmãos Catita", acabei por screbir que la cuonta yera de ls armanos Perrault (l suonho tamien nun ajudou). Pul anganho, pido çculpa als lheitores.


MIRANDA DE L DOURO

Armada, zde nuoba pa la guierra,
Tan anclemente i frie te fazieran
Que fulmineste, assi ponendo por tierra
A quantos pula fuorça te quegiran.

I quien antrar ousasse pul Douro
Ou pul oeste ou sul ou pul norte,
Fuosse romano, godo ou fuosse mouro,
Pagaba la ousadia cun la muorte.

Las tues danças son remeniscéncias
Dessas guerras longínquas que crioran,
Cun delor i sangre i místicas eisséncias,
La Pátria que ls antigos mos lhegoran.

Ó Miranda de l Douro, melodie
De la cançon mais romántica de la bida,
Feita de lhuç i suonho e de poesie,
De ua alborada outrora eiqui nacida.

Ancanta-me l bibrar de ls pauliteiros,
Tues hounricas, de hounras i mercés,
Tues gaitas de foles, tous pandeiros
I l jeito de falar l mirandés.

Todo me marabilha an ti, Miranda,
Zde l campo a la cidade, a la reduondeza,
Ls questumes de l pobo, cuomo l anda
L modo de bestir a la mirandesa.

Guosto de ti, Miranda, tal qual yés,
Mie pupila, mie frole agreste,
Franca i sincera de la cabeça ls pies
I seres de l nordeste la mais nordeste.

Por ti passou aqueilha bela anfanta
Que benira alhá de las tierras de Aragon,
Que alén de ser rainha fuora santa,
Eilha que transformou an rosas pan.

Dize-se que inda agora, cuomo anton,
Santa Isabel, an nuites de lhuar,
Spalha rosas que transforma an pan
Als probes que bagueian sien un lar

Al destas cousas tener coincimento,
Antendi la rezon que l pobo ten
L don de amar i dar acuolhimiento,
Fazer bien i sien oulhar a quien.

I por que la tradiçon assi l manda,
Nun permitades que un die l mirandés
Se deixe de falar, que you baia a Miranda
I tenga de te oubir an pertués.

Extracto de un poema do libro “Relíquias do Nordeste Transmontano” de Cláudio Amílcar Carneiro (de Chacim).

10/01/08

Miedo Azul



L Maxime ye un bar/cabaret de Manuel João Vieira (bocalista de la banda Ena Pá 2000 i de ls Irmãos Catita i antigo candidato de risa a Persidente de la República). Zde que ten nuoba geréncia, l cabaret Maxime ten-se metido por ua porgramaçon diberseficada, cun cuncertos, grabaçones de porgramas de telbison cumo l Sempre em Pé (terças na 2:, apersentaçon de Luís Filipe Borges) i spectáculos de strip-tease na nuite de Cunselada. Mais diberseficado que isto, solo tenendo ua pieça de triato specialmente cuncebida para ninos.
Ye isso que acuntecerá a partir de l próssimo die 13. L spectáculo chama-se "Miedo Azul" i ye ua adaptaçon de la cuonta Barba Azul de ls armanos Perrault. La ancenaçon i la anterpretaçon son de José Caldas, ancenador cunceituado que yá ganhou bários prémios i fundador da Associaçon Quinta Parede, que ten zambolbido atebidades de triato an scuolas.
Subre l triato nas scuolas, salirá die 13 a las 17 horas, l lhibro Teatro e Educação Transgressões Disciplinares de Natércia Pacheco, José Caldas i Manuela Terrasêca. La lhibro será apresentado pur Rui Zink.
Más anformaçones an: http://www.chapeuvoador.com/.


lheitura de poemas


Por acasion de l salimiento de l lhibro O que resta do dia, antologia de poesia e prosa de Judith Herzberg, traduçon de Ana Maria Carvalho Lemmens, eiditado pula Cavalo de Ferro, Jorge Silva Melo lerá poemas de la outora, na perséncia de la mesma, ne l próximo die 14 pulas 18:30, na Culturgest. La antrada ye lhibre, ne l lhemite de ls lhugares çponibles (debe de lhebantar-se ua seinha, trinta minutos antes). Más anformaçones aqui: http://www.culturgest.pt/actual/herzberg.html


09/01/08

Rosquilhas

ROSQUILHAS: bolhos caractelísticos mirandeses, cul feitiu de argolhas.




L que ye perciso pa las fazer:

  • 250 (duzientas i cinquenta) g d’açucre
  • 500 (quenhientas) g de farina
  • 2,5 (dous i meio) dl d’azeite
  • ½ (meia) colher de sopa d’unto.
  • ½ (meia) colher de caldo de manteiga
  • 4 (quatro) uobos
  • ½ (meio) cáleç d’augardiente
  • ½ (meia) colher de caldo de bicarbonato


La sue purparaçon:

- Bater ls uobos cul açucre, ajuntando la farina, yá bien penheirada mais l bicarbonato, l’augardiente i ls untos (gorduras).

- Ajuntar todo mui bien.

- Stende-se la massa an rolhos cul tamanho de meio palmo de lhargo, anrolando-los apuis cul feitiu de argolhas.

Pon-se a cozer ne l forno de lheinha, yá caliente.


Boca de l forno

07/01/08

Pertual, Pertual

Tubiste giente de muita coraige
I acraditeste na tue mensaige
Fuste ganhando terreno
I fuste perdendo la mimória
Yá tenies mei mundo na mano
Quejiste amponer la tue relegion
I acabeste por perder la lhibardade
A camino de la glória

Ai Pertual, Pertual
De que ye que stás a spera?
Tenes un pie nua galera
I outro ne l fondo de l mar
Ai Pertual, Pertual
Anquanto quedares a spera
Naide te puode ajudar

Tubiste muita carta para bater
Quien joga ten de daprender a perder
Que la suorte nunca ben sola
Quando bate a la nuossa puorta
Sbanjeste muita bida nas apostas
I agora trais l zgusto a las cuostas
Nun se puode star dreito
Quando se ten la spina tuorta

Ai Pertual, Pertual
De que ye que stás a spera?
Tienes un pie nua galera
I otro ne l fondo de l mar
Ai Pertual, Pertual
Anquanto quedares a spera
Naide te puode ajudar

Faziste ciegos de quien uolhos tenie
Quejiste poner todo mundo na lhinha
Troqueste l'alma i l coraçon
Pula punta de tues lhanças
Çfameste quien berdades dezie
Cunfundiste amor cun pornografie
I apuis perdiste l gusto
De jogar culs tous ninos

Ai Pertual, Pertual
De que ye que stás à spera?
Tenes un pie nua galera
I outro ne l fondo de l mar
Ai Pertual, Pertual
Anquanto quedares a spera
Naide te puode ajudar

Ai Pertual, Pertual
De que ye que stás à spera?
Tenes un pie nua galera
I outro ne l fondo de l mar
Ai ,Pertual, Pertual
Anquanto quedares a spera
Naide te puode ajudar

Jorge Palma



[An pertués:

Portugal, Portugal

Tiveste gente de muita coragem
E acreditaste na tua mensagem
Foste ganhando terreno
E foste perdendo a memória
Já tinhas meio mundo na mão
Quiseste impor a tua religião
E acabaste por perder a liberdade
A caminho da glória

Ai, Portugal, Portugal
De que é que tu estás à espera?
Tens um pé numa galera
E outro no fundo do mar
Ai, Portugal, Portugal
Enquanto ficares à espera
Ninguém te pode ajudar

Tiveste muita carta para bater
Quem joga deve aprender a perder
Que a sorte nunca vem só
Quando bate à nossa porta
Esbanjaste muita vida nas apostas
E agora trazes o desgosto às costas
Não se pode estar direito
Quando se tem a espinha torta

Ai, Portugal, Portugal
De que é que tu estás à espera?
Tens um pé numa galera
E outro no fundo do mar
Ai, Portugal, Portugal
Enquanto ficares à espera
Ninguém te pode ajudar

Fizeste cegos de quem olhos tinha
Quiseste pôr toda a gente na linha
Trocaste a alma e o coração
Pela ponta das tuas lanças
Difamaste quem verdades dizia
Confundiste amor com pornografia
E depois perdeste o gosto
De brincar com as tuas crianças

Ai, Portugal, Portugal
De que é que tu estás à espera?
Tens um pé numa galera
E outro no fundo do mar
Ai, Portugal, Portugal
Enquanto ficares à espera
Ninguém te pode ajudar

Ai, Portugal, Portugal
De que é que tu estás à espera?
Tens um pé numa galera
E outro no fundo do mar
Ai, Portugal, Portugal
Enquanto ficares à espera
Ninguém te pode ajudar.]

Die de Reis


L ramo ne l Sagrado i camino de la Casa de l Pobo


Onte fui Die de Reis. Ls Reis an San Pedro ténen ua fiesta mi animada.
Ampeça uns dies antes, cun ua dúzia de ties que se ajúntan nun forno, a cumbite de ls mordomos, para fazer ls Roscos. You nun bos puodo dar la receita, que nun la sei, mas si sei que nunca ye serbiço para menos de un die i que lhieba siempre para riba de uas uitenta dúzias de uobos. Las ties fáien L Ramo – que son ls roscos armados nun aparato própio apegado a ua mesa – i lhieban-lo para la eigreija.
Apuis, ls mordomos ban por todas las casas a cumbidar las pessonas para la fiesta de las Claras que se fai na Sesta antes de ls Reis.
An las Claras, ls mordomos ouferécen bino i antremoços – i cigarros!, mirai se quien manda l sabe - para quien quejir i dan a porbar ls roscos. Hai siempre música i bailarote fuorte. Scusado será dezir que cun bino i antremoços de graça, la cousa nunca acaba cedo nien naide bai para casa cun sede. L padre diç que le cháman Claras, por bias de tener a ber cun claridade, camino para la lhuç. Cada un queda naquilho que le parece!
Ne l Die de Reis bamos anton a beijar outra beç l Nino i, a la salida de missa, apuis de arrematar las prendas de l Nino – l denheiro ye para la fiesta – arremata-se tamien l Ramo. Para ls solteiros ou para ls casados. Se la arremataçon fur de arreda queixo, ua acumparança, cumo tal, se ls solteiros l arrematáren por três mil ouros de arreda queixo, apuis solo eilhes ye que ténen l dreito de quemer roscos. Apuis de pagáren ls trés mil ouros, stá buono de ber.
Se nun fur de arreda queixo, l Ramo bai para la Casa de l Pobo, debide-se an quenhones i cada pessona bai a mercar l sou quenhon, ou quenhones, cunsante la deboçon. Ou cunsante la gana que tubir de Roscos.
Dezi anton bós agora se yera qualquiera rapaç de treceira classe que fazie ua redaçon tan bien fazida, cun todo tan bien splicadinho!
Se nunca porbestes ls Roscos, nun sabeis l que ye buono. Cun ua copica de aniç ou de licor, ah rapazes, anté ls caneiros se ban trás deilhes.

06/01/08

Un projecto cunsistente pa la Cultura an Pertual


Isabel Pires de Lima, la Menistra de la Cultura, yá fui acusada de nun participar an muitos eibentos culturales (por eisemplo, nas comemoraçones de l centenairo de Miguel Torga). Bendo bien, eilha ye ua ministra ousente, mas nun debemos de cinsurá-la por isso. Na berdade, qualquiera eibento cultural que nun tenga la sua perséncia ten muito más probablidades de correr bien. You yá oubi la tie a çaçamelar - perdon, a çcursar - i mesmo ne ls dies de hoije, ye difícele ancuntrar alguien tan repetitibo i cun un çcurso tan baziu. You yá la bie a chegar atrasada a un spectaclo de dança i a passar l tiempo todo a bexanar cun un amigo. Por haber çpedido giente cun mérito i pruobas dadas de l Triato D. Maria II, de l San Carlos, de l Museu de Arte Antiga i de otros sítios, para arranjar ampregos a amigos, tamien nun abona a sou fabor.

Ben este zabafo a perpósito dua petiçon que stá na anternete, a pedir al purmeiro menistro que se preocupe an tener un porjecto de cultura cunsistente an Pertual i que sustitua la atual menistra por alguien que puoda cumprir esse porjeto. Cuncordo que esta menistra nun sirbe, só nun sei até que punto l Manuel Maria Carrilho tenie ua bison assi tan antressante, como ye referido na petiçon. Mas, cunfesso que na altura andaba un cachico çtraído de la política i pior que esta menistra, el nun debe de haber sido. You bou a assinar. Se teneis curjidade, podeis cunsultar la petiçon aqui: http://www.petitiononline.com/upcpcp/petition.html.

Claro que nun sei se essa petiçon tenerá algun eifeito, yá que José Çocras yé zmasiado teimoso i solo faç l que le dá la gana. I la berdade ye que el nun puode mudar de menistros, porque nun ten menistros. Solo ten "palos mandados", pessonas sin spina, que se lhemitan a cumprir las sues ordes i dízen uas baboseiras de beç an quando. Mas mais bal fazer petiçones i manifestaçones, inda que de pouco puodan serbir, que quedar calhado i andifrente a ber ls camboios a passar.

Pertual percisa de un porjecto de cultura cunsistente. Quando lo tenerá?

Falar ou nun falar mirandés




A mi gusta-me de ler ls comentairos que ls outros fázen al que scribo, i tamien de ler ls que son feitos als outros scritores, por todos ls que eiqui bénen. Tamien ls fago, se calha menos que ls demais, mas nun l lhebeis a mal, nun ye por nada, talbeç seia mais forreta. Ls comantairos, para mi, son todos cumo achegas, cumo migas pa l miu caldo, animadores i quantas bezes se rebélan ampúrrios para screbir mais. You astrebie-me a dezir que son l respirar de l que scribo. I assi i todo ténen la funçon de quedar a saber que son lidos i l’oupenion de quien ls lei.
Algues dies datrás, poucochicos, fui-me feito un comentairo que ye bien rebelador de l que bou a dezir.
-Screbi you subre la spráncia que me dan ls alunos de mirandés de l Agrupamiento Bertical de Scuolas de Miranda de l Douro, que l mais deilhes, stan pula purmeira beç a meter un marco an sue bida cumo scritores bilhingues. Todo esso cuntina berdade, mas l comentador, pessona siempre lista an todo l que se fai na lhéngua mirandesa, dezie-me:
-Ye bien dito l que dizes, mas hai muito que fazer por essa mocidade que quier daprender i screbir, porque son scassas las bezes que la fala, culs outros, culs sous, cula quemunidade mirandesa. Que nós podemos dar siempre ua upa.
Cumo you antendi este sentir, i me dei de cuonta! Porque tamien you perteneço a ua Associaçon Cultural i Recreatiba que se chama Nial de la Boubielha i ende esso acuntece. Somos ua quemunidade de mirandeses, (Zeniziense, decendientes i muitos cunterráneos) cun fuortes lhigaçones antre todos i la nuossa aldé cumo poucas por esse mundo afuora.
Nun bou a craticar, dezir mal, nien a caçuar, l que bou a dezir ye que tamien nós quando mos ajuntamos ne ls magosto, fiestas, bacances, jogos, cuntatos pul telfone, eimeiles, scassas bezes ousamos la fala l la scrita an mirandés. Ye causo para fazer ua reflexon.
Anton ls que alhá nacimos, la daprendimos de garotos, la sabemos falar, uns bien outros menos bien, ye deber nuosso ousá-la siempre que se puoda ousar. I nesses ambentos, nesses cachicos stá alhá todo l que ye perciso para la puxar acá parriba. Nun se fai por miedo ou bergonha!? Mas bergonhoso será se nun fazemos todo, i un die por culpa nuossa eilha nun bibir. Ye deber nuosso fazer, ye un deber que tenemos que prestar al mirandés. Ua lhéngua, nun bonda studá-la, ten que ser screbida i falada
Nun sei se queda bien, ou se todos stan d’acuordo, mas deixo un zafio, a todos ls associados de l’Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha, que an todo l que fazirmos, l mirandés seia la lhéngua falada i an mirandés siempre scríbamos. Cuido que mesmo aqueilhes que nun la daprendírun i que cun nós cumbíben nesses momientos ban a gustar. Amouchando-la, nun speremos un agabon.


05/01/08

1984




Hai dies, Tortulhas falou subre dues obras de George Orwell: Animal Farm i 1984. You nun conheço bien la prumeira, mas bou a falar un pouco de la segunda. Nun que querga fazer ua refleçon mui eisoustiba, quiero solo acrecentar algues cousas. Eisiste ua adaptaçon para cinema, cul mesmo títalo, filmada eisatamente en 1984 (ne ls sítios adonde se haberie passado la stória cuntada pul lhibro) por Michael Radford. La adaptaçon nun ye 100% fiél, mas l filme agarra bien la atmosfera de l lhibro i las repersentaçones son credibles (para ber ls prémios ganhos, podeis cunsultar esta páigina: http://www.imdb.com/title/tt0087803/awards).


Quando l lhibro foi publicado, George Orwell negou algues anterpretaçones que del se fazírun: l lhibro nun yera ua série de prebisones apocalíticas pa als anhos 80, yera ua sátira contra l stanilismo, tal cumo Animal Farm. De fato, l Big Brohter faç an parte lhembrar Staline, acraditar an Deus yera bedado, l Partido cuntrolaba todo, l Stado cuntrolaba la porduçon i probocaba scassidade de muitos perdutos i todos se trátan por Brother (l xefe tenerie de se chamar Big Brother).


Mas por que será que Orwell le quiç chamar 1984 i nun "1983" ó "1985"? Apuis de muito pensar, cunstruí ua teoria: l lhibro foi publicado an 1948 i chama-se 1984, porque 84 ye 48 al cuntrairo. Feliçmente, la cunsulta de un lhibro sobre lhiteratura beio a cunfirmar la mie teorie.


Porfecie ó nó, bal la pena refletir subre la obra. Hoije talbeç las refréncias al stalinismo nun séian tan claras, i puodamos ler la obra como ua crítica a las ditaduras an giral. Las prencipales formas de manipulaçon yeran la outelisaçon de un pensamiento único repetido bezes sien cunta an todos ls cungressos i an bárias pantalhas que stában na rue i andentro de las casas, la ambençon de ua lhéngua nuoba i l controlo de l passado. Eisistien pessonas cul trabalho de eimendar ls jornales de l passado, reambentando las prebisones de l Big Brother ó apagando las refréncias a pessonas que "habien deixado de eisistir" (quando ua pessona yera muorta por orde de l gobierno, ls otros deixában de falar neilha i todo l sou passado yera apagado, como se nunca houbira nacido). Las pessonas daprendien zde pequeinhas que L Big Brother siempre habie eisistido i siempre eisistirá. L gobierno acraditaba que, cuntrolando l passado, cuntrolaba l feturo. Cuntrolando l pensamiento, cuntrolaba ls cidadanos.


Hoije bibimos an democracie, mas ls políticos cuntínan a tener necessidade de mos manipular (talbeç até mais). Las lhénguas son pouco balorizadas i la mimória inda l ye menos. Cultiba-se a modo ua amnésia coletiba, las pessoas squécen l passado reciente con ua facelidade zarmante. Tamien nun se puode dezir que séiamos un pobo que conheça bien la sue stória. 1984 faç-me pensar subre la amportança de la Stória i de las lhénguas na formaçon de ls andibíduos i de l pensamiento. Hoije, ls políticos parecen pouco antressados an cultibar la mimória i l pensamiento i talbeç seia por esso que L Menistério de la Eiducação aposta cada beç menos ne l ansino de las deciplinas de lhénguas, stória, filosofie ó artes.


04/01/08

Parabienes als Alunos de Mirandés

*



Yá neste spácio, spessas bezes, tengo screbido subre ninos, ninas, rapazes, rapazas, moços dun modo giral. Porque me gusta, porque ls mius afazeres ne l die a die (porfissional) stan bien lhiados a eilhes. Ye causo para dezir, la panadeira anda siempre anfarinada porque la sue bida ye penheirar la farina, assi m’acuntece a mi.
Mas desta beç cuidei por bien nun deixar passar l’ouportunidade de falar de ls jobes, de l Agrupamiento Bertical de Scuolas de Miranda de l Douro. Para dar ls mius parabienes (ajunto pa ls sous porsores) pulas Buonas Fiestas que screbírun i l Jornal Nordeste las publicou.
Para agradecer la alegrie i sastifaçon que me dan las sues mensaiges. Para l dezir que anquanto las leio ben-me un sabor doce, un sabor bien special, chegando a poner la mie eimaginaçon ne l miu tiempo dantes.
Ls sous deseios i teçtemunhos, benindo de adonde bénen, sinceros i puros ténen un balor tan taludo que nun hai pareilho, para mi que fui nino adonde eilhes l son hoije, nun habie melhor presente para me oufrecer. L mui oubrigado ye pouca cousa, las mies palabras de agradecimiento son pequeinhas para tamanho feito, taluda obra.
Cuido que l mais destes rapazes i rapazas quando scríben na nuossa lhéngua mai (mirandés) al sou teçtemunho stan a meter, poner un marco an sue bida de scritores bilhingues i a deixar l purmeiro punto cumo çfensores dua cultura milenar. Stan a dezir-mos a nós i dar la mensaige a la houmanidade que este património cultural ten ne l feturo giente que del nun se bai a squecer i que puode cuntar cun eilhes pa l falar i screbir.
Este jobes de l Agrupamiento Bertical de Scuolas de Miranda de l Douro cula sue partecipaçon i studo de la lhéngua mirandesa, stan assi a lhoubar i dar l reconhecimiento tan merecido al ambestigador José Leite de Vasconcellos, neste anho an que se comemóran ls ciento i ciquenta anhos de l sou nacimiento (1858).
Ye neilhes que stá la nuossa maior spráncia de la cuntinidade, de l feturo ser melhor an todo i an special cumo mirandeses i la nuossa lhéngua. You miro para estes jobes cumo mira un pelegrino quando fai ua lharga jornada ne l rechino de l berano, chenico de sede i la sue fé se bira pa l’auga dua fuonte. Quando s’arrima a la fuonte i bei que inda mana i ten auga, nel medra, renuoba-se la fé de la jornada ser ua bitória.
Para todos bós, que l anho 2008 seia un anho cheno de todo l que mais deseais.