31/12/11

Bun anho de 2012


para toda la quadrilha, que ten mantenido este blogue cumo ua de las percipales refréncias de l mirandés screbido na anternete i para todos ls que porqui ban passando, solo lendo ou tamien comentando, para todo mundo deseio un bun anho de 2012 i que l nuosso blogue se cuntine a zambolber i la quadrilha nun deixe de crecer: assi, poderemos cuntinar a dar la nuossa houmilde, mas siempre cuntina upa a la nuossa lhéngua, siempre bielha i cada beç mais nuoba; a la sue moda, este blogue yá faç parte de la stória moderna de la nuossa lhéngua i por esso ye ua honra pertencer a esta grande quadrilha.
Abraço arrochado i bun anho para todas(os) i cada ua/un.
Amadeu Ferreira







L suonho (cuncurso)


1. Iba cunsemido. Habien salido de l pobo inda cun de nuite, i para alhá daquel ser un caminho que nun coincie i por adonde nunca habie passado, ls modos de ls companheiros de biaige nun le agradában nada: calhados, cismáticos, l home delantre a puxar l’arriata, i la tie atrás, cun ua bardasquica dun galho cun que le iba dando ne ls quartos donde an onde, nien palabra habien soltado çque habien salido de l pobo. Más a más, la cuosta que íban chubindo agora ampinaba-se i yá le custaba a angarrar culas sues piernas cada beç más brandas i bambas. Resfolhegaba i l bafo que le salie de ls narizes formaba nubres que se çfazien sien rastro. Un frio de rachar fragas, que ponie l camino arresbaladiço cula carambina que nun habie zaparcido de ls cachos adonde nun batie l sol i que l podie fazer atupinar a cada nuoba chancada.
Yá nun iba para nuobo. Anhos i anhos, siempre cul mesmo duonho, ua bida de canseiras i trabalhos, a acarretar dun lhado par’outro, dies i dies de nabego, barriga quando nó chena, remediada, graças a Dius, mas sien grandes grácias nien rasgos, tirando-se un agrado de la duonha de beç an quando, ua manada de grano solo para el, ua festica ne l cachaço, cousa pouca i sien zmandos; las grácias de l filho quando era garoto i, de l duonho, trabalho i uas porradas certeiras por to ls serbiços mal fazidos, a la par de l quemer que chegasse para ir bibindo.
I aquel ferron que nun se le tiraba de l santido. L burro nuobo, l burro que sou amo habie trazido para la corte, un burro na fuorça de la mocidade al lhado del na manjedoura. Muito serbiço haberie que fazer para ser perciso dous burros!, quando el mesmo habie dado siempre cunta de l recado. Pus más balie que houbírun traído l burro nuobo, que bun cuorpo tenie, para aquel carreto tan loinge i que nun habie maneira de ber quei iba a tener que alhumbeirar para casa na buolta.

2. Agradeciu bien quando parórun nun çcampado, yá zbiados de l camino, cerca de dues ó trés carbalheiras que anfeitában la borda daqueilhas paredes. Yá daba la cera bien barata, apuis de la caminada, que le fazie tembrar las piernas i resfolhegar l fuolhe de la caixa. Nada que se acumparasse a quando era nuobo, que nun habie cuosta nien lhadeira que l atermantassen, por taluda que fura la carga; quando le daba uas trepas balientes a las burrancas nuobas que acaçaba pul termo, a mordé-las ne l cachaço, a sentir l biento i l sol a berdascá-le l lhombo. Isso ye que era bida, i nó esta tristeza de ser un poldras que nun arrastraba las patas, por çcargado que fura.
Mas, afinal, quei diabos habien ido eilhi a fazer? Un çcampado, nun se bie un germo, nun habie nada que le puníssen anriba l lhombo. Cun un friu daqueilhes, a la purmanhana cedo, ua caminada assi para loinge, para l meio de nada, buona ambaixada nun habie de ser.
L home dou-le l’arriata a la tie i puso-se an zlhado del. L’ama falou-le a mod’ameroso i fizo-le uas festicas ne l cachaço i ne ls narizes, mas an beç de l assossegar solo l alberotou más l sprito. Quei stában eilhi a fazer? Que trejeitos éran aqueilhes que le dában aqueilhas quelobrinas na spina?
Mei de sgueilha, biu que l home staba a purparar ua ouparaçon qualquiera. La tie zanrebulhaba un farrapo de l bolso de l mandil i cuntinaba a fazé-le fiestas, agora culs uolhos rasos de auga.
-       Çpacha-te cun isso!
-       Nun chores mulhier. Chorar mas ye por ua alma de giente! Stá tan podre que nien ls ciganos le pégan. Ye melhor assi do que séian ls lhobos a dar cabo del.
Nun antandie las palabras, mas mesmo antes de l’ama l’ampeçar a atar l farrapo als uolhos, biu relhuzir la fuolha de ua nabalhota na mano de l home. Cumo un relhistro, fizo-se claro ne l sou antandimiento animal. Anton era isso! Ua muorte mesericordiosa para paga de ua bida anteira de trabalho i serbidon. Tirar l tropeço de casa antes que la belhice i la falta de fuorça le fazíssen más strobilho do que yá era. Cumo era admirable la gratidon houmana!
Nó! Antes ls caneiros de un lhobo sfamiado, que l fierro friu i traiçoneiro de l amo mal agradecido. De un tiron, soltou l’arriata de las manos afrouxadas de l’ama i scapou a fugir, nun scatrapolhar torpe i trubio, sien tino i ciego de ganas de bibir. La bida que l própio amo le querie negar.
3. Nun daba fé de quantos dies i nuites andaba yá por aqueilhes termos, a scundé-se de bichos i giente, zbiando-se de pobos i caminos, a rapar ls fenascos que ancuntraba i mal chegában para le aguantar la pouca chicha que le mantenie ls uossos juntos andrento de l saco de l çamarro. Frius i fames cumo dies, al Dius dará a bagamundiar puls montes, tenie bien cierto que se iba arrumando al fin i fazie las cuontas de arremate. Nun habie tenido ua bida mi mala, nada de luxos, mas inda assi remediado, a poder de muito trabalho, claro, mas adonde hai nada que pague la palha cierta na manjedoura al fin de l die? Nun fura la redadeira çfaçateç de sou amo i nun haberie rezones para muita queixa. Benie-le muita beç a la lhembráncia la mocidade, ls retouços culas burrancas puls lhameiros, l scatrapolhar a la suolta por caminos i prainadas cul biento i l sol a berdascá-le l lhombo, l retesar ls musclos quando era perciso fazer ber cumo se puxaba ua carga al cimo... passaiges que agora nun éran más que ua lhembráncia doce.
 Al treceiro die sien sequiera achar un ranqueirico de yerba para quemer, la fame ampurrou-lo para cerca de un pobico pequeinho adonde nun tubo coraige de antrar. Sien dar tino de l que fazie, anfunisgou-se para andrento de un buraco ambaixo uas peinhas, a modo corriça cun algua palha ne l chano i tumbou-se al fondo acontra las fragas, sien se dar de cuonta que ne l outro canto staba ua baca a mirar para el cun uolhos grandes i mansos.
Sentiu un friu que nun era l de la nuite a arrepassá-le ls uossos. Tenie pena de nun haber fazido parte de nada strourdinário i formidable durante to la sue bida, custaba-le que an menos que nada yá nun sobrasse lhembráncia daquel burro na stória de l mundo.
4. Deixou tumbar la cabeça anriba la palha cula lhembrancia de la duonha a chamá-lo anquanto el fugie trás de ua burranca pulas eiras de l sou pobo, lhembrou-se-le l filho de ls duonhos i l brincote que fazien nas eiras i ne l curral; sonhou cula corte caliente de palha i stierco nas nuites de ambierno, sonhou cula yerba fresca de ls lhameiros i l’auga que relhuzie prateada puls rigueiros, ó aquel relhampo friu era de la fuolha de la nabalhota de l duonho?... ambaranhórun-se-le ls suonhos i la rialidade i biu ancher la corriça de giente i de ua lhuç caliente que le apartaba l friu de ls uossos; biu streilhas, anjos, reis i pastores armanados de zinolhos delantre de un Nino znudo i deitado na palha als sous narizes, que se calcie cul sou bafo agora caliente i l miraba culs uolhos de l filho de sous amos; un Nino que scapou cun el a scatrapolhar pul aire poriba de cabeços i prainadas, arrepassando las nubres que le fazien fiestas amerosas, anquanto l Nino se agarraba al sou cachaço cuas risadas que le fazien renacer la sangre de la mocidade nas benas.
Sentie-se agora anchoquecido d’ua alegrie çcunhecida i nun era yá capaç de çtrinçar la frunteira antre suonho i rialidade, mas dua cousa l sou anstinto animal staba cierto quando ancostou outra beç la cabeça a la palha de l chano i cerrou ls uolhos nua drumideira doce: habie fazido parte de ua cuonta stroudinária i marabelhosa; durante muito tiempo aquel burro habie de quedar na lhembráncia de l mundo.

***** Feliç Anho Nuobo *****





Buôno Anho

2012

Que grande bentaneira a l´antrada
parece que pulhi fuora nun se bei quaije nada
You que cuidaba que se iba abrir ua rodeira lharga
beio ua caleija apertadica, chena de regubiuras

Que penhascal ye aquel ne l sitio de l miu praino?
Qu´amboras me traem ls uolhos de l´ ancerteza?
Que lonjura de rábia me quier assigurar más alhá?

Nó, nun bou por ende, cumo l poeta dezie
Quiero ber l´outro mirar, l´outra alegrie
L feturo reimbentado que you leio, si
Ne l mirar dun nino que joga sien miedo
Al ampeço de l´anho, al ampeço de la bida
Fazendo sou própio camino.

Teresa Almeida 31.12.2011

30/12/11

Páixaro d´ alas feridas II


Páixaros que andais pulas nubres
dezi-me que tiempo stá ende!
Mui loinge ando you
i de tan acupada andar
nien me dá para eimaginar
que tiempo fazerá porende!


An bolos altos chubis
i you nien chego a sbolaciar!
Tengo ls pies presos ne l chano
i la cabeça a antrubiar.


Dezi-me se hai cinta
de la raposa a relhampar,
dezi-me se hai gotas d´ourbalho
cun que me puoda molhar.


Dezi-me s´ende haberá
ua nubre adonde me deitar
alba que nien roupa lhabada
a la berdura a abranquiar.
Tengo ua nubre tan scura
adonde nun sou capaç
nien de drumir nien çcansar.


Páixaros que bolais ne l cielo
lhebai-me pal pie de bós
que yá se me çqueciu l bolar!



29/12/11

28 de Dezembro de 1895


Yá stou un cachico atrasado para assinalar l' efeméride, mas inda assí, bale la pena fazé-lo. A 28 de Dezembro de 1895, ls armanos Auguste i Louis Lumière amostrórun l cinematógrafo i  l purmeiro filme ne l Grand Café, an Paris.

Ls armanos pensában que l cinema serie ua moda pouco duradoura. Feliçmiente nun tenien rezon. 


Eiqui bos deixo l purmeiro filme de la Stória de l Cinema.


28/12/11

Suonhos

(cuonta a cuncurso-3)

Sonhei que na pastelarie mais próssima de la mie casa stában a bender suonhos que trasmitian a quien ls comisse un super-poder, l poder de cuntribuir pa la melhorie de la bida an to l mundo.

Para esso, tenerie de scolher un de ls dous: ó suonhos de cenoura ó suonhos de bóbeda. Passo a splicar: a quien comisse suonhos de cenoura serien dados ls poderes para acabar cul zamprego, cula fame, cula delinquéncia, cula bioléncia, cula droga, …, cun todo l qu'hai de malo ne l mundo. A quien comisse ls suonhos de bóbeda, serien dados ls poderes para zambolber nas pessonas la paç, la justícia, l perdon, la bondade, la generosidade, la fraternidade, la sperança, l'alegrie …, cun todo l qu'hai de buono ne l mundo.

Pensei i refleti lhongamente (a sonhar), ne l tipo de suonho que deberie scolher i berifiquei que, se comisse suonhos de cenoura tenie mui que fazer para acabar cun todo l qu'hai de malo ne l mundo i anté cunsidrei qu'aqueilho que tenerie poder para fazer era l mais urgente ne l mundo, mais necessairo de l que zambolber nas pessonas todo l qu'hai de buono, se scolhisse ls suonhos de bóbeda.

Anterroguei-me, (cuntinando a sonhar):
- Mas será buono pa las pessonas acabar cun todo l qu'hai de malo ne l mundo?
- Haberie algua garantie de que las pessonas se sentissen mais felizes?
- Acabar cun to l tipo de malinas trarie felicidade a las pessonas?

Nesta lhonga reflexon (sonhando) lhembrei-me de pessonas que ténen todo aqueilho que se puode desear, na sue cultura i cuntesto social, i que son anfelizes. Pensei que nun ye l mui que tenemos que mos torna felizes, mas si l que fazemos cul que tenemos. Tamien pensei (sonhando) que nun ye l que mos acuntece que mos trai felicidade, mas la forma cumo acuntece.

Cuntinei a pensar sonhando, qu'acabar cun todo l qu'hai de malo ne l mundo podie tener balor pa la subrebibéncia, mas zambolbendo nas pessonas todo l qu'hai de buono ne l mundo ye que se alcançarie la melhor culidade de bida, i anterroguei-me outra beç, (cuntinando a sonhar):
- Será que ls dous tipos de suonhos seran necessairos pa l mundo?
- Será que ls dous tipos de suonhos cuntribuen pa l bien-star i la felicidade de las pessonas?

Depuis d'outra lhonga reflexon (sonhando) scolhi comer ls suonhos de bóbeda, culs poderes para zambolber nas pessonas la paç, la justícia, l perdon, la bondade, la generosidade, la fraternidade, la sperança, l'alegrie …, cun todo l qu'hai de buono ne l mundo.

I assi percurarei comer suonhos de bóbeda, por bós, por todos, para qu'hoije, manhana i siempre cuntine a ajudar a zambolber nas pessonas todo l qu'hai de buono ne l mundo.

Leonardo Antão

26/12/11

Que Natal? Si, que Natal?

Que Natal
Para ti, sin trabalho,
Para ti, sin casa,
Para ti, sin salude,
Para ti, rejeitado de ls cuncursos a amprego,
Para ti, marginalizado?

Que Natal
Para ti, sin lhei que te proteija,
Sin família que te caleça,
Sin Gobierno que t'olhe,
Sin naide que t'acuolhe?

Que Natal
Para ti, ampurrado pa la delinquéncia,
Pa la droga,
Pa l spital,
Pa la prison?

Que Natal? Si, que Natal?
Este que nós festejámos,
Que nós ambentamos,
Ye l tou, ye para ti?
Nó! Este Natal, nun ye l nuosso Natal.

Este Natal serie para ti,
para mi,
para todos,
se hoije,
manhana,
i siempre,
bibissemos la fraternidade,
l'alegrie,
la paç,
i la houmildade.

Alma de nino

cuonta para cuncurso



Nun se soltan las palabras que gorgulhan ne l caldeiron de las mimórias. Stala l racho ressequido çtruindo-se nas chamas que l ban tragando. Lhiberta-se la calor que lo abrasa i an brasas se bai tornando. Cinza i pó lo spera. Neste acunchego de lhume an nuite de Natal, depuis de missa de l Galho, que galho yá nun canta an siléncios de madrugada porque galhos nun hai an capoeiras de aldé. La calor que me calece las manos, amolece l'alma i arrolha l coraçon, deixa-me seguir na biaige de mimórias. Meias grossas feitas por manos de fada deixan correr-te çcalço a pousar ne l murilho l çapatico. L murilho: palos yá nun seguraba i cinza muralhaba. L çapatico, las botas, que durante la nuite tenerien la bénçon de l Nino que dece pul chupon i algo trai para alhá deixar. Na einocéncia anterroga-se cumo haberie l nino decer? Chupon nun habie, solo lhares çpinduradas que segurában caldeira i que upa serie pa l Nino na decida. Mesmo assi, cumo antrarie, se las teilhas, poisadas an ripas i caibros i bigas einegrecidos, todo tapában? Habie buraquitos. Frinchas que deixában l bento i la lhuç passar. L filo de lhuç redondo adonde las poeiras beilában…era por ende, era por ende que l Nino Jasus antraba i apuis agarrado a las lhares podie decer até al murilho. Mas de nuite nun habie sol! Habie streilhas i lhunar i siempre daba para se agarrar a la lhuç que todo eilumina i ir de casa an casa para deixar l sou persente de Natal. Bou quedar a la spera. Bou bé-LO chegar i assi siempre dá para pedir l que you quejir. Nó! El solo ben quando stubires a drumir, nunca ben antes. Na sperança d'oubir sous passos no telhado a passar, ls uolhos quedában abiertos i oubidos çpertos mas nunca l bi chegar. L suonho chega purmeiro. Mas El tenie stado alhá. Tenie deixado pouco que era pouco l pouco que habie. L rastro de mimória einocente de nino que acradita: trés rebuçados. Solo! L nino Jasus astanho tubo que cumbidar muitos mais ninos i pa ls poder cumbidar a todos solo te deixou trés rebuçados a ti. Alma de nino que acradita na bondade de outro Nino que a todos cumbida i todos bigie. Este nino sabie que outros ninos habie que çapatos nun tenien pa l Nino Jasus pousar trés rebuçados.

Tradiçones (dadonde mos bénen!?)




Jugo, forno, pan lhebe (pan de lhó) i polbo cun batatas


I ampeço mesmo porqui.

Dius tenga sue alma an paç, çcanso i an sue cumpanhie (porque yá mos deixou hai muito tiempo) quien fizo l jugo de l retrato que stá ambaixo, assi cumo todos i todas ls i las de l sou tiempo que fazien jugos, carros de las bacas mirandeses, canhiças, rastras, arados, puortas i portaladas, talhos i scanhos, cubas, fornos a lheinha, ne ls telares panhos para las mantas, las alforjas, sacos pa l grano, miotes, jiquetas i chambres, ne l forno de cozer, las fogaças, ls roscos, l pan lhebe (pan de lhó), sien spráncias nien fé de recebir un só teçton de naide.

Até l pior puodie acuntecer, era l produto de l sou sfuorço, ser pedido an décimas i licencias a las finanças.

Este jugo nun ye de bacas, tamien nun ye de béstias (machos ou burras) ye misto, l duonho (recebido de hardança, nunca se fai a çfazer del) lhougo que bir l retrato bai a conhecer-lo, ye miu amigo i cuido que nun me lhieba a mal fazer esta publicaçon, até porque ye respeitador i admirador de ls balores houmanos que mos chégan de ls nuossos antepassados.

Porque solo stá nas mies antençones dibulgar un património i un saber que tenien ls nuossos pais i pais-abós, saber esse que stá cheno de tecnologies para l tiempo, i assi bencir ls porblemas i atalancadeiros, bonda star atiento a las cousas i tener conhecimiento de la natureza i de ls questumes.

Tamien ye un fato que nesta temporada natalicía, quaije todo se mos afigura i peçque nada hai para alhá de la celebraçon de l nacimiento de l Nino Jasus, mas a miu ber nun ye bien assi, hai muita lhigaçon i ben al de riba tanta tradiçon i questumes que las gientes d’hoije ténen porque la trasmisson de l saber até eiqui chega, bonda pensar ne l polbo, no bacalhau, las fatilas paridas, ls bolhos i todo al que ponemos na mesa para quemer.

Bolbendo al jugo (misto), l dunho sabe que you andube por sue casa scando retratos. I spertou-me curjidade este jugo, puis retratos de jugos mirandeses tengo muitos, i fui por ser misto, i ber que l custrutor tubo la preocupaçon de çtribuir bien las fuorças, puis adonde bai a quedar l sobeio nun stá bien al meio, mas si pa l lhado adonde se bai ounhir la baça, seinhas de que la béstia que eiqui ponir l cachaço ten menos fuorça. Tamien adonde se pónen las cornales, ten dues hastes de palo, puis las béstias nun ténen cuornos (las de trabalho) i agarrar doutro modo.

Hoije yá nun se fázen jugos, destes, ye mui ralo ber ua junta de bacas, mista, par de béstias ou burras, yá stá quaije todo mecanizado, mas you tengo las mies dúbedas se ls mirandeses nun ténen outros jugos, por bentura bien piores. Mas ua cousa you sei i engo la certeza, dou-me cuonta quando por alhá ando, als mirandeses nunca les faltará ganas de mantener i guardar todos ls cunferrumes i demais outencílios, la mimória de l sou pobo cun denidade.

I porqui me quedo, deixo-bos retratos, un dua pieça para mi i ls de la mie geraçon tan conhecida, puis an mi casa muita beç i muitos anhos se fizo la sementeira cua junta mista, mas quien sabe para las geraçones mais nuobas nun seia ua pieça çconhecida, outro dun forno de fazer pan adonde mie mai cozie to las sumanas ua fornada, i cumo nun puodie deixar de ser un prato cua polbeira i un dun pan lhebe, quemido desta temporada, porque era tradiçon i que inda hoije se fai na maiorie de las casas.

(jugo, pieça an madeira bien trabalhada, que ten l oujetivo d’ounhir las bacas pa l trabalho ou outras béstias, forno de cozer, adonde se fazien las fogaças, polbeira que se mercaba seco i apius de cozido quedaba assi, pan lhebe, bolho feito cun farina i uobos, que inda hoije la mie tie pon muitas i muitas bezes a la mesa an special quando tenemos besitas)





25/12/11

"Pertual deceu a la foia"

Un cachico de la antrebista que Eduardo Lourenço deu al Jornal Expresso-Rebista Atual
....


La sociadade tornou-se andiferente? La prática houmana ancuontrou drento deilha cada beç mais rezones para nun recorrer a esses oussílios, a essas refréncia de tipo trascendente. La cunfiança de ls homes ne l domínio de l sou própio çtino fui oumentando cada beç mais. La Eigreija quedou cumo ua refréncia eideal, i esso cuntribuiu para centrar la cuntradiçon antre las dues cousas. Nien sequiera hai cuncéncia de l'afastamiento. Hai andiferença.
Esso ye un bien ó un mal? L home ye ua rialidade relegiosa. L porblema ye que essa refréncia puoda aparecer cumo oubjeto, cumo se Dius fusse manipulador ó manipulable. Ua spece de ser magico de que todas las cousas dependen. Outra cousa ye ser algo de que l home se sirbe para dominar. La maiorie de las religiones son máçcaras dessa buntade de poder, de dominar ls outros, de ls subordinar, de ls houmildar. Aqueilho que ye l sou ampulso mais puro, lhibertador, trasforma-se ne l sou cuntrairo. L que la cristandade trouxe fui que Dius nun ye poder. Ye l nun-poder. Mas nun fui assi que la cousa fui traduzida. Pula purmeira beç, bibemos nun mundo al mesmo tiempo mais materialista ne l sentido antigo de l termo i mais birtual. La nobidade, agora, ye que la birtualidade ye mais amportante que la materialidade. Nesse capítulo, cuntina a ser un mundo houmano. Solo ls homes son capazes d'ambentar algo que nun eisiste.

Eduardo Lhourenço 88 anhos, un rapaç nacido nua remota aldé. Cumo ye que se mobimenta naqueilha que ye la sue aldé de l mundo? Solo hai aldés. Porque mesmo las pessonas que biben ne ls grandes meios scolhen siempre un canto que les sirbe d'aldé. L'aldé ye un cunjunto de casas. I ne l meio de las casas hai la casa. I nós solo percisamos de bibir nua casa. L porblema ye aqueilhes que saben esso i que nun ténen casa. Que la tubírun i deixórun de la tener. Ye un pouco l miu causo.

....

Em português



"Portugal desceu ao túmulo"



A sociedade tornou-se indiferente? A prática humana encontrou dentro dela cada vez mais razões para não recorrer a esses auxílios, a essas referências de tipo transcendente. A confiança dos homens no domínio do seu próprio destino foi aumentando cada vez mais. A Igreja ficou como uma referência ideal, e isso contribuiu para centrar a contradição entre as duas coisas. Nem sequer há consciência do afastamento. Há indiferença.
Isso é um bem ou um mal? O homem é uma realidade religiosa. O problema é que essa referência possa aparecer como objecto, como se Deus fosse manipulador ou manipulável. Uma espécie de ser magico de que todas as coisas dependem. Outra coisa é ser algo de que o homem se serve para dominar. A maioria das religiões são máscaras dessa vontade de poder, de dominar os outros, de os subordinar, de os humilhar. Aquilo que é o seu impulso mais puro, libertador, transforma-se no seu contrário. O que o cristianismo trouxe foi que Deus não é poder. É o não-poder. Mas não foi assim que a coisa foi traduzida. Pela primeira vez, vivemos num mundo ao mesmo tempo mais materialista no sentido antigo do termo e mais virtual. A novidade, agora, é que a virtualidade é mais importante que a materialidade. Nesse capítulo, continua a ser um mundo humano. Só os homens são capazes de inventar algo que não existe.

Eduardo Lourenço 88 anos, um rapaz nascido numa remota aldeia. Como é que se movimenta naquela que é a sua aldeia do mundo? Só há aldeias. Porque mesmo as pessoas que vivem nos grandes meios escolhem sempre um canto que lhes serve de aldeia. A aldeia é um conjunto de casas. E no meio das casas há a casa. E nós só precisamos de viver numa casa. O problema é aqueles que sabem isso e que não têm casa. Que a tiveram e deixaram de a ter. É um pouco o meu caso.

....

SENDIM

.

FOGUEIRA DE NATAL
.




Mais un Natal i mais ua fogueira a cumpríren la tradiçon. Las pessonas pássan, mas las tradiçones ban quedando anquanto las geraçones se sucedíren ne l tiempo. Nin todo se mantén eigual, pus cada geraçon bai antroduzindo nuobos hábitos, nuobas eideias, mas l'eissencial cuntina.
Ye buono ber la fogueira i la praça eiluminadas culas quelores de l fuogo. Ye guapo para quien stá, mas tamien para quien bir este bídeo, que bai lhebar a cada sendinés de la diáspora, ua mensaige de suidade.
Para quien nunca stubo an Sendin na nuite de cunsoada, puode ber i sentir nel cumo son fuortes las tradiçones i cumo pul paíç se comemora l Natal.

23/12/11

L(s) TIEMPO(s)




ANFORMAÇON AMPORTANTE PARA PORSORES I OUTROS SOBRANTES



22/12/11

i mui pouco até a arroç doce cun zeinhos feitos cun canela…







Al telfone…

― Puis olha, Zabel, inda hai poucos dies, pensei que tubíssemos que poner cumpletamente de lhado l’eideia de ir a passar ende l Natal cun bós. Hai yá uns dies por acaso, l carro ampeçou a dar sinales que qualquiera cousa nun staba a funcionar normalmente i l mecánico acabou por mos anunciar que iba a ser neçairo mudar la caixa de belocidades. Mais ua despesa amportante an perspetiba que desta beç mos cumbenciu que l melhor era mudar de carro i nada mais. Mas yá faltában mui poucos dies antes de l Natal i até mos pareciu ampossible cunseguir comprar outro nun prazo tan cúrtio… Mas olha, afinal cunseguimos i depuis de manhana, se todo correr bien, ende staremos todos reunidos depuis de tantos meses sien mos bermos.
― Ancrible, Joana ! Mesmo que tu yá me tubisses anformado, nestes dies, eimagina que you, esta manhana cedo, sonhei que habiedes cunseguido ancuntrar ua soluçon assi i todo. Afinal ye l que stá a acuntecer !
― Ye de sperar que si, Zabel, cumo nós todos deseamos. Por esso tamien te querie dezir que bamos a lhebar ua cousa que tu gustas para comermos juntos na cunsuada mas que quaije nun s’ancontra ende an Pertual : ostras, Zabel !
― Que marabilha, Joana. Hai yá un par d’anhos que nun como ostras !
― Será anton un de ls pratos mais franceses de l jantar. Ostras que bundará abrir un pouco antes…
― Puis, porque cumo yá sabes haberá tamien l que aqui se come tradicionalmente nesta altura de l anho.
― Yá sei que bai a star todo mui buono. I defrente afinal, mui defrente até, dun Natal francés. Só tengo pena de nun bos tener podido ajudar a purparar todo uns dies antes cumo habie pensado fazer einicialmente.
― Nun te preocupes, Joana ! Bai todo a correr bien.
― Mas ajudo-bos a fazer todo l que fur preciso ne l die de Natal. Si ye berdade que bai haber chicha assada ?
― Chicha assada i outras cousas... Mas chicha nun falta. Fazimos ls chouriços esta sumana !
― Ancrible ! Sodes mesmo balientes ! Ten que correr todo bien anton para mos bermos i starmos todos juntos este Natal. Un beiso para ti Zabel i un grande abraço para todos.
― Para bós tamien, Joana. Que todo bos cuorra bien i ua buona, mui buona biage !

… i aqui stou you a transcrebir este pequeinho diálogo. Ye berdade que daqui a solo dous dies bai mesmo a ser l Natal… Mas inda acá stou you nua tierra adonde inda nun me chega l cheiro a fumeiro i a lhume i mui pouco tamien a polbo, a bacalhau, a rabanadas i até a arroç doce cun zeinhos feitos cun canela…










LA MELHOR PRENDA DE NATAL

.

LA MELHOR PRENDA DE NATAL
.

Toca l telifone, era Miguel. La mai atende i oube de supeton:
- Joana stá prenhada!
- Mas quien!? La brasileira?
- Si.
- Mas sós tu l pai?
- Claro.
- Tenes la certeza?
- Tengo, anton!
- Nun quiero que nada le falte, liga-le a tou armano para que le marque yá ua cunsulta adonde andubo la mulher del.
Ligou-le al armano i este i la mulhier lhougo le tratórun de todo. Cumo Miguel staba desampregado, lhougo se pronteficórun a pagar la cunsulta.
La cunhada de Miguel lhigou pal suogro toda cuntenta. L sou filho yá iba a tener un primo!
- Stá todo cuntento, cun mais un nieto.
- Bó, nun me digas que bás a tener outro?
- Nó, ye Miguel!
- Stás a gozar!
- Nun me diga que inda nun sabe!
- Nun sei l quei?
- Joana, la que stá cun Miguel. Nun dezie que nieto ye siempre nieto i las mais, se son mais, son todas buonas. Nun me diga que nun quedou cuntento!?
- Tu trocabas l tou filho pul euromelhones?
- Nunca na bida.
- Pus tamien nun trocaba este nino pula lotarie de Natal.
Ne l die seguinte, ls pais de Miguel fúrun a ber Joana. Era la purmeira beç que iban alhá. Miguel nunca le falara nada de la sue bida. Chegados al andar, Joana speraba-los a la puorta, antrórun i apresenta-le un rapaç de ls sous 23 anhos:
- Miu armano, diç Joana. I este, ten diç anhos, miu filho.
Las mulheres trátan de falar de l nino que iba a nacer i l pai de Miguel fala culs rapazes.

L mais bilho desampregado cumo Miguel, l pequeinho habie benido quando Joana ampeçou a bibir cun Miguel. Ne l Brasil ralamente iba a scuola, eiqui bino pal terceiro anho i este anho anda ne l quarto.

- Teneis que ir a mie casa, agora teneis outra familhia.
Un nino bino pul Natal! Trouxo ua nuoba spráncia de bida melhor a todos, fui la melhor prenda de Natal.

Nota:
Esta cunta ye berdadeira, acunteciu este Natal. Será que bal para l cuncurso!?
Nun fui corregida, fui screbida tal cumo la iban cuntando.

Para haber un mundo melhor, solo praticando i nó falando.
Cumo dizen ls eibangeilhos:
“Puls fruitos ls conhecereis”
Feliç Natal para todos…

L rabico



Cuonta para cuncurso(3)

L rabico

You sabie que benie de riba, mas nun era de l pólo norte, loinge staba you até d’eiumaginar que habie un sítio adonde ls nebones durában l anho anteiro.

I tamien sabie que benie d’Alcanhiças ou de Mobeiros, isso a mi nun se me scapaba, puis oubie mi mai anquemendar a la nuossa bezina tie Adília uns meses antes de l Natal que querie ua buona polbeira cumo ls outros anhos.

I era assi to ls anhos, smirrado, que nien palhas dun restroilho, botando ls uito rabos cumo se fúran greinhas, mui ouloroso a modos de quien nun bie pinga d’auga hai muito tiempo, cumo se stubíra ancarcerado ou passado nun zerto, sabendo you que l pior que habie passado era la raia seca pur Samartino ou l Cabeço de la Lhuç, nua nuite scura i frie, puis la nuossa bezina cuntrabandista era siempre nestes sítios i nuites que fazie las sues idas i benidas a Spanha.

Nunca antendi muitas cousas, i ua deilhas era esta dependéncia, esta serbentie que teniemos de l lhado d’alhá de la raia, las alparagatas, la pana, ls garfos de quemer, las pechorras, i cantaras de barro, las fouces, lhatas de scabeche, quantas bezes até las tortas (pan), l polbo pul Natal, nunca antendi bien porque éramos tan probezicos i ls nuossos armanos tan ricos! Mas esso son outras cuontas que nun cáben ne l Natal.

Mas las cunsumiçones nun se quédan porqui, tamien l polbo me daba i dá cobradeiros de cabeça, esse smirrado, oulourento, aburmelhado, que passaba uns tiempo a las scuras de quarentena na spensa por bias de miedo de ne ls redadeiros dies nun haber, de quien you birei zed pequeinho admirador i assi quedei pula bida afuora, inda hoije ye de las cousas que gusto muito, seia el purparado de l modo que fur, porquei apuis de mie mai l meter ne l pote i tomaba la calentura de l lhume, anchaba i quedaba taludo a modo de se botar fuora!?

Passadas que éran estas cunsumiçones, digo-bos siempre adorei esta ceia de cunsoada, i quemer l rabico de l polbo, cun patatas que tomában la quelor de bino benidas de la cozedura, i regadas cun azeite mercado als azeiteiros que benien pulas puortas i éran de ls lhados d’Argozelo i Carçon, puis nesse tiempo ne l termo de Zenízio nun habie oulibeiras.

Nunca me fui pormetido nanhua prenda trazida pul pai natal, mas sien pormessa, ls mius pais que nunca mos faltórun cun esta baliente ceia de polbo, que para nós, se calha porque to l anho quemiemos chicha i caldo, yá andabamos un cachico anfastiados i poucas serien las bezes que mos passaba outra cousa pulas gorjas, esta cena de polbo era un manjar de ls diuses.

L Natal para quien fui nino na década de cinquenta sessenta de l seclo datrás, era marcado pulas farturas que trazien, era marcado pul que se quemie ou bestie puis nuossas mais fazien proua an mos ampimponar nas temporadas festiba, porque l restro de l anho nun éran todos que se puodien dar al luxo fazer essa bida, las pribaçones de las lhambisquiçes era regla ampuosta pula necidade, arrebanhar l caçuolo, limpar l prato cun cacho de pan, aporbeitar las códias, éran l pan nuosso de cada die de la maiorie de nós.

Cuido que solo tenie ua birtude, era que todo este quemido sabie bien era mui gustoso, porque nun se quemie siempre ou porque teniemos mais ganas, tradiçon ou nó, puis para alhá de la calor benida dun bun cepo que ardie ambaixo la chamineia, habie la calor houmano que ambolbie i anchie la cozinha, mais que l oupor que oupie de l prato culas patatas i la polbeira a ferber.

Inda hoije ye de las cousas que me fai mais falta, ua família numerosa cumo naquel tiempo, puis inda tube mie bó Felisbina, de las saias, cun nós, mais mie mai, miu pai, dous armanos i ua armana, porque auga na boca inda tengo quando me lhembro dessas nuites i de la pratada que benie para la mesa.

Nun cuido que seia un lhambisqueiro, se l fusse por un bun prato de polbo cumo se fai an trás ls montes, an special nas tierras mirandesas, anton habie pur ende muita buona giente cun esta nomeada.

La paç pula música


Calhando nun bos fintais, mas yá uns dous Natales que andaba para poner este scrito, mas nun era capaç de chubir l bídeo... peç-me que agora yá dei ne l gato.
Esta ye talbeç la grabaçon más coincida de l porjeto "Playing for Change", la paç pula música, para armanar ls homes de l mundo anteiro pula música. Cumo mos bamos arrumando al Natal, nun me parece mal - buono, ye ua eideia que nunca parece mal - i la cantiga i ls músicos son formidables, de maneira que eiqui queda.
Indas que, a bien dezir, esta grabaçon tenga ua falta, i que nun ye nada pequeinha: falta-le ende pul meio, cumo tal, miu Abílio Topa a antrar i a botá-le ua gaitada de riba de l cabeço de la Trindade. Topa ó outros desse donairo, graças a Dius, hai-los cada beç más i más derrramados. Anton si quedaba la cousa cumpleta i bien amanhada!
I, más a más, quien sabe alhá se este "Stand by Me" nun ye la Lhéngua Mirandesa que mos lo canta a nós - cumo ye Natal puode-mos dar assi pal santimiento! -, de maneira que nun hai que fazer oureilhas moucas.

Las Buonas Fiestas de l Senhor Persidente


Mensaige de Natal de 2011


Mensaige de Natal de 2010


Soutrodie oubi la mensaige de Buonas Fiestas de l persidente de la República i quedei tan ampressionado, mas tan ampressionado, que pensei lhougo que habie eilhi matéria para ua tese an Ciéncias de la Quemunicaçon. Ó nesso ó an Psicopatologie. 


Tengo ua cousa a dezir a todos ls detratores de Cabaco Silba: nó, l persidente nun fizo “copy paste” de l çcurso de l'anho passado. Pul cuntrairo, eisisten tantas melhories, que nin sei por adonde ampeçar. 


Solo para tenéren ua eideia, l çcurso de 2010 ampeçaba assi: “Deseamos a todos ls pertueses un feliç Natal i un buono Anho Nuobo. L Natal ye la fiesta de la familie”. Yá an 2011, ampeça de un modo cumpletamiente defrente: “l Natal ye la fiesta de la família”. Ende stá! L home nun se lhemitou a fazer “copy, paste”, fizo “copy, paste, delete”. Ls que l acusan de star siempre ne l facebook, squecen-se de que el yá sabe mexer ne l Word


Mas tamien hai melhories ne l domínio de la lhenguaige i de las técnicas cinematográficas. Reparai: l anho atrasado l home dixe lhougo a que iba, quedamos lhougo a saber que mos deseaba Buono Natal i Buono Anho Nuobo. Astanho l home cria suspense. Será que l senhor Silba i la senhora sue tie mos deseian Buono Natal i buono 2012? Se quejirmos saber, bamos tener que oubir todo até al fin… Quien ye que andou a ber muitos filmes de Hitchcock, quien foi?


L cenairo stá mais probe, stamos de acuordo. I astanho, culs cortes de l Biegas ne l setor de l cinema, nin sequiera hai denheiro para fazer zooms. An 2010 filmórun nua sala de l Palácio de Belén, chena de luzes, quelor i Arbles de Natal. An 2011 filmórun na marquise de l casal Silba, junto a un presépio modesto, que nun ten sequiera ls reis magos. I este pormenor nun ye çpiciendo. Ye que qualquiera pertués cun buono senso sabe que nun debe deixar antrar un Gaspar an casa.


La direçon de atores ye outro aspeto a salientar. Ambora l Aníbal i la Marie passen muito tiempo a ler l telepuonto sin grande spressebidade, hai pequeinhas bariaçones de spresson, mui subtis, quaije ampercetibles, mas dignas de registar. Reparai ne l mobimiento de l cachaço de Marie, cheno de xarme i de swing. Quando l persidente acaba de dezir “ye na familie que podemos ancuontrar ls afetos que mos dan fuorça”, eilha mira para el, cun proua de l sou home, que le dá muitos afetos, muita fuorça i l'ampede de bibir solo cula reforma de 800 ouros. 


L persidente cuntina, amostrando las melhories na capacidade de síntese. Anquanto an 2010 falou pa ls que sofren “de l drama de l zamprego, de la malina, de la solidon”, astanho falou na “crise”. Ende stá, la palabra “crise” resume todo, podemos abançar, qu'este assunto stá çpachado. 


Chega la beç de la Purmeira-Dama falar. Ls cínicos speran que Cabaco la cuntemple cun admiraçon, cumo eilha fizo antes. Mas el, solo para mos surprender, mira-la de lhado quando eilha diç “partilha”. Bé-se claramente l pensamiento “stá bien, filha! Falas an partilhar, mas quien traç mais denheiro para casa ye eiqui l Aníbal”. 


I ye percisamente Marie Cabaco Silba, na sue grácia femenina, que çfaç parte de l suspense criado ne l ampeço de l bídeo: “deseamos a todos un feliç Natal”. “Anton i un buono Anho Nuobo, nun mos deseian un bouno Anho Nuobo?”, pregunta l spetador, anquieto. I l buono persidente dissipa lhougo las dúbedas reforçando que mos deseia “un anho 2012 tan buono quanto possible”. 


Todo stá bien quando acaba bien! Quedámos cuntentos, ambebecidos cul sorriso de la Purmeira-Dama, sclarecidos cul brilhantismo de l senhor persidente i surprendidos cula bofetada de lhuba branca a todos ls que acusan Cabaco de falta de ouriginalidade. Falta de ouriginalidade ténen ls que se lhemitan a desear buono Natal i buono 2012. Mas quantos se lhembran de dezir “tan buno quanto possible”? Quantos?


I pronto, foi la mie análese. Deseio-bos a todos un buono Natal i un buono Anho Nuobo. Ó pul menos, que seian tan bounos quanto possible.

21/12/11

Hai paç an tues antranhas!

naide te diç
naide te fala.
Percisas dezir
percisas falar...,
scatrapulha te l silénço
cumo se las palabras nun te falássen.
Dues buoltas a l'aliança, miras te de dentro
i nun sabes l que dezir.
Son mafarricos teus pensares que se rebuolben:
l que dezir? Nun digas nada. Queda-te an silénço. Mas nun te sossega l remolino de lhuzicas a piçcar na mioleira. Fálas-te. Dizes-te an silénço, mirando la pantalha i oubes las ruodras dos carros a ruodrar na rue i l lhadrar de l perro. Yá chega de baboseiras. Calha-te, calha-te, assossega-te i bai te drumir. Bou drumir. L formigueiro, l remolino...que cousa quando un se queda solico an casa. Toca l telifone: yé para me ires bescar a las onze i cinco a corroios. Assossegueste. Hai paç an tues antranhas.
ac
21Dez11

Un teçtonico pa l nino Jasus (2)

Cuonta para l Cuncurso

Un teçtonico pa l nino Jasus(2)

Zbalidos mas zirros, ls raticos, era assi que éran conhecidos, ua família de feirantes, festeiros, arraialistas.

Ls mais de bós, lhougo que oubistes falar de raticos cuidestes que ende benie mais ua fábula, que se trataba de falar de ls pequeinhos bechicos robidores, que se dan bien adonde haba ferranha, batatas, lhatas cun garbanços, huortas cun lheiras i tulhas de grano.

Mas se a esta família, sien eira nien beira, l pobo le botou esta nomeada, fui porque ls acumparou, i nun fui por acauso, l pobo nisto ye eisato, nunca s’anganha, fai siempre las cousas bien, até ye questume dezir, se l fizo alhá ancuntrou las sues rezones.

Eilhes éran cumo ls raticos de l campo, nun s’íba a feira, fiesta ou arraial adonde queilhes zbalidos nun stubissen, gozában la fiesta cumo naide, l die de manha nun staba nas sues cuntas, dunhos dua lhibardade que até metie ambieja, nun fusse la outra parte, tal qual raticos ne l campo. Amperrunhadicos, mielgos de figura, éran ua catrefa deilhes, até peçque habien benido al mundo todos na mesma nialada, na cara, se dúbedas habisse, staba bien strilhada las afrícas que passában to ls dies por estas ruas, terreiros, tourales i caminos de l praino.

Sue mai, de pelo negro atado cumo rabo de mula, bestisse cumo cigana, ouferecendo ls sous serbícios, para ler, ber i adebinar na palma de la mano l feturo de ls outros, ne ls aires deilha, fartas fertunas stában siempre prontas a aparecer ne l die de manhana, de amores anchie un celeiro porque esses stában ciertos i mesmo que fussen trocados puls falsos eilha nun cobraba nadica. Era de la bida de ls de mais, de la sina de ls outros, porque de la sue, nun era perciso bruxo nien bruxa, peçque era conhecida de to l mundo, ls filhos habie-los botado al mundo sabe-se alhá cumo, agora que nien pita porteje-los de to ls peligros, que éran tantos, menos desta cundiçon de bida, de las faltas, de las misérias, de ls atrasos de la bida.

Spiertos, zirros que nien raposicos, furában por todo quanto era sítio, nun habie maleita bastante que ls adominasse, quijo Dius pula cierta cumpensar-los de nunca tenéren nada de sou, nien spráncia un die benir a tener por hardança, puis nun sabien quien era l pai, que ye la mais de las bezes donde ben algun bien de raiç.
Naide dá fé d’algun die ls haber bisto nua scuola, a daprender a ler,screbir i cuntar, tamien nun tenerie sue mai tino que bonde para ls matricular, eilha cumo muitas, siempre cuidou que esso nun era amportante para se ganhar la bida, pedir ua croua, rascanho ou cachico de marrana sabien fazer-lo de boca, screbir cartas al pai-natal tamien nun staba na moda.

Para aqueilhes rapazicos pouco amportaba la figura de l pai-natal, l que le íba cuntando pur esses natales todos tamien nun éran las nomeadas, mas si ls teçtonicos que íban recebindo de puorta an puorta de to l mundo.

“Pula buossa almica, dai-me un teçtonito pa l nino Jasus”

Será que algue mudou?



Se dúbedas habisse que ls tiempos mudórun, cul que bemos i scuitamos to ls dies, las dúbedas quedán bien salagres, bonda star listo a todo, fazer ua refleçon subre l tiempo dantes i d’agora, mas nun sei adonde stan las demudas.

Mas será que algue mudou i qual fúran las demudas!?

Stabamos ne la fin de berano de l anho de mil nuobecientos i sessenta i cinco de l seclo datrás, staba ua tarde soalheira, de l més de Setembre, ls dies amorrínhan mais debrebe, las nuites quédan mais fries i maiores. L miu armano mais bielho que staba de besita, habie-me cumbidado a scapar-me cun el para las Astúrias, cun permisson de pai, a la purmanhana dixo-me an segredo, ye hoije, bas a bestir dous pares de calças, dues camisas i botas la jaqueta puls ombros, na cerrona l menos possible, nun fagas causo de mai que te quier poner de quemer para ua sumana, naide puode al loinge suspeitar que bamos de beç.

Tiremos a caras a la Pincha, ls Chanos, Senhora de l Picon, ende yá cul Cabeço de la Lhuç a la bista, yá sol çpuosto, zbiemos-mos de giente i poboaçones, cun madrugada alta cheguemos a Mobeiros, you lhougo que l sol deixou d’alumiar, l clareio de las streilha nun fui capaç de saber l camino, sabie si que fúrun muitas horas d’andadura, muitos carreirones, saltei paredes, chubi la sierra i benci outibales.

Para trás habie quedado l miu termo, l de la Pruoba i de Custantin, l acunchego de la mie casa, muitos anhos de pastor i de buieiro, muitas lhabutas, muitos anhos a guardar bacas i canhonas, dando las upas que éran possible als mius.

Ambaixo de la sacada dua Eigreijica ende mos quedemos, anroscado na jiqueta tenteba bencir la friura de las laijes atamar ls pensamentos de miedo, ganhar esta abentura nun mundo çconhecido, era assi la purmeira nuite que drumie fuora de l miu paiç, nun fuora de casa, porque cun essa eidade yá nun tenien cuontas las bezes que habie drumido cul ganado pul termo, mas era si ua nuite a resjistrar para l’eiternidade, mui armano quando biu que l camino staba lhibre de carabineiros, agarremos la carreira até Çamora i apuis l camboio até Oubiedo.

You staba fugindo, fugie por montes i balhes de nun ser bisto i caçado pula Guarda Fiscal, de ls bufos, de la pide an pertual, de la Guardia Cibil, de ls Carbineiros an Spanha, dua bida probe sien bistas dun feturo melhor, dua tierra que nun daba pan, ouprimida, sien lhibardade, sien cundiçones de daprender i ser home realizado. Querien-me eiqui, que nun me scapasse, porque era rapaç i serie pula cierta un bun çfensor de la pátria (habie la guerra colonial).

Amouchado, fugindo als oulhares i a las scundidas de las outoridades de Spanha assi fiç al camino i andei muito tiempo, nas muntanhas de las Astúrias abrindo galatons, para meter ls filos de l’eiletridade, porque mesmo sendo pastor, tenendo mudado muitas canhiças i cabanhas, tamien sabie l que era un biendo porque tirar l stierco de las loijas, sabie l que era ua patarra i un çadon, porque scababa las huortas i las guinchas de tratar las binhas, yá tenie fuorça ne ls braços.

Sien formaçon para antender porque habie caído nesta bida de fugido i apartado de la mie casa i paiç, sabie que nun tenie ls mesmos direitos porqui porque nun era dacá, mas sabie que tenie l dreito a fazer todo esso adonde naci, mas nun puodie, era na berdade un ampuntado pulas cundiçones de miséria.

Sien legalidade, nien spráncias de l ser, ls cunsolados (uorganos oufeciales de l nuossos paiç spargidos pul mundo) andában a cata i tenien orden para mos agarrar i debolber a la raia.

Cumo son las cousas, i se dúbedas habiesse que ls tiempos mudórun, eilhas stan bien salagres, hoije nun me scunderie. Bien al robés, starie a las bistas de toda la giente na praça central d’Alcanhiças,de Mobeiros ou outra qualquiera, mirando i zafiando las outoridades oufeciales a dezir-le que ende staba you, cul acuordo i cunceilho de ls de l miu paiç.

Nun ye bien la mesma cousa, a puis nó, porque hai bários modo de cumbidar un a salir dacá, só que uns son chenos de mesuras outros ye cun punta pie ne l culo, mas son todos porque l oulor ye malo.

Mas tamien la tristeza d’abandonar al nuosso sítio, casa, família, paíç duole de l mesmo modo, apierta l coraçon, anubra l’alma, seia-se pastor ou buieiro, xartre ou çapateiro, anfermeiro ou porsor.

I diç muita giente, i you sei que ye berdade, duol tanto nun ser realidado, poder fazer, dar l que se sabe, ne l nuosso sítio todo aqueilho que tenemos para dar.

20/12/11

Ye pula manhana…

Ye cedo, pula manhana
que me chega la lhuç sien aranheiras,
l aire sien polagueiras,
ls sonidos sien zgrácias trazidas de l mundo.
Ye pula manhana que me dou screbindo,
sien que se me lhembre que bibo

ne l meio dun pulburino,
nobidades que muita beç nien cumprendo.
Que denheiros,
qu´ antresses fázen ir de cachafun ls pobos,
las naciones;

que credos, que religiones,
lhieban a matar sien tino?
Ye cun este torpor de la manhana,
quando inda nien quaije spertei

palas rialidades deste mundo
que melhor me dou nas palabras,
anquanto las notícias
inda las sinto ancarambinadas
pula gilada de la nuite.
Apuis,
quando alguien me dá ne l boton de la telbison,
chega-me un Natal a cheirar a anjustícias i a fome,
a muortes por un saco de ouro que há-de ser mercado
por quien cun el bebe l sangre de l´armano.
Ye pula manhana que l sol m´ entra stremunhado,
mas que debrebe bai a beisar relhamposo,

l coubal
para bibir sien crise esta Natal,
puis la tierra acarinada
nun sinte la crise de ls mercados.
Ye pula manhana
que melhor ls paixaros me cántan
ne l boucin de casa
an ourquestras afinadas,
foutos,
nun fugírun al friu de l´eimbierno,
nien deséian mais de que aqueilhas sementicas
que fúrun sobrando de l berano,
ó que, sembradas,
nun passórun de grano.
Muito ten a daprender l´ houmanidade
cun estes paixaricos que me cántan pula manhana
ne l boucin de mie casa!...
Nunca se fártan ls homes!
Nun haberie crise

cun estes paixaricos
qu´agora beio  pousados, a scabar,
antre las yerbicas cargadas de gilada.
Ye pula manhana…

Sodade, sodade...

Nun bou a dezir grande cousa subre Cesária Évora…

Mas quando penso neilha, ben-me lhougo l refran : « Sodade, sodade, dess nha terra São Nicolau… » i la música ritmada mas melancólica, triste até que acumpanha essa cançon.

Chega-me tamien l’eimage deilha a cantar al bibo, çcalça cumo questumaba fazer l mais de las bezes, nun palco an Paris, un anho an que l salon d’Expolangues fui cunsagrado a la lhéngua pertuesa. Fui eilha anton que fui chamada i scolhida na altura cumo ua de las representantes mais amportantes de la lusofonie, na música i na cançon. La sala staba chena de giente i até hoije - hai yá mais de quinze anhos - nunca se me squecírun comentairos feitos, ne l fin de l spetaclo, al lhado dun grande baso cun crabos burmeilhos, por franceses que çcubrien essa cantora pula primeira beç : habien quedado ancantados… i you tamien !

Tamien me lhembro de reportaiges, na telbison, aqui an França…. Eimages de tierras secas i áridas l mais de las bezes adonde nun chube an ciertos sítios i ilhas durante anhos i adonde la bida ye todos ls dies un berdadeiro milagre… cumo tamien finalmente la música i la poesie simpres mas einesquecible que habie na boç i pula cierta tamien ne l coraçon de Cesária Évora…





Quem mostra' bo
Ess caminho longe ?
Quem mostra' bo
Ess caminho longe

Ess caminho
Pa São Tomé

Sodade sodade
Sodade
Dess nha terra Sao Nicolau

Si bô 'screvê' me
'M ta 'screvê be
Si bô 'squecê me
'M ta 'squecê be

Até dia
Qui bô voltá

Sodade sodade
Sodade
Dess nha terra São Nicolau

19/12/11

La catequese que tenemos que fazer




Cuonta para cuncurso (2)


Ls tiempos son outros, naide ten dúbedas, son tiempos modernos, defrentes daqueilhes an que you fui nino, mas cuido que na cabeça de ls ninos d’agora, nun hoube assi tantas demudas.

You cuido que cula eidade de l miu nieto, ten agora un anho i tal, cumpletará dous ne l próssimo berano, que yá nun tenien cuonta las bezes que mie mai i miu pai m’habie lhebado a l’Eigreija, se era buono ir ou nó nun stá an queston, la mai de l miu nieto s’algua beç l lhebou, a ber algua fui por acauso, muito menos a missa.

Tamien diga-se la berdade, habie de ser buono, star quedo i assossegado, guardar siléncio nesse lhugar, serie mais la cunsumisson que l porbeito, i stragaba la de ls outros, puis nun ye rapaç para se quedar quedo muito tiempo ne l mesmo lhugar i a oubir la mesma cousa, a nun ser quando bota ua buona sonada, i ende puode un cura botar prática a siete bozes ou passar un camboio a pie del, quel nun dá por eilha, nun sperta.

Mas dezie you, you dado l modo de pensar de ls mius i la bida que tenien, pula cierta yá era fragués cierto, i cuido que nun me fizo mal nanhun, nun debe tener sido por esso que me quedei un fraca figura, nien anrezinado i malo de feitiu.

Astanho stá nas mies cuontas, porque el yá ten mirar para todo, a fazer fé ne ls modo cumo oubserba las eimaiges de ls lhibros, de la telbison, de ls caramonicos ne ls sotos de brinquedos, cun anterder mais spabilado, an lhebar-lo a besitar ls persépios, an special, l de l’Eigreija de Nuossa Senhora da Graça an Corroios, puis ten siempre un persépio bien amanhado i s’habir bagar outros adonde stéian to ls simblos desta quadra natalícia.

A miu ber, ne l mundo de ls ninos tamien ten que antrar este mundo de suonhos i fantazie, l persépio, l Nino Jasus, sue mai, sou pai, na sue cabecica an formaçon todo ye amportante, las lhuzes queloridas, l sou piçcar, las baquitas, l burrico, ls me-més, l au-au-au a pie de l pastor, ls tius Magos, ye berdade que para un nino todos ls dies ténen que ser Natal, nunca haberá perdon para naide se assi nun fur.

Mas pribar-los de ber i conhecer l sprito desta quadra nun será cierto, se ne l feturo nun fur assi i seguíren outra direcion, será porblema deilhes, agora l mundo de l pai-natal nun puode ser eignorado, nien tan pouco ser só un home de barbas claras i lhargas bestido cun capote i un gorro de burmeilho carregando un grande saco culas prendas mais caras que habie ne l comércio de la baixa de la capital.

L papel de ls pais i pai-abós nun puode quedar-se por arrolhar ls sous nietos quando ténen ls denticos a salir, nien só poner la mano an baixo quando quieren fázen ls tenténs (ls purmeiros passicos) i s’amedróncan quando se chímpan ou dar ua upa nas cuntas para mercar l melhor canastrico, botar mano de la caneta i meter ne l mealheiro mais un pouco, l papel de ls pai-abós ten que ir para mais loinge, ténen que fazer la catequese, para queilhes fágan la defrença, para que manhana nun seian uns cifrones apagado, ls batotas de la sociadade.

Hai an todos nós ua hardança deixada puls nuossos antepassados, un património que mos ben de las nuossas ouriges, seia eilha religiosa, houmana, lhiteraira, patrimonial que ten que cuntinar, fazer camino ne l sentido d’aperfeiçoar i armanada an balores, para que l feturo seia mais justo, mais houmilde, menos eiguista. Cuido ser tamien esta la grande mensaige que mos deixa l símble de la comemoraçon de l nacimiento de l Nino Jasus pul Natal para toda l’houmanidade, ye ende que mos debemos ampenhar, i quanto mais temprano melhor.

L mundo de ls ninos stá nas nuossa manos (de ls crecidos) será melhor quanto melhor fur l nuosso ampeinho, quanto mais mos antregar-mos a esta lhabuta que ye eiducar i ansinar. La quadra natalícia, siempre fui, zde ls tiempos de mius pais i pai-abós ua buona temporada para dar i recebir, para alhebantar l sprito, refazer la spráncia, eibocar i lhembrar la sagrada família.

Adonde moramos nun hai galhos para cantaren a meia nuite, até porque pa l miu nieto agora son todos pius-pius, séian eilhes, palombas, pardales ou gaibotas que porqui essa spece hai-los que até apéstan que era cfícele el nun ls conhecer, mas garanto-bos l you, un die el há de saber cumo éran las missas de l galho na mie tierra, cumo las bibí i cumo inda hoije nun las squeci.

Mas essas cuontas quédan para mais tarde, you apuis digo-bos-lo.

SENDIN

.
SIEN COMENTAIROS

SERÁ QUE DIUS EISISTE


CUONTA PARA CUNCURSO

SERÁ QUE DIUS EISISTE

L cielo staba por aqueilhas nuites mais relhuziente que nunca, éran carreiras i carreiras de Renas puxando ls pais Natales carregados de presentes, las streilhas essas almiában
las Renas para eilhas nun s´anganhar ne ls caminos, ó carreirones que tenien que ancuntrar para chegar a horas al sitio cierto, adonde ls habien feito ls pedidos cun tanto amor i tanta fé.
Puis l amor esse ye la celeste atraçon de las almas.
Ye l mirar de Dius subre las criaturas,i subre ls mundos.
Nun se puode cunfundir, porém, cun tal nome, la ardiente paixon que atiça ls deseios carnales.
Esta nun passa d´ua eimaige, ó d´ua grosseira falsificaçon d´amor.
L amor ye l sintimiento suprior an que se funden i se harmonizan todas las qualidades de l coraçon.
Ye l coronamiento de todas las birtudes houmanas de la doçura, de la caridade i de la bundade.
Ye la manifestaçon na alma de ua fuorça que mos lhebanta arriba de la matéria até las alturas dibinas, ounindo todos ls seres e spertando an nós la felicidade berdadeira.
Amar ye sintir-se bibier an todos i por todos.
Ye cunsagrar-se al sacrifício, até la muorte, an benefício d´ua causa nobre ó d´un ser.
Se quejirmos saber l que ye amar, debemos lhembrar de ls grandes bultios de la houmanidade i, arriba de todos eilhes, de Cristo, para quien l amor resumie toda la lhei de Dius.
Alén disso, nun dixe El: Amai ls buossos einimigos?
Por essas palabras, Jasus nun pretendiu eisigir-mos ua afeiçon que mos fusse ampossíble.
Sue ourientaçon pretendie, sien, sugerir-mos la ousência de l ódio, de todo l deseio de bingança.
Almiaba l Cristo que mos spusissemos sinceramente a ajudar nels mumentos necessários mesmo aqueilhes que mos prejudican i firen, ouferecendo-les todo l oussílio que mos seia possíble.
Nun se puode progredir eisoladamente.
Por isso, ye preciso cumbibier cu las pessonas, bendo-las cumo presenças necessárias a la nuossa eiboluçon.
Deixemos que nuossos coraçones se abran.
Precisamos ourgentemente zambuolber la capacidade d´amar i de permitir que seiamos amados.
Nuossa simpatie debe atingir a todos ls que mos rodeian.
Principal atençon deberimos dar als nuossos pais.
Eilhes que mos mantubirun durante la nuossa anfância, mos acalantórun i mos calcirun i mos ansinórun las cousas de la bida.
Belórun cun ansiedade nuossos purmeiros passos i las nuossas purmeiras delores.
L amor, profundo cumo l mar, anfenito cumo l cielo, abraça todas las criaturas.
Dius ye l sou foco.
Assi cumo l sol se projeta, sien sclusones, subre todas las cousas i recalece la natureza anteira, tamien assi l amor beneficia todas las almas.
Sous raios, penetrando atrabeç de las trebas de l nuosso eigoísmo, eiluminan cun trémulos clarones ls recantos de cada coraçon houmano.
Todos ls seres furan criados para amar.
Las partículas de la sue moral, ls germes de l bien que an si repousan, fecundados pe l Foco Supremo, iran-se spandir-se un die.
Ende, anton, floresceran até que todos seian reunidos an ua única comunhon d´amor, i an ua só fraternidade ounibersal.
Nun amporta quien seiamos hoije.
Amporta apenas que steiamos çpuostos a anfluenciar un al outro, ne l sintido de l bien.
Filhos de Dius, somos todos membros de la grande famílha de l Sprito Santo.
Tenemos marcados an nuossas caras l sinal da debindade.
Somos todos armanos i stamos çtinados a mos cunhecer i mos ounir an harmonia, loinge de las paixones i de las grandezas ilusórias de la bida.

Cunta-se que un farmacêutico que se dezie ateu, i bangloriaba-se de l ateísmo, afirmando: Dius, cun certeza, nun será mais que ua quimera, dessas fantasies para anganhar las pessonas ancautas i menos lhetradas…
Talbeç alguas mais zaspradas que necessiten de cunsolo i sprança…”

Un die, yá quaije a la nuiteira, i por altura de l Natal.
Bie-se pulas lhuzes que relhuzien nas casas bezinas, que yá stában todas angalanadas cun lhizicas i arberes de Natal, pais Natales, i dessas cousas que se beien nesta altura de Natal.
Anton iba you deziendo que antrou na farmácia ua nina. Antrou na farmácia de l dito senhor.
Era lhoura, de tranças, i trazie un semblante priocupado. Antregou ua receita médica i pediu que la preparasse. L farmacêutico; ambora ateu, era home sensíble i eimocionou-se al ber l aparente sufrimiento d´aquela garota, que, anquanto el se purparaba para preparar la fórmula, assi se spressaba.
- Prepare rapidamente, por fabor, pus l doutor dixe que la mie mai precisaba cun ourgéncia dessa medicaçon.

Cun hablidade, pus era muito buono ne l sou oufício, l farmacêutico preparou la fórmula, recebiu l pagamento i antregou l ambrulho pa la nina, que saliu apressadamente quaije a cuorrer.
Buolbiu l porfissional pa las sues prateleiras i purparaba-se para recolocar ne ls sous lhugares ls frascos de ls quales retirara ls angredientes para abiar la receita.
Ye quando se dá cônta de l que habie feito, que cumetira un terríblel angano. An beç de ousar ua cierta substância medicamentosa, ousara alta dosaige d´un beneno biolento, capaç de causar la muorte a qualquier pessona.
Las patas tremirun-le. L coraçon batiu descumpassadamente. Fui até la rue i, nerboso mirou pa l dreita i pa la squerda… nien seinha de la garota.
Adonde procurá-la ? L que fazer? De repente, cumo se fusse tomado d´ua fuorça mistriosa,l farmacéutico anterroga-se, I se Dius eisiste?
Coloca la mano na tiesta i an zespero chama.
« Dius, se eisistes, perdona-me. I manda alguien de tue cunfiança, puode ser l nino Jasus mas. Faç cun que acunteça qualquier cousa para que naide beba d´aqueilha droga que purparei çtraidamente… Salba-me, à Dius, de cumeter un assassinato mesmo que imboluntário» Inda s´ancuntraba an oraçon, quando alguien toca la campainha. Pálido, priocupado bai atender. Era la nina de las tranças douradas, culs uolhos chenos de lhágrimas i uns cacos de bidro na mano.
- L senhor puode-me purparar de nuobo por fabor?
-i splica, ansiosa -
Un nino pequeinho fizo-me atropeçar, i cai, i partiu-se o frasco. Perdi todo l remédio. Puode fazer de nuobo, puode?…
L farmacéutico reanima-se. Purparou nuobamente la formula, cun todo l cuidado i antrega l produto, dizendo de coraçon alegre.” bai depriessa, que agora, you le garanto, que esse nino nun precisa de te fazer cair”.
I inda formula botos de saúde pa la mai de la garotica.
La criança, sien bien tener antendido, agradeciu i saliu apressadamente.
Desse die an delantre, l farmacéutico moderou sues eideias. Decidiu-se seriamente a lher, studar i pedir mais splicaçones subre aquel mistério an que dezie nun acreditar.
Porque, apesar de la sue cumbita çcrença , cuncluiu deste acontecimento:
“ Nó , Dius nun puode ser ua quimera, ua dessas fantasies para anganar las pessonas ancautas i menos lhetradas…
Dius, standiu-me la sue misericórdia.
Apartir desse die l dito farmaceutico diçque nunca mais deixou de festelar l Natal cun presépio i todo, assi cumo manda la lhei de la Santa madre Eigreija. Tamien a nós mos fazie falta ua seinha para amolcer alguas eideias mais duras, pus a las bezes un ampurronico fai muito geito…

José António Esteves
Lar de San Jesé Bumioso




Cuntigo

 


Caiu la gilada, tan branca i tan frie
i las berduras de la huorta drobados i andebles,
fazírun la bénia, al sol que nacie.
La nuite sien ti era muito mais frie.

Ls chupones alhá ambaixo,
na aldé belhica, píden que ls caléçan
que l déian bida
i a pouco las casas son uobos a abrir,
 i anriba ls telhados,
l fumo ancomeça, a golfiadas a chubir.
La bida cuntigo ten outro sentir.


l sol almeia l termo delorido
i las berduras de la huorta spértan a pouco
lhebántan ls benairos, sous benairos brancos,
cuorren-le las lhágrimas, chóran d´alegrie,
apedúran fuorça pa la nuite frie.
Cun ls dedos na botoneira, miro bien las bistas
i la aldé solica yá deixa de l ser
i l die cuntigo ten outro correr.

Un cachico más felizes



Quadros de Teresa Almeida, sacados deiqui
Cunforme ambora dada eiqui, na sesta, die 16, la porsora Teresa Almeida, nuossa camarada eiqui de la quadrilha, einougurou ua sposiçon de pintura – Pinceladas Poéticas - i apersentou l sou purmeiro lhibro de poemas - Ousadia. Fui ua fiesta mui bonita i bien merecida! Ye ua pruoa para todos eiqui tener ua camarada desta culidade.
You amento nisto por dues rezones: a la ua, para le agradecer i renobar ls parabienes a la porsora Teresa i dezir-le que yá stamos a spera de la cuntinaçon; a la outra, para le amostrar als que nun tubírun la suorte de haber stado alhá dous testos subre la pintura/poesie de la porsora Teresa que son, eilhes mesmos, tamien dues obras de arte:
L purmeiro de la tamien pintora i poetiza mirandesa Adelaide Monteiro, si, la nuossa Delaide.
“Arrebenta la ousadie an telas i poemas, a la par d´ua cierta suabidade i einocéncia capazes d´amerosar fraguedos ne l sou modo mui própio d´ apaziguar todo l que stá a la borda deilha.
Béilan las lhetras dun poema nas saias sbolaciantes de la beiladeira de rapassiado, an manchicas cun ganas de salir de la tela, ampuxadas por baláncios de la música que d´andrento de l´outora bai salindo.
Na scrita i na poesie, Teresa Almeida stramite serenidade, al miesmo tiempo que spechuca l deseio de rumper regras, de passar lhemites.
Oubrigada Teresica, por todo l que mos dás!”

L segundo, de Júlio Meirinhos, Bice-Persidente de l Turismo de l Porto i Norte de Pertual, antigo Persidente de la Cámara de Miranda i, nunca será de mais repisá-lo, “pai” de la Lei que recunheciu la Lhéngua Mirandesa:
“La lhuç debelgada por remiles de cintas-de-raposa arramaba-se pula tierra mirandesa. Apuis, la mano hable de la pintora ajuntou-la i angalanou-la. Tenhiu cembones de eideias: dou-le sabor a quelores amerosas, cheirosas daquel dóndio caliente que las palabras inda nun aprendírun a dezir, mas que ls uolhos ampálpan ne l scurrir de las selombras. Prendiu ls spetros cul feitiço de l sou mirar azul zberdiado, i pa ls oubrigar a dezir l sou mundo, zlingou-los de guapos barandins, donde cuorren riqueiros de formas mansas. An “Pinceladas Poéticas”, Teresa Almeida amplacha las paisaiges de ls sous mirares, para lhougo a seguir las ampimponar a rigor, todo, solo para mos fazer un cachico más felizes.
Que Dius te lo pague, Marie Teresa”

18/12/11

Sfregantes de Ternuna


Zlizan-se dedos tateando la calor de ternura;

carícias an bicos de peitos floridos,

tremelican cuorpos meio znudos;

eimana oulor a guisado an panela de fierro,

ferbe la ferbura an bálsamo de ternura;

na percura, clausura-se l tiempo i l spácio i;

ne l ferbor, l caldo há-de tener buona cozedura.


A ti


Chegueste-me an Dezembro
Fai hoije trinta i seis outonhos
La prenda de Natal mais perciosa
Que algua beç  tube:
Sien lhaços a fechar la caixa
Mas cun lhaços bien mais fuortes
que l corte de la bide nun aparta.

Eras…
Talbeç rapaç dezie you
I quando pa la mie barriga mirában
Tamien las curjidosas dezien:
Bai a ser un rapaç!
Solteste-te i apuis bozieste
I cumequiera me deziste:
Este que bés, sou you!
You deixei-te
Deixei-te medrar ouserbando-te
Deixei-te bolar seguindo l tou bolo
Abintureiro i repunsable
Cun antegridade i caratre
Sós tu próprio
Sien nunca deixares de ser,  miu tamien.