30/06/15

Relhembrar






https://www.youtube.com/watch?v=0AcV9xnhrkQ


De beç an quando boto-me a ber ls mius arquibos i muitas son las bezes que paro andonde passei buns cachicos.

Este bideo rebela un deilhes, staba nua de las classes d’ansino que l nuosso Mestre Amadeu daba, nua aula de mirandés.

 Nunca serei capaç de pagar tamanha dádiba, nien tenerei palabras para splicar quanto m’anriquecírun ls sous ansinamientos, que ne ls cursos, correçon de testos, an palhestras de la lhéngua i cultura mirandesa el trasmitie. Momientos ricos, d’ouro an quel botaba todo l sou ampeinho i dedicaçon cun saber i spriéncia fazie cun que you i quien staba cun el quedasse abonado de saber i conhecimento. Nunca pedie nada, mas you sabie quel querie que recebissemos la sue mensage, que fazissemos deilha ua arma para alhembantar la lhéngua.

L bideo ye dua classe (12.04.2008), la maiorie son Zenizienses, que alguns agarrórun, outros nien tanto esse deseio, i cada beç quel bie un de ls sous alunos screbir era cumo se bisse filhos a dar ls purmeiros passicos.
 Tengo percurado i cuntinarei a fazer-lo, publicando, screbindo subre l que me bai n’alma deste grande home.

 El merece que hoije pongamos a lhuç de l mundo todo l que fizo, ne l ansino, ambestigaçon, scrita, traduçones, lhibros, publicaçones i todo será pouco para honrar sue mimória.

Steiades adonde stubirdes, bien haiades, ls buossos ansinamientos yá dórun fruitos i cuntinaran a dar, la obra nunca se muorre.

Nota: Eiqui queda  mais un bideo para que todos máten la curjidade.

https://www.youtube.com/watch?v=asfyutVLGEg

29/06/15

Creta



Oubi este testemunho na rádio, hoije, pula manhana...

Fulano... (Yá nun se me lhembra l nome, you inda staba meio adormecida a essas horas de l die...) trabalhaba cumo ampregado nun hotel (de cinco streilhas até, se bien me lhembro) na Creta (que ye la mais grande de las ilhas griegas) i ganhaba 500 ouros por més. Mas depuis de pagar todas las despesas básicas, de alojamiento, comida, gazolina i outras poucas cousas mais, nun lhe sobraba mais nada !


Decidiu anton deixar esse trabalho i ir a bibir nua aldé (talbeç la mesma adonde bibien ls pais ou ls abós...): ganha agora menos que l que ganhaba dantes, trabalhando nuas bombas de gazolina mas sobra-le afinal mais denheiro, bibindo nua casa que le custa menos (ou que até nun le custa nada) i tratando dua huorta que le dá tamien bastante de l que precisa...

26/06/15

LA CULPA FUI DE LA CARRETA




 L pai-abó de Luciano que yá tenie feito nobenta i cinco anhos morrui-se.

 Luciano fui-se a dar las sentidas maugas a sue mai-abó que tamien tenie nobenta anhos i que staba muito chorona.
 Quando Luciano biu qu'eilha yá staba mais assossegada i capaç d’oubir alguas palabricas.
-Atrebiu-se a percurar:
 Mai-abó porquei se morriu pai-abó?

Tou pai-abó morriu-se quando faziemos amor.

 L nieto, siempre cun cuidado para nun oufender mai-abó dixo-le:

Anton bós nun sabeis que fazer amor cula buossa eidade ye muito peligroso.

Si nós sabiemos-lo.

Anté que ne ls redadeiros cinco anhos yá solo faziemos amor al deimingo i quando las campanas tocában dling…dlong…dling….dlon…

Mas la culpa fui de l home que passou cula carreta, dling, dling, dling, dling….


17/06/15

Porquei l pertués chorminga tanto?


Se nó mirai:
- Pon l nome an trabalho/lhicenciatura que nun fizo.
-Pon l nome de l colega que faltou nua lista de perséncias.
-Paga para alguien fazer ls sous trabalhos.
-Saqueia cargas de altemobles acidentados nas stradas.
-Pon l altemoble an passeios, muitas bezes ambaixo de placas proibitibas.
-Suborna ou tenta subornar quando ye apanhado cometendo ua anfraçon.
-Troca boto por qualquiera cousa: camisolas etc....
-Fala pul telmoble anquanto guia.
-Usa l telfone de l'ampresa adonde trabalha para lhigar pa l telmoble de ls amigos (dá-me un toque que you respundo...) - assi l'amigo nun gasta nada.
-Guia pul lhado dreita i puls passeios nas filas.
-Para an filas duplas i triplas, an frente a las scuolas.
-Nun respeia la lhei de l siléncio.
-Guia borracho.
-Passa alantre nas filas ne ls bancos, nas repartiçones públicas, etc. etc. dando las mais sfarrapadas çculpas.
-Bota lhixo nas rues, nas calçadas, …..
- Mete atestado médico sien star doliente, solo para faltar al trabalho.
-Saca lhuç, auga i tb por cabo.
-Registra bienes ne l cartório cun un balor mui abaixo de l mercado, muitas bezes eirrisório, solo para pagar menos décimas.
-Merca recibos para abater na çclaraçon de las finanças para pagar menos amposto.
-Quando biaija an serbício pula ampresa, se l'almuorço custou 10, piede fatura de 20?.
-Comercializa oubjetos doados an campanhas de catástrofes, ou para ajuda la mais necitados.
-Pon sue biatura an spácios sclusibos para pessonas ancapazes.
- Streforma l cuntador de l carro para bender-lo cumo se fusse pouco rodado.
- Merca perdutos piratas cula rial cuncéncia de que son piratas.
 - Sustitui l catalisador de l carro por un, que solo ten la casca.
-Minte n'eidade de l filho para qu'este passe por baixo de la roleta de l metro, sien pagar passaige.
- Lhieba de las ampresas adonde trabalha, pequeinhos oubjetos, cumo clipes, ambelopes, canetas, lhápeç... etc. etc. cumo se esso nun fusse roubo.
-Falseia todo, todo mesmo... solo nun falsifica aqueilho qu'inda nun fui ambentado.
-Quando buolbe de l strangeiro, nunca diç la berdade quando l fiscal aduaneiro pregunta l que trai na bagaige.
- Quando ancuntra algun oubjeto perdido, na maiorie de las bezes nun l antrega.
- ………………………………………………………….


Mas quier - Que ls políticos séian hounestos.
Anraiba-se  - Cula corrupçon de ls políticos, l denheiro de ls cartones de credito, de las   
                       çpesas nas passaiges aéreas i de la stadie ne l'estrangeiro...
Estes políticos - Qu'ende stan salíran deste mesmo pobo

Anton l melhor nun serie demudar la postura, ampeçando por nós mesmos, adonde fur necairo!


"Fala-se tanto de la necidade de deixar un planeta melhor pa ls nuossos filhos i squecemos-mos que ye ourgente deixarmos filhos melhores (eiducados, hounestos, dinos, éticos, respunsables) pa l nuosso planeta, atrabeç de ls nuossos eisemplos...."


16/06/15

Nino sbolácia óndias de lhiberdade






Tocórun campaninas, nó de Toledo. Relhistros, registros de mie memória. Eimages. Pantalha de cinema na mie cabeça. Tenémos cousas…. cumo splicá las? Talbeç  tener stado a outelizar l facebook. Stou an Lisboua a quemunicar cula aldé, ampensable an tiempos de you nino. 
Ende biajei. Eilhi staba you, na mie aldé, defronte a casa de mius pais. Un barranco. Uas piedras segurában tierra que le daba altura. A todo l correr, an purpianho, ua adega i armazen grande. Andreto lhagares i pipas mui grandes. Homes de calças arrefucidas a pisar ubas, nun los çtingo. L donho i amo, si, beio lo caminar. Manos trás las cuostas, sempre a bejiar, la jeira tenie que ser bien ganha, la cumberseta çtraie ls trabalhadores.
L barranco tenie serbentie. Camiones grandes arrimában se para más fácele strafugar l bino de cubas de l’adega para cubas de l camion. Seguíen apuis para baixo, Régua, Porto….. Tamien l’azeituna d’ambarque quedaba guardada ne ls lhagares até ser çpachada, bendida. Nuoba temporada de camiones a s’ancustáren al barranco.
Nun sei l que se passou. Na mie cabeça nun staba persente falar desto. Bieno nun repente. Metiu se delantre de miu purmeiro pensar, eimage. Bamos alhá, eilhi stou, anriba l barranco, scarranchado ne l banquito, mais me parece de pies. Las andorinas, anfileiradas ne ls filos de letecidade, agarrar las purmeiras raçadas de sol de la purmanhana, cantarólan nun chilreio de gustar de scuitar, amostrando sous papicos brancos i bicos arrosados.
L garoto, - acaso you, agarrado a ua canha que miu pai habie cortado i traído de l huorto lhuzie adonde crecien ne l rieiro, inda crécen, arrimadicas uas a outras – spetaba ua pruma branca ne l anzol çpindurado de l filo de nylon. La pesca, caça íba ampeçar. La pruma relhampa, andorinas a buoltas chilreian a querer acaçar la pruma para fazer seus nius. Ua mais fouta, abica la pruma, queda se presa al anzol. Agarro la, çprendo la, festicas cuntinas na sue cabecica, miles perdones pula tener acaçado i picado. Lharga cumbersa. Assossegar bater de coraçonico assustado que antre manos la segúran i prénden. Streformada concha de manos fechadas an ambuça, alas çprenden se an bolo de cuntentamiento. Nino sbolácia óndias de lhiberdade para l’ eiternidade…

15/06/15

“Nun cúnten cumigo”




Talbeç tenga sido esta la frase (nun ye un dito) que mais m’atelundrou ne ls redadeiros dies.

Puode dezir-se que ye un cacho dun çcurso i assi perde l sentido rial, mas tamien se puode dezir que ye un cacho que se puode agarrar i del tirar cunclusones mesmo que seian de fazer caçuada. Porque se fusse dezida por mi ou anté por milhones de pertueses, nua cumbersa, çcurso, palhestra eilha nun ten qualquier arrimo. You nien milhones de pertueses nun tenemos respunsablidades de gobernaçon nien agora nien ne l redadeiro quarto de seclo. I esso fai toda la çfrença. Tubimos si muitas capacidades, fúran-mos si pedidos muitos sascrefícios i muitas fúrun las bezes que queriemos cuntar cun quien tenie respunsablidades ne ls çtinos deste paíç.

Cumo se nun chegasse “nun cúnten cumigo” cuido que gerou por todo este mesmo paíç un buono ajuntou de quien dixo “nós yá sabiemos” que nun podiemos cuntar.


I assi bai l reino de sue majestade, balhamos saber que ten ls dies cuntados.

14/06/15

A la cumbersa cun



L Padre Basileu Pires, natural de Zenízio, adonde naciu an 1954 i hoje nun ten dúbedas an dezir que la lhéngua mirandesa "ye ua mais balie, pus la cultura mirandesa anriquece-me".
La anterbista acunteciu an Maio de 2009 i fui feita pul nuosso Mestre Amadeu Ferreira
Cun publicaçon da "Fuolha Mirandesa JN", pongo-la neste sítio porque ye buono relhembrar i eiqui ben muita giente a lher.


A la cumbersa cun 

Studou ne l seminário de ls Padres Marianos an Balsamon i an Fátima, fazendo l curso de Teologie na Ounibersidade Católica an Lisboua. Fui ourdenado padre an 1981. Passou trés anhos na Ounibersidade Salesiana de Roma (1980-83), adonde fizo la lhicenciatura an Pastoral Jubenil. Zdende ten passado por bárias casas de ls Marianos an Pertual, i zampenhou funciones nessa Cungregaçon cumo Reitor de l Seminário Mariano de Fátima, antre outras. Hoije ye l Superior de ls Marianos an Pertual, fazendo muitas outras cousas. La pequeinha nota biográfica que mos ambiou acaba assi: «Sou un home feliç porque me antreguei i procuro antregar-me todos ls dies a Cristo no serbiço de ls armanos. La mie felcidade stá an ser amado por Jasus Cristo i an amar als mius armanos, que son todos ls homes.»
Fui un gusto mui grande haber anterbistado l Padre Basileu i deixar eiqui las sues palabras, screbidas an mirandés pul sou punho. Este ye mais un teçtemunho de que la lhéngua mirandesa nun se muorre mesmo quando ls que la fálan se ban pul mundo i déixan de tener cun quien la falar. Bien háiades Padre Basileu pul buosso teçtemunho i que el seia mais un ancentibo para todos nós cuntinarmos a falar la nuossa lhéngua i a lhuitar por eilha, stéiamos adonde stubirmos.
Amadeu Ferreira


FM (FUOLHA MIRANDESA) - Quando i cumo daprendistes la lhéngua mirandesa?
BP (Padre Basileu Pires) - Daprandi la lhéngua mirandesa cul lheite, na mie família i na mie tierra, pus you nasci an Zenízio.

FM - Até salirdes de Zenízio, para studar, que lhéngua mais falábades? 
BP - Falaba mais l mirandés. Durante la mie anfáncia siempre l falei, seia quando andube culas bacas seia nas relaçones culas pessonas mais bielhas i culs colegas de la scuola. Solo falaba grabe cula porsora i quando iba a Miranda.

FM - I apuis de salirdes de Zenízio cuntinestes a falar la lhéngua mirandesa? Ou solo la falábades quando beniedes a Zenízio i cula família?
BP - Ne l seminário, para adonde fui, nun falaba mirandés, pus ls outros colegas nun conhecien la nuossa lhéngua i tamien tenie un pouco de bergonha de la falar. Por isso, ne l seminário solo falaba grabe.
L mirandés solo l falaba quando benie a Zenízio nas férias de l Natal, de la Páscoa i de l berano. Na nuossa tierra solo se falaba mirandés. Alguns studantes armában-se an amportantes i falában grabe. Anton las outras pessonas dezien: “Olha, yá pensa que ye mais que ls outros. Yá ben a falar grabe!”

FM - Algua beç sentistes que fazien caçuada de bós por bias de la pernúncia?
BP - You nunca senti isso. Agora, a las bezes, até áchan grácia cun las mies spressones mirandesas!

FM - Sodes un home de Eigreija i de cultura: achais que l saber mirandés algua
beç bos perjudicou, de algua maneira que fusse?
BP - Nó, pul cuntrário! Sinto-me feliç por ser mirandés! Ye ua mais balie, pus la cultura mirandesa anriquece-me.

FM - Cumo ancarais todo este mobimiento de renacimeinto de l mirandés?
BP - Beio cun agrado este mobimiento de l studo de l mirandés. Trata-se de cultibar la nuossa eidentidade. Pa quien naciu nas tierras adonde solo se falaba mirandés, la lhéngua fai parte de nós, reconhecemos-mos neilha, sentimos-mos bien an falá-la. Por isso beio cun alegrie l sfuorço que bós teneis an Lisboua para dibulgar la lhéngua mirandesa. Sei que teneis ua scuola adonde se daprende a falar i a screbir l mirandés, segundo la Cumbençon Ourtugráfica. Ançantibo-bos a cuntinar. Tamien bou acumpanhando las atebidades de la Associaçon de l Nial de la Boubielha de ls Zenizienses, cun la sede aí pula capital, bien cumo l site que ten. Ténen feito muito para dar a conhecer la nuossa tierra, la su stória, la lhéngua i las pessonas. Parabienes!

FM - Que achais que debe de ser feito para melhor dibulgar i perserbar la
lhéngua i la cultura mirandesas?
BP - Acho que yá se fizo muito i bien. Ye cuntinar na mesma direçon. Mas isso que se ten feito aí por Lisboua i alredores, acho que tamiem se debie fazer ne l cunceilho de Miranda de l Douro, ancentibando las pessonas a daprender a screbir l mirandés i a falá-lo, para que nun se perda la lhéngua. 

Anterbista de Amadeu Ferreira

11/06/15

Pormessas



Nunca me dei mal cun pormessas, nien tan pouco cun quien las fai.

Dou-me si mal culas promessas nun cumpridas que ye l mesmo que dezir cun quien las fai i nun las cúmpre. Tamien you nun sou mui dado a fazer promessas mas esso tamien nun amporta, l que amporta ye que sou admirador de quien cúmpre.

Bibimos un tiempo muito lhigado a la cultura de pormeter, fázen-se pormessas relegiosas, políticas, familiares, pormessas por todo i por nada, mas se cuidais que nien siempre fui assi anganhais-bos, siempre se pormetiu.
L que stá defrente, l que demudou a miu ber, ye que agora fázen-se muitas mas cúmpren-se mui poucas.
Por esso eiqui a dies, lhembrei-me dua cuonta de promessas que un grande amigo miu me cuntou, i fui berdade, nun le dixe que l’iba a cuntar eiqui, mas cumo l’amisade ye muita i el ye un home d’H grande, nun l bai lhebar a mal, nun bou perder essa amisade.
Anton fui assi, cumo muitos sáben, ls de loinge i que studórun an Bergáncia ne ls anhos setenta de l seclo datrás, fusse rapaç ou rapaza, quedaba an casa d’acolhimiento, i quedaba cumo se fusse de la família, eilhes podien dar-le recados, fazer recomendaçones, se studaba ou nó i até sujeito a pormessas.
Assi acunteciu cul miu amigo, la tie pormetiu qu’el lhebarie a Nuossa Senhora de l Naso un alqueire de trigo s’el quedasse bien ne l quinto anho. I quedou bien, passou l anho, mas nien era preciso, el siempre antrou bien na matéria, tal que pula bida afuora fui un de ls stramuntanos cun sussesso, chegou alto cumo quadro de l eisército.
 Acabado que staba l anho chegou l’hora de cumprir la promessa. Sou abó un die a la purmanhana, dixo-le para meter l alqueire de trigo nun saco, botou l cabalho fuora de las loijas i ende ban, abó dacabalho i l rapaç de saco a las cuostas. Mas, nun fui preciso muito apuis de salir de Caçareilhos i lhougo que passou las Funtásias n’ancuosta l buono de l rapaç yá botaba ls bofes fuora, sou abó mirou-lo i dixo-le:
-Bota acá l saco i chube-te, assi cuntinórun a cara a la Cruç de Bal Molhado, Caleija de la Spadanhas, Cabeça Gorda, Speciosa i yá n’ancuosta cul Santuario Mariano a bista tornou dezir-le:
-Puodes descer de l cabalho i meter l saco a las cuosta i lhebar-lo até l altar.
Staba assi la pormessa cumprida que la tie por afeiçon i dedicaçon habie pormetido.
 Cumo estas cousas d’abós i nietos ne l que toca a remediar sascrafícios fui siempre regla d’ouro, todo quedou bien.
Que you saba Nuossa Senhora de l Naso, la Maizica de l Cielo, la Mai de ls Mirandeses se l soubo nunca dixo nada, l que sei ye que inda hoije ls dous se dan bien i ye ua amizade que stá para durar.

Cumo se cúmpren las pormessas nun cunta, l que cunta ye cumpri-las



07/06/15

L’amportáncia i balor de las einiciatibas culturales



Quiero eiqui deixar l miu teçtemunho a todos ls lheitores deste sítio (blog) de quanto m’alegrou tener stado nua einiciatiba cultural lhigada a la lhéngua mirandesa que tubo lhugar ne l sábado passado na Praça das Flores (Lisboa).

Tamien de l’amportáncia que ténen estas einiciatibas de dibulgaçon, que son al mesmo tiempo liçones de daprendizage. Yá l nuosso Mestre Amadeu dezie que la nuossa lhéngua percisa de todo i de todos, séian palhestas, lheituras, amuostras de publicaçones, de lhibros, d’ansino de la scrita seia eilha an cuontas, lhiendas, crónicas an jornales, n’anternete.

A las bezes até cuidamos que estas einiciatibas son pequeinhas, porque stá pouca giente, mas l que ye preciso ye que la mensaige passe, i nunca saberemos até adonde eilha chega, que puode chegar bien loinge. I para poucos ou muitos hai que la dibulgar hai que spertar las gientes porque solo assi un die las anstituiçones tomáran cuncéncia de l que ténen que fazer por este patrimónho.

I quando la mensaige ye dibulgada cumo fui esta pul porsor Alfredo Cameirão, que agarrou a modos de liçon nas cousas de l nuossa lhéngua bien de l tiempo datrás, de la sue ourige, território i gientes anté ls dies d’hoije, splicada cun toda la sabedorie, todo l mundo daprende i anriqueçe. Fui un regalo ber l antresse i curjidade que toda la giente alhá stubo amostrou. Esto só mos pude querer dezir que hai necidade, de todos i todas andebidualmente, de las associaçones i anstituiçones cumo coletibos mais ampeinho. La lhéngua mirandesa merece.

Nun fazer ou trabar einiciatibas anque téngan cumo oujetibo traier a la lhuç de l mundo coincimientos ye un eirro.

Ls mius parabienes als ouganizadores i partecipantes an special al porsor Alfredo Cameirão i toda l'eiquipa  de la área cultural de la Cámera de Miranda de l Douro.




06/06/15

Balorizar l trabalho de ls outros debie ser un don.


Até hai uns tiempos datrás you nun paraba para pensar, tengo cuncéncia desso.

Agarrado a todo l que fazie, botaba dedicaçon i entrega total.
Dízen ls antendidos nestas cousas de las ciéncias de l’houmanidade que siempre fizo bien a to l mundo, parar de beç an quando un cachico. Aporbeita-lo para fazer reflecion de la bida, nuossas posturas culs outros, tarefas que aceitemos, eisame de las atebidades lhaborais i culturais.

I quien sou you pa ls zmintir!

Mais digo, esses studiosos, antendidos na matéria ténen rezon.
Puis bien, you por rezones bárias stou-me dando cunta quanto ye buono parar para refletir, fazer ua abaluaçon de todo l que stá al miu redor, l trabalho que fiç, se buono ou malo, abaluar las cumpanhies que tube i tengo, las scuolhas que fiç, las amizades se son berdadeiras ou falsas, de quien dá balor ou quien çprézia.
Neste cachicos chego a muitas i buonas conclusones, nien todo l que fiç fui bien feito, fui buono, tamien me dei cunta que nien todas las scuolhas na mie bida fúrun buonas, nien todas las amizades son berdadeiras.

Par’alhá destas i muitas outras conclusones inda me dei cunta,  que ye la que mais me duol, porque sou trabalhador, dedicado i fago las cousas cun hounestidade, algua giente zprézia l miu trabalho.



Splicaçon, só ancuntro ua, só zprézia l trabalho de ls outros quien nun fai nada, porque esses nun sáben dar balor, nun le custa.

04/06/15

Ua lhona



Muitas son las bezes que mos anraibamos porque ls pertueses sáben pouco de geografie de l paiç ou ounibersal.
Mas nun tenemos rezon, se hai por ende muita giente que nun sabe adonde queda l praino Mirandés, las Astúrias, ls Pirineus ou mesmo l Eiran, tamien assi acuntece cun muita buona giente doutros paízes.

Bonda de botar a baixo ls nuossos i l que ye nuosso.

Se nó mirai:
Ua nina francesa, culs sous dieç anhos, chegou de la scuola mui choramingona.
Sue mai quando la biu assi triste percurou-le:
L que tenes?
Tube un zeno an geografie, nun sei adonde queda Pertual!
Sue mai nun perdiu tiempo i dixo-le:
Trai-me ende l mapa.
Mirou, tornou a mirar, buoltas i mais buoltas i nada. Bendo que nun ancuntraba dixo-le:

Trai-me l mapa de la region, Pertual nun debe quedar mui loinge, porque la senhora que ben fazer trabalhos eiqui a casa ye pertuesa i ben de bicicleta.


02/06/15

Seinhas Stóricas

Seinhas dantes

-Un die deste quando andaba n'anternete, percurando cousas d'antresse Stórico, antressei-me por este sítio   -  http://www.rotaterrafria.com/pages/21 -  ende bi que bien arrimado a mie tierra ou seia ne l termo de Zenízio, habie (eili pa ls lhados de las Lhumbardas) ua "Mamoa".

L mais antressante de todo esto ye que, mesmo oubindo falar nesta seinha Stórica, nunca la bi, nun sei nada deilha. I ua cousa you tengo cierta ye que nun stá a público ou seia, nun hai romaries a este teçtemunho.

Que you saba, nun stá assinalado l lhocal, nien tan pouco dibulgado.

Até m'astrebie perguntar quantos Zenizienses ye que la besítan?

Nun serán muitos.

L que ye pena puis ne l nuosso termo nun hai assi tantas seinhas Stórica que mos demos al luxo de nun publicitar este.

(ende queda l retratico para melhor localizaçon)