28/02/10

Quei bamos a fazer para mantener l bilhenguismo de ls mirandeses?



Antre las muitas cousas que se sácan de l studo de la porsora Aurelia Merlan, que inda nun conheço de modo menudo i aperfundado, queda-me tamien l'eideia de que antre la populaçon hai ua atitude positiba para perserbar la lhéngua. Esso quier dezir que puoden ser criadas cundiçones para fazer cun que las cousas de la lhéngua puodan melhorar, un cachico que seia. Ls mirandeses siempre fúrun bilhingues ou até trilhingues i ye essa atitude que hai que mantener, amostrando cumo ye ua atitude moderna.
L que aperpongo ye que l nuosso blogue Froles Mirandesas puoda cuntinar a dar cuntributos i eideias para que las cousas melhóren. L studo de que eiqui se ten falado debe de ser lhebado mui a sério, mas nun ye para mos zanimar, mas para inda ir mais palantre i cun mais gana, até porque nun mos bieno a traier nada que nun soubíramos yá, anque sien assento nun studo. Talbeç de l debate que eiqui se tenga sálan nuobas eideias. Ye esse l cumbite que eiqui deixo, que cada pessona baia eiqui ponendo ls sous testos cun eideias subre l que se puode fazer. La lhéngua ye de todos i todo mos debemos de antressar.
Para yá, podiemos ampeçar por respunder a la pregunta: porquei ye amportante mantener i falar la lhéngua mirandesa?




Ua frente de lcidade



Neste eimbierno
L tiempo nun ten stado de feiçon
Que ten chobido muito:
Mas bai a melhorar:
I yá nun ye sien tiempo...
Finalmente benerá l bun tiempo
i bien merecido...

Nun querie deixar passar sien bos deixar
nestas froles marabelhosas la mie prebison
de l tiempo pa ls próssimos dies
para todos ls lheitores...

Ua frente de felicidade
bai atingir la region sul de l buosso curaçon,
Ne l norte choberá alegrie i
Nas demais árias muito amor!!!
   _..._.._
  _..._ ..._(... (  ...).._
  (_....__..._) _(.. (  ...)
  /(_...._)(_...._..._)\
 // / / / / | \ \ \ \
 / / / / | \ \  \
/ /  /  /  | \  \  \
♥ ♥    ♥  ♥ ♥   ♥    ♥ 
♥   ♥ ♥   ♥ ♥ ♥ ♥
♥ ♥   ♥   ♥    ♥ ♥ ♥   ♥
♥   ♥   ♥  ♥   ♥ ♥
♥  ♥    ♥   ♥ ♥ ♥   ♥
♥   ♥ ♥   ♥   ♥   ♥   ♥
♥   ♥   ♥   ♥    ♥   ♥  ♥  

´´´, •♥♪♥♪♥♪♥♪♥♥♪♥♪♥♪- ♪♥
´´´¢ /Λ\♥♪♥♥♪♥♥♪♥♪♥♥♪♥♪-- ♥•
´´¢ /.....\♥♪♥♪♥♥♪♥♪♥♥♪♥♪-- ♥♪♥•
´¢ / ๑۩ ๑_\♥♪♥♪♥♪♥♪♥♪♥♪♥♪- ♪♥•
¢/¨๑۩۞۩๑_\´♪♥♪♥♪♥♥♪♥- ♥♪♥♪♥♪♥
¨▓¨.♪♥♥♪.▓♥♪♥♪♥♪♥♪- ♪♥♪♥♪♥♪♥•|
¨▓¨.♪♥♥♪.▓¨★★★★★¨¨¨¨-- ¨¨¨¨★★★
¨▓¨.♪♥♥♪.▓¨★★★★★¨¨¨¨-- ¨¨¨¨★★★
¨▓¨.♪♥♥♪.▓••••••••- •••••••••••.•••••-- ••••••
¨♥♥======♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥- - ♥♥♥♥♥♥♥
L miu deseio ye que choba muita alegrie na buossa bida i que seiades felizes.
Beisicos i anté outra beç.

José António Esteves

Dito popular



"Nun digas todo quanto sabes
nun fagas todo quanto puodes
nun acredites an todo quanto oubes
nun gastes todo quanto tenes

porque
quien diç todo quanto sabe
quien fai todo quanto puode
quien acredita an tudo quanto oube
quien gasta todo quanto ten

muitas bezes
diç l que nun l cumben
fai l que nun debe
julga l que nun bei
gasta l que nun puode"

( Porbérbio Árabe)

José António Esteves





27/02/10

Solo 3% de la mocidade mirandesa fala la “lhéngua”


L mirandés ye la léngua de 90% de las personas cun mais de 61 anhos, mas solo ye de 3% de la mocidade de la Tierra de Miranda, segundo un studo sociolenguístico de l’Academia.

L’outora de “El Mirandés: situación sociollingüística de una lengua minoritaria en la zona portugueso-española”, la porsora romana Aurelia Merlan, fui sponendo ls dados de l sou studo, nua apersentaçon celebrada onte ne l Club de Prensa Asturiana, na que partecipou la persidenta de l’ALLA, Ana Cano, i l’académico i ex-persidente de la anstituçon, Xosé Ll. García Arias.

Las conclusones de l sou studo, feito atrabéç de 611 questionairos, l 7,4% de la populaçon de Miranda, son qu’esta bariadade astur ye atrás de l pertués, la segunda lhéngua d’uso nas tierras. Cun un númaro de falantes que stá antre ls 4.500 ó 5.000 falantes afatibos dun total de 8.259 habitantes. Mas solo ténen ua cumpeténcia atiba las personas de mais eidade benidas de l mundo rural, cul que segundo l’outora, “solo puode tener feturo se ls pais trasmetiren l mirandés als sous filhos, nesta época de l plurilenguismo, a la par cul pertués”.

Segundo las pessonas que respundírun, la perda d'uso al lhargo de l seclo XX bieno pula eimigraçon de falantes de pertués i la eimigraçon de mirandeses, stigmatizando-se la lhéngua pula einesisténcia dua bariante culta, de l sou pouco perstígio i dua alfabetizaçon i uns meios oudiobisuales dafeitos an pertués.

Atualmente, l 12,8% de ls antrebistados nuobos, antre 10 i 17 anhos, fala mirandés culs abós, anquanto que solo un 2% l faç culs pais i un 2,6% culs armanos. Fuora de la família, l mirandés predomina an situaçones anformales cun personas de cunfiança, mas an situaçones formales domina quaijeque por cumpleto l pertués

Tanto pa la mocidade como pa la giente mais bielha, l mirandés ye l aliçace fundamental de la sue eidentidade, cul que segundo Aurelia Merlan, esta lhéngua bai perder la sue funçon quemunicatiba “pa conserbar-se cumo eilemento d’eidentidade regional”. Assi i todo, antre la populaçon hai ua atitude positiba pa perserbar l’eidioma cul sou uso nas scuolas i nas anstituçones.

Essa atitude puode-se ber, segundo Aurelia Merlan, na denominaçon de la lhéngua, “yá nun se diç fala, charra, caçurra ó chaprona, atualmente úsan mirandés, lhéngua oufecial, lhéngua segunda ó lhéngua mai”. Un altaraçon positiba que chegou cula oufecialidade, “yá nun hai bergonha pa l uso de la lhéngua”, assinala l’outora, mas lembra que l uso anstitucional pula admenistraçon ye pequeinho.

Comenta tamien cumo l mirandés solo stá nas scuolas 45 minutos a la sumana i nun ye lhéngua beicular d’outras assinaturas, “pul que muita giente cunsidra la hora de mirandés cumo un eilemiento fulclórico ó un passatiempo”.

Ne l trabalho, adonde até de l studo sociolhenguístico analiza la stória i l própio eidioma, cumpara la bariadade mirandesa cul asturiano, “sobretodo cul asturiano oucidental, cul que ténen caratelísticas quemuns que nun se correspónden cul galhego-pertués”, Assinalou Merlan. Mas tamien cul pertués, “lhéngua dominante”, i cul galhego i l castelhano, “cumo lhénguas de cuntato, coincidas por muitos mirandeses, culs que ténen aparecenças”.

Biu tamien que l mirandés ten particularidades specíficas, “alguns subressálen l sou carátere cunserbador, cumo tener seis sibilantes”. Na oupenion d’Aurelia Merlan, atualmente l mirandés ye ua bariadade de transiçon, “puonte antre l domínio lhenguístico astur i l pertués”.

Na persentaçon nun puodo star por assuntos fameliares António Bárbolo, un de ls maiores spertos de l mirandés. Mas si stubo persente atrabéç dun scrito que liu Ana Cano na bariadade mirandesa de l eidioma. Nel, saludou a todos ls asturianos, “armanos nua cultura dende fai seclos”. Assinalou que trabalhos cumo este amóstran que l mirandés amporta a mais giente que als sous falantes i que bal pa mais que pa falar “de las bacas i de l portielho”. Comentou como dende l’aprobaçon de la oufecialidade de l mirandés, screbiu-se mais que ne ls 1.000 anhos de stória de l eidioma i cumo s’ampeçou a mirar pa la lhéngua de ls pais. Assi i todo, dixo que mais que lheis, todas las lhénguas minoritarias percísan de giente que las fale.

L’outora nun arrecolhiu ne l questionario antregues de assunto político, algo que segundo Xosé Lluis García Arias ye lógico al tener an cuonta la queston demográfica mirandesa; “la queston de la reibindicaçon lhenguística ye stremada de l que passa n’Asturias, la sue forma de ser pertueses ye ser mirandés”. Assinalando que nun serie buono pa l eidioma poné-le questiones eidentitarias, yá qu’alhi l’eidioma “ye algo fulclórico de la eidentidade pertuesa, que até calha bien pa l turismo, esto pa Miranda puode serbir pa mantener la lhéngua, n’Asturias acabarie cun eilha mais debrebe”.

Traduzido de l Asturiano (i custou inda un cachico antender)

26/02/10

Ambora de hoije

.

Para nun screbir todo de nuobo deixo-bos l link:

http://www.sendim.net/noticias/hoije/noticias_titulos.asp?id=899

Ye mais ua ambora, an mirandés, que quier ser mais que esso, ye tamien stória.



Anterbista


L tiu Abelino santado nua piedra al pie de la puorta, nun staba para eili muito birado, para arrespunder a la pregunta daquel que se apersentaba cumo jornalista. Mas çpuis mirou par´el i pansou, que até pudie ser sou nieto, i ampeçou arrespunder.
Quereis anton que bos diga l´amportáncia que l Mirandés ten para mi?
Pus bá! para mi, ye cumo bultar a ser garotico, ir pala scuola, correr atrás de l arco, jogar a las palombas, i tener ne ls oubidos aqueilhes sonidos de ls chocalhos de las bacas i ganados, sentir l lhume a chispar nas nuites de eimbirno. Oulhai, esses sonidos nun ls cunsigo tirar de la cabeça, mas tamiem me ajudan a star bibo.
Agora l´amportáncia que tenerá para ls Mirandeses, you nun sei bien, mas quir-me parcer que ten muito balor esta lhéngua cun que nacirun. You lhembro-me que quando acá bénan, i ouben palabras que yá nun se lhambraban, normamente déixam-se rir. Ora esso, ye porque l´agrada la lhéngua.
Qual era l´outra pregunta? Ah! l´mportáncia para Pertual!
Pus oulhai, las naçones nun son mais ricas quanto mais cousas tenan? Pus anton, l Mirandés ye ua cousa buona. Faç parte de l nuosso património, ye ua cousa mui antiga, que la naçon deberie tener mais cunsideraçon. Hai por ende uns doutores que dizen que l Mirandés se bultará a falar. You nun sei, mas gustaba que fusse assi. Agora ante yá se fázen Doutores eiqui an Miranda, ora isso cheira-me que las cousas se stan a cumponer

Válter Deusdado



25/02/10

Citaçon de l Die (Scrita)



Solo ls malos scritores pénsan que l sou trabalho ye mesmo buono.

Anne Enright




Que algo se aprenda cula zgrácia!




Todo se lhembra quando la tragédia se monta anriba de nós. Apuis, repuosta la normalidade de todo, todo se çquece cumo se d´alzaimer todo mundo sufrisse...
Ten sido assi na Madeira, fui ende ou noutro sítio qualquiera, adonde por todo l lhado de l mundo ten habido tragédias, cíclicas mas que inda nun hai Serbício de Meteriologie que seia capaç de las prebener.

Agora falamos de la Madeira cumo poderiemos falar de l Brasil, de l México, de l Haiti ou de tantos outros sítios que ténen dua maneira ou d´outra sido sacudidos pula fuorça de la Natureza que quando eilha quier, nada se l pon delantre i todo lhieba ou çtrui.
Mas, porque ye nuossa, porque ye recente, porque mos entra to ls dies an casa atrabeç de eimages medonhas, porque ye cumo se fura un filho que tebisse quedado todo zbentrado, mais falamos deilha.
Naide puode quedar andefrente a las eimages que bei, an que bundórun uas horas de chúbia fuorte, para streformáren l que era “la Pérla de l Atlántico” nun amuntunado de piedras, palos i lhodo. L que eran ancuostas guapíssemas i ribeiras calmas, son agora galatones gigantes que todo angulhírun.

Un queda a pensar, somos bien pequeinhos!...
Somos na berdade mui pequeinhos acumparados cun la Natureza. Somos mui pequeinhos mas somos tamien mui boubos, porque sólo mos damos de cuonta de la nuossa pequenheç quando somos atacados. Apuis todo se çquece i bai-se seguindo la bida fazendo siempre ls mesmos erros, cumo se la fuorça de la natureza se tebísse scorrupechado cumo l´auga na barrila.

Na Madeira i un pouco por todo l lhado, ten-se cunstruído anriba de ribeiras, ancanhando l´auga apertadica antre casas, sien seguir regras de ourdenamento de l território, sien seguir regras de l plano diretor municipal curreto, quando l hai. Todo ye feito na mira de l lucro, de l cumpadrio, de la currupçon, de la quelor política, an derradeira palabra, de l denheiro, siempre l denheiro...
Todo ye projectado, ou nun projectado sequiera ye, cuntando cun la normalidade de las fuorças de la natureza; mas eilhas a las bezes sálen de la normalidade: ben auga que arrebenta todo para eizegir la sue tierra; bénen ls tremores de tierra que todo abánan, todo ráchan, todo antérran, çtruindo las casas porque nun fúrun custruídas de acordo cun las regras “antí-sísmicas”, para mais lucros haber na custruçon.
L denheiro,...siempre l denheiro de alguns, para zgrácia de todos!

Que algo se aprenda cun mais ua!
Que la Ilha de la Madeira torne a ser ua "Pérola," mas que seia sien se repetíren ls mesmos erros de ua geston que ten sido feita na defesa de antresses de alguns.
Cun la ajuda de todos, todos solidários, há-de tornar a ser...

24/02/10

De pequeinhos biramos bien grandes





Quando la rebuolta spuma que nien fiera danhada, i nun sfregante todo queda birado alrobés i patas al aire, nua zorde anfernal, nun scolhe camino, ampurra todo al que stá delantre, semeia l zanimo i lhieba giente ye que mos damos cuonta de que somos bien pequeinhos.

Seia ne l nuosso lugar ou noutro, la purmeira cousas que mos ben a la cabeça ye que somos amputentes delantre de la natureza que fai l que quier, dita las leis. Que nós solo tenemos que acunhar, fazer la cuntaige de las zgrácias i anfurtúnios, remuniar las eiluzones i zanfetar las scornadas, que hai cousas que nun antendemos i nun queda réstia de spráncia algun die antender.

I nun tarda, mesmo ancrédulos arrebanhamos fuorças bien alhá de l fundo i botamos manos de l que mos quedou i biramos grandes na ajuda i solidaridade.

Somos pequerricos delantre de tamanhos dilúbios, stranhos terramotos, guerras sien splicaçon, mas grandes quando l ser houmano quéda bítima, quando queda sien nada, quando mais percisa.

Nun quedamos andefrentes mesmo que l cielo zabe anriba, nien de braços caídos, quando hai zgráciados zamparados que percísan de ajuda

L abandono debe ser la cundiçon pior que se puode spurmentar, i nun son poucas las bezes que sien abiso nien cuntemplaçon a tantos chega, ye la solidariedade houmana que fai la çfrença antre ua cousa i la outra.

Ye tan buono saber que de pequeinhos podems birar grandes, i nua óndia de solidaridade trasmitir spráncia que todo puode ampeçar de nuobo i melhores dies stan para benir.




23/02/10

Medra-me la ánsia de tener camino




Passeio-me por Primaberas
adonde bi las árboles a berdegar,
adonde las mies cantigas retumbában.
Apuis,
la cabeleira relhamposa cheirou a madressilba
i yerba berde ne l corte de gadanhas,
florírun-me las Primaberas,
frutos medrórun na bida
que anteimaba an ser beloç.
Trabei un pouco para mirar,
para cheirar ls oulores de l mundo
que se me scapaba.
Agora miro ls Outonhos calmos
cun sou cair de fuolhas singelo,
ls sous mofos rúcios de carbalhos
ambelhecidos pul tiempo,
para que nada me quede por buer
desse café cun bolho serbido
cumo nun almuorço cun amigos,
saboriando cada forfalha,
cada gota, cada risada.
Bebo cada flor a abrir,
cada fuolha a abanar,
cada bacalhoura a meneá-se
nua tarde caliente de segada.
Eilhi quedo para todo ber medrar
nun tiempo an que me médran ls siléncios,
l camino andado,
la ánsia de tener camino...




Ancultos (,) dízen!!

De l mirandés yá muita giente fala, i an mirandés pouca giente fala. I ye curjidoso até ber an cartazes a animar pa se falar an mirandés i na fin stan ye screbidos an pertués. De l mirandés, cume tema, quaije todo mundo fala i hai mais mundo que quier ser dezido nesta léngua. Inda assi bou gastar un cachico de tiempo ne l tema.
Uns retrócen-se. Hai Dius que nun ye léngua.
Hai Dius que ye de ancultos, ó se nun ye agora de ancultos i pula léngua tener chubido un cachico na bida (agora falada por angenheiros, abogados, scritores, porsores, médicos), inda ERA de ancultos. Giente de l sacho? I sacho ye pecado, faç calhos!! Inda ténen que benir muitas ties de la Casa Branca, cume la de Obama, a fazer huortas pa passar a ser moda.
Uns dízen "ancultos por circunstáncias bárias: Demográfica; geográfica; cultural; eiquenómica; política.".
Na demografie Pertual anteiro nun ten un marcado ambelhecimiento i an todo l anterior nun hai un çpoboamiento pa l litoral? L punto mais a Este an Pertual ye Paradela, cunceilho de Miranda de l Douro. Adonde curjidosamente se fala Mirandés. Este punto, ançcutiblemente, ye l punto Pertués mais acerca de l grande centro decison de la Ouropa: Bruxelas.
Culturalmente l praino ye l, ó de ls sítios mais ricos, adonde se manténen (ó percúran mantener) tradiçones, las pessonas nun ban pul mais fácele, pul que peç mais na moda. Gastronomicamente tamien ye sabida la sue riqueza, anque mais riqueza haba que la maiorie saba.
Quei, la léngua mirandesa ye falada zde que seclo? Seclo XIV? Nessas alturas quales éran ls nibles de eiducaçon de la populaçon an pertual?
Ne ls dies d’hoije, hai eisemplos de ninos an Pertual que cuidan que l leite ben de ls pacotes de ls supermercados. Se cultos son ls que nunca bírun ua almendra nua arble, anton dou l braço a trocer. Hai giente sien la quarta classe que ye mais culta que muitos que se fázen chamar por doutores!
Estas pessonas que hoije fálan que mirandés nun ye léngua, nun questionan, i bien, que pertués ye léngua. Mas nun ténen dúbedas an afirmar que l pertués i l castelhano son lénguas armanas. Hai pessonas que ándan an cursos de spanhol i se un le pregunta "Então safas-te a Castelhano?" respónden que por anquanto solo ándan a studar Spanhol!
Las pessonas cuidan que na Assemblé hai uns bardinos que apróban leis sien saber ciertas premissas. Ye claro que ye possible tornar ua léngua oufecial sien eilha ser sequiera léngua. Squecírun-se desse detailhe! Las pessonas cuidan que mirandés ye spanhol porque ten ciertas cousas aparecidas. Mas nun sáben que mirandés ye eitaliano yá que an mirandés se diç "rapaza" i an eitaliano se diç "ragazza".
Las pessonas nun sáben que dében ler este testo cun ua pernúncia até mais aparecida al de l pertués i anton cuidan que ye spanhol. Ye l mais acerca que se lémbran, ban alhá a dar-se al trabalho de pensar que "tecnologie" i tanta palabrica hai que peç que lembra un airico francés. Las pessonas cuidan que por l mirandés se falar cerca de Spanha anton bieno de l spanhol(castelhano), a salto pula frunteira. Criou-se ua mistura! Nun sáben que ben ye de l lionés i que se scuitássen lionés nun acraditarien que an spanha se fala assi. Ua cousa, que nun chega a léngua, mei pertuesa, dezirian!
Las pessonas nun sáben que an mirandés las hai mais acertadas que an pertués, adonde "muito" se lei mesmo cume se scribe, i nó "muñto" cume an pertués.
Las pessonas nun sáben que l pai de l pertués screbie palabras an mirandés, Camões tenie alhá "cousas". Las "coisas" que screbiu nun éran "cosas" castelhanas. I nun sáben que inda hai quien diga an pertués "loiça"/"louça", "toiro"/"touro", "oiro"/"ouro"! Mas stránhan la scrita mirandesa, i dízen que ye fruito de boubadas (leia-se em português “devaneios”) ourtográficas. Las pessonas nun sáben que l pai de l triato an Pertual, Gil Vicente, era(screbie) l diabro. Las pessonas dízen que anténden cada palabrica an mirandés! You tamien acaçarei algo d’Eitaliano. Ahh, squeciu-se-me. Ye la mesma léngua. Inda assi hai un mundo de palabras mirandesas a la spera de you las aprender.
Las pessonas nun sáben! I assi las pessonas cuntínan cula eideia einecial de Branco de Castro, que l mirandés ye ua cousa que nun chega a léngua de pastores, ua fala charra, nun ten regras, nien normas, i nun fázen cume Leite de Vasconcelos i nun se antusiásman i ampéçan a benerar la zardada i perdida filha de l latin. Las pessonas nun sáben que nun sáben. Ende stá l mal! Por chamáren ancultos als outros nun ben mal nanhun al mundo.

21/02/10

Feliç quien, cumo Oulisses...


Buonas nuites,

Inda todos bos alhembrais de l soneto que eiditei aqui inda hai poucos dies de l’outorie de l poeta francés de l seclo XVI, Joachim du Bellay, para mostrar que habie serbido tamien de fuonte d’anspiraçon para Pedro Mexia, l atual sub-diretor de la Cinemateca Nacional.
Mas faltaba la traduçon ...
Amadeu Ferreira aperpuso que l traduzíssemos a meias i aqui bos apresento, cumo el me sugeriu fazer, l resultado final dessa nuossa colaboraçon a dous…

Feliç quien, cumo Oulisses, pul mundo se bai,
Ou tal i qual aquel que l toson cunquistou,
I apuis de saber cheno i spriéncia tornou,
A bibir antre ls sous l tiempo que inda trai!

Quando a ber bolberei de mie terrica, ai,
L chupon botar fumo, i an que staçon me bou
A reber l huorto de mie casica, onde stou
Cumo nua porbíncia, outra armana nun hai?

Oupidas puls abós mais gusto las moradas
Que palácios romanos de guapas façadas;
Mais que l mármole duro, la piçarra fina,

Mais miu Loire goulés do que l Tibre lhatino,
Miu pequeinho Liré, que l monte Palatino,
I mais q’aire de l mar la doçura angebina.


Puis ua cousa bos puodo dezir : ye un perito, Amadeu, tanto para screbir cumo para traduzir ! Un berdadeiro artista que cunseguiu poner a beilar todas las palabras, frases, eideias, sonidos desse poema francés que yá ten agora mais de 450 anhos de maneira a que tamien an Mirandés se apresentássen nun berdadeiro soneto, anteirico an alexandrinos… cula métrica, la strutura i las rimas tan caratelísticas tamien desse tipo de poema oureginário de l’Eitália que grande parte de l’Ouropa ampeçou a adotar depuis dun poeta cumo Petrarca l haber celebrizado yá ne l seclo XIV…

I you puodo-bos dezir sien heisitaçon… a mi na rialidade nun me passou pula cabeça, por bies de la deficuldade que representa esse tipo de eisercício, quier dezir : passar de dues lhénguas tan defrentes assi i todo cumo l francés i l mirandés tentando tamien al mesmo tiempo recunstituir tanto la métrica cumo la rima !!

Mas la spriéncia ye ua cousa fundamental. Haber traduzido antegralmente cumo yá fizo Amadeu, por eisemplo un testo tan ancrible cumo Ls Lusíadas de Camões (outor cuntemporáneo de Du Bellay, cumo yá todos bos debeis de haber apercebido) faç cun que el, Amadeu, seia hoije un de ls ralos – stou cumbencida - a ser capaç de traduzir qualquiera testo lhiterário, an special poético, cumo naide ye capaç de l fazer.

I Ls Lusíadas nun ye un testo qualquiera. Ye un de ls testos mais baliosos de toda la lhiteratura que se screbiu na Ouropa i mesmo ne l mundo ne l seclo XVI i mesmo depuis. I ua cousa ye cierta. Tamien an França, houbo poetas que quejírun fazer l que fizo Camões : eimitar Bergílio i Houmero i tentar screbir ua eipopéia cumo la que Camões cunseguiu screbir para glorificar un paíç, un pobo… Un poeta cumo Pierre de Ronsard, por eisemplo, amigo i cunterráneo de Du Bellay, tamien un de ls maiores poetas franceses de l seclo XVI. Mas nenhun deilhes, podeis acraditar, nessa altura i tampouco depuis, chegou al nible que cunseguiu atingir Camões para screbir ua eipopeia digna de ls grandes poetas antigos.

Por isso digo-bos you. Esta traduçon desse simpres soneto de Du Bellay « Feliç quien, cumo Oulisses… » puode parecer ansegnificante. Nun ye ! Ye la proba pul cuntrairo i mais ua beç que la cultura an Pertual ye ua mais-balie de la purmeira amportáncia.
I l Mirandés nesto todo ?
L Mirandés... podeis crer: nun queda atrás…

Cumo ua streilha ne l hourizonte !

Un grande abraço para Amadeu porque bien l merece !
i para bós todos tamien, leitores deste Froles Mirandesas que yá sabiedes todo esto, tengo la certeza. L que inda nunca habiedes lido era esse tal soneto « Feliç quien, cumo Oulisses… » : agora traduzido, i de que maneira, an Mirandés !




Amboras de l Praino


Rializou-se nesta sumana (dies 12; 13; 14 i 15), l XI Festibal de Gastronomie i Artesanato de Miranda de l Douro i, anque de l friu que se fizo sentir, que rondou siempre antre ls -1º durante l die i ls -6º durante la nuite, l Pabilhon Multiusos de Miranda, stubo siempre cheno de giente. Giente de todas las nuossas aldés i tamien muita giente que bieno de ls mais bariados locals i nun me refiro a spanholes, qu'esses yá nun son stranhos por estas tierras, mas tamien muita giente pertuesa, fura de la region, qu'aprobeitou las mini bacanças de l Antruido para coincer un pouco mais de l nuosso paíç.
La gastronomie fui rica i bariada, pus nesta época de l'anho puoden-se saborear ls mais bariadíssimos pratos.Cada die fui dedicado a la sue eimenta, ampeçando pul die de l Cozido a la Mirandesa, adonde nun faltórun las cascas, l botelo i ls restantes anchidos, seguindo-se l die de l Cordeiro Mirandés, l die de l Bobino de Raça Mirandesa, fechando cul die de l Cochino.
Durante l certame, rializórun-se, na Biblioteca Municipal, la Sposiçon "Ementas Durienses"un eisemplo de scrita doméstica, de Maria Olinda Rodrigues, apersentaçon de l lhibro "L miu carangueijo i you" de Fernanda Romba. Tamien na Casa de la Cultura Mirandesa stubo la Sposiçon "Sou strasmuntana, sou mulhier: Retratos", cun retrato de Lúcia Burbano, ambestigaçon i testo de Teresa Nóboa (APEGA).






D'antre ls bários grupos que passórun pul Pabilhon, durante to l Festibal , çtacórun-se ls Gaiteiros de Custantin i Pauliteiros de Mirandanças; l yá famoso Agrícola Rock Band, l Grupo Picä Tumilho; las Pauliteiricas de la Mirandanças; ls Pauliteiros de Fuonte d'Aldé; l Grupo Folclórico de l Centro Cultural de Sendin; Cinquentuna de la Ounibersidade Sénior de Rotary de Chabes; Pauliteiros de Palaçoulo; Grupo Galadun Galandaina; Grupo de Beilças Mistas dar Mirandanças; Pauliteiros de Cércio; Grupo Folclórico Mirandés de dues Eigreijas; Pauliteiros de Malhadas; Grupo La Çaramontaina; Pauliteiras de Mirandanças; Gaiteiros de Palaçoulo; Pauliteiros de la Cidade de Miranda de l Douro i l Grupo Quinteto Reis 84 i Coro de la EB1, que fechórun cun chabe d'ouro este magnifico Festibal de la Gastronomie i Artesanato.
I cumo an Miranda la trasmisson d'amboras de a tierra, nun podien faltar, podimos assistir al famoso "TeleCurral III - Fuonte de Aldé.







Ye claro que tamien fui possible besitar ls dibersos Stands, adonde se podien ancontrar zde l bariadíssimo artesanato de la region, al bino i tamien to la bariedade de fumeiro, cunfecionado pula giente de las nuossas aldés.







Ne l die de l'ancerramiento de l Festibal, tubo tamien lhugar un çfile de Máscaras de Antruido, ne l Pabilhon, que depuis se çlocórun puls mais bariados lhocales de la cidade, a la percura de diberson, pus stábamos an nuite de Antruido, qu'anque de la niebe que teimou an caer cul aprossimar de la nuite, nun demobiu to aqueilha mocidade, que culs sous guapos trajes, alguns rialmente bien inéditos, çfilórun puls mais coincidos bares de la cidade.
Friu? Muito mas muito mesmo. Mas puodo dezir-bos que me cunsola sentir ne l rostro, l friu gilado de l Nordeste Strasmuntano. Ye un friu que me calece l'alma i me cunsola l coraçon!




A ESQUERDA CHOURIÇO

.
La squierda chouriço

An Bergáncia nun hai squierda cabiar. Quando muito, eisiste ua squierda chouriço. Apersenta-se cumo sendo obas, mas obas de cabalha, ó de safio, quando mui de pescada de l'alto. You prefiro chamar-le chouriço, l cabiar de l fumeiro. Mas anton nun hai squierda, an Bergáncia? Hai. Mas esta de que falo queda muito a la dreita de qualquiera squierda de jeito. Senó beiamos:

Ye anteletual, ten ua licenciatura ó mais, amprego de l stado ó afin, biste Boss i usa mala Louis Vuitton. L perfume depende, mas inda hai quien use l bielho Aramis, i até l Chanel 5, essa bomba que derruba un touro a cien metros de çtáncia. Ne l Berano calça chinelos de cuiro i pon sacola a la bandoleira. Faç bacanças pula Ouropa, carotas mas d'assegurado ampato sócio-cultural (nun sei se me fago antender...). Inda pon l crabo i oube l Zeca, mas solo ne l 25 de Abril. Bai al triato munecipal apanhar secas i amostrar-se.

Acha que cultiba l bun gusto. Ye altarnatiba q.b.. Habita, ó gustarie d'habitar, na zona stórica. Ye culta porque lei Saramago. Bagamente yá oubiu falar de Marx. Zeiludiu-se cula classe ouperária, que bei cun moléstia eibidente, an chusmas, a passear al Demingo, de fato de treino, nun centro comercial de l Porto. Bai fazer cumpras al Porto.

Ne l resto, tamien se cumprimenta cun un solo beiso, amostra l carro anhos 60 – i usa la bota de carneira i la saia rodada que fazírun stória.

Arma-se al pingareilho, ye pindérica. Ye eicologista i nunca plantou ua arble. Faç de la lagartixa de rabo azul i de l rato de Cabrera fetiches anteletuales, mas depuis queixa-se de la falta d'auga, quando eilha falta, i de la strada para Bomioso, quando, ralo, alhá bai. Ye acontra la barraige de l Sabor i a fabor de l’Azibo, de que yá fui ferborosamente contra. Déixen naqueilha aparecer la lontra...

Fuma charutos. La mais cultibada aderiu al Bloco i defende las causas fraturantes. Ten pedigree, fantasiado, mas pedigree. Cultiba la zeiluson i l cinismo eideológico. Porque ye chic. Porque ye de squierda. Squierda de quei?

( Bragancabainaite )

19/02/10

Biaige a onde si se fala lhionés



Saliu, i bai cuntinar a salir nuticias subre la fala lhionésa nal Diario de Leon. Naquestes ultimos dies ten-se falado bastante dal lhionés ya pur causa la llionpedia i los qu'andaban atras, i tamien pur puliticas, cume acuntece siempre an Spanha quando se fala de lhienguas !




Tiu Norbeto de Lha Banha, retrato Diario de Leon



Squecendo puliticas, al Diario de Leon mos apropon ua biaige a onde si se fala lhionés, cumeçando ya pula Cabreira. Quien l quejir ler, ye eiqui. Açpuis se inda quereis ler dalgo mas, ide eiqui que tengo la certeza que bos la cuntorun a bos tamien, pur tierras de Miranda !




La medida de l´amor




Pregunteste-me un die
Quanto l'amor medie.

Nun te soube respunder.
Seia alhá cun que fur
You nun tengo nada
Cun que mida l'amor.

L amor ye cielo.
L amor ye ouceano
Un berde de sperança
An óndias tecido.

Mas tamien hai delor
Delareio i loucura
Nos bailes de l´amor.

La medida de l´amor
You nun te la sei dar.
L que te puodo dezir
Ye que l´amor ye ua flor
I que para nun morrer
L tenes que regar.




Porquei??!!!




Se you fusse mundiada
Riu resgalgante todo lhebaba.
Apuis habie de fazer nata
Broça a feder de podre.

Se fusse airaçada
Serie fuorte para todo abanar.
Acagataba las abes de rapina
I fazie-las aguemitar.

Se pudisse fazie-me fada
Cun mie bara de cundon.
Habie de lhimpar Pertual
De palabriado i podridon.

Mas nun sou mundiada
Nien aire
Nien fada...

Anrebulhadas las tripas
L stómado rebuolto
I la boca abierta de pasmo
Scribo, scribo
Cun la paç que amo.
You scribo
L miu zancanto.

Apuis paro
I percuro,
Porquei fedirá tanto!!!??





18/02/10

OUBEILHA ARTUNHA

.
L die 14 falei eiqui de la oubeilha artunha, mas cumo naide quijo dezir nada, talbeç porque screbi mal, yá que screbi "urdunha", dous erros, un por nun saber que fui screbir la palabra a ampeçar por "u" quando era por "a" i l'outro por erro de scrita yá que pus un "d" onde era "t".
Mas hoije fui-me a falar cun " Grangés" pastor de Sendin i tirei todas las dúbedas. Dixo-me el que l pai chamaba "artunha" (machorra an sendinés) a ua oubeilha (canhona an sendinés) que habie amobido (abortiado an sendinés). El dixo-me mais, que artunha se ousaba mais an Palaçuolo i pals lhados de Mogadouro.
Splicou melhor:
...Nun ye ua oubeilha que perdiu la cria porque se morriu de ua malina, mas la que nun la lhiebe alantre i que stá un ou mais anhos sien dar criaçon...
Ne ls mius papeles de hai muitos anhos tengo "artuña".
Nun sei se esto sirbe para algue cousa.

Ua cuonta - "Este ye l nuosso regalo"



(Esta nina yá ye la terceira geraçon, gerada pula tie de la cuonta, porque retrato desse tiempo nun hai)

La cuonta

Las bibéncias la mais de la bezes son apegadiças, agarrando-se dun jeito tan fuorte que nun somos capaç de las scamugir, you dirie de mos apartar deilhas para siempre. I tamien ye berdade que l mais de las bezes nun queremos, acumpónen-se a la nuossa bida i fáien-mos tan bien cumo la jolda quando stamos solicos, remólen ls nuossos sentidos, dán-mos cachicos de risa i buona çposiçon.
Mirai bós, toda esta cumbersa para bos cuontar ua stória de la mie bida, i tamien justificar l títalo de la cuonta, porque l Natal yá quedou bien alhá para trás, mas Natal ye siempre que la giente quijir.
Stabamos ne l més de Febreiro (22) de anho cinquenta i trés de l seclo datrás.
Nua nuite a la hora de cenar mie mai nun staba, l caldo fui puosto nas malgas por miu pai. Ua para mi, outra para mie armana, que tenie uito anhos, quatro mais bielha que you, outra pa l miu armano cun doze i outra para el, que nun fui quemida nessa nuite.
Angaranhido nestas lhidas de cozina, deziemos:
- Buossa mais stá na cama cun delor de barriga. Quedai-bos quemendo l caldo i pan cun chicha, que you bou-me a fazer un recado.
Dezie todo esso cua cara mesclada de miedo i alegrie. Scapou-se puorta afuora i nun anstantico chegaba cun dues bezinas que fúrun a dreito al sobrado a tener cun mie mai.
Essa nuite por algue tiempo fui anrezinada para todos, naide acunhou uolho, pur antre l bruído de las scaleiras aparecie outro que hai muito nun s’oubie an nuossa casa. Sien ganas de drumir i la falta de mai, abrimos la puorta de l quarto deilha. Eilha arrolhaba un nino, pequerruxo, anxutico de manos cerradas mamando la teta. Quando mos biu acenhou-mos, benie i mirai.
- Este ye l regalo que you i buosso pai tenemos para bós. Nun ye la cousa mais guapa que Dius fizo?!
Nós acheguemos a mai cumo piticos. Un cahico apuis miu pai yá mos ampuntaba pa la nuossa cama, que fazie bien a mai i al nino, mas mie mai nun deixou, deziendo-le:
- Que quéden l tiempo que quejíren qu'eilhes para mi nacírun todos esta nuite.
Por muitos anhos i porque quedou a ser l mais nuobo de la família, siempre fizo l que le daba la gana, i todos nós deixabamos fazer. Se nun querie l caldo nun l quemie, se nun querie bocheira tamien nó, se nun querie ir cul buieiro íba-se cul pastor. Als anhos passórun i agora ye el que mos fai las buntadicas todas.

17/02/10

CITAÇÃO DO DIA

.
CITAÇON DE L DIE:
.
Nun bou a screbir muito porque cumo diç l Dito/Dezideiro (muita parra i pouca uba) i a las bezes l que ye demais faç mal.
Hoije traio-bos mais ua citaçon de un outor mirandés.
.
"la pequeinha bingança ye un modo de ls ampotentes tenéren l sou pequeinho ourgasmo, de mais nun son capazes"

(Amadeu Ferreira)

16/02/10

Que aire ye este


Que biento ye este
Que ye aire i más nada…

Ye un aire sieiro
De baixo i de riba
De la dreita i de la squierda
I de todos ls lhados.
Apuis remolina
Pior que tornados.

Que aire ye este
Que l paíç ancendeia.
Hai lábios ressequidos
Hai fridas abiertas
Hai pieles
Que de tan stonhadas
Yá abrírun grietas.

Que aire ye este
Que todo arrebenta.
Hai raibas abiertas
Benas rebentadas
Dun paíç sangrado.
Hai nubres que bólan
Felizes an beilado.
Hai nubres que ansáian
L triato no tablado.

Esse miu torron natal...


Li la traduçon de l poema de Pedro Mexia que Amadeu eiditou este domingo ne l sou site Cumo Quien bai de camino i preguntei-le se sabie a que fuonte se fui a anspirar l atual diretor de la Cinemateca (fui Amadeu que me dou essa anformaçon) para screbir esse poema, outra fuonte que simpresmente l’Oudisseia de Houmero.

Dou-le agora tamien l’anformaçon mas aqui neste site porque la respuosta yá iba algo lharga…

Mas purmeiro bal la pena poner aqui tamien l poema de Pedro Mexia cula traduçon de Amadeu… (i 20 pontos de balor pal tradutor !)

Al alrobés de Oulices

Anfeliç quien, al alrobés
de Oulices, torne a casa
i nien sequiera un perro, nien
un perro muorto sequiera, lhadre.

Pedro Mexia, Em Memória


(An pertués:
Infeliz quem, ao contrário
de Ulisses, volte a casa
e nem sequer um cão, nem
um cão morto sequer, ladre.]

I agora la mie respuosta a Amadeu que bos puode antressar a bós tamien, leitores deste
Froles Mirandesas :

Sendo Pedro Mexia diretor de la Cinemateca (cousa que you nun sabie) i sien dúbeda ningua grande cinéfilo cumo nun puode deixar de ser, ye mui probable quando le bieno l’eideia deste poema que tenga sido anspirado por un filme francés de 1970 antitulado precisamente « Heureux qui comme Ulysse » (Traduçon : Feliç quien cumo Oulisses) ne l qual canta l cantor Georges Brassens ua cançon que ampeça tamien de la mesma maneira que l títalo , sabendo que « Ulysse » (Oulisses) neste caso ye antretanto l nome dun cabalho i que l’açon decorre na Probença, mais precisamente na Camargue… (Tanto passaiges desse filme cumo la cançon puoden ser bistas i oubidas aqui na Anternete)

Mas l títalo de l filme (i ye esso que mos bai antressar agora) ye tamien ua refréncia direta a un soneto mui cunhecido an França que data de l seclo XVI de l’outorie de l poeta renacentista Joachim du Bellay (1525 ?-1560) que amenta lhougo ne l purmeiro berso (cumo tamien ne l terceiro i ne l quarto de la purmeira strofe) ne l heiroi i personaige percipal de l’Oudisseia que, cumo todos sabeis, tornou al sou paíç d’ourige, la ilha de Ítaca adonde siempre sperou por el la sue mulhier Penélopa, depuis dua grande biaige (« un beau voyage ») i binte anhos de ouséncia por bies de la guerra de Tróia antre Griegos i Troianos.

Ye assi l soneto de Du Bellay que un die destes será tamien antressante traduzir (Nun acha Amadeu ?)

Heureux qui, comme Ulysse, a fait un beau voyage
Ou comme celui-là qui conquit la Toison,
Et puis est retourné plein d'usage et raison,
Vivre entre ses parents le reste de son âge!

Quand reverrai-je, hélas, de mon petit village
Fumer la cheminée, et en quelle saison
Reverrai-je le clos de ma pauvre maison,
Qui m'est une province et beaucoup davantage?

Plus me plaît le séjour qu'ont bâti mes aïeux,
Que des palais romains le front audacieux,
Plus que le marbre dur me plaît l'ardoise fine.

Plus mon Loire gaulois que le Tibre latin,
Plus mon petit Liré que le mont Palatin,
Et plus que l'air marin la douceur angevine.

(Esta berson yá ye un pouco moderna mas scuolhi esta para que fusse mais fácele de antender para pessonas menos aquestumadas a falar ou a ler an francés)

I agora alguns comentairos :

Cumo puoden ber sien ningua deficuldade, ls dous purmeiros bersos de l poema de Pedro Mexia retóman grande parte la strutura de l purmeiro berso de Du Bellay anque este seia un alexandrino cumo todos ls que fázen parte de l soneto desse poeta francés de l Renacimiento …
I quanto a las eideias que sprime esse poema de Du Bellay… Fui screbido an Roma quando l outor tube que acumpanhar un tio del que era bispo, para serbir de secretário. Mas dececionado cula cidade pontifical antre outras cousas por bies de todas las intrigas que habie alredor de l papa, Du Bellay sprime todas las suidades que sente de l sou torron natal : l’aldé adonde naciu i se criou situada mais ou menos ne l centro de la França, na region chamada Anjou. Diç Du Bellay muitas cousas que inda hoije poderien ser de atualidade i tamien transferidas para outros sítios i cuntestos…
Parece-me a mi por eisemplo que ciertos « alfacinhas » naturales de las nuossas tierras de Miranda bíben na capital… Lisboa para nun la citar… chenicos de suidades de l torron adonde nacírun i tamien se criórun… cumo tamien acuntece cun muitos cunterráneos nuossos eisilados por esse mundo fuora… You ? Humm… Nun sei, assi i todo. Talbeç porque tamien you soube ancuntrar l miu « petit village » nestas tierras goulesas.


I l percipal talbeç até seia esso : un ser capaç de l ancuntrar un die, an que sítio fur, l sou « petit village »: la sue pequeinha aldé, l sou pequeinho torron…


... haba ou nó perros que lhádren alhá !



Joachim DU BELLAY
(1525? Liré, França - 1° de Janeiro de 1560 Paris, França),


Quédan-me adjetibos na alma


Nun quiero deixar salir ls adjetibos
ancurralados atrás de portaladas
que quando suoltos boziaran
a quatro aires, sien tino.

Quiero screbir ua poesie doce
para que dóndia,
se baia debagarico
antreduzindo na tierra.

Apuis las letras alborótan-se-me,
las palabras férben,
lhebántan la tapadeira,
ls poemas sálen no báfio
de l pote

que ferbe a cachon.

Scapórun-se-me...
cun la riata a la rastra
i, cumo se fúran
un cabalho selbaige,
relínchan, ls adjetibos.
Tanto!...

Anque nestes tiempos
fágan falta a la poesie,
ls adjetibos,
de todas las quelores i feitius,
you pongo-le un ançaime,
cumo se las palabras
stubíssen danhadas.

Assi,...
quedo-me you a boziar para drento
todos ls adjetibos que deseio
i pinto-los na mie alma,
...an poemas.
Anté un die...

Citaçon de l die

.
Yá tenemos outores mirandeses i yá podemos ampeçar a recorrir a eilhes para daprendermos melhor la nuossa lhéngua i até para rebuscarmos citaçones, cumo fazemos a las bezes de outores doutras lhénguas.
.
CITAÇON DE L DIE :.
Caro amigo, se nun tenes buonas lhembráncias de l tiempo dantes, you tamien nó, mas nun le guardo sapeiras.
(Faustino Antão)

15/02/10

Sociadade Pertuesa de quei? De Outores?


Hoije bou a aperponer-bos un eisercício. Pensai an alguns filmes de que gustais muito. Para cada un deilhes, respundei a trés questones: quien son ls portagonistas? Quien realizou l filme? Quien ls screbiu?
Quaije que aposto que la purmeira queston foi la mais fácele de respunder, la segunda foi quaije tan fácele cumo la purmeira, mas la treceira yá foi un cacho mais defícele. Se repetirmos l eisercício cun ficçon telbisiba, ls resultados seran aparecidos. Quien ambenta i scribe las stórias ye quaije siempre squecido.
Esto acuntece por bárias rezones. Anquanto an l causo de l triato, se assume que l outor ye quien screbiu l testo, ne l causo de l cinema i de la telbison, ambentou-se la teorie bouba de que l outor ye quien realiza. Las críticas de cinema ó de telbison ralamente fálan de ls guionistas i, quando fálan, ye para dezir mal. Hai uns anhos, un crítico de cinema publicou un Dicionairo de l Cinema Pertués, un lhibro einorme i bastante caro, que a la purmeira bista, parecie muito cumpleto. Hai antradas para filmes, realisadores, actores, técnicos de fotografie, técnicos de sonido, pordutores i toda ua série de oufícios lhigados a la sétima arte. Quien ye que alhá faltaba? Ls guionistas, stá claro.
L cúmulo de todo este çparate dou-se la sumana passada. La RTP i la Sociedade Pertuesa de Outores ourganizórun ua gala cun prémios an bárias categories: séries, filmes, etc. Ls guionistas i ls dramaturgos fúrun cumpletamente squecidos tanto pula RTP (yá se speraba) cumo pela Sociadade Pertuesa de OUTORES.
Será que alhá naide sabe que solo hai filmes, telbison i quelóquios porque hai pessonas a screbi-los? Cuido que sáben. Pul menos, aceitán ls registros i québran bastante denheiro por eilhes. Até "bénden" cursos para ansinar a screbir para esses meios. Nun antendo l que se passou. L que antendo ye que ls outores pertueses merecien ua sociedade que ls defendisse melhor.

Citaçon de l Die (Palabras)


Las pala­bras son la última cosa que las pes­sonas dizen.
Marshall Herskovitz





...camina






Hoije,
mesmo que l die seia triste
falo-te de sprança.
Hoije,
mesmo que l die steia scuro,
falo-te de cunfiança.
Hoije,
mesmo que ne l termo haba carambelo,
falo-te d'acunchego.
Amiga, bai!
Bai al jardin,
aquel adonde
yá flores médran.
Alhá ancuntrarás las magnólias,
flores sedutoras d'ansetos,
solo eilhas,
amores purmeiros sin ribales
que cháman la Primabera,
tiempo antes de las demás.
Solo eilhas!
Serás magnólia se quejires.
Única.
Coraige a gromar de ls tuoros çpidos,
calor sin agasalhos.
Apuis, acende las centeilhas
que móran ne ls sous uolhos felinos
i, cun eilhas,
hás-de derretir la gilada de ls dies,
la resbalina de las nuites.
Única,
...camina.






14/02/10

Si, you sei


Si, you sei
que depuis de l çponer,
outro die ben.

Si, you sei
que depuis de l bermelhon
cun que se çpide l die,
outro die benirá,
outra lhuç bolberá,
roixa, laranja an claron.

Si, you sei…
Mas tamien sei qu'hai nuites
an que l cuorpo
me tembra de friu
i tengo miedo de la scuridon.

Sabes sol de la tarde?
Nun puodo cuntar cul lhunar
porque de fases ye la lhuna.
Uas bezes doce a amar,
outras bezes dura i cruda.

Por isso sol de l Poente,
tan burmeilho de paixon,
nun me antregues a la nuite
tira-me desta scuridon.

Dizes-me…
que tenes pouca lhuç,
sol poente?

De pouca you stou carente!
Manhana, al amanhecer
pormeto que te bou a ber,
bien cedico, a Naciente.

L die de ls namorados


Yá nun ye la pormeira beç que digo eiqui isto. Nun gusto destes dies de nomiada, l die de l pai, de la mai, de la mulhier i este que ye l die de San Balantin, mais coincido pul die de ls namorados. Nun gusto porque me fiede siempre a negócio, para muitos se aporbeitáren de l die para haber inda mais cunsumismo do que l que yá hai.

Die de ls namorados ten que ser to ls dies i se nun l ye to ls dies inda an namorados, mais bal que nun se namoren, mala seinha ye...

Anque nun dando balor als dies por aquilho an que fúrun streformados, cuido que siempre para algo sírben, chamando l´atençon para cousas amportantes.

Este an special, poderá serbir para pensar seriamente na bioléncia que se ouserba antre namorados i que ten benido a medrar ne ls redadeiros anhos.
Falo an bioléncia física de rapaç para rapaza, talbeç por el tener mais fuorça, mas tamien bioléncia psicológica, mui peligrosa, tanto de la parte de l home cumo de la mulhier. Dambas a dues, son seinhas de que l respeito se perdiu mesmo nua altura an que la bida ten todo para ser ua bida an mar de rosas, de einamoramiento.
L más preocupante ye que, anque cun esse clima de bioléncia, an beç de se apartáren, muitos se casan i claro que, solo puode resultar mal.



Porque hoije ye l die de San Balantin






« Romeu i Julieta »,
filme anglo-eitaliano de Franco Zeffirelli rializado an 1968
i baseado na obra eipónima de William Shakespeare screbida por buolta de 1590.

(Dedico este retrato a Fir porque sabemos que gusta de atrizes)


Se de Romeu eilha quedou separada
Dezírun que fuste tu, tu la culpada !
Porque ls sperteste, diç coquelhada,
Romeo i Julieta por el tan amada ?

Gústan ls amantes mas ye de l reissenhor
Canta toda la nuite i cun tanto ardor !
Ye de ls paixaricos aquel que celebra l amor
Que ye cumo la bida : eifémero cumo la flor !


N.B.. Assi i todo nun tengo nada contra las coquelhadas, antes pul cuntrairo. Son eilhas que spértan tamien… ls « pastores », por eisemplo? Inda bien ! Hai un ditado an francés que yá oubi dezir mais dua beç i que diç assi : « Le monde appartient à ceux qui se lèvent tôt !». Traduçon : « L mundo pertence als que se lhebántan cedo!». Ye por esso que nun gusto de oubir alguns dezir i tamien cantar nessas tierras de Miranda … que ándan por ende uns pastores que apánhan « coquelhadas para le scachar ls quadriles»!... i quando chega l’altura de dezir «scachar», a mi nun me deixa andefrente ua cierta tonalidade i nun dezirei mais porque hoije nun quiero. Se pensássen bien dues bezes an beç dua ! L pai de l miu suogro por eisemplo era pastor i tamien gaiteiro an Ruolos. Morriu-se ne ls anhos 80. I pul que sei, todos gustában del… talbeç porque todos sabien que era ancapaç de fazer mal a ua mosca quanto mais a ua coquelhada !




DITOS DEZIDEIROS I MUITO MAIS

.
DITOS DEZIDEIROS I MUITO MAIS

“Mal faç quien mal pensa”
“Nun ye ciego l que nun bei, mas l que nun quier ber”
(de toda la biba)

…El faç porque ten bagar…
…El faç porque stá reformado…
(que se óuben hoije)

Hai siempre tiempo para todo, bonda querer… Ye esto l que se passa comigo i cumo gusto de acrecentar siempre algo a la nuossa lhéngua i al nuosso Praino, bou registrando l que cuido que ye amportante, sien nada pedir ou recebir, porque l cunsolo i la alegrie de partelhar culs outros i de me sentir feliç, me bonda.

Un die filmei uns cordeiricos acabados de nacer, fiç este bideo que bos amostro, alguns yá l haberán bisto ne l HOIJE, mas nunca ye demais amostrar-lo i inda mais agora porque ben aprepósito de l que oubi hoije quando acumpanhaba mais ua atibidade de la feira de sabores.

Falaba cun pastor i saliu-se-me cun este dito que oubiu a sou pai tamien pastor:
“ Nun hai antruido sien luna nuoba, ganado sien artunha i parba sien munha ”.
Yá tenie oubido outro aparecido, mas agora quiero partelhar cun bós este, porque ten ua palabra que you yá coincie de l outro dito, mas de que yá nun me lhembraba l que querie dezir. “artunha”.
Dixo-me el que era canhona sien cordeiro, porque se le habie muorto ou que tenie amobido. Stamos ne l tiempo de las canhonas tenéren las sues crias.

Die de ls namorados

Hoije ye l die de ls namorados
Un die tamien you namorei
Cun ua marabelhosa mulhier
I até cun eilha you me casei.


Por causa de cousas de la bida
La cousa dou pal tuorto
Quando naquel acidente
You quedei meio muorto.


Quedei partido an dues metades
Fui assi que acunteciu
Ua parte quedou muorta
La outra alhá bibiu.


Mas la que fazie mais falta
Fui aqueilha que quedou muorta
Por isso la marabelhosa mulhier
Tube que bater a outra puorta.


Caiu l carmo i la trindade
I depuis de muito pensar
De la mulhier que tanto amaba.
Tube you que me deborciar.


Dizen que l´amor mube montanhas
Talbeç até seia mesmo assi.
Porque inda amo la tal mulhier
Mas eilha nun me ama a mi.


Cun trancos i barrancos
Bieno a la baila l Fraile
Cumo nun puodie beilar
Tube que salir de l baile.


An die de S. Balantin
Todos debimos namorar
Inda que pal outro die
Tengamos que mos separar.


Siempre you bou amar
Aqueilha guapa streilha
Mas para nun ser cumo l Fraile
Nun puodo you star cun eilha.


José António Esteves

13/02/10

La bida ye dura cumo un cuorno

La bida ye dura cumo l cuorno
Acredite-la quien puodier
Talbeç pe l cuorno ser duro
Ye tan custoso de rober






Las cousas que la bida ten
De çprezo i de balor
Serie muito melhor
Se fússe siempre bien
Mas cumo nó hai naide
Que nun tenga l seu adorno
A las bezes caliente cumo l forno
Quando stá a cozer l pan
Cun tanta cunfuson
La bida ye dura cumo l cuorno




Son cousas de la natureza
Ó de l çtino talbeç
Steias tu adonde stés
Hai chatice de certeza
Mesmo giente de la nobreza
Na bida ten que sofrer
Diga l mundo l que dezier
Culpada ye la raça houmana
Ua raça tan sacana
Acredite-la quien puodier



Seia home ó mulhier
Ó misturada anton
Todos quieren la rezon
Benha eilha de adonde benier
Naide quier antender
Andan todos ne l scuro
Nien mesmo l animal burro
Sede el un cachico
Custa-lhe mais un pouquico
Talbeç pe l cuorno ser duro




Pus por el ser assi
L animal que l usa
Nunca el se recusa
A lheba-lo até l fin
Pul menos para mi(n)
Nun ye fácel de cumprender
Spero un die you ber
De l resoltado l eifeito
Mas l uosso que lhiebo al peito
Ye tan custoso de rober




José António Esteves

11/02/10

Sonhai, sonhai!!!


Spertei cun las poças de ls uolhos
rasicas d´auga salgada.
Nun se me lhembra de ls suonhos
cousadores de la mundiada.

Outras bezes amanheço
cun ls uolhos a rir primabera.
Lhembro-los un pouco al ampeço
mas squeço-me lhougo l que era.

Ls suonhos! Cachos pequeinhos
misturas de l que passemos.
Ls suonhos tamien son deseios
de la bida cun que sonhemos.

Mas ls melhores que tenemos
son quando stamos spiertos.
Son alas que nós ponemos
an postigos siempre abiertos.

Sonhai, sonhai, que l sonhar
la lhibardade garante.
An suonho podeis biajar
l mundo anteiro, nun sfregante.



NELSON MANDELA

.
Faç hoije 20 anhos que fui lhibertado Nelson Mandela i L HOIJE tamien dou la ambora que podeis ber eiqui:
http://www.sendim.net/noticias/hoije/noticias_titulos.asp ye ua pequeinha houmenage a un Home que bien la merece.

Almendra


10/02/10

Dá que pensar





Tu que tubiste la tue anfáncia ne ls anhos 60, 70 de l seclo datrás cumo fui possible subrebibires ?

- Diç-me, porque quaisque nun habie altemobles, ls que habie nun tenien cintos para t’assegurar ne l assiento, nun tenien ancuosto nien cadeirica, nien balon para que nun scalabrasses ls narizes?
- Ls ninos iban ne l assiento traseiro jogando cumo querien i esso nun era peligroso.
-Ls carros tenien grades, ls brinquedos éran de bárias quelores, feitos de pequeinhas pieças que se çprendien i naide tenie miedo de l beneno de las tintas, nien que s’atafagasse culas pieças.
- Nun habie trancas nas puortas de ls carros, chabes ne ls almairos de ls remédios, de ls químicos d’anxofrar las patateiras i matar ls scarabeilhos.
- Andábamos de bicicleta i carricos feitos de madeira i lhata sien capacete, nien cotobelheiras.
- Bubiemos auga de ls cántaros de barro sacada de ls poços, na bica, nas fuontes i nun era sterelizada.
- Faziemos ls carros cun ruodras de ls rolamientos de ls motores, botábamos-mos a las lhadeiras abaixo, ls trabones éran ls calcanhares de ls çapatos, quando nun acababamos las çputas ne l silbedo mais próssimo.
- Jogabamos na rua a la belharda, al arco, cua sola cundiçon, que era de bolber al anuitecer
- Nun habie telmobles, i ls nuossos pais nun sabien adonde stabamos.
- Só teniemos aulas a la purmanhana, íbamos almuorçar a casa, que l caldo staba ne l caçuolo, porque frigurifico nun habie.
- S’agarrabamos chizmos (piolhos) la nuossa mai lhababamos la cabeça cun ”Quitoso” i cun peine cerrado sacaba-los muortos, i nun habie alboroto nanhun nien s’ancerraba la scuola pur causa desso
- De cabeça rachada, braços partidos i l çamarro scalabrado, alguien se queixaba?
- Todos tenien rezon menos nós, ls garoticos....
- Naide falaba an bullying (antemidaçon pula fuorça), nien habie gorduxos nien gorduxas para fazer caçuada
- Quando un mercaba ls tubicos d’açucre i gelo, benien lhougo ls outros a pedir para dar ua lhambidela i naide agarrou malina i se muorriu por bias desso
- Nun habie Playstations, NiNtendo, X boxes, jogos de bídeo, telbison pur satélite, DvDs, Dolby Surround, Cumputadores, Anternete etc etc.....
- Quien nun tubo un perro, que quemie l mesmo que nós ou só las sobras, i nun éran lhabados cun auga caliente, algun perro se muorriu por causa disso
- Éran lhabados cun auga frie, anxabonados cun xabon de barra, i a balde.
- A pie ibamos para bien loinge a la scuola, culas bacas sien miedo de ser scornado, cun jolda ou sien eilha, quien se perdie.
- Ne ls studos habie-los buonos i malos uns passában outros marcában passo, quien íba al psicólogo ou fazie terapia de recuperaçon.
- Qual modas de sabexones, quien nun passaba tentaba pa l anho a seguir.
- Las fiestas éran cun gira-discos d’agulha i las bubidas coincidas era la groseilha.

Nun habie miedo, habie fracassos, derrotas, bitórias, deberes i cun todo daprendimos a bibir.
Cumo fuste capaç de subrebibir, ye la redadeira queston?




Chega de palabras!!!



Querie screbir...
Querie screbir cousas sonantes,
que me anchíssen de bitórias,
mas la tinta arramou-se
nun terreno
sedento de glórias
i l miu aparo
nun ten fuonte.

Yá nun tengo palabras!...
Yá nun quiero más palabras!...

Las redadeiras que zenhei
antupírun-me la gorja,
an telas ambaranhadas.
Nun fui por sençura, nun fui por miedo
nien an prostituiçon bendidas,
fúrun eilhas mesmas,... las palabras!

Deseórun ne l sou siléncio,
un resfolgar sustenido,
bózios calhados,
sonidos nun prenunciados.
Amaduradas,
i an bun senço banhadas,
passórun a ser muito más que palabras...

nun paíç de palabras...



09/02/10

L Rato Cabreira i la strada

You sou un guapo ratico
Que me chaman Cabreira
Yá muitá que eiqui bibo
Sou l duonho desta lhadeira.


Por isso, you sou l rato cabreira
Nun hai outro cumo you
Se te deixo passar porqui
Para adonde ye que bou you.


Non, eiqui nun passas
Eiqui quien manda sou you
Tengo eiqui la mie casa
Yá muitá, que you eiqui stou.


Yá muitos anhos que bibo
Eiqui desta maneira
Se quejieres ir pra Bergáncia
Bai, por outro lhado de la lhadeira.


Ai! Miu Dius nuosso senhor
Yá me stou you agoniar
Que fago cul rato cabreira
Que nun me deixa passar.


Zbia-te ratico guapo
Nun te quiero ancomodar
Mas zbia-te mas a baixo
Para you puoder passar.


Zbia-te só uns dies
Anquanto me pónen a andar
Depuis queda tranquilo
Que yá te mando chamar.


Zbia-te mais abaixo un cachico
Ô mais arriba, se preferires
Cun trato que te zbies
Bai para adonde tu quejires.


Non, non, yá dixe
I assunto arrumado
Se quejires ir para Outeiro
Tenes que ir por outro lado.


Adonde ye que yá se biu!
Bai por outro lhado, mas ye
You deiqui nun me zbio
Esta lhadeira ye mie.


Queda mais cerca porqui
Ye un passico a Outeiro
Mas para alhá you chegar
Tenes que te zbiar purmeiro.


Yá stou, a quedar farta
Deste rato, i de las promessas
Anda zbia-te yá pouquito
You nun quiero que zapareças.


Mas la culpa nun ye tue
Tu nien chequiera eisistes
Para nun me fázeren a mi(n)
Fázen estas cenas tristes.


Fázemos-te ua casa nuoba
Para ti rato cabreira
Inda mas guapa que esta
Mas noutro sitio de la lhadeira.


Sós un rato teimoso
Cousa assi nunca you bi
Tira-te mas ye, yá delantre
Se nó passo porriba de ti.


José António Esteves

Spera-te...


Fuste-te...
Cumo se furas
Un cabalho de corrida
An arenas sien fin
A buscar bitórias.

A galope perdiste-te
Caminando por touçones
Adonde nun tenies aldaba
Para prender mimórias.

Camina…
Agarrada a tous braços
A que un die se sigurou
Para remar an remolinos
I an tous beisos se afundou.

Spera-te...
Ne l puial de la canseira
Sigurando nas manos
Ls suonhos que remendou.

Spera-te...
Nas scaleiras de l´alma
Para que scaleira a scaleira
Báias chubindo
An chubida berdadeira.

Nun te ambaias
Cun l´auga
Que se scapou
Debagarico
De l´augueira.

Spera-te...
Nun naciente a berbulhar.

08/02/10

Lhebai-lo!


Cabemos todos ne ls poemas
Todos fálan la nuossa lhéngua
Alhá stan ls buossos sentires.
Se tristes spertarmos
L poema ye ua salina.
Mas se al spertar
Ua risada damos
L poema faç-se jardin
Cun paredes de cristal.
Mas ah!
A las bezes l poema ye amor
I nesse amor el ama,

Ri i chora
De delor de amor!
Quiero dezir an cada poema
Ls buossos suonhos
La buossa zeiluson
La buossa miraige
L buosso perdon.

Lhebai-los!
Deilhes solo me restarán
Ls delores de l parto.