27/02/16

Las amizades






Na mie anfáncia l mote de las amisades i einemisades (zamisades) fazie parte de l mundo de las gientes (era rial, antes nun fusse, que fusse de l eimaginairo). Mas adonde era necairo cumbibir, culs parientes, bezinos, na necidade de torna-jeira, tomar cuonta de ls ganados, ne l saber, nua anfenidade de cousas ne l die a die.

Muitas éran las bezes que se percuraba, quando se pedia que alguén disse recado a outra pessona “nun sei se stá da bien cun el?!” 

Ye que este star da bien defenie la relaçon de prossemidade, de buona bezinança, de cumbibéncia na bida, na salude i na maleita.

Éran taludas alguas rábias que ambolbien famílias, bezinos, cunterraneos, rancores que durában i passában duas geraçones pa las outras, sendo la rábia bista cumo ua anstituiçon, star anraibado era tan natural cumo star da bien, quaije siempre persente e reconhecido ne l dito: "nun me dou cun el " ou " nun se da cun el"

Nua temporada an que se fala tanto de birus, poderá dezir-se que este será própio de l nordeste de pertual?

I que tamien se spargiu a modo de sarna pul mundo!
 

22/02/16

La tue pormeira mala

(Eimaige de la net)      
Nun era de papelon la tue pormeira mala de biaige. Lhebeste alhá cousa pouca: uns benairos i alguns farrapos inda nuobos, uns çapatos de bezerro feitos pul çapateiro de Sendin, ua mano chena de bergonha, outra menos chena de suonhos. Naide puode sonhar muito quando ls hourizontes nada mos amóstran. Assi i todo, cuido que eras sonhadora. Ls suonhos ye que tenien la çanca curta, isso si!
Cousa pouca, cabe nua malica de tabras. Era burmeilha, cun uas ferraiges fuortes adonde ancaixaba la fechadura. De ls lhados de las ferraiges era abrochada la ala. Ua berdadeira caixa de ferramientas, pintada de burmeilho, a fugir para retánglo, guapíssema.
Las camisas de drumir fúrun apuis mandadas fazer a priessa, quando tue mai recebiu l recado que na cidade nun se drumie cun la cumbinaçon que se trazie pul die. Chegórun dies apuis, l tiempo de cumprar l panho na feira i de tie Calmantina las fazer na máquina de coser. Éran de franela cun floricas. Dues mudas de camisas de drumir i cumbinaçones, porque l eimbierno yá staba acerca. Ua cumbinaçon eigual a cada camisa, que, cortando dues pieças de l mesmo panho siempre se fórran uns centímetros, para fazer un par ou dous de calcicas.
Chegórun assi que tue mai amanhou portador que fusse a Miranda, nua bolsa de retalhos, amachacadas acontra l panho cun ua fogaça de trigo, drento duas alforjas de bolras, anriba de l´albarda de la burra.
Anque tebisses bido eiroplanos, aqueilhas punticas relhuzientes a cagar un rastro de fumo a passar antre nubres ou ne l cielo lhimpo, houbo un tiempo an qu´inda dezies que habies d´ir pal Brasil cun Bergina, na burra ruça de tue mai Ana. Lhembra-se-me que nun te pareciu berdade, aqueilha stória de ls eiroplanos, quando te dezien que lhebában alhá pessonas. Bergina fui-se, mas la burra nunca s´abinturou a semelhante biaige.
De San Paulo, Bergina mandou-te, um par d´anhos apuis, un lhenço de la cabeça que guardas cumo relíquia cun outras cousas que eigualmente stimas, nua caixica.
Nel fuste colgando suonhos, proua, deseilusones, alegries. Hoije, ye apenas ua relíquia adonde passas la mano quando bás a ber se le dou la polielha a la seda. Ye tan ameroso quando l chegas als lábios! A cada beç que miras para el i le dás un beiso, ye un beiso que dás a Bergina, por t´haber dado ua proua tan singela, tan suable.
Bergina yá se morriu. L lhenço ende stá a cuntar la stória.

21/02/16

ANQUANTO LA LHÉNGUA FUR CANTADA











Filme de João Botelho an Houmenaige a Amadeu Ferreira

Para ber clicar ambaixo.





 https://youtu.be/T2ZQmfLZTiE




Chubi-me an ti, lhéngua



 
Chubi  als treceiros i nien seinha d´aranheiras…

Manginei you que tenie que apartar las telas culas manos, para poder passar para alhá de las lembráncias, sigurar las cuontas, cumo quien sigura triatos cargados de palha i feno  cun piedamigos de cantarie, mandar calhar ls páixaros para oubir las cantigas que ambas a dues me cantábades. Las cuontas, l mais deilhas cascálhan que nien xardas nun ribeiros d´augas lhimpas: ls lhobos son outros, mais afraguesados, yá nun me dá miedo, anque ancarando cun eilhes. Apuis que fui a caçar liopardos de nuite, cun un foqueç na cabeça i ua spingarda na mano, deixou de me dar miedo de lhobos. Ls mius miedos son agora outros…

Las mouras encantadas son las mesmas i essas si, cuntínan a peiná-se cun un pende de ouro, ne l jardin de la mie eimaginaçon.

Las cantigas sei-las todas: Manolo mio, la Burgalesa, la Çarandelhera. Todicas. Pena nun le dar ls remissacos tan bien dados cumo mai Ana. Ls fados, todicos, punta cun rabo, sei rezungar todo, pena que nun tenga la tue boç para chegar adonde tu chegabas. Inda l´outurdie me desiste: assobias-ls melhor que ls cantas!... Bien cierto. Yá a mi m´habie parecido.

 Pena tengo you que tu yá nun ls assobies nien cantes cumo antiempos… I dezir que nun te grabei ningun, naquel tiempo an que eras reissenhor, quetobia, chínchara i rola. Naquel tiempo an que botabas la boç cumo queries i para adonde queries. Áh, mas isso era naquel tiempo an que me nacien buoltas de primaberas i campaninas, al redor de l cachaço!

Chubi als treceiros i hai tanta lhembráncia que me duol! Stan las piedras tristes debaixo de ls carcanhales, yá le falta halbelidade als repassiados ne l terreiro. Hai muita telbison que a todo mundo ancerra an sou chequeiro, mas falta-me l rádio de tiu Einácio na jinela, ancarado pa la ruga, a botar cantigas para todos beiláren ne ls deimingos, apuis que las bacas yá remuniában na loija.

Chubo-me an ti, mie lhéngua,

an ti que me deste de mamar

i me crieste esta gana de ser poema,

moura ancantada,

de te dezir i cantar

mesmo quando la boç

nun me chega afinada.

Ancabriolo-me an ti i seguimos,

na eimaginaçon dua cuonta,

nas alas dua quimera,

na abintura dun poema

sien métrica nien rima,

na boubeira d´ua biaige

sien lhemites nien çtino…

Abaixo a ti i cuntigo sou inda pequerrica…

Suonhos...




Sábado. Purmanha cedico, arrimado a las cinco. Spertas de l suonho i passa l filme al pormenor. Eimaiges, bien riales. Nun fai sentido, ó… hai que anterpertar. Sós persidente dua grande anstituiçon adonde hai denheiro a rodos mas ua sola cousa fazes: assinar l que te pónen delantre. Andas çcunfiado. Stás na tue tierra, na tue rue, bien acerca de la casa adonde naciste. Inda na rue, achega se te un rapazico, arrimado a nuobe/dieç anhos i dá te algo para assinar. Assinas. Çcunfiado, caminas para casa i perguntas a quien toma cuonta de todo que te splique l porquei de assinar aqueilho. L home, gordote, tenie bestida ua camisa azul, ampeça a sudar sien parar. Antes de splicar seia l que fur queima uns papeles. Apuis bai tener cumigo i diç pa lo acumpanhar. Todo se passa andrento la casa de mius pais. La puorta d’antrada. Camina até chegar als fundos, adonde mi bó Teresa tenie sou quartico pequerrico, nun coincie you outro abó. Uas scaleiras mui anclinadas. Inda you falo: «puis nun sabie que agora staba eiqui esto!» i cuntinamos a chubir las scaleiras. Chegados a la parte de riba, ua puorta falsa i ende ua pantalha gigante adonde se puode spiar l ouniberso. Iban ampeçar las splicaçones, l porquei de l denheiro i todo aqueilho aparato ne l telhado…mas ls suonhos findan se i quedamos sien splicaçones...

2016feb20

17/02/16

Ouraçon para çfazer l mal oulhado






Quebrante te dórun
Quebrante te darien
Atalhante Dius i la Birge Marie
Dous te l dórun
Trés te l tirórun
L Senhor i la Senhora
I l Batista San Juan
Se fur mal d’oulhado
Ou mal d’ambeija
Ou bruxarie
Ou por arte de l demonho
L’azeite que se spalhe
Ó se nó que s’ajunte
Pul poder de Dius i la Birge Marie
Un Padre Nosso i ua Abé Marie

"Esta ouraçon ye ua pérola, muitas ouraçones se fazien nas tierras de Miranda. Ls mais bielhos (de l miu tiempo), nacidos arrimado als anos 50, 60 de l seclo datrás, ténen bien persente estas rezas que fazien nuossas abós i mais, habie an nuossas casas siempre lhugar para ua candeia d'azeite i un prato cun auga. Eu sei que todo esso se perdiu, mas fui ua pena porque l que nun falta por ende ye muita ambeija i malo oulhado."

 

15/02/16

Lhona - L marineiro i l pirata






Un marineiro i un pirata ancuntrórun-se nun bar i, antre dues garrafas de Rhun, uas lhonas, ampeçórun a cuntar las sues abinturas ne ls mares por eilhes navegados.
L marineiro arrepara que l pirata tenie ua pierna de palo, un gancho ne l lhugar de la mano dreita i un uolho tapado cua pala de calfe atado cun baraço.
Curjidoso pergunta-le:
- Porque tenes essa pierna de palo?
L pirata splica:
-Nós stabamos nua baliente termienta ne l mar. Ua cachoneira mui grande passou porriba de la carabela i botou-me fuora, pa l mar. You caií sobre ls tubarones. Lhuitei acuontra eilhes e cunsegui tornar pa la carabela, mas un abocanhou-me la mie pierna.
Que cuonta baliente!
Mas i l gancho?
Fui culpa de l tubaron?
-Nó, l gancho fui outra cuonta. Nós stabamos a saltar para ua carabela einimiga, i anquanto lhuitabamos you fui arrodeado por quatro marineiros armados cun spadas. Cunsegui matar três deilhes, mas l que sobrebibiu cortou-me la mano.
- I l tapa uolhos?
- Fui ua gaibota. Cagou-me ne l uolho.
- I perdiste l uolho só por bias de la merda de l cagado de la gaibota?!
- Nó, era l purmeiro die que tenie l gancho.

13/02/16

Ua cuonta


 



(Esta cuonta solo fui traduzida, puis eilha ye de l mundo de la sabedorie popular.)


Cierto die un rapazico quijo zafiar un sábio que passaba pula sue tierra.

Agarrou un paixarico nas manos , fui-se a tener cul sábio i percurou-le:

— Tengo un paixarico scundido nas manos. L senhor sabe s'el stá bibo ó muorto?

Cumo bien s’antende la pergunta ye maldosa, trai auga ne l bico, pus se l sábio respundisse que l paixarico staba bibo, l rapazico smagaba-lo; se respundisse que muorto, abrie las manos i deixaba-lo bolar.

Assi i to, la sperteza de l rapazico sequiera çcunfiou de l tamanho i lhargeza de ls hourizontes de la sabedorie, quedando mui surpreso cula repuosta de l mestre.

Que dixo:

— Esso depende só de ti.


Na bida nien siempre ye possible scolher las situaçones pulas quales passamos. L einesperado ye ua custante i ua custante einebitable. Antretanto, siempre ye possible scolher l modo i cumo bibir essas situaçones, ye ende que stá la nuossa lhibardade, la sola que podemos berdadeiramente eisercer.
Fazer la paç ou fazer la guerra ne l nuosso die a die, andrento de nuossa casa, cul nuosso bezino, cul camarada de trabalho ou studos, cul quien anda a pie de nós na mesma rua, na carreira, nua reunion d'amigos. Todo depende de la nuossa scuolha.

 Ye cumo se la própia sabedorie ancarnasse na bida, stubisse ne ls dezires i fazeres.


12/02/16

Anúncio de merujas i fin d´eimbierno


Bie-la porribe de ls telhados assi que benie. Anque benisse cansada de tan loinge bolar, quedaba de pies i a dar a las alas, cumo se quejisse saludar las pessonas i dezi-le: Yá cheguei!

 Las casas éran naquel tiempo baixas i l uolmo adonde staba l nial, mui alto. Por bias disso, assi que you salie de l quarto pal barandin, ancaraba cun eilha. L uolmo, ne l meio de l caminho público, quien bai para San Lhourenço  no anfilamento de la casa de tiu Paulo, pertencie a tiu Francisco Carolino i era cumo l separador de las outo-stradas. Debedie al meio l tránsito de la aldé, nua de las salidas. La fuolha, pouca s´habie d´aporbeitar, por star toda cagada de ls perdales que drumien alhá als cientos. Un die, l uolmo ardiu, por le habéren puosto, d´acente, un manhuço de palhuscos a arder, nun foio que tenie cumo seinha de la eidade. Apuis bieno la malina de ls uolmos i aquel caminho de San Lhourenço, nien parece l mesmo.

Cuido que por muitos anhos deixou d´haber ciguonha na Speciosa. Apuis punírun-le un ampeço de nial nun freixo, na Funtásia, delantre de la casa de Manuel i eilha fizo alhá l nial i afraguesou-se. Uns anhos apuis fazírun l mesmo, cuido que Alcides, noutro freixo mais abaixo, quien bai pal Ribeiro, i outra s´afraguesou alhá tamien. La gente apuis até dezie que habie dous niales de ciguonha, ua socialista i outra social-democrata.

Talbeç yá nun séian estas de la família de las que you bie an nina, se pensarmos que tórnan siempre pal mesmo lhugar, ua beç que por alguns anhos se stremuntiou. Seia cumo fur, quando la beio an cada eimbierno, muita beç inda cun geladas i tiempo stapurado, me parece que chegou alguien de la família i me ben a l´eidé, l namoro que l matrimónio fazie, aqueilha maneira amperial de star nua sola pata a parecer ua patinadora no carambelo, l matraquear l macho cun la fémia parecendo que stán a beisos.

Todo ten mudado para eilhas. Para alhá de l friu que muita beç apánhan, anhos hai an que todo stá seco i nun ténen adonde ir a saber de quemida. Tirando uns ratos que apánhen ou uas lhumbrizes, quando algun trator are algua tierra. Ye bé-las a seguir ls arados, sien miedo, cun aquel andar debagaroso i firme, senhoras de si, para apuis boláren i pousáren outra beç, adonde le dir la belharaça.
Nun tardaran las merujas i an se acabar l eimbierno, penso you quando la beio.

La tradiçon de San Balantin


Un cachico pur todo l mundo, comemora-se ne l próssimo die 14 de Febreiro l Die de San Balantin, mais coincido cumo l die de ls cumbersados (namorados).
 Mas quien fui San Balantin i porque ye que este santo i mártele Romano birou l patrono de ls cumbersados? 


 Fui l que you percurei saber:

 Amporta çtacar que las comemoraçones de l die 14 de Febreiro cumo l die de ls cumbersados i de San Balantin, ten bárias splicaçones.

 Uas son tradiçones crestianas, outras romana i pagana.
 L’Eigreija Católica recoinhece trés santos cul nome de Balantin, mas aqueilho que fai la lhigaçon als cumbersados cuídan ls repunsables tener bibido ne l seclo III, an Roma, i que se muorriu cumo mártele ne l anho 270.

 Cuonta tamien la lhienda que San Balantin antes de ser Santo fui cura crestiano al tiempo de l Amperador Cláudio II, que cula gana de formar un eisército remano taludo i fuorte, proibiu ls casamientos de ls jobes. Ua beç que poucos éran ls que íban a las suortes, i nanhun s’ouferecie cumo boluntairo pa la tropa.

 Esta lhei Amperial fizo cun que l cura Balantin se reboltasse i fizo muitos casamientos a las scundidas.

 Para mal de ls sous pecados, que ls curas tamien ls ténen, nien ls casados fúrun capazes de l salbar. Çcubierto, preso, maltratado i por cundenaçon quedou sien la cabeça ne l die 14 de Febreiro ne l anho de 270.


 Assi cumo muitas outras lhiendas, tamien esta ten algues bariantes que acrecéntan algue a la stória.

 Ua deilhas ye que anquanto staba na cadena, Balantin era besitado pula filha de l xefe prisional a menudas bezes, cun quien falaba muito i de quien birou amigo.

 Ne l die de la sue muorte, (die 14) deixou par’eilha un scrito adonde dezie: 

 “De l tou Balantin”

  Ampeçando eiqui la tradiçon de scritos antre ls cumbersados, que se mánten até ls dies d'hoije.

 La lhienda de tradiçon pagana armana-se cula stória de l mártele crestiano, ua beç que na Roma Antiga, se comemora l die 15 l Festibal Lupercalia, que ne l caléndairo romano, era l mesmo tiempo l ampeço de la Purmabera. Nas biesperas desse die, éran puostos an cacharros scritos cun l nome de rapazas romanas que çpuis cada rapaç los íban a tirar. Assi sendo era tradiçon que l nome que le salie an suorte era la sue namorada anquanto duraba l Festibal, ou até puodie ser l anho todo.  

 Quijo que la crestianizaçon eibolutiba de ls questumes romanos, la fiesta de la Purmabera benisse a dar lhugar a las comemoraçones an honra de San balantin.

 Cul passar de l tiempo, l 14 de Febreiro quedou assinalado cumo la troca de mensaiges amorosas antre ls namorados, subretodo n'Anglaterra i an Fráncia.

Alguns anhos apuis ne ls Stados Ounidos, adonde la tradiçon stá mais anstitucionalizada, ua beç que ls scritos de san Balantin yá éran bendidos ne l ampeço de l seclo XX.

 Ne ls dies d'hoije ye comemorado an muitos paízes de l mundo, cumo ampurron para ls cumbersados i casados ouferecíren cousas.


 An Pertual nestes dies nun queda de fuora nien deixa la tradiçon muorrir-se.

 Aporbeítan ls cumbersados i cumbersadas, tius i ties para nesse die tener géstios i fazer festicas que ne l sou die a die nun se fáien.  


 Ua frol, un regalo,un ambite, por bien pequeinho que seia, nesse die ye grande i quantas bezes çculpa para un die ou nuite bien guapa i maior que las outras.
Que buono serie que San Balantin spargisse este ferbor l anho anteiro.