29/09/11

Ye por isso


Ye l ampeço de l outonho

i l miu outonho,
quando las fuolhas
se me ban acobelhando ne l rugaço,
la piel se bai fazendo más fina,
i yá bai quedando assucada
sien spráncia de sacar pan ó bendima.

Fui neste outonho soalheiro
que te coinci,
tu que fuste la princesa
que you nun pude ser,
por bias dua eimensidon de mar
i dun barco
adonde nun me deixórun ambarcar.

I assi creci
cumo pude crecer,
al modo que ls trabalhos de nina
me deixórun ser,
talbeç menos nina.

Tanta beç me percuso
que pessona serie you ende,
an balhes çfrentes de l Molinico
molhado cun lhágrimas
ancarceradas antre dous montes
i sien aire que me bundasse.

Sabes?
Senti un cachico de ciúme i ambeija,
quando me deziste que l adorabas,
por ser doce i guapo
i te chamaba princepica.

Que si gustarie you de haber sido princesa,
tamien you princesa,
naqueilhes uolhos quelor de café!

Las lhágrimas ban-me caindo peito abaixo

i mólhan l colchon amarielho
que se deita ne l miu rugaço.

Agora

yá nun puodo oubi-lo
i ye por isso que las lhágrimas
me son más salgadas
i las fuolhas más secas...




28/09/11

Bien benido!!!

Acarineste-me l rostro cun un airico, assi que sali. You beisei ls dedos i mandei-te beisos cun un assopro.

La manhana era caliente cumo qualquiera manhana de Berano. L sol saliu relhamposo i, anque cedo, l mar tenie burdascadas de lhuç anriba de las óndias. Las gaibotas sbolaciában i al miesmo tiempo dában chafurgos cun la cabeça andrento l´auga, para pescar algun peixe inda drumenhuco.

Habie giente na arena i, las splanadas ancomeçaban a quedar cumpuostas: uns a buer l café de la manhana, outros a deseiunar-se, outros inda, a ler l jornal anquanto ls farrapos d´ir a banho se íban secando.

Sintei-me acerca ua mesa i atei la riata de la perra a ua pata de la cadeira d´alumínio. Botei ls uolhos cumo quien nun quier l cousa pal jornal dun bezino i fui lendo al menos las lhetras gordas. Lhougo arriba, “ la Grécia bai a tener muita deficuldade an cumprir l treminado, " por bias disso, Pertual scálha bai a tener que pedir outro çambon d´oussílio”. Malas amboras, pensei you. Buí l café sien açúcre, nó por bias de la crise mas por modo de questume a l´amargoso.

Un pouco mais parriba abistei un jardin, pulmonico de la cidade. A las bezes nien sei cumo amánhan fuorça aqueilhas árboles para resfolgar i fazer sue fotossíntese, de tanto fumo andar ne l aire!

Alguas árboles inda sigúran la quelor berde, eiqui i acolhá ua folhica yá amarielha. Outras stan  quelor de laranja, aqueilha quelor que fai chiçpas de lhuç quando l sol l bate. Las fuolhas lhuitan para se mantenéren agarradas al cherume de ls galhos, retardando todo quanto puoden, la sue caída. Apuis que caíren, la manga chupa-las i, cuitadas, alhá quédan sien denidade naquel foio scuro. Siempre ls bardeiros éran mais amigos de las fuolhas quando l barredor las miraba i dezie: folhicas, bós sodes l miu modo de bida; que serie de mi se nunca bós caírades? Morrie-me de fome, sien outro modo de bida… Beni eiqui!, you nun bos amarfanho.

Cun la manga a chupar son smagadas i anrebulhadas i, ye un çcanso quando se béian na muntuneira a fazéren-se an stierco.

Las roseiras inda ténen rosas, nien parecendo que l berano acubriu la Primabera.

La mie perra mete cumbersa cun todomundo: Alhebanta-se i meneia-se para ber se alguien l fai festicas.
You yá acabei l café, l miu bício, un beneno pa la tençon alta. Mas que se bai a fazer… Un bício pouco ye, neste mundo crabiado de antulhos.

L sol yá caldiou las piedras de l ampedriado. Ls surfistas yá chúben las óndias an remissacos, outros nun abántan la fuorça de l mar i barímban, outros ban de cachafun pa l´auga.

Abro le lhibro na paigena marcada pul papel, relheio la redadeira para agarrar baláncio a la stória i cuntino la lheitura de Berano, neste die que dei las buonas benidas al Outonho.

Por sfregantes fui a la binha adonde colhi las ubas de rei, cheirei ls doces de cereijas i moras na çpensa, comi moras nas silbeiras, chacualhei l´augardiente i bieno-me l oulor a poeijos i a fuolha de figueira, de molho para apuis fazer l licor pal tiempo friu. L diospireiro cargado, cun diospiros a quedáren cun quelor de maduros. Apuis que la calor se báia, nien eilhes amadúran de tan atrecidos ne ls galhos znudos.

Quedei a mirar l nada, persumindo este pormeiro die d´Outonho cun benas por adonde cuorre l sangre de Berano.


26/09/11

La taxa Buffett i la taxa Amorin


Traduçon de l artigo de Nicolau Santos, Expresso 24Set2011
l negrito ye miu

"A 14 d'agosto, nun artigo publicado ne l "The New York Times", l norte-amaricano Warren Buffet, terceiro home mais rico de l mundo, pediu als políticos para deixáren de "mimar" ls ricos cun isençones fiscales, oumentando ls ampuostos subre melionairos cumo el própio. "Alguns de nós somos gestores de fondos d'ambestimiento i ganhamos milhones de dólares por die, mas ye-mos permitido classeficar ls ganhos cumo rendimientos de juros", que son taxados cun solo 15%, dixe, quando la generalidade de ls trabalhadores por cunta d'outra pessona paga bastante mais. L'anterbençon probocou óndias de choque an to l mundo i l Persidente Obama apersentou recentemente ua perpuosta que bai eisatamente nesse sentido, mas que yá cunta cula feroç ouposiçon de ls republicanos.
An Pertual, l'assunto fui afastado cumo quien anxota ua mosca.
Oumentar ampuostos subre juros i debedendos nin pensar porque esso afasta ls ambestidores i, supostamente, ls ricos. Mas oumentar fuortemente la carga fiscal subre la classe média que trabalha por cunta d'outra pessona, esso si, dixe i fizo l Gobierno, a cabalho d'acuordo cula troika. Nun houbo, claro un melionairo pertués que pedisse l mesmo que Buffet. Pul cuntrairo, Américo Amorin, l'home mais rico de Pertual zde que tomou ua participaçon na Galp, cujos debedendos son taxados an menos 20 puntos de l que ls dous radadeiros scalones de IRS que quilhan la classe média que trabalha por cunta d'outra pessona, bieno sclarecer que nun se cunsidraba rico mas si un trabalhador. Pus an berdade le digo que, se fusse un trabalhador, pagaba ua taxa de IRS bien superior àquela que paga puls debedendos de la Galp.




La stória, anfelizmente, nun acaba eiqui. L'ourientaçon eideológica deste Gobierno, a cubierto de l'acuordo cula troika, bisa retirar dreitos als trabalhadores, fragelizar las relaçones laborales. flexibelizar ls çpedimientos i reduzir las andemnizaçones, an fabor de ls ampregadores i, latu senso, de l capital. An paralelo segue ua reduçon drástica de ls apoios sociales públicos na salude, na belheç, no zamprego, na eiducaçon, no çporto, na cultura i todo l mais, l que cunduzirá no final a ua caricatura de l Stado social qu'hoije eisiste; i pretende la pribatizaçon sin qualquiera stratégia d'ampresas públicas ó participaçones statales, l que deixará l paíç sin qualquiera centro de decison nacional, ó seia, cumpletamente andefeso de l punto de bista eiquenómico. Ye l modelo tatcheriano cun 30 anhos d'atraso, aplicado sin nanhue cuncéncia de la zestruturaçon que porbocará na sociadade pertuesa i assente unicamente na fé eirracional (i nun probada cientificamente) de que quando todo l que fur público stubir arrasado, l paíç ressurgirá de las cinzas, cunduzido por ua eniciatiba pribada moderna, dinámica i einobadora.
La perpuosta de l Gobierno als parceiros sociales para acrecentar nuobas justificaçones al çpedimiento andebidual (ancumprimiento d'oubjetibos i quebra de pordutebidade) ye einíqua mas custitui mais ua piedra ne l camino pul qual l Eisecutibo seguiu ne l sentido de, cumo dirie Thatcher, "partir la spina" als sindicatos i als trabalhadores.
PS-Cuosta Pina era secretairo de Stado de l Tesouro de l Gobierno Sócrates i tutelaba l setor financeiro. An solo dous meses, passou para CFO de la Ongoing. I la sumana passada fui a la CGD negociar financiamientos pa l sou grupo. Cuosta Pina drumirá bien?"



Ende bai an pertués



Expresso, 24Set2011, Nicolau Santos





A taxa Buffett e a taxa Amorim


A 14 de agosto, num artigo publicado no "The New York Times", o norte-americano Warren Buffet, terceiro homem mais rico do mundo, pediu aos políticos para deixarem de "mimar" os ricos com isenções fiscais, aumentando os impostos sobre milionários como ele próprio. "Alguns de nós somos gestores de fundos de investimento e ganhamos milhões de dólares por dia, mas é-nos permitido classificar os ganhos como rendimentos de juros", que são taxados com apenas 15%, disse, quando a generalidade dos trabalhadores por conta de outrem paga bastante mais. A intervenção provocou ondas de choque em todo o mundo e o Presidente Obama apresentou recentemente uma proposta que vai exatamente nesse sentido, mas que já conta com a feroz oposição dos republicanos.
Em Portugal, o assunto foi afastado como quem enxota uma mosca. Aumentar impostos sobre juros e dividendos nem pensar porque isso afasta os investidores e, supostamente, os ricos. Mas aumentar fortemente a carga fiscal sobre a classe média que trabalha por conta de outrem, isso sim, disse e fez o Governo, a cavalo de acordo com a troika. Não houve, claro um milionário português que pedisse o mesmo que Buffet. Pelo contrário, Américo Amorim, o homem mais rico de Portugal desde que tomou uma participação na Galp, cujos dividendos são taxados em menos 20 pontos do que os dois últimos escalões de IRS que flagelam a classe média que trabalha por conta de outrem, veio esclarecer que não se considerava rico mas sim um trabalhador. Pois em verdade lhe digo que, se fosse um trabalhador, pagava uma taxa de IRS bem superior àquela que paga pelos dividendos da Galp.
A história, infelizmente, não acaba aqui. A orientação ideológica deste Governo, a coberto do acordo com a troika, visa retirar direitos aos trabalhadores, fragilizar as relações laborais. flexibilizar os despedimentos e reduzir as indemnizações, em favor dos empregadores e, latu senso, do capital. Em paralelo segue uma redução drástica dos apoios sociais públicos na saúde, na velhice, no desemprego, na educação, no desporto, na cultura e tudo o mais, o que conduzirá no final a uma caricatura do Estado social que hoje existe; e pretende a privatização sem qualquer estratégia de empresas públicas ou participações estatais, o que deixará o país sem qualquer centro de decisão nacional, ou seja, completamente indefeso do ponto de vista económico. É o modelo tatcheriano com 30 anos de atraso, aplicado sem nenhuma consciência da desestruturação que provocará na sociedade portuguesa e assente unicamente na fé irracional (e não provada cientificamente) de que quando tudo o que for público estiver arrasado, o país ressurgirá das cinzas, conduzido por uma iniciativa privada moderna, dinâmica e inovadora.
A proposta do Governo aos parceiros sociais para acrescentar novas justificações ao despedimento individual (incumprimento de objetivos e quebra de produtividade) é iníqua mas constitui mais uma pedra no caminho pelo qual o Executivo optou no sentido de, como diria Thatcher, "partir a espinha" aos sindicatos e aos trabalhadores.
PS-Costa Pina era secretário de Estado do Tesouro do Governo Sócrates e tutelava o sector financeiro. Em apenas dois meses, passou para CFO da Ongoing. E a semana passada foi à CGD negociar financiamentos para o seu grupo. Costa Pina dormirá bem?

25/09/11



Eiqui queda la placa que poderemos ber al bibo die 5 de outubre pula manhana an Palmela.
Spero que yá téngades reserbado l die pa la fiesta.
Para quien inda nun li la ambora, puode fazé-lo eiqui.



24/09/11

LHÉNGUA MIRANDESA

.


SENDINÊS
.


Quando inda se falaba solo sendinés ne l cunseilho (assamblé junto al cruzeiro de la eigreija), l regedor staba a falar pa la gente, esto quando yá ampeçaba a haber por ende ls barraigistas (trabalhadores que benírun a fazer la barraige de Picuote) que se arrimában a oubir.
Habíen zaparcido uas alforjas a un tiu de Ruolos i este habie ido al regedor para ber se çcubrie adonde staríen. L regedor ne l Demingo seguinte, quando fizo l cunseilho, falou assi:
- Faltórun uas alforjas a un tiu de Ruolos, a ber se sabeis quien las tenerá, porque ye ua bergonha para nós sendineses, roubar uas alforjas a un tiu de Ruolos.
Ls barragistas achórun gracia al dito i quedou, cumo amostra de que ls sendineses siempre se cunsiderórun amportantes. Para uns poderá parecer que ye sentimiento de superioridade, mas nun ye mais que querer star na delantreira de las cousas.
Hai miesmo outro dito antre ls sendineses, que amostra bien l sou sprito, l sou andebidualismo, l querer ser mais.
“Sou mais que tu, an teneres, haberes i cungeminéncia, bal mais l culo de la mie mulher, que todo quanto tu tenes”.
Para uns, esto seran anadotas, mas todo na bida ye filosofie pura, mais que maledicéncia ó rábia.

b>L'anedota de la sumana!

Ua senhora fui pa la maternidade para tener dous ninos: 1 rapaç i 1 rapaza gémeos.
An houmenaige a la sue tierra eilha chamou la nina de Madeira i l nino de João Jardin.

L Dr. Alberto João Jardin, al saber de l'ambora, fui bejitar la mai i bebés.
Al chegar, la Sra. staba a dar peito al nino i l Sr. Jardin tenta agradecer pula guapa eideia de ls nomes.

La Sra. anterrompe-lo i diç baixico: Chiiiiuuuu!!!
Se la Madeira acorda l João Jardin nun mama mais...

23/09/11

Salimiento de MENSAIGE, die 14 de outubre




Salimiento




MENSAIGE
de Fernando Pessoa



L poeta ye eiditado pula purmeira beç an lhéngua mirandesa, cun traduçon de Fracisco Niebro


Casa Fernando Pessoa (Rua Coelho da Rocha, 16 – Campo de Ourique, Lisboa)
14 de Outubre (sesta), 18h30



Antrada Lhibre

La Zéfiro, l'Associaçon de Lhéngua Mirandesa i la Casa Fernando Pessoa cumbídan-bos pa l salimiento de l lhibro “Mensaige” de Fernando Pessoa nel die 14 de Outubre, Sesta, a las 18h30.
Staran persentes Amadeu Ferreira i l poeta Fernando Castro Branco, outor de l'Antrada, que apersentará l lhibro, i ls eiditores.
Este ye l purmeiro lhibro de Fernando Pessoa a ser traduzido pa la lhéngua mirandesa i faç parte de la coleçon “An Mirandés” de la Zéfiro.



JÚLIO RESENDE




"Gostaria de ficar na memória como um pintor da paz"

Júlio Resende





Ye ua grande honra pa la nuossa tierra tener paredes cun pinturas tan guapas de l mestre.

L gato bilhingue

L salimiento de l lhibro La Bouba de La Tenerie fizo-me lhembrar esta stória, probabelmente yá buossa coincida, de l'amportancia an sermos bilingues.
Un gato aprossimou-se dua puorta que nun de ls cantos anferiores tenie ua frincha para deixar pasar a un rato que staba de l'outro lhado de la puota i pressentie, pul runrunar de l gato, la sue temible persença que l'ampedía d'atrabesar la puorta i apoderar-se dun apetitoso cachico de queiso.
L que fazer? Asperar pacientemente que l gato fusse ambora.
Passou l tiempo i, de repente acunteciu algo ”amportante” pa l rato. Oubiu l lhadrar dun perro perseguindo l gato que miaba zesperado i, quando calculou que ls dous yá stubíssen bien lhoinge de la puorta ultrapassou la frincha.
Nesse mesmo momiento, para sue surpresa, sentiu a mano fuorte de l gato anriba de l lhombo, que l tentaba smagar.
Admirado preguntou al gato: - Adonde stá l perro?
L gato respundiu: - Que perro?
L rato respundiu: - L que staba a lhadrar?
Repuosta de l gato:
Ah miu amigo, hoije an die, quien nun sabe dues lhénguas stá perdido.

22/09/11

SENDIN

.

IC5


.
.
Yá iba meio zacraçoado de que l IC5 abrie, porque todos ls dies dában amboras de la hora de abrir i nada acuntecie. Inda stube para fazer cumo la giente, que de tanto oubir Horácio gritar que benie l lhobo, sien se ber senha del i que quando l lhobo apareciu nun se fintórun ne ls gritos de Horácio, mas cumo nun querie que la abertura de l IC5 quedasse sien registro, alhá me fui apercatando para star na hora de la abertura.
Esta ye ua ambora amportante para Sendin i para la region, nó solo pur amostrar l acuntecimiento, mas mais porque será un registro stórico para quien, deiqui a cien ó mais anhos, querga saber cumo fui i quien stubo. Tomáramos nós tener l registro de muito de l que fui feito hai cien ó mais anhos.
Agora hai que saber outelizá-lo bien!

DIE MUNDIAL DE LA PAÇ




DIE ANTERNACIONAL DE LA PAÇ



L die anternacional de la paç
Anunciado desta maneira
Quando ua palomba apareciu
Trazendo un ramico d´oulibeira

Muita cousa se ten dito
Subre esta guapa paixarica
Quinda hoije cuntinua sendo
Neste mundo mui guapica

Inda ne ls tiempos que cuorren
Lhembramos l que aconteciu
I quedamos todos cuntentos
Cula alegrie queilhi eisistiu

Bibimos die a die lhembrando
De l que la palomba ye capaç
I pedimos cunstantemente
Que mos buolba a trazer la paç

Puis nestes tiempos que cuorren
I cun tanta cousa que se passa
Nós bemos que neste mundo
La paç anda tan scassa

Bibe l mundo rebuoltado
Cun tanta cousa que se faç
Mei mundo matando outro meio
Nun l deixando tener paç

Neste die tan special
Pedimos desta maneira
Que Dius mos mande ua palomba
C´un ramico d´oulibeira

Que nesta fase de la nossa bida
Que yá todo mos ultrapassa
Ye que queremos ancuntrar paç
Onde eilha ye tan scassa

Spertai senhores de la tierra
Que stais nun siléncio profundo
I pedi-le un pouco de paç
Als grandes senhores de l mundo

Haber s´eilhes inda la tenen
Que de l jeito queilhas stan
A mie yá nada me admira
Queilhes tamien nun la teneran

Amanhamos-mos cumo pudemos
Cula la pouca quinda tenemos
I repartimos-la uns culs outros
Que só assi ye que bibemos

L die anternacional de la paç fui onte, mas onte nun cunsegui antrar
mesmo assi inda bamos a tiempos de fazer la paç.

José António Esteves

"RUE DE LA LHÉNGUA MIRANDESA" an Palmela - Cumbite


La Junta de Fraguesie de Palmela aprovou dar a ua de las rues de la bila de Palmela l nome de RUE DE LA LHÉNGUA MIRANDESA. Esta ye yá la segunda rue que coincemos cun esse nome, sendo la outra an San Domingos de Rana. Ne ls dous causos l antuante fui l mirandés de Dues Eigreijas, grande lhuitador pula lhéngua mirandesa, JOSÉ MONTEIRO, de la Associaçon de Lhéngua Mirandesa, sendo l eibento pormobido por esta Associaçon an cunjunto cula Junta de Fraguesie de Palmela.

Die 5 de outubre que ben bai a ser einougurada oufecialmente essa rue. Será ua oucasion para que alhá márquen ancuontro todos ls mirandeses que podíren, puis se trata dua honra pa la nuossa lhéngua e para todos ls mirandeses. Esse ye un eisemplo que tenemos de cuntinar a sembrar por todas las tierras de Pertual, para que assi la lhéngua mirandesa ganhe inda mais raízes nesta tierra que ye tamien la sue.

L porgrama porbisório ye l seguinte, a cunfirmar deiqui a poucos dies, mas que yá eiqui queda para que todo mundo puoda reservar l die, puis será un bun modo de quememorar l die de la república:

10:00 .................... la alborada
11:00 ..................... la arruada, rue abaixo e rue arriba, cun La Dança.
12:00 ..................... Çtapar de la placa cul nome de la rue.
12h30 ..................... Çcurso subre la lhéngua i la cultura mirandesas.
13:30 ...................... Sardinada para todos.


Eiqui quédan ls parabienes a José Monteiro puls feitos que ten cunseguido para dibulgar la nuossa lhéngua.
Todos seremos poucos para star persentes.
Ne ls próssimos dies nuobas amboras subre l assunto eiqui eiran sendo puostas.

Pido-bos a todos, que l puodades fazer, que dibúlguedes esta ambora ne ls buossos sítios, blogues, facebook, junto de ls amigos, an to l lhado i a todo mundo.






Apersentaçon de "La Bouba de la Tenerie" por Luís Vaz das Neves



Quier stubir antressando an ler l'apersentaçon de l remanse
La Bouba de la Tenerie feita, an mirandés, por Luís Vaz das Neves, natural de Malhadas, juiç zambargador i Persidente de l Tribunal de la Relaçon de Lisboua, puode ir eiqui.






21/09/11

La lhéngua mirandesa i l turismo


L die 19 de septiembre l scritor mirandés Alcides Meirinhos dou ua palhestra ne l Complexo Pedagógico de la Ounibersidade de Abeiro, a cumbite de la porsora Joana Mestre Costa i los sous alunos, suobre la lhéngua mirandesa, la stória i l potencial papel que esta puoderá benir a tener cumo ferramienta de zambuolbimento pa la region de Miranda, subretodo ne l campo de l turismo. Alcides falou de la ourige de la lhéngua, de los personagies más çtacados, de la renacença de l eidioma, de la lhiteratura i de l momento que atualmente está a passar la lhéngua. Çcuituiu-se las potencialidades de la fala mirandesa ne l campo de l turismo. Deixo-bos eiqui un retrato de l ancuontro:







Antre nadas



Tanta beç me percuro
Mas antre nadas
Me scuço.

De tan pequenina ser
Nun sou capaç de me ber.

L que serei
A baler?

Pouco
Ou mesmo nada!
Puis bien pequeinho será
Quien an nadas
Se çfraça.

Lheituras de Tempo de Fogo / La Bouba de la Tenerie


L remanse Tempo de Fogo / La Bouba de la Tenerie visto pul jornalista i scritor Rogério Rodrigues eiqui, a quien antressar.
Tamien quien stubir antressado an ler la apersentaçon feita pula dr.ª Teresa Martins Marques, puode fazé-lo eiqui.




20/09/11

ANTONHO TOLÉS


1
Fui preso pu la anquesiçon
L tiu Antonho Tolés
Por cousas que l´apuntórun
Que el nien era mala rés.
2
Mas l tiu Antonho Tolés
Nien sabie de que l acusában
Éran esses de la anquesiçon
Que essas cousas ambentában.
3
Muito ambora l tiu Tolés
L gustasse anchir l alqueire
Que dezien ls de la anquesiçon
Quel nun ye frol que se cheire
4
Bede bós naqueilha biaige
Metiu-se pul Carril Mourisco
Quando bruixas l´aparcíerun
I dórun tamanho petisco.
5
Mala fama, tenie l Carril Mourisco
De cousas que alhá se passában
Puis era giente de muitos lhados
Que por esse Carril Mourisco andában.
6
Nessa nuite tiu Antonho Tolés
Metiu-se nel sien fazer causo
Cu l alforraque de tiu Carlos
Que l iba a bender al Naso.
7
I bedes bós aquilho que l passou
Al lhado de l cabeço de Matáncia
Cousas quel nien maginaba
Que tubissen tanta ampuortancia.
8
La bruixa staba assanhada
Que lhougo a el se buotou
I ne l meio daquel ermo
A tiu Antonho Tolés cumbidou.
9
I el que até era fuorte
I un home mui bibido
Mas nas manos de la bruixa
Todo l çfuorço fui perdido.
10
Isso pu l que se diç
Que naqueilha nuite se passou
Puis até hai quien diga
Que tiu Tolés bien que gustou.
11
Tamien anque nun gustasse
A la bruixa nun s´ampuortou
Que se zampou an tiu Tolés
I nun sfregante todo se passou.
12
Tiu Tolés, chegou al Naso
Yá quaije cula manhana acabada
Mas lhougo bendiu l alforraque
Que tiu Carlos l mandaba.
13
Mais uas buoltas puoli
Ancuntrou amizades doutros yeras
Que l cuntórun cumo iban las cousas
I cumo stában las guerras.
14
Tamien esse outro amigo
Que ancuntrou tiu Tolés
Nun era frol que se cheire
Até dizen que ye mala rés.
15
Mas inda dou para tiu Tolés
Poner la cumbersa an die
Porque yá só chegou a Sendin
Quaije yá al romper de l die.
16
La pouca suorte l speraba
Que prendirun a tiu Tolés
E alhá bai el para Coimbra
I desta beç. Fui de beç.
17
Anton passado muitos anhos
Por Sendin aparciu un die
Traie amboras de l Fraile Antonho
Pa la Bouba de la Tenerie.
18
Mas la Bouba de La Tenerie
Yá nun puode saber de la ambora
Mas nun caiu an saco roto
Puis la sabemos nós agora.
19
Anton tiu Antonho Tolés
De Sendin se scamujiu
Naide sabe por adonde anda
Que nunca mais naide l biu


Este tiu Tolés cumo yá bos habeis dado cunta ye un pessonaige de la Bouba de la Tenarie, eiqui Tiu Jantonho dou-le outra roupaige. Al que parece esse Tolés sie era mesmo un mala rés.
Pus andaba siempre metido nua.


José António Esteves

19/09/11

LHÉNGUA MIRANDESA

.

TERTÚLIA – “LA LHÉNGUA MIRANDESA NE L SOU SITO”
.

L Praino tenie la sue lhéngua ó melhor, la sue fala, que era la fala de la familhia, la fala de ls afetos, mas faltaba-le algo para se fazer giente, si, porque eiqui dezimos que quando un garotico yá ye grande, yá ye giente. Tamien la nuossa fala se fizo grande i ampeçou a nun tener bergonha, a salir pul mundo, a daprender a screbir, a ir a scuola, a fazer redaçones. Chegou a l’Ounibersidade i ampeçou a tener scritores i estes screbírun teses, amboras, cuntas, bersos, libros. Até passou a tener un die special – l die de la lhéngua.
Este anho, ne l die de la lhéngua, die 17 de Setembre, ua Associaçon (AZATS) fizo ua tertúlia ne l Centro de Música Tradicional Sons da Terra, an Sendin. Stubírun falantes, scritores cun libros publicados i scritores cun muito para publicar. Stubo giente amante de la lhéngua i giente que quijo saber mais subre la lhéngua. Stubo giente de Sendin, de Picuote, de Malhadas, de Fuonte Aldé, de la Pruoba, de Miranda, benediços…
Mas l melhor fui oubir ls scritores a ler ls sous testos. Las palabras ténen l son outéntico. I ye un cachico desse sfregante que bos amostramos neste bideo.

.
YE LA LHÉNGUA NE L SOU SITIO

.

Die de la lhéngua mirandesa an Lisboua i salimiento de “La Bouba de la Tenerie” i “Tempo de Fogo”















Dou-se ne l die 17 de setembre l salimiento de ls remanses ‘’Tempo de Fogo’’ de Amadeu Ferreira i ‘’La Bouba de La Tenerie’’de Fracisco Niebro (pseudónimo de Amadeu Ferreira). L salimiento tubo lhugar na Lhibrarie Ferin na zona de l Chiado. Yá passaba un cahico de las cinco de la tarde quando l dr. Henrique Mota, repersentante de la lhibrarie, abriu la sesson adonde staba un juntouro tan grande de pessonas que mal cabien na sala. Ampeçou por dezir que, tal cumo la lhéngua mirandesa, tamien la lhibrarie Ferin, cun 171 anhos, habie passado por muitos cuntratiempos, mas dambas a dues dórun la buolta porriba i hoije eiqui stamos para celebrar un die amportante pa la lhiteratura mirandesa i pertuesa cul salimiento deste remanse. Dambos ls lhibros fúrun eiditados pula Âncora Eiditora an que l repersentante dr. António Batista dixo tener ua honra mui grande por haber sido outra beç scolhido pul outor para publicar l purmeiro remanse an mirandés ‘’La Bouba de La Tenerie’’ i an pertués ‘’Tempo de Fogo’’

La apersentaçon de l lhibro ‘’Tempo de Fogo’’ stubo a cargo de la ambestigadora de la Faculdade de Lhetras de Lisboua, dr.ª Teresa Martins Marques, i ‘’La Bouba De La Tenerie’’ fui apersentado pul Juiç Zambargador i Persidente de l Tribunal de la Relaçon de Lisboua, l mirandés de Malhadas Luís Vaz das Neves. Dambos a dous çtacórun la grande culidade deste purmeiro remanse ‘’Tempo de Fogo’’ i ‘’La Bouba de La Tenerie’’.

Luís Vaz das Neves dixo que Amadeu Ferreira, nacido an Sendin, tierra de cristianos nuobos que, cun la sue grande fuorça de scritor que nun se resigna i cun l sou grande angeinho, achou l pertesto para falar neste sou remanse de ls afetos, d’ambeijas, traiçones i de bruxaries de las gientes de l praino stramuntano, nua scrita que trai l fuogo de l tiempo an cada palabra. Tenendo l´Anquisiçon cumo fondo, l outor cunta-mos cumo l Fraile Antonho ye cundanado, mesmo antes de se dar de cuonta de l pecado que habie feito. Todas las personaiges an ‘’La Bouba De La Tenerie’ i ‘’Tempo de Fogo’’ son atormentadas por un çtino que nun le pertence i a quien le son pedidas cuontas por ua Eigreija de que nun conhece la lhéngua i ls mistérios i adonde solo l’ Anquisiçon ten boç i poder. Amadeu Ferreira i Fracisco Niebro, retrátan cumo naide la giente trabalhadora dessa region para quien ‘’l cielo nun passa de pan pa to l anho’’. L outor lhiebamos an tránsito caminando pulas çfrentes tierras de Miranda, de la Feira de l Naso, Mogadouro, Coimbra i tantas outras. L outor retrata las mulhieres cumo seres magistrales i antuitibas, cun un coraçon sien fin, quaije siempre nun antendidas puls homes que se ban cruzando cun eilhas. Ye assi que Delubina, fai ls sous lhamientos dezindo que ls homes nunca han de ser capazes de las antender. Tamien Marie Castra, dá l mesmo sentido an relaçon a Anrique Pereç i Delubina quando zafia l antendimiento de Fraile Anronho de la Santíssima Trindade, quando le fala de l sou amor por el.

La drª Teresa Martins Marques çtaca ls afetos trocados por Marie Castra i Antonho Tolés, sien se coincéren, antrelhaçando un dedo por ua frincha dun seto al lhargo de la nuite scura passada nua corriça eili al lhado de Sendin, guardados por guardas anquanto sperában la leba que benie de Miranda, cun çtino a Coimbra, adonde serien cundanados pula Anquisiçon. Mas ye Laurinda, ‘’La Bouba de La Tenerie’’ i la rapaza mais guapa de la tierra, que queda bouba de delor por bias de la muorte de l sou home a las manos dun algoç de l’ Anquesiçon, uito dies apuis de se haber casado, l’ancarnaçon de to l Amor que ambuolbe to las outras personaiges. Ye neilha que Fraile Antonho antende que nun hai pecado mais grande do que deixar sufrir tan grandes termientos i sien sperar çcubre que l sonido de las palabras dezidas an qualquiera lhéngua salidas de la sue boca son capazes d´atamar tan grande sufrimiento. Fraile Antonho ye assi lhebado a acraditar na cura atrabeç de la fala i a screbir notas para un feturo tratado de las artes de la fala, quando se purparaba para ser relaixado an carne pula Anquesiçon. Estes scritos de Fraile Antonho chegan an 1921 a las manos de l porsor João Gabriel, porsor an Sendin i tal cumo Fraile Antonho tamien el quijo salbar ls sous alunos atrabeç de la fala demudando ls castigos que le daba.

Seguiu-se l outor que fizo la sue comunicaçon an pertués i mirandés falando desta sue obra mielga i splicando la rezon de ser de ls dous remanses nas dues lhénguas. L remanse fui purmeiro screbido an mirandés, mas miu armano Manuel i l eiditor ampurróram-me pa l poner tamien an pertués. Assi, ampecei la traduçon, mas esta nun me sastifazie, yá que ua lhéngua se sentie aprisionada pula outra i you senti-me cumo un algoç, dixo. Ye assi que aparece la scrita de la berson pertuesa i puodo dezir que, dambas a dues se anfluenciórun cumo mielgas bien armanas nacidas na Tenerie an Sendin. Para scebir este remanse tamien you andube l camino bielho de Sendin para Miranda, L Carril Mourisco, l camino de Sendin para Mogadouro i an Lisboua cun muitas idas a la Torre de l Tombo, adonde li bários porcessos de cristianos nuobos de gientes de l praino. L remanse an mirandés fui quaijeque todo screbido an Sendin nas férias durante l més d’ Agosto de 2009.

Apuis de le agradecer a la família i a muita outra giente, que nomeou, ancluindo als que an cientos d’ anhos guardórun la lhéngua mirandesa i a todos ls mirandeses, yá que hoije ye l die de la lhéngua. Fai hoije 13 anhos que fui apersentada ua perpuosta de lei pul deputdo Júlo Meirinhos, que apuis dua lharga çcuçon na Assmblé de la República, bieno a ser aprobada por ounanimidade cumo lei 7/99, de 21 de janeiro, que tornou la lhéngua mirandesa an segunda lhéngua ouficial de Pertual. Este ye l die de la proa mirandesa. L die an que ls pertueses ampeçórun a recoincer l mirandés i de quien l mirandés percisa. Puodemos dezir que na lhiteratura i sien falsas modéstias brilha mais ua streilha. Esta streilha ye la lhiterartura mirandesa, que stá a dar ls sous purmeiros passos, mas que nun se ambergonha de la sue armana mais bielha, la pertuesa. Anton anté d'hoije nun anho i cun la certeza que cada simples feito ye algo que naide será capaç d´apagar.

Bien haias Amadeu i Fracisco Niebro, por este purmeiro remanse de tan grande culidade que, decierto bai antusiasmar todos ls lheitores i an special ls mirandeses i stramuntanos. Yá stámos a la spera que benga mais un.

Francisco Domingues



18/09/11

DIE DE LA LHÉNGUA MIRANDESA

.

DIE DE LHÉNGUA MIRANDESA

Naide anstituiu l die 17 cumo l die de la Lhéngua Mirandesa, mas l’outranho fui neste die que se dedicou pula purmeira beç un die a la Lhéngua. Nun ibamos a ser nós, ls que la falamos tols dies, quien iba a squecir ó a deixar perder la einiciatiba. La AZATS (Associaçon de Zambuolbimiento Antegrado de l Termo de Sendin) ourganizou ua tertúlia ne l "Centro de Música Tradicional Sons da Terra", para se falar de la lhéngua i la lhéngua. La Associaçon de la cerbeija caseira de l Praino “SARTI”, tamien se quijo associar i nun faltórun ls mirandeses, de bárias tierras, que fúrun por alhi passando, para falar, para oubir, para buber. La tertúlia resultou, porque senseblizou gente que doutro modo nun s’amportarie nada cula lhéngua i que yá mostrórun antresse de partecipar noutras einiciatibas.
Çcutiu-se la lhéngua, la cumbençon, la stória i muita piedra se partiu, muita fui la çcusson, sien miedos nien apeias i ne l fin todo mundo anteriorizou que todos nun somos demais, para trabalhar pula nuossa lhéngua i pula nuossa cultura.
Mas houbo un momiento stórico, la leitura de testos an mirandés, alguns puls scritores de lhéngua mirandesa persentes, que tubírun que ber, miesmo quando líen, ls sous testos apreciados i comentados puls falantes que ls oubíen.
Tamien fúrun feitas cumparaçones antre la fala sendinesa i de la raia, mas l melhor ye oubir ls bideos que bos bamos ponendo eiqui ne l frolesmirandesas.
Este ye dun testo de Bárbolo Alves “Gabilan” publicado na obra “A Terra de Duas Línguas: Antologia de Autores Transmontanos”, lida pul própio autor de l testo.

La Bouba de la Tenerie

An Lisboua comemorou-se l die de la Lhéngua Mirandesa i cun alqueire aqueculhado de sábias palabras, ne l salimiento de ls lhibros, la Bouba de la Tenerie, an mirandés i Tiempo de Fogo, an pertués.
Ls outores son mielgos berdadeiros, eigualicos, daqueilhes que pónen ls pelos de punta a qualquiera porsor. Francisco Niebro screbiu an mirandés i Amadeu Ferreira an pertués.
Nun me bou a detener na tarde cultural porque melhor que you alguien relatará l que se passou na Librarie Ferin, alhá pals lhados de l Chiado, an Lisboua.


Bou-me a quedar cun la Bouba de la Tenerie.
L lhibro, La Bouba de la Tenerie, fui ua de las mies lheituras de férias, diga-se, un tiempo bien ambriado.
Dixo la porsora apresentadora de l lhibro Tiempo de Fogo, Porsora Teresa Martins Marques, " nun perdo tiempo cun aqueilho que nun sirbe para nada, nien gusto. Este tiempo que gastei, fui bien ambriado".
Tamien you, eilustre Porsora, mulhier de sábias palabras i de cultura riquíssema!
Tamien you, na eidade an que stou, nun gusto de çperdiçar l tiempo cun l que nun me gusta nien m´antressa. Yá tengo açimbrado cun lhibros pa la stante i alhá quédan a ser quemidos pulas polielhas. Nun fui este l causo, bien alrobés.
Inda nun li l de l mielgo Amadeu Ferreira; bou a deixar passar un tempico i apuis si l bou a pegar, puis até stou curgidosa, por nun se tratar de traduçon.


L lhibro de la Bouba de Tenerie prendiu-me horas seguidas a la cadeira, ambaixo de la cereijeira a la puorta de la mie casa, na Speciosa, siempre cun ganas de me meter cada beç más andrento de la stória que anda alredor de fraile Antonho, un home que tenie l don de la palabra, que curaba ls males pula palabra i que cumo muitos outros fui agarrado pul fogo de l Tribunal de l´Anquesiçon, un tiempo d´hourrores, tan bien ambestigado pul outor. 
Hai rialismo an cada palabra, an cada camino a cruzar las aldés de l Praino, seia de Sendin a Miranda, seia a camino de la feira de l Naso a bender alforraque.
Fui l pormeiro lhibro que li an que la stória se passaba andrento de ls lhemites por adonde medrei, que chama puls chamadeiros que conheço i isso anchiu-me de proua.


Al mesmo tiempo que hai rialismo, tamien hai magie, hai magie na dureç dua stória dura, hai magie nas nacientes d´eirotismo i sensualidade que por alhá mánan.
Nun quiero antrar na stória porque senó ye cumo nos filmes, perde l eifeito surpresa.


Bien haias, Francisco Niebro!

Trás ls Montes - música subre poema de Fracisco Niebro





Biajando pula anternete çcubri esta música, feita anriba dun poema de Fracisco Niebro, scado de l libro Cebadeiros [Campo das Letras, 2000] i achei antressante dá-lo eiqui a coincer. Nun sei quien ye l grupo que canta, mas diç-se que la música ye de Sérgio Ferreira, que nun conheço. La eidiçon ye de l atrasado més de júlio. Tamien eiqui se apersenta essa música i se diç que ye de lalbun Massarelos - 2010.








La Bouba de La Tenerie


Ye nua lhéngua amerosa, l mirandés, que you acabo de ler La Bouba de la Tenerie,
delantre de l mar, al çponer de l sol, a camino de Santorini, ua ilha an que ls homes
acendírun casas albas de niebe anriba de canhones negros cumo tiçon.

Porqui nacírun ls diuses i Apolo gusta de chiçpar fuogo ne l cielo ne ls redadeiros
sfergantes de l die.

Tamien este lhibro chiçpa puls caminos scuros de l’anquesiçon i pul modo cumo
eilha barriu l praino mirandés antre ls seclos XVI i XVII.

Si ye berdade que la lhéngua tanto puode ser ousada cumo remédio para sanar cumo arma para sembrar males (pg.141).
Assi i todo beio eiqui la magie, l sonido i la fuorça de la palabra znuda acontra la eignorança, l miedo i l´antolerança.

Brabo Fracisco Niebro

17/09/11

DIE DE LA LHÉNGUA MIRANDESA

.


Hoije ye l die de la Lhéngua Mirandesa i la AZATS nun quier deixar passar l die sien que se fale de la lhéngua. Pus a las 22h30 hai ua tertúlia na Casa de la Musica, an Sendin, para se falar mirandés, se quejirdes partecipar ye solo ir alhá. Tamien podereis porbar l bun bino de l Praino i la cerbeija caseira Sarti, tamien de l Praino.


La SIC ne l noticiario de las 13h tamien dou ua reportaige cun Duarte Martins i ls sous alunos i you fiç este bideo para quien nun puode ber l noticiário.


(A perpósito de l) Die de la Lhéngua Mirandesa (3)



Hoije l blogue A VIAGEM DOS ARGONAUTAS ye dedicado a la lhéngua mirandesa, eilhi se podendo ler testos an mirandés i retratos de la tierra i gientes de Miranda, nun ato de carinho pula nuossa lhéngua i la nuossa cultura cumo ber-se eiqui





16/09/11

(A perpósito de l) Die de la Lhéngua Mirandesa (2)




Inda a perpósito de l die de la lhéngua mirandesa, hai quin faga campanhas de pormoçon de la lhiteratura an lhéngua mirandesa, algo que hai pouco tiempo era ampensable, cumo puode ber-se eiqui.








(A perpósito de l) Die de la Lhéngua Mirandesa (1)





Adonde se fala de la lhéngua mirandesa i de l die 17 de setembre cumo die de la lhéngua mirandesa, i tamien de l salimiento de Tempo de Fogo i de La Bouba de la Tenerie. Para quien quejir ler, stá eiqui.










15/09/11

L lhibro “L Ancuontro”




Chegou-mos a las manos hai pouco mais dun més l libro “L Ancuontro” ua nobela screbida por Válter Deusdado, tubo l sou salimiento nua guapa cerimónia ne l die 14 d’Agosto ne l salon de l’Associaçon an Zenízio, lhibro que ben anriquecer la yá muita lhiteratura mirandesa.

You bengo dezindo de hai muito tiempo a esta parte que yá nun hai çculpas para naide, nun ler nien stimular ls ls sentido por falta de lhiteratura screbida an mirandés, assi haba gusto, porque ne ls redadeiros anhos ten sido buono l manadeiro, pul miu lhado digo-bos gustaba que fusse muita mais, mas debagarico, cun tino i culidade eilha bai fazendo camino, ende stan yá ua buona semba d’obras publicadas, çponibles a todos, de ls mais bariados temas i formas de screbir, d'outores de las mais bariadas eidades i sítios.

L lhibro “L Ancuontro”para mi ye causo para dezir que tamien you m’ancuntrei atrabeç de la lheitura desta nobela. I nun fui solo porque me relhembra ou pon an cuntato cua passada rialidade que fui de milhares i milhares de jobes deste paiç i nun cierto tiempo que tamien fui l miu, mas tamien porque me dá la possiblidade de conhecer i daprender todo un bocabulairo bien própio, lhigado a outros modo de bida, que nun éran ls de l campo, de la lhidas nas tierras, nas bindimas i trilhas, mas si dua guerra i cumo se çperta para ua rialidade política.

Esta obra retrata bien ua rialidade, la lhéngua mirandesa nun ten peias nien frunteiras, nun stá agarrada solo a tratar temas de l campo, eilha nun ten lhemites, eiqui botou-se a relhatar todo un mundo de guerra de l oultramar i cumo eilha strampalhou i streformou tantas bidas, cumo yá l habie feito, an testos, na poesie, cuontas, lhiendas i lhonas.

De lheitura fácele i simples, hai que prestar houmenaige a sou outor, trata bien l tema i antrega-mos ua mensaige pura, l sentido de las cousas stá siempre andrento de nós, nunca zistir, i ancuntraremos l camino cierto, i nada mos faltará.

Conheço l outor zde siempre, (zde nino) home de carátele buono i un sentido de repunsablidade houmana i porfessional fuorte, siempre sereno, cun quien dá gusto falar. Muito sabido (spriente), nun se nega a dar un cunseilho nien ua palabra d’animo a quienquiera. La paixon quel botaba pula lheitura zde garoto fui siempre algue que me zlhumbrou, por esso nunca fui para mi surpresa el rumper pul mundo de la scrita mirandesa, siempre acumpanhei to las publicaçones que fizo an rebistas, jornales, n’anternete, partecipaçones an cursos i palhestras que yá son ua buona semba deilhes al lhargo de muitos anhos.

Ye ua obra que recumendo a ler, porque para alhá de la mensaige, tamien tenemos la recumpensa de la daprendizaige.

14/09/11

COPERATIBA AGRICOLA RIBADOURO

.



La Coperatiba Agrícola Ribadouro mais ua beç lieba bien alto l nome de la nuossa region. Mais dues medalhas de prata, ua an binos brancos i outra an binos tintos. Fui un cuncurso anternacional, an Spanha i bastante eisigente, yá que se tratou dua pruoba ciega i cuncorrírun 351 binos. L júri de l cuncurso fui cumpuosto por 15 personalidades ligadas al setor bitibinícola, ouriundas de países cumo Spanha, Pertual, Almanha i Estados Ounidos.
La Coperatiba Ribadouro fui la única coperatiba pertuesa a cunseguir prémios.
L Jornal Nordeste dou l'ambora de l cuncurso, mas talbeç nun se tenga apercebido deste fato. Talbeç por tener l nome Ribadouro, çtacou ls binos de l Douro, mas la Coperatiba Ribadouro queda an Trás-los-Montes cun sede an Sendin, bila de l Nordeste.