30/11/16

La amportança de salimiento de Lhibros




Fruito de l ferbor que chegaba de cursos de lhéngua i cultura mirandesa, cursos n’anternete, blogues, sites, palhestras, testos i cuontas publicadas an jornales, amboras de l que se fazie nas scuolas de Miranda de l Douro puls porsores i sous alunos, de las quemunidades spargidas pul mundo, an special an Lisboua i alredores, ne ls anhos de 2009, 2010, 2011, 2012 salírun nua coleçon cul nome “An Mirandés” (eiditora Zéfiro), criaçon i cordenaçon de l mestre Amadeu Ferreira las purmeiras publicaçones de lhibros.

Nun tengo dúbedas que esta coleçon fui na rialidade la percipal jinela a esse tiempo para muitos alunos i lheitores amantes de l mirandés que benien daprendendo la scrita segundo las reglas de la Cumbençon, que acolhien ganas d’atrabeç d’algue poner l que l’iba ne l coraçon i n’alma, registrar teçtemunhos desse i doutros tiempos.

Fúrun muitas i muitos que ende ampeçórun a publicar an lhibro, sous testos, cuontas, crónicas, lhiendas, relhatos, poesie, l mais deilhes, senó todas i todos cun muita eidade, bien rebelatibo de l carino que tenien pul mirandés. Outros l fazírun noutras coleçones, i de todo esto se fizo la grande semba publicada que hai hoije çponible pa to l mundo que querga lher, acunselhar, recomendar.

Fui un tiempo cheno, respiraba-se lhéngua mirandesa por todo quanto era sítio, fazien-se salimientos nas Associaçones Culturales i Recreatibas, nas scuolas, nas aldés d’orige de ls outores adonde acorrie muita giente.

Porque acradito que ua sementeira nunca ye an balde, que l feturo será de l muito que se fizo onte i se fazir hoije, tamien ne l mirandés assi  ye, l salimiento de lhibros cuntina, cuido you, a ser ua buona upa pa l anriquecimiento deste patrimonho cultural que tan querido mos yé.

Stan de parabienes todos, ls que screbírun i cuntínan a screbir, ls que gústan de lhibros i de lher.

Lhibros que salírun nesta coleçon
2009 – L PURMEIRO LHIBRO DE BERSOS (Fonso Roixo); LS BERSOS DE JANTONHO (José António Esteves); NUOBAS FÁBULAS MIRANDESAS i CUONTAS SACADAS DE LA BIDA (Faustino Antão); TORTULHAS-CUONTAS DESTE MUNDO I DE L OUTRO (Alfredo Cameirão)
2010 – LA PAIXARINA AZUL i OUTRAS CUONTAS (Bina Cangueiro); LUCRÉCIA CUNTA-MOS CUMO ERA (Alcina Pires); L BÓZIO DE LAS RAIZES (Rosa Maria Fernandes Martins); ANTRE MONAS i SBOLÁCIOS (Adelaide Monteiro)
2011 -TIEMPO DE LAS CEREIJAS (SãoSendin); L ANCUONTRO (Válter Deusdado); MENSAIGE (Fernando Pessoa); CAMINO DE LA CÁNDENA (Alcides Meirinhos)
2012 – UA ANTOLOGIE (Fernando de Castro Branco); L PASTOR QUE SE METIU DE MARINEIRO (Faustino Antão); L MAIS ALTO CANTAR DE SALOMON (Fracisco Niebro); L SEGUNDO LHIBRO DE BERSOS (Fonso Roixo);

26/11/16

4 – Spressones (dezires)




-aquel si ye de ls buonos!

-arar a cerro la acuosta

-armar un bailo a la tardica

-arranjan-se a menos de ti ? (sien ti)

-arre burro, que se fai tarde (andar)

-arrebunha que nien un gato, l muncoso....

-arreganhou la riestra, lhougo que la biu (dientes)...

-arrolha l nino, a ber se drume.

-arroxa l nino, drento de l canastrico (ambala).

-arruma-le, anté nun poder mais (bate-le)...

-aspera que yá te amanho! (bater)

-atiça l lhume, culas tenazes.

-atiça l perro, para ajuntar l ganado.

-atirou culs apareilhos al aire (sacudiu la carga)....

-atirou-le cun pegote de barro (cousa que s'agarra)...

-bai a botar las bacas de la louja.

-bai a casa i de-camino passa pul huorto.

-bai a missa que stá l cura de balde (sien fazer nada)

-bai a ser l die de S. Nunca que you salgo.

-bai andando que yá t'apanho.

22/11/16

Cuonta - Mala-sangre



“L tiu ten cuontas cul diabro, dezien pulas squinas…”

Dezien-lo a las scundidas n’aldé, quel era l çacana. Mesmo que l mais de l tiempo ls modos que botaba nun fussen mui defrentes de giente buona. Giente cun tino, cierta, porque nien siempre andaba culas candeias a las abiessas. Quien nun sabisse de nada anté fazie tratos, mesmo que nun fússen balidos por muito tiempo. Quien ls fazie bien debrebe s’íba a dar cuonta que fazé-los cul dito cujo era l mesmo que fazé-los ambalde.
Bien amargo yá era para muita giente que als habie feito, a fazer fé ne ls relhatos que acá chegában de las feiras i aldés bezinas. Se calha era essa la rezon i l tino de las gientes deiqui yá nun l deixar fazer coucon.
Quando el fazie las sues maldades, biraba béstia, sien que tubisse  ambolcabo uns quartilhos de bino. Porque quando ambolcaba mais que la cuonta, borracho, habie poucos que porqui l fazien frente, mas habie-los, houbo quien le puso ls çofinos que nien ua bolha i l çamarro de molho, nun tubo miedo de las fanfarronices.
Nesse maldito stado, borracho era capaç d’agarrar na scupeta, muntar las mulas i botar-se pulas ruas i terreiros, als bózios que nien un castelhano, zafiando este i l outro mundo, cumo quien quier ajustar cuontas, cumo se las gientes fussen de la sue eigualha.
Ah probe de sue tie, mai de ls sous crios, era eilha que anfardaba quando nun ancuntraba adonde çcarregar, era l bombo de la fiesta. I porque la maldita cundiçon stabelecida era “antre home i mulhier naide mete la colher” nun tenie salbaçon.
L pobo, cumo an muitas cousas assi fazie, nun se metie, las borracheiras íban passando, i quien bai bai i quien stá stá, s’el quier cortar feno an febreiro que l corte, s’el quier sembrar ua tierra a la lhuç de l lhampion que l faga.
Fizo tantas i tan malas, que nun tubo outro remédio senó scapar-se, puis yá nun era solo ls zafertunados que querien la sue cabeça, mas tamien las outoridades querien l cuorpo.
De l sou fin pouco ou nada se sabe, dezien que l cangalho apochou nua cadena, ne l reino de Franco, de la tie nada, Dius la tenga an bien, porque l anfierno tubo-lo eilha an pie del. Ls filhos sabesse que ándan pul mundo cumo eimigrantes, fazendo pula bida, que son homes de respeito, trabalho i honra.

 Nien todas las arbles malas dan fruitos agres.

20/11/16

3 - Spressones (dezires)








… anda más agudo a ber se chegamos cun sol (lijeiro)

… anda por mal camino, çpuis nun tem lúcaro…

… andamos chenicos de tierra…

… anté alhá l camino ye de cabras…

anterrar la unha, anté nun poder mais (caro)...

… anton Denis que hai de nuobo?

… anton fugiste a tou pai? Que milagro, arriaba-me…

… anton l poço yá mana?

antrar de cabeça, nien siempre ye buono…

… antre bino i auga, más quiero bino!

… antrou an casa na mira de roubar…

… antrou-le ua broça pa l uolho…

… antrou-le ua cisca pa l uolho..

apanhou un bargonhaço de ls grandes…

… apanhou-lo bien an cheno cula piedra...

… aparécen molestias que hai que ber!

apenas bamos-mos para casa (ir ambora)...

… apreitar cun l tiu Manul por un anho (criado)...

… aqueilho nun se fai a naide, fui ua traiçon…

… aquel si ye bien refinado!

18/11/16

Un poema feito an farrapos















Yá l Outonho bai alto, las carbalheiras amarelhadas i a la nuite l Siete Streilho a parecer mais loinge por tan temprano l die s´ir. Ando a quedar ancarambinada mesmo antes de ls pingones se colgáren de las nuites, antes mesmo de l aire de la Senábria me chegar a las bentriscas de la cortina.


Chubi al cabeço, adonde las bistas que se sténden son meneio de saia de ruoda de carro, al beilar de la moça, mais parecendo berbonta a arrebentar primaberas. 
Santei-me na piedra, mirei al redor, resfolguei palabras que madrugada fuora mos nacien na punta de ls dedos, ne l fondo de ls bersos, na magie de ls nadas que mos fazien rir. Santei-me i frimei ls pies na tierra burmeilha a cheirar a mofo, a quedar sbranquenhada a las pormanhanas, a quedar cansada a las tardes de  spera, un eimbierno a amedruncá-le la sprança, ls pies cansados, las piernas fries, l temielho mortiço, l´oulor perdido, la soudade a doler, l trampo a tremer, la nubre a medrar, l cielo a anobelhar.


Rien-se tanto ls bersos antes de l poema se fazer an farrapos!

Nien la jaqueta quedou anteira: am pormeiro, las mangas.  Çcusido l forro, fúrun perdendo registença. Zlírun-se. Abríran buracos que nien trasgas. Apuis las frentes dórun de si, las cuostas sfilarpadas, de tan sfilarpadas deixórun, las sartas salir. La camisa fui perdendo botones , l aire antraba, l recio gelaba.


Sigura cun fuorça! Deixa al menos que nun se te báian la camisa de drento i las ciroulas!


Porra! Porque habie de l poema quedar an farrapos, se ls bersos mos fazien tanto dar la risa, cun la risa que las sues palabras dában!? Cascaradas nacien madrugada fuora na punta de ls bersos.


Sigura bien frime! Sigura ls miotes!

Chubi al cabeço, sintei-me na piedra, mirei al redor a saber de la urze, de l temielho, de l poema…

Cuonta




Un tiu ciego de nacimiento quedaba siempre na mesma squina de la rua a pedir smola.
Ende ponie ua gorrica i ua fuolha ne l chano, na fuolha dezie: “dai ua smola al ciego”.
Assentaba-se i por ende se quedaba dies i dies a filo.
 L tiu cumo oubie mui bien, yá coincie muita giente que le daba ua pequeinha moneda, muitos que metien cumbersa i outros de quien oubie muitos dezires.
 Por ende passaba tamien todos ls dies un studante a camino de l’ounibersidade adonde studaba. Sendo porbinciano, inda ponie an prática muitos modos ousados na sue tierra, cumo dar ls saludos i percurar se staba todo bien.
Assi fazie cul tiu ciego, daba l saludo, metie cumbersa, i quedaba-se l tiempo que podie. Gustaba de falar cun el, quando l fazie anté quedaba cula eideia que l die le corrie melhor.
L tiu ciego era home de bun trato.
 De tan afeito que staba a estes tan amenudados modos, l ciego yá lo coincie tan bien cumo naide.
Quantas bezes l ciego, sien que l studante tubisse inda dado muostras, le dezie: Hoije benes anrezinado, l que se passa?
- Son ls tous que te dan cobradeiros de cabeça, ou anda por ende nuite mal drumida por bias de saias?
Al que l studante le respundie:
- Nun ye nada desso, son ls eisames que yá s'arríman.
Siempre an todos estes causos l tiu ciego tubo ua palabrica de cunforto, i cumo quien quier dar un ampurron dixo-le:
Scamuge esses miedos, nun ye un eisame que te bota a baixo, mira l mundo cumo un marineiro mira l mar, l anfenito ye adonde tenes que chegar. 
 Éran palabras d’amigo, habie eili berdadeira amizade.
Mas l studante, anquanto cumbersaba cun l ciego, quedaba surpreso porque la gorrica quaije siempre solo tenie ua ou dues monedas, mas dende nun passaba. Todo la giente iba i benie a sue bida sien mirar pa l anfeliç, que cula smola tenie que mercar las cousas i quemer un caldo.
Yá farto de ber siempre la gorrica culas mesmas crouas, agarrou nua caneta i nua fuolha de papel i screbiu:
“Ye purmabera, l mundo stá quelorido, ajudai-me a bé-lo".
Botou l papel ne l sítio de l outro, i fui-se a sue bida.
Soutordie, inda nun habie chegado an pie del, lhougo l tiu le dixo:
L que screbiste ende, que quando tube que m’ir tenie na gorrica muitas monedas i anté alguas notas?
Arrespundiu-le l studante:
- Scuitai-me, solo demudei l que staba screbido na fuolha, hai muitos anhos.

Son estes géstios d'amisade i de saber que puoden ajudar a demudar l mundo.

14/11/16

2 - Spressones (dezires)






-Achegai-bos para cabermos todos.
-Acosta l biendo a la parede
…antanho acudiu muita giente a la feira de l Naso
…acudiu-me que lo habie feito onte (lhembrei-me)
-agarrou-lo puls gorgomilhos pa le arrear
-agora anda de cuostas dreitas (nun fazer nada)
-aire de Miranda, cumoquiera de l sul.
-al fin todos se fúrun para  sue casa
-amargaba cumo la fiél (amargor) 
-ampreitar criados, fázen-lo ls ricos.
-an bien passeis la nuite, mai-abó…
-an cumoquiera que bou a la feira
-an febreiro busca l nial de l carboneiro (dito dezideiro dun páixaro)
-an Junho foice an punho (dito dezideiro)
-an que seia assi, stá todo bien.
-an Santiago pinta l bago (dito dezideiro)
-anchado como un boto de bino.
…anda a l'angordo, l rapazote...
anda al Dius te me dou (bagamundando)
anda cun dixe-mos, dixe-mos quaije siempre...