25/08/15

L lhibro d’Adelaide





L salimiento de l lhibro “Bózios, Retombos i Siléncios - Gritos, Ecos e Silêncios” d’outorie d’Adelaide Monteiro, cunterránea i amiga de la mie família hai lhargos anhos, ne l die 12 d’agosto na Speciosa fui un guapo eibento.
… ua nota amportante, la Speciosa ye ua aneixa de la freguesie de Zenízio, quemunidades cun muitas lhigaçones familiares ne ls dous lhados, you que sou de Zenízio i muita giente ten parientes i amigo alhá…
Deixo eiqui esta nota para dezir l que me bai n’alma, puis nien siempre las dues quemunidades stubírun lhigadas ne l que toca a eibentos de mirandés ou culturales. Nun hai muita partilha nien partecipaçon, nun se bei giente de Zenízio persente ne ls eibentos na Speciosa. Astrebie-me a dezir que houbo i hai un dibórcio, an special de la quemunidade que mais s’arrima a la scrita i dibulgaçon de la lhéngua.
L pobo de la Speciosa stubo persente, ua filha de la tierra merece. I para quien sribe, mesmo que l oujetibo seia rejistar, divulgar la cultura de sue ourige, gusta-le recebir ls carinos de ls sous familiares, amigos i cunterráneos.
Cumo dixe, Speciosa i Zenízio, Zenízio i Speciosa an questones outarcas son l mesmo território, nas questones culturales stan apartadas, cada ua ten feito l sou caminho. I l que mais me surprende ye que la quemunidade de Zenízio, aqueilha an que you puodo melhor abaluar,  bibe ua rialidade bien çtinta. Tenendo eilha ua buona manada de pessonas que ténen lhigaçon, partecipaçon an cursos, palhestras, scrita, publicaçones i salimiento de lhibros i outros eibentos pormobidos fuora de l’aldé, n’aldeia las atebidades culturales lhigados al mirandés steian apagada. Anté ne l falar, que nun rouba tiempo nanhun nien ye preciso marcar hora pouco se fala, hai zantresse. Se ls que alhá bíben, puis ténen outros afazeres ténen la mie cumprension, yá stranho ls outros que stan mais atientos i listos para estas cousas de la cultura que nun l fágan.  
Yá dei ls mius parabienes a l’outora Adelaide, torno a fazé-lo, ye assi que s’anda caminho ne l mirandés, ye assi que se dan las upas para que la lhéngua biba por muitos i muitos anhos.

Parabienes i un beisico.



 

22/08/15

Ne l chano de la lhéngua





Muitos fúrun ls anhos i muitas fúrun las einiciatibas pormobidas nas bacances de berano, por to ls lhados ne l praino mirandés, cun çtaque las que se fazien por alturas de l Festibal Intercéntico de Sendin, tenendo l porsor Dr Amadeu Ferreira cumo pormotor i timoneiro.

Quien nun se lhembra de las palhentras, l curso de fin de sumana ne l spácio cedido puls bumbeiros, las jornadas pulas ruas i cafés cun lheituras de poesie i fala culas pessonas d’alhá i besitantes, alguns deilhes benidos de loinge por bias de l Festibal i tenien cuntato cula fala, la taluda jornada de lheitura de “Ls Lusiadas” na scuola adonde partecipórun dezenas de lheitores i  centenas d’oubientes, salimiento de lhibros de scritores que benien publicando seus cuontas, lhiendas, testos, poesie na “Fuolha Mirandesa” ne l Jornal Nordeste.

Para quien cumo you que stá arredado de l xaragon (praino mirandés) de la lhéngua d’ourige, aqueilha que le ajudou a mamar i medrar, deseia i bibe l anho anteiro na spráncia de chegar alhá i bibir-la, quando assi nun ye queda çcunsolado.

A mi faien-me falta esta einiciatibas, mesmo tenendo alguas na región de Lisboua adonde bibo durante l anho, nun ye la mesma cousa. Quando por ende ando anté peçque la mie fala se bota pa l mirandés mais debrebe mesmo que fale cun fidalgos tal nun ye la fame i la gana de la falar.

You anté antendo muita giente que nun la querga falar, que nun steia persente, que nun fázen por mal, mas la lhéngua percisa que la falemos, i l melhor modo ye ne l die a die, uns culs outros, puis esso fai la çfrença d’hoije i fará la de manhana.

Estas bacances que yá se passórun nun fusse l salimiento de l lhibro d’Adelaide (Speciosa) i ne l que toca a mirandés tenie quedado an claro. De cultura, jogos fiestas i tradiçones tube algun ánimo, tube an Carbiçais, Miranda de l Douro, Bumioso i an Zenízio.


 

21/08/15

Teçtemunho dun die de cultura i fiesta







Ne l passado die 26 de Júlio stube cumo cumbidado ne l salimiento de l lhibro  “A Linha do Vale do Sabor – Um caminho-de-ferro raiano do Pocinho a Zamora” , cordenaçon de Dr. Carlos d’Abreu,  einiciatiba antegrada ne l “ I PAM “ (Encontro e Festival Tansfronteiriço de Poesia, Património e Arte de Vanguarda).

Ua obra an pertués, que ne l ampeço ten notas d’abertura i perfácio bien rebelativas de la sue amportáncia,  passando als capítulos de Stória, Patrimonho, o “Sabor” ao abandono, perpuosta de Feturo de l Camboio, Mimórias, Poética, Arte Ferrobiaira. Todo cula partecipaçon de muitas i amportantes pessonas de l'arte i cultura de la region, sabedoras, amantes i chenos de deseios, lhuitando,  rebelando bien quanto son taludos  ls sous sentimentos por este patrimonho, que ye l Camino de Fierro tan marcante dantes, lhigado a las gientes i al sou die a die.
Para alhá desso, nun fui squecida la partecipaçon de la lhéngua mirandesa, tenendo dous testos screbidos an mirandés de cronistas mirandeses, na temática  “Camino de Fierro”.

Hai que rebelar i dar ls parabienes a l’ourganizaçon i feitura deste lhibro,  porque nun squeciu i lhougo ne l sou ampeço fai houmenaige i pon an çtaque l grande scritor i ambestigador que hai pouco tiempo mos deixou, Dr Amadeu Ferreira que muito screbiu i eibidenciou, subre la temática de l Camino de Fierro, la lhinha de l Sabor.

Fui ua manhana chena de bida, besita a la sposiçon, música, sclarecimientos, çcuçon, lheituras, almuorço i cumbíbio. Quando assi ye, i ls ourganizadores nun se póupan a trabalho i dedicaçon, dezir muito oubrigado porque mos recebistes de coraçon i braços abiertos, ye pouco.

Que Dius bos l pague, se nun l dezisse quedaba an falta.

Agora l’obra ende stá l que ye preciso que seia lida, que deia fruito, l’eiditora ye “Lema d’ourige”

Muito queda por dezir, referenciar, agradecer i lhoubar, mas estas pequeinhas crónicas son cumo amboras.
 

14/08/15

L'alistano - La fala d'Aliste, Spanha

Trata-se d'ua bariante de l lhionés cun anfluéncia ne l sou bocabulairo de l galaico-pertués, a cunsequéncia de la prossimidade geográfica cun este domínio lhenguístico. Ye falado solamente pula generaçon de pessonas maduras. La salida de l lhionés, l abandono de l campo - centro de la sue bida - que cunstitui l melhor médio de cumbersaçon para las falas regionales (son mui anumaradas las palabras relacionadas cun el, culs ganados, arbles, eiquipamientos agrícolas, andústrias caseiras...), ls médios de quemunicaçon social, l castelhano cumo lhéngua oufecial an las scuolas, son fatores para que este amponga-se gradualmente.

Eisemplos d'un diálogo an alistano i la sue traduçon:

    ¿A onde fuest'ayer?
    Adonde fuste onte?

    Fuey a rega las patatas, al huertu que linda cun el vuestru.
    Fui regar las patatas, l jardin que faç frunteira cul buosso.

    Pus, p'e qu'habiés arregau hacié poco.
    Puis, peç-me que l habíes regado recentemente.

    Si, hacié dos semanas, peru las patatas estaban ya turradicas.
    Si, faç dues sumanas, mas las patatas stában yá torradicas.

    Es que cun estas calores...
    Ye que cun esse calor...

    Y tu, ¿cuandu piensas dir a rega las tuyas?
    I tu, quando piensas an regar las tues?

    Nu sey on t'avia... Cun estu de mi padre...
    Inda nun sei... Cun esso de l miu pai...

    ¿Le pas'algu?
    Passa-le algo?

    Lleva una temporada muy estropiau.
    Lhieba ua temporada mui anfermo.

Fuonte: https://es.wikipedia.org/wiki/Aliste#El_alistano



13/08/15

La lhéngua mirandesa

Este ye un poema para botar al aire puls caminos de l' aldé de la Speciosa ne die 22 deste més d´Agosto:


Ardo ne l deseio de bolar,
anque saba q´hai assomadeiros resbalinos,
altas faias an que puoda amouchar.
i nuobos i retrocidos caminos que l suonho percura
i anque l miu pensar
quede suspenso i tremble mirando l peligro,
sien la palabra q´amante
la berdade i l resfuolgo de l miu sentir. 

Tengo ganas de bolar.
Esta paixon ye cumo un riu de querer perfundo,
defícele de secar. Chama-se lhéngua mirandesa.
Solo se ousa quando se sinte la bertige de la queda,
mas ye ende que l bolo lheba gozo i plenitude.

Talbeç seia un bolo de colo, buído na calor
I nos beisos de la fala
quando inda nun se sabe falar. Cuido you
que quien me dou de mamar, dou-me, tamien,
este deseio, sien frenos, de sbolaciar.

Traço l risco nas alturas,
percuro fuorça nas alas que la curjidade me dou.
Nun quiero quedar a meicamino,
quiero antrar na sonoridade i na beleza deste falar.

La felecidade stá an ateimar.

Teresa Almeida Subtil


10/08/15

Hoije falo-te de fragas que chóran



Talbeç nunca te tenga dito. Talbeç me tebisse squecido de te dezir por bias de m´ambair, quando miro sien nada ber, quando caminho sien dar fé de las piedras i solo sperto quando un tropicon nua piedra me deixa l dedo cun un alçapon abierto. Talbeç nunca te tenga falado an tropicones sequiera, an piedras, an galatones que angúlhen miedos…
Nien sequiera an fragas nunca te falei. L tiempo ye un cabalho cumo aire que passa a assoprar, cumo ua scuma que se çfai, cumo un suonho que se scapa quando la campana toca.  
Hoije bou a falar-te de fragas, de fragas dadonde se fazírun las cantaries de l tranqueiro adonde ancosto la falta  d´eiquelíbrio, l chano adonde refresco ls pies çcalços, l puial adonde spero las buonas horas, l piedamigo que sigura ls triatos de l´eimaginaçon por falta de palha molida i de munha, la pila adonde lhabei las monas enquanto la corteilha speraba ls laregos.
Hoije bou a falar-te de fragas, só de fragas. Uas ferreinhas de quelor azulada, duras, cun personalidade de malho a bater na reilha; outras a sfarelá-se,  bien mandadas, amerosas, stiraçadas al lhargo de l caminho que de tanta beç séren beisadas por pies dalgeiros i batidas por ambernies,  se fúran deixando furar, nacendo neilhas poçanquitas adonde ls paixaricos s´ambóuban a saber de semientes i l´auga se fai bidro ne l Eimbierno. Outras, daqueilhas que son spintarroxadas de branco i negro cun punticos a relhuzir, que nun ténen dureç de fierro, nien brandura de farelos. Ye mais destas últimas que te quiero falar. Uas tan grandes que me lhémbran papones de nineç, altas, mielgas ou trimielgas, a zafiar ls garotos buieros i que ls scalones gastos me cumbídan a chubir outra beç. Las redondas, antre las spigas drobadas, tetas de dunzela deitada cun bestido amarielho zabetonado. Las resbalinas, se bien calha inda cun marcas de ADN, cachos de piel de nalgas çfolhadas, calças rachadas que mais se rachórun, restros de poupelina de bestidos cun trasgones.

Ah, Mas hai ua que me sabe a moras! Moras spremidas nas poçanquitas que l tiempo le fui fazendo. Bino de moras, buído cun ua pipa de çanteno roubado a un restrolho, antes de las chúbias de Setembre. I outra, i outra, outra i mais outra, adonde chubi, dadonde caí, adonde joguei de morada i a las scundelinas, adonde quedei a ber la selombra a medrar.

Passo, miro-las, eilhas míran para mi, acéinhan-me, fálan cumigo, cúntan-me stórias, chóran, píden-me que torne…

Tamien las fragas stan a morrer de solidon!...

01/08/15

Blogueiros de l Praino- 8º



Al fin de siete anhos, almorçamos outra beç ne l Naso