30/01/09

A falar de la lhéngua - Palhestra



Manhana, die 31 de Janeiro, a las 15,30 horas, ne l Pabelhon de l Alto do Moinhos, Corroios, staremos a falar de la nuossa lhéngua.

Cumo yá eiqui fui dezido por Francisco Domingues, será la 1ª de bárias palhestras, subre 60 anhos de la lhéngua mirandesa, antre 1880 i 1940, an special subre José Leite de Vasconcelos i las sues fuontes mirandesas.
Será ua buona ouportunidade para mos bermos, quien podir alhá star, i falarmos de la nuossa lhéngua, subretodo dun tiempo que fui mui amportante.
Até manhana.


La jubentude gusta i acradita






Hai bezes, nien you sei porquei, l stado de la mie alma mais s’asparece a un scampado. Adonde nun se bei bibalma, stende-se l oulhar i nien nesga para un s’agarrar i assi perde-se ne l firmamiento. Mas yá l mesmo nun se puode dezir de l sentido, esse anton nun ten raia. Bota-se nua fugida pul tiempo dantes, que nien cabalgadura i zimzinamos cumo maça de ferreiro na çafra. Onte, cumo todo mundo sabe, fizo dieç anhos que fui aprobada la lei que reconhece l mirandés, ls dreitos lhenguísticos, i la telbison fizo ua refréncia a la data. De l pouco que amostrou, porque l mirandés ye cultural i eiquenómico muito amportante puis hai quantá merece mais atençon de todo l mundo, mas an telbison las cousas son assi, todos este cachicos de reportaige ban fazendo camino, para que la anformaçon chegue siempre mais loinge.
Quiero deixar la mie sastisfaçon pul que fui amostrado de l que se fizo i fai ne l ansino nas scuolas de Miranda de l Douro, l’antrega i dedicaçon de ls porsores i la eilebada cuncéncia que la mocidade ten de l sou balor. Daprendendo-lo i ousando-lo culs sous i an quelóquios eilhes son la sprança para se salir dun scampado. Hai muito se sabe que todo aqueilho que nun se stúdia, nun se usa, queda cun poucas cundiçones para cuntinar. Assi fui cul mirandés. L ansino pa ls jobes, ls cursos feitos fuora de las scuolas i sclarecimiento a miu ber fúrun i cuntínan a ser l tierra adonde se debe fazer ua buona lhabra, la chabe para mantener la fala i daprender la scrita.
L miu stado d’alma queda siempre melhor quando beio la jubentude gustando i bien çpuosta, querendo i acraditando, cuido que assi diran todos ls que gústan de la sue cultura, de las sues tradiçones, questumes, de la lhéngua mirandesa.
Agradecer i recoincer l buosso trabalho ye l pouco que puodo fazer, stais ciertos naqueilho que fazeis. La stória nun anda d’arreculas, palantre ye l camino



STAMOS DE PARABIENES


Stan de parabienes ls que porparórun la passaige de l mirandés a segunda lhéngua ouficial, ls que muito lhuitórun pa la aprobaçon de la lei nº 7/99, de 29 de janeiro.
Stamos de parabienes nós ls zenízienses, que, neste mesmo anho, criemos la Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha, cuonforme scritura feita ne l Cartório Notarial de Miranda, an 14 de Agosto de 1999, publicada ne l Diário de la República nº 239, lllª Série, de 13 Outubre de 1999.
Segundo anformaçon de la Notária, era esse l purmeiro decumiento an lhéngua mirandesa que se fazie an Pertual, i cun un l grande i nobre oujetibo de “mantener biba la lhéngua mirandesa”.
Para cuncretizaçon deste oujetibo, nós ls zenizienses agradecemos la grandura de l trabalho, la dedicaçon i l antusiasmo que Amadeu Ferreira ten puosto ne l ansino de la lhéngua mirandesa, por antermédio de cursos i palhestras, que ya dórun eicelentes fruitos al ajudar a nacer bários scritores i falantes de mirandés zenízienses, cuomo Francisco, Faustino, Valter i Alcina, (i you) i que se ténen eibidenciado cun testos de anteresse stórico i cultural, screbidos ne l Froles Mirandesas, ne l nuosso site http://www.nialdelaboubielha.org/ i ne l Jornal Nordeste.
Stan de parabienes ls que cuntrebuírun pa la criaçon de la lhéngua mirandesa i aqueilhes que mos santimos oubreiros de la lhéngua.
L miu maior agradecimiento para todos.

Leonardo Antão

29/01/09

Houmenaige



Ne l dieç anhos de la lei nº 7/99, de 29 de janeiro, eiqui queda la mie houmenaige als que ponírun la nuossa lhéngua an lei, mas subretodo a aqueilhes que la criórun i als que la cuntínan a criar, hoije, agora. Essa houmenaige deixei-la yá ne l miu blogue,
cumo quien bai de camino, cun palabras que eiqui repito i dízen l que sinto i penso, mas acrecento-le un boto - d'hoije an outros dieç anhos, de criaçon de la nuossa lhéngua:



assi naciu l'alma

haberien, dízen, ls diuses criado cielo i tierra, lhuç, augas, streilhas, sol i lhuna, i todo l que na tierra i augas bibe; tamien haberien criado homes i mulhieres, de barro assoprado, de costielhas: rastreiros diuses, artesanos de puolo i uossos; ls homes i mulhieres criórun la fala, que se fizo lhéngua, recriando-se nesse antre todos mais houmano ato: assi naciu l'alma: assi daprendimos l tiempo, que mos fizo stória, atando-mos zde hai seclos cun rosairos de palabras.



Lhéngua mirandesa


Fai hoije 10 anhos que ye lhéngua oufecial.

Falada por acerca de 10 000 pessonas fui recoincida cumo lhéngua oufecial pula lei nº. 7/99 de 1999 – 01 – 29.
Miranda bien podie botar un foguete de siete strondos. You stube an Balpaços, nua reunion de la CVRTM i falei an mirandés, para todos sabéren que tenemos dues lhénguas ouficiales an Pertual.
Al fin todos prestórun houmenaige a la nuossa lhéngua.

Stamos todos de parabienes.


Alguns ancóntran l amor...



Alguns ancóntran l amor ,
an Atanor...

You ancuntrei l cielo ,
al pie dun bacielho !


Poesie pulas arbles


Yá ancuntrei este post de valter hugo mãe hai uns dies i querie poné-lo ende an mirandés, mas tengo andado cun pouco tiempo lhibre i algo squecido. Fago-lo agora i inda bou a tiempo.

«Para assinalar l die Mundial de la Poesie l Coletibo Silêncio da Gaveta bai a realisar un ato poético subre la forma de anstalaçon:" La eideia passa por poner poemas nas arbles de l jardin de la Abenida Júlio Graça an Bila de l Conde. Para que las arbles tradúzan en seiba i fruito las palabras de ls poetas, cumbido-bos a partecipar cul ambio de un poema. Associado a este ato haberá outras einiciatibas de que ouportunamente bos daremos amboras. Para que se alcance ua berdadeira sploson poética agradecemos-bos que ambíedes esta mensaige a todos ls buossos cuntatos. Nun eisiste qualquier ampedimiento se l poema fur an lhéngua strangeira. Por último, hai que dezir que ls poemas puoden ser ambiados para la seguinte caixa de correio eiletrónica: vasques.manuel@gmail.com»

Se acéitan poemas an lhéngua strangeira, cuido que tamien starán recetibos a lhénguas faladas an Pertual, cumo l pertués i l mirandés. Ultimamente, ten crecido a uolhos bistos la poesie eiqui an l froles, portanto, cuido que balerá la pena partecipar nesta einiciatiba.

28/01/09

Marie


Ls tous uolhos ténen
L lhuzir de las streilhas.
La lhuç que deilhes ben
Parece la que ben deilhas.

Tue cara ye cumo la luna
Parece mesmo dua nina.
Tue sunrisa sien dúbeda algua
Ye dua cousa debina.

Tou cuorpo parece ua flor
Berdadeira ou de fantasie.
Será por bias de l amor,
Que me pareces ua flor? Marie!


Nun baias !

Nun baias a Dues Eigreijas:
ye alhá que te aleijas !
Nun baias a Fuonte Lhadron:
só se me pedires perdon !

Tamien nun bou a Mogadouro:
trabalho alhá cumo un mouro !

Nien tampouco a Augas Bibas...
Fázen-me falta las arribas !

27/01/09

Sou de l norte

Sou de l norte, sou de l sul
Sou d'este i de l oueste
Na rota deste quatro bientos
Hai siempre música que preste

Dízen que l fado ye nostálgico
Alhá tenerá la sue rezon,
Mas …
para minimizar la nostalgie
Tenemos l fado cançon

Nun hai bila, nin cidade
Nin aldé sin lhugar
Onde se júnten las bozes
Para cançones antoar

Uas tristes, outras alegres
Faç todo parte de la cultura
Ye puis ua de las maneiras de soltar
La seta que l coraçon fura

Ye pul beilar i pul canto
Que s'amostra la cultura
Que se arrastra hai seclos
I que até hoije perdura

Cada tierra ten sou uso
I cada ruoca sou fuso
Mas dambos se mobiméntan
De modo a mantener sou curso

Hai muitas que ténen ranchos
Outras, grupos de cantares
Tal cumo ne l Alanteijo
I cun traijes seculares

Uas ténen banda de música
Para dar musica a la giente
Ye l que l Zé-pobico gusta
Pus solo assi anda cuntente

Tenemos un grupo ne l Algarbe
Para beilar l 'corridinho'
I para animar la malta
Tenemos un bun 'tintinho'

Na guapa porbíncia minhota
Hai buns grupos de cuncertinas
I cantadores de çgarrada
Cun uas buonas panteminas

Ls guapos ranchos minhotos
Fázen jus na oupuléncia
Móstran l ouro rendilhado
Cun las ricas bestimientas

Mas tenemos ls de tierra a tierra
Que son ls grupos de cabaquinho
Que gústan de animar la malta
Acumpanhados de l bun berdinho

Na zona de l Ribateijo
Tenemos bun çapateado
I na porbíncia stransmuntana
Tenemos l repassiado

L çapateado yé
Ua beila masculina
I talbeç de birilidade
Na cunquista feminina

Yá l repassiado nó
Por ser ua beila mista
Son uito ls eilemientos
Que se sírben na pista

Dan cartas cun l sou adufe
Las adufeiras de las beiras
I para animar inda
Tenemos las pandeireteiras

Tenemos las gaitas de fuolhes
Na region mirandesa
Onde l grupo de pauliteiros
Manuseia ls palos cun çtreza

Mas nun cuntesto giral
Tamien hai buns cantadores
Muitos son profissionales
Mas outros son amadores

Tenemos grupos musicales
Que dan musica para antretener
Uns gústan de se oubir
Mas outros … ye de correr.

ArutnevA


L diabo bieno al antierro


A. M. Pires Cabral ye un scritor stramuntano. Naciu an Chacin i bibe an Bila Rial, adonde fui porsor ne l liceu Camilo C. Branco i adonde yá fizo muita más cousa. Quien quejir saber más, puode ir, cume tal, eiqui.
Yá screbiu muito libro i scusado será dezir que se me procurardes you bos respundo que me gusta muito ler l que l tiu scribe.
Un de ls lhibros que a mi más me gusta abrir a la suorte i ler ua cuonta ye "O diabo veio ao enterro" que muito de l que alhá stá bien se podie haber passado nun de l nuosso pobicos mirandeses, quando nó, arreparai ne l refinamento deste tesouro de sabedorie popular:


"se ua criatura, ye un çponer, sternuoga un uosso, nun ye l doutor que le bal: mirai a ber se nun ye mas ye l andreita. C'un filo de azeite, bai correndo l braço ou la pierna ou seia alhá l uosso que fur i, quando tal, tate!, bai al lhugar. L doutor que ye que le fai? Bota-le ua lhigadura i pronto: se curar, curou, se nun curar, pacéncia, queda tolheito."

26/01/09

Houmenaige al gaiteiro tiu Joaquim Roque

Nun ye Mirandés, nin strasmuntano, mas merece l carino i la houmenaige daqueilhes que son fans de las gaitas i assi ye de to l mérito ser çtinguido neste nuosso blogue: l redadeiro gaiteiro tradicional de Torres Bedras, de sou nome Joaquin Roque, un grande amigo i amigo de todos ls gaiteiros mirandeses que, ne ls ancuontros nacionales de gaiteiros, ourganizados pula Associaçon para l Studo i Dibulgaçon de la Gaita de Foles (APEDGF) siempre marcou la sue perséncia.
Acunteciu ne l passado die 17 de Janeiro ne l Triato-Cine de Torres Bedras la Houmenaige prestada pula APEDGF i pula Cámara Munecipal de Torres Bedras, cun l salimiento dun lhibro de registros sonoros einéditos an CD i un DBD cun documentário i muitos retraticos einéditos.
Anteriormente, Joaquin Roque habie tamien sido houmenageado pula C.M.Torres Bedras cun la medalha de Mérito Cultural daqueilha eidilidade. Para l miu amigo tiu Roque un grande abraço i Dius querga dá-le salude para cuntinar cun la sue gaita, dar muitas alegries i buona çposiçon, cumo solo el sabe, la todos aqueilhes que nestas andanças de gaitas i gaiteiros l ténen acumpanhado.
Cumo nun podie faltar, la abertura i fecho de la houmenaige coubo musicalmente a la moça banda de Gaitas de ls alunos de la APEDGF que quier seguir i bien l trilho de la Gaitafolia cun toda aqueilha mocidade i que cunta tamien cun ua moça gaiteira cun raízes ne l praino mirandés, más propiamente de Caçarelhos. Fuorça rapaziada, nun deixeis calhar las gaitas.

Manuel José Geraldes - Palaçuolo - 26-01-1972



La spera

Un carreiron calhado
na tierra caliente que abrasaba.
Bate l sol no çcampado
loinge de l Praino i de la segada.
Yerba alta, monte berde: touça braba.
Nun sfergante stoura ua granada!
I sal un tiro i ua bala i outra bala de rajada an redundel.
Ua checotada, un poulo, un ai i un sangrar.
Nos uolhos passa l branco de la niebe i de la gelada,
Bola l friu de l Praino al Ultramar
adonde quedeste, Manuel,
i para nada!


Abelhón, 26-01-2009

Sfuracando




Pulas uito de la manhana, l die porqui nun staba grande cousa, ora ancubierto ora scampado assi a modos de nun saber cumo se quier quedar. Nun ye solo el, tamien you nun stou grande cousa de feitiu. Sien saber l que fazer, agarrei-me a botar estas palabras a ber se passa este zánimo, esta falta de jeito para ancarreirar todas estas horas que fáltan até la nuite.
Mas nun debie ser assi cumigo, tengo rezones de sobra para que este die fusse bien çfrente, stubisse el de buona ou mala cara, mas un home nun ye duonho de l sou çtino. Puode ser berdade que las cousas l mais de las bezes son cumo nós queremos que séian, cumo mos agarramos a eilhas i las tocamos palantre. Mesmo que un pense que l mundo sperta de piernas botadas al aire, solo para mos anrezinar, mos sfuracar l’alma.
Ua beç, mie abó de las saias cuntou-me ua cuonta inda you andaba na scuola. Era tamien un daqueilhes dies an que nun tenie ganas nanhuas d’agarrar na sacuola de la piedra i de ls lhibros. Quando eilha biu que las ganas éran poucas dixo-me: nunca fagas l que l tou cuorpo quier, cuntraria-lo, s’el nun quier ir-se a la scuola bota-te nua figida até alhá, bás a ber que quando alhá stubires será un de ls melhores dies. Assi fui, la perguícia spantou-se i todo corriu de feiçon.
Bárias bezes me lhembro dessa cuonta de mie abó Felisbina. Todo na bida ten remédio, todo s’arregla quaije siempre, ye ua queston de tiempo, tenemos ye que ser nós a remendar ls nuossos trapicos, mesmo sabendo que hai panho que pouco aguanta de tan sgudado i çfeito.
I assi cumo ampeçei, fecho: l tiempo i you talbeç inda hoije quedemos de buona cara se seguir l cunseilho que me cuntórun.

25/01/09

Palhestras de Mirandés an Lisboua



L'Associaçon de Lhéngua Mirandesa an parcerie cun L´'ssociaçon Nial de la Boubielha lhebou a cabo l anho atrasado las palhestras de Mirandés, dadas pul Porsor i ambestigador Amadeu Ferreira. Estas palhestras fazírun parte de l 3º curso de Lhéngua i Cultura Mirandesas dado an Corroios, no Clube Cultural e Recrativo do Alto do Moinho.
Las palhestras ua an cada més tubírun l sou ampeço ne l die 26 de Janeiro i l final ne l die 21 de San Juan. L tema de cada palhestra fui subre la Stória de la Lhéngua i de la Cultura Mirandesas i tornórun las muitas pessonas que stubírun neilhas mais ricas, mais cultas i decierto que passórun a ber la lhéngua i la cultura mirandesas dun outro modo i a tener proua neilhas.
Astanho las palhestras cuntínan i ténen l sou ampeço ne l die 31 de Janeiro. Seran dadas ua beç an cada més i la última será ne l més de San Juan. L´Associaçon de Lhéngua Mirandesa, dando cuntinidade al trabalho zambolbido l anho passado i indo de ancuontro als pedidos de muitos mirandeses para cuntinar, decediu antegrar estas palhestras nas comemoraçones de ls 150 anhos de José Leite de Vasconcelos que ban de Júlio de 2008 a Júlio de 2009.
L porsor i ambestigador Amadeu Ferreira, falará nestas palhestras de la grande ampurtança que José Leite de Vasconcelos tubo pa l coincimiento i zambulbimiento de la lhéngua mirandesa. Cuntinará a falar de la Stória de la Lhéngua i de la Cultura Mirandesas. Falará de las biaiges que José Leite de Vasconcelos fizo a la Tierra de Miranda i dará cuonta de l grande manhuço de decumientos que ls bários colaboradors mirandeses le screbírun.
Estes decumientos fúrun çcubiertos ne l spólio de José Leite de Vasconcelos pul porsor Amadeu i l sou filho Zé Pedro. Apuis de ls çcubrir fazírun l sou tratamiento i stan prontos a ser publicados. Ls decumientos ban tamien a ser spuostos por todo este anho ne ls Museus de la Tierra de Miranda i Abade de Baçal an Bergáncia.
Eiqui queda l cumbite a todas las pessonas que l anho passado stubírun nas palhestras i a todas las outras que stéian antressadas an participar neilhas. La purmeira terá lhugar ne l die 31 de Janeiro, a las 15.30 horas, no Clube Cultural e Recrativo do Alto do Moinho em Corroios.
Subre las seguintes daremos cuonta a sou tiempo.

Francisco Domingues


24/01/09

Lhabar roupa ne l riu

Esto de lhabar roupa a la mano
Fui jeito que me quedou
Pus durante muitos anhos
La roupa al riu me lhebou

Anxabonar na piedra de l riu
I poner al sol a quelorar
Depuis na auga corriente
Cun alegrie anxalagar

Cantar para spairecer
Las maugas de l coraçon
Yá que estas nun branqueában
Dado la sue scuridon

Se, se pudíssen lhabar
I mandá -las riu abaixo
Cuncerteza que las pessonas
Nun andában tan ambaixo

Mas pa las maugas de l coraçon
Que tanto mos marterízan
Nun hai auga i nin xabon
Que la sue delor suabizen

Depuis comer la merenda
Anquanto la roupa a quelorar
I se inda houbir tiempo
Ua soneca pegar

Mas cumo l tiempo ye scasso
Ye perciso spubitar
Porque la máquina son ls braços
I estes nun puoden molhengar

Ye perciso fuorça de punho
Para la roupa trocer bien
I quando son lhençoles ó cobertores
Pide-se ajuda a alguien

De buolta al doce lhar
I cun la trouxa a la cabeça
Nun hai rius nin barreiras
Que de caminar mos ampida

Ne ls dies frius, Miu Dius
You nun quiero nin pensar
Nas delores de unhas i nas lhágrimas
Que l friu fazie botar

L passado yá passou
L persente passa a correr
Por esso nun bal la pena, i …
L melhor ye squecer

Por esso pa zanubiar l sprito
Lhabo la roupa a la mano i refilo
Mas sei que ne l final
Queda todo bien cumigo

Por bezes tamien gusto
De ir sgrabatar na tierra
Para acalmar l sprito
Quando este stá an guerra

A la tierra you bou buscar
Einergie positiba
Dende depuis you quedar
Cun maior adrenalina

ArutnevA

23/01/09

Ser poeta



Nun ye poeta quien quier
Nin quien sabe ambersar.


Ser poeta ye sentir,
Ye bibir, screbir i amar.

Ye tener arte para dezir
Por palabras, sou pensar.

Ye screbir ua ouraçon
Que se puoda decorar.

Ye abrir sou coraçon,
P’ra todo mundo poder antrar.


22/01/09

La lhógica de Einstein



Dous ninos stában a patinar nun lhago cun carambelo de l´Almanha. Yera ua tarde frie i anubrada i ls ninos jogában sien niun cuidado.
Nisto , l carambelo scachou-se i un deilhes dou ua chimpa, quedando antalhado na racha que se fizo.
L outro nino, al ber l sou amigo preso i a quedar anregilado, çcalçou un de ls patins i ampeçou a martelhar l carambelo cun toda la sue fuorça, anté que conseguiu scachá-lo i lhibartar l amigo.
Quando ls bumbeiros chegórun i bírun l que habie acuntecido, preguntórun-le:
- Cumo conseguiste fazer isto? Ye ampossible que tengas conseguido scachar l carambelo, sendo inda tan pequeinho i cun uas manos tan andebles!
Nesse antretiempo, passaba pul lhugar l génio Albert Einstein i quemantou:
- You sei cumo ye que el cunseguiu?
Y todos preguntórun:
- Anton puodeis-mos dezir cumo?
- Ye fácele, arrespundiu Einstein.
- Nun habie naide alredror del, pa l dezir que nun iba a ser capaç.
"Dius fiç-mos purfeitos i nun scuolhe ls capazes, capacita ls scolhidos".
Fazer ou nun fazer algo, solo ten a ber cun la nuossa buntade i preserberança.
(Albert Einstein)

Taduçon de Francisco Domingues


Moral de la cuonta

Tenemos que mos preacupar mais cun la nuossa cuncéncia i menos cun la nomeada. Porque nós somos l que la nuossa cuncéncia ye, i la nuossa nomeada ye l que ls outros pensan de nós. Y l que ls outros pensan de nós ye un porblema deilhes.


L Bielho, l rapaç i l burro



Un bielho, un rapaç i un burro na strada.
An fila andiana ls trés caminában.

Passou ua bielha i puso-se a fazer caçuada:
-L burro bai lebe i sin se cansar!

L bielho anton pa que nun fazíssen mais caçuada,
Resuolbe ne l burro ir el muntado.

Chegou ua rapaza i puso-se a dezir:
-Ai, cousa feia! Que triste que ye ber!

L bielho ne l burro, anquanto l rapaç,
Pequeinho i cansado, a pie bai atrás!

L bielho abaixou-se i l filho muntou.
Mas lougo na strada alguien boziou:

- Bien se bei que l mundo stá anrabiado!
L pai bai a pie i l filho muntado!

L bielho parou, pensou i apuis
Anriba de l burro muntórun ls dous.

Assi pula strada seguírun ls trés:
Mas scuítan renher pula quarta beç:

Un rapaç yá grande i un bielho cazmurro.
Son cargas de mais ne l lombo dun burro!

Anton l belhote sou filho mirou
I cun tales palabras, sério, falou:

Daprende, rapaç, a nun te amportar,
Se la boca de l mundo de ti marmurar.



[O Velho, o rapaz e o burro, Sophia de Mello Breyner Andersen]



Um velho, um rapaz e um burro na estrada.
Em fila indiana os três caminhavam.

Passou uma velha e pôs-se a troçar:
-O burro vai leve e sem se cansar!

O velho então pra não ser mais troçado,
Resolve no burro ir ele montado.

Chegou uma moça e pôs-se a dizer:
-Ai, coisa feia! Que triste que é ver!

O velho no burro, enquanto o rapaz,
Pequeno e cansado, a pé vai atrás!

O velho desceu e o filho montou.
Mas logo na estrada alguém gritou:

-Bem se vê que o mundo está transtornado!
O pai vai a pé e o filho montado!

O velho parou, pensou e depois
Em cima do burro montaram os dois.

Assim pela estrada seguiram os três:
Mas ouvem ralhar pela quarta vez:

Um rapaz já grande e um velho casmurro.
São cargas de mais no lombo de um burro!

Então o velhote seu filho fitou
E com tais palavras, sério, falou:

Aprende, rapaz, a não te importar,
Se a boca do mundo de ti murmurar.


L cínfano



You nun perciso de cuorda

Por tener asas para bolar
Perciso ye sangre fresquito
Para me alimentar

Zuuuuuuuuuuuuun
Alhá bou you, a bolar
Beio que stás cun miedo
Que you te baia a picar

Ah!, ah!, ah!
Ri you a las gargalhadas
Porque de l alto you beio
Las pessonas assustadas

Zuuuuuuuuuuuuuun
Fago ua rasie, mas
Cun muito cuidado, senó….
Sou un cínfano agarrado

Sou un abion, sin assentos
Nun puodo lhebar passageiros
Porque estes quando me sínten
A fugir! son ls purmeiros

Se me féchan an algun quarto
I sínten l miu zumbido
Ende you fico cun miedo
Pus sinto que stou perdido

Son las almofadas a bolar
Pa la squierda i pa la dreita
Mas se algua me apanha ...
Fico cun la spina dreita

Fico colado a la parede, i ...
Alhá se bai l miu zumbido
Depuis era ua beç
Deixo de xatear al oubido

Mas solo de pensar an tal
Fico to a tembrar
Tengo de tener muito cuidado
Para esso nun acuntecer

Pico, pico, pico
I buolbo a picar
Pus ye de l pico, pico
Que you me puodo alimentar

Bola, bola, bola
Pica, pica, pica
Pus ye esta la bida
De l pobre mosquito.

ArutnevA

20/01/09

Crónica de l anho bielho




Cumo m’acunteciu muita beç, quando andaba pul campo, an dies d’eimbierno i muito frui alhebantaba-se ua nubrina lhobeira que nun se bie ua nesca alantre l nariç, apuis d’ancuntrar uas folharascas i uns garamiços secos ambaixo dua lhaja, las cerilhas stában molhadas. Solo quando benie alguien cun cerilhas ye que fazie lhume para me calcer.
Mas bamos a la crónica. L anho bielho, cumo todos ls outros, fui taludo, cun tiempo de sobra pa las cousas buonas i malas, nas madraças se calha grande de mais. Percipalmente naqueilha de que you m’aperpongo screbir, la fame. Nessa nun se quedou pulas quartas, bei-se todos ls dies i por todos ls lhados a las claras, nun ye perciso andar de candeia na mano, muobe-se cumo perra. Scolhi la fame, porque habendo outras manchas cumo la sida, l cáncaro malino, destas bibo cua fé que un die destes quando spertar yá la ciéncia ten ua repuosta, i s’inda nun scamugimos estas maleitas nun ye porque ls cientistas se téngan dado a la malandra, la houmanidade nun fui capaç. Mas la fame anquemoda-me, porque hai respuostas, yá quantá se podie haber botado fuora, acabado cun eilha.
Talbeç porque batiu a la puorta de muitos mais, fui ampuosta a muitos i l creciente númaro daqueilhes que s’acércan de quien dá de quemer ye bien maior. You digo que fui la pior cousa de l anho. Nun sei porquei, se ten a ber cula mie ourige, mas siempre oulhei para esta cumo la zgrácia redadeira de la houmanidade. Assi, se tubisse que dá-le, al anho bielho, uas bardascadas, ua deilhas era an nome de ls que passórun a tener fame i de ls que yá la tenien. La fame na mie rue, ne l miu paíç, neste mundo, ye sentida por muitos mais que ne ls outros anhos. Eiqui cuido you que cabe bien l que diç l pobo, andubimos de cabalho para burro. Nada daprendimos culs ansinamientos de ls anhos que passórun apuis de la redadeira Grande Guerra. L’Ouropa quedou nua foia, mas bencírun-se ls mostros i debagarico fui-se atamando la fame de ls pobos.
Pior inda ye que l anho bielho cuntinou a meter na cerrona de ls que mais ténen i a squecir-se de dar un cachico als que mais percísan: ls que tenien muito, cuntínan a tener mais i mais; ls que andában a las códias, yá nien essas códias ténen ciertas.
Ye malo ls ninos nun tenéren que bestir, que calçar, nun tenéren cama, mesa, casa, nun tenéren pai, mai, armanos, nun tenéren un cuolho de cunsuolo, nun tenéren amigos mas tenéren fame i nun tenéren quemido, ye l ourror de ls ourrores. I quantos ninos i ninas, nuobos i nuobas, son cada beç mais nessa foia de probeza, zbalidos, sténden la mano por un rascanho, por un muordo d’algue, por un caldo para calcer la tripa i calhar las buoltas de l stómato. Salidos l mais deilhes de famílias sien trabalho, adonde quedórun zarredados sien saber, sobrando porque la ganánça i cegueira d’ajuntar mais riqueza assi quier, cumo l angaço spremido nun lhagar.
La fame ye ua ferida que nun necita de l’ajuda de la ciéncia, la sue seluçon stá nas manos de ls homes de hoije. Porque hai quemido que bonde para todos, assi haba çtribuiçon justa, que nun se strague tanto.
Assi bai l stado de la mie alma esta manhana

Dá-le de trás



[Esta crónica saliu na 2ª sumana de janeiro ne l jornal A Voz do Nordeste.]


L calendairo marcou, hai poucos dies, l ampeço dun nuobo anho. Assi i todo, l tiempo nun zlenta, nien se deten para ampeçar ou para renacer cumo nuoba polha dua arble. L sfergante a que la bida se mos agarra ye la máquina na delantreira de l camboio de l tiempo, arrastrando bagones de melheiros, seclos, anhos, dies i outros sfergantes sien fin: botou-se a gaçpiar nun sabemos quando i nun hai modo de l detener. Querer antender l hoije sien l onte, ye tiempo perdido, cumo l duonho de l burro stranhar que l animal nun tenga fuorça para lhebar la carga se acabou de le dar bun quemido. Bien diç l dito dezideiro, dá-le de trás, quier dezir, dá-le bien a comer al burro tiempos antes de l aponer al trabalho, pus solo assi poderá ganhar fuorças para hoije. L mesmo se passa cul tiempo: l persente nunca poderá ser antendido a nun ser pula mano de l passado, mesmo quando yá stá squecido por todo mundo ou quando naide le dou amportança.

La guerra cuntina cun sou sangre a arrepinchar cada telejornal, i quieren que mos póngamos dun lhado ou doutro de la guerra sien tener na cuonta cumo se chegou até eilha. Puode un quedar quieto al ber la sue cidade ou aldé a ser arrasada por bombas radicales? Claro que nó. I se l que fur atacado atacar por sue beç todo un pobo, este há de quedar de manos ne ls bolsos? Naide puode pedir ua cousa dessas: bonda que cada un de nós se ponga nua dessas posiçones i poderá antendé-las melhor. Stado de Eisrael i Hamas, nun mos oubríguen a scolher, porque tenemos l dreito de mirar al para trás i ber cumo se chegou a este curral sien salida, de pobos que naide quier, que naide quijo, an que fame i malinas se le apegórun cumo costra a ua ferida. Para antender ye perciso que mos cúnten la cuonta zde hai muitos anhos até agora, sabendo que la culpa nun puode ser de pessonas que solo quieren salir de adonde fúrun ancurraladas, que quieren ber l hourizonte de la bida de ls filhos sien star burmeilho de sangre, negro de fame, roixo de delor, branco de feturo.

Todo mundo puso an 2009 un carimbo de crise, mas esta solo se antende se mirarmos al para trás, al modo cumo muita giente se cumporta sien moral, solo lhebada pula ganáncia sien regras i a la custa de todo mundo. Hai que le dar de trás a la crise i nun mos deixarmos lhebar por splicaçones i seluçones que squécen todo l que se passou.

La lhéngua mirandesa bai a fazer 10 anhos que fui recoincida cumo lhéngua de Pertual. Hoije bibe, cuntina a bibir, ua situacion defícele, que nun s’antende se nun mirarmos al que se passou an tiempos mais atrasados, mas que muitos, i quien manda, squece para nun tener que tomar medidas de fondo an sue ajuda: la própia eisistença de la lhéngua i l sou ser solo s’anténden de trás, pula sue stória: serie un crime que aceitáramos zbaratar l tiempo que mos fizo i dou l ser.

Un bun anho para todo mundo, nunca squecendo que solo l tiempo splica para ajudar a resolber, a todo hai que le dar de trás, i nunca ye tarde para esso.

amadeujf@gmail.com

18/01/09

La Matáncia de l cochino






















La Associaçon Sol Nasciente de Zenízio lhebou a cabo ne l die 28 de Dezembre, mais ua matáncia coletiba. Assi, por buolta de las onze i trinta de la manhana un grupo de pessonas de la ourganizaçon i colaboradores fúrun a ua loija de l Bárrio de Baixo a tener cul cochino. Apuis de abrir la puorta este saliu campante i fui andando a caras a la associaçon cumo se fusse para ua ferranha. Cuitado, mal sabie el que la sue bida staba por pouco. Deilhi a un cachico quedou arrimado al talho anriba de l qual dou ls últimos grunhidos.
L matador era buono i assi l sufrimiento de l cochino nun fui demorado. Apuis de muorto habie que l chamuscar i claro cumo yá nun hai palhas de ls restrolhs que dantes éran apanhadas para esta funçon, alhá staba un fardo de palha que fizo l mesmo eifeito. Cumo nun habie aire quedou chamuscado todo por eigual i alhá fui puosto outra beç anriba de l talho para ser bien scarolado, mas antes tirórun-se-le las caçcanhetas. Assi, cun uns cachos de cortiça fui sendo sfregado i lhabado anté quedar pronto pa l fazer la barba. Las nabalhas stában bien afiladas i ls matancieiros, inda que fúran nuobos, sabien de l oufício i depriessa l punírun a relhampar de guapo que quedou. De seguida l matador que yá habie dado ua aguçadela a la nabalha ampeçou a abri-lo i lhougo le tirou la barbada, seguindo-se la ountaça que nun era grande, apuis las tripas, la fressura i claro an último lhugar ls garrotes i las tanrielhas.
Apuis de pronto poninrun-le la staca i fui lhebado pa la Associaçon adonde quedou çpindurado para que la chicha quedasse frie.
Anquanto uns matában i purparában l cochino, outros colaboradores tratórun de l lhume i yá tenien ls fogareiros prontos pa la assadura de la chicha de l cochino que habie sido muorto ne l die antes i çfeito a la purmanhana i aceçonado ne ls barrelhones cumo se fazie als chichos para fazer ls chouriços.
Durante la matáncia stubo ua jornalista de l Nordeste a tirar retratos i anterbistou alguns de ls presentes para fazer la sue reportaige. La jornalista era ua moça nuoba i you durante las bárias eitapas de la matáncia fui cumbersando cun eilha. Quando chegou la parte de tirar las caçcanhetas spliquei-lhe l que ls moços dantes fazien cun eilhas a las rapazas. Eilha quedou mui admirada i claro que mal sabie que tamien iba a lhebar ua para Bergáncia. L matador oubiu la cumbersa i anquanto you cuntinaba a falar cun eilha bieno mui sorrateiro i alhá le metiu ua caçcanheta na carteira. Spero que quando la ancuntrou nun tenga quedado anraibada, yá que ye ua tradiçon i ua brincadeira que nun fai mal a naide.
A balorizar l spácio de l salon i la matáncia staba la sposiçon de dous de ls nuossos artesanos yá bien coincidos de todos. Assi, Alcina Pires cun algues de las sues pieças pintadas an lhouça i Tibério Delgado cun las sues pieças an fierro forjado i an einox tornórun mais rico i mais agradáble l spácio adonde durante l die i ua buona parte de la nuite ls zenizienses stubírun.
La hora de l almuorço arrimaba-se i yá habie cerca de ciento i sessenta pessonas, l mais deilhas cun sues palaçuolas prontas para ampeçar a quemer. La ourganizaçon i colaboradores fúrun ponendo pan i chicha nas mesas i cada un fui agarrando l sou carolo i chicha para poner anriba i ampeçou a quemer. Habie tamien bino a la çriçon i claro ls que nun l bubien tenien que ir a l´Associaçon pedir auga ou cerbeija. L cumbíbio staba animado i durante algun tiempo todo mundo quemiu, buiu i fui cumbersndo.
Apuis de todo mundo star bien cumpuosto apareciu l grupo de ls pauliteiros de Palaçuolo que animou la fiesta cun ls sous lhaços bien dançados. Stá de parabienes este grupo i cuntinai a dançar ls guapos lhaços. Apuis la ourganizaçon brindou ls persentes cun un grupo de triatro de ls lhados de l Porto que durante un cacho de la tarde animou i fizo rir las pessonas. Terminado l triatro houbo lhugar a mais cumbersa cun uns i cun outros i claro yá la ourganizaçon i ls sous colaboradores habien purparado l cochino i feito de nuobo lhume para assar la chicha pa la cena.
Antes de cenar apareciu Basileu cun un sou colega padre i un grupo de amigos benidos de Balsamão a cantar ls Reis. Parabienes al padre Basileu i a este grupo puls sous cantares i pula sue alegrie que animou inda mais ls zenizienses.
La cena yá cun menos pessonas ampeçou cerca de las uito de la nuite i claro que la fame nun era grande, mas las pessonas a la buolta de las mesas fúrun quemendo i cumbersando anté las tantas de la nuite.
Stá de parabienes l´Associaçon Sol Nasciente por esta matáncia coletiba que ben recriar las matáncias que se fazien an cada casa i que hoije yá son mui ralas. Apuis de las trilhas, las bandimas i las sementeiras, las matáncias cerrában l ciclo de las colheitas i éran un die de fiesta adonde se ajuntában ls amigos i la familha. Esta matáncia coletiba ben assi a reunir la grande familha zeniziense armanada ne l sprito de la partilha, de l´amizade i ounion.
Un bien haia a todos ls zenizienzes que stubírun nesta matância i a todos aqueilhes que por motibos de lonjura ou outros nun pudírun star i dar l sou cuntributo a este cumbíbio.
Un bien haia a todos ls colaboradores que trabalhórun chenos de buona buntade para que la familha zeniziense eili presente se santisse sastifeita i cuntenta.
Un bien haia mui grande als membros de la Direçon de l´Associaçon Sol Nasciente por esta matáncia i cuntinai siempre.
Deseio un anho de dous mil i nuobe cheno de salude i cousas buonas para todos ls zenizienses adonde quiera que stéian.
Francisco Domingues, 4 de Janeiro de 2009.



16/01/09

Liçon subre la auga



Este líquido ye auga.
Quando pura
ye einodora, ansípida i ancolor.
Reduzida a oupor,
an tension i a alta tempratura,
mexe ls émbolos de las máquinas que, por esso,
se cháman máquinas de oupor.

Ye un buono dissolbente.
Anque cun eiceçones mas dun modo giral,
dissuolbe todo bien, bases i sales.
Ancarambela a zero graus centesimales
i ferbe a 100, quando stá a pression normal.

Fui neste líquido que nua nuite caliente de Biran,
ambaixo un lhunar peganhento i branco de camélia,
apareciu a boiar l cadabre de Oufélia
cun un nenúfar na mano.

António Gedeão




[An pertués:

Lição sobre a Água

Este líquido é água.
Quando pura
é inodora, insípida e incolor.
Reduzida a vapor,
sob tensão e a alta temperatura,
move os êmbolos das máquinas que, por isso,
se denominam máquinas de vapor.

É um bom dissolvente.
Embora com excepções mas de um modo geral,
dissolve tudo bem, bases e sais.
Congela a zero graus centesimais
e ferve a 100, quando à pressão normal.

Foi neste líquido que numa noite cálida de Verão,
sob um luar gomoso e branco de camélia,
apareceu a boiar o cadáver de Ofélia
com um nenúfar na mão.

António Gedeão]


15/01/09

La Fuolha Mirandesa

Cruç de la Beneita, ne l Carril Mourisco. Pruoba [Retrato de Alcides Meirinhos]


Quei pide, de braços abiertos, este home de piedra?
Que malinas sana este guarda de l camino, que fizo Beneita la tierra?
Siempre ls diuses guardórun ls caminos: serie un deilhes?


[Este retrato cun ls dezires apareciu na Fuolha Mirandesa, publicada ne l Jornal Nordeste zde onte die 13 dejaneiro de 2009. Para que todos sában de l que se trata, i apóien screbindo i assinando l Jornal Nordeste, eiqui queda l testo que alhá publiquei subre esse assunto.]




LA FUOLHA MIRANDESA: un jornal an mirandés

1. Siete anhos apuis

Al lhargo de 2008, 129 pessonas screbírun nesta páigina an mirandés, neilhas cuntando cun arrimado a 100 alunos de las turmas de lhéngua mirandesa. Siete anhos apuis de habermos ampeçado esta páigina, l númaro de pessonas que eiqui scribe nun ten parado de crecer, a puntos de ser pequeinho l campo de ua páigena para dar cuonta de l que se passa cula lhéngua mirandesa i nas tierras que la fálan. Siete anhos an que eiqui stubimos, quaije sien falhar ua sola sumana, fazendo de l Jornal Nordeste un berdadeiro jornal bilhingue i ua berdadeira refréncia cultura, yá eissencial pa la stória de la lhéngua mirandesa. Naide manginaba que íbamos a durar tanto tiempo, de modo que hai que le agradecer a todos ls eiqui fúrun marcando sue perséncia, sumana atrás sumana, anho apuis anho. L Jornal Nordeste i l sou diretor, João Campos, cunfiórun an nós i todo fazimos para nun ls deixar quedar mal.

Agora ye tiempo de cuntinar, mas dando nuobos passos alantre, passando l spácio pa l drobo, passando-se las dues páigenas a chamar-se l que berdadeiramente son: La Fuolha Mirandesa, un berdadeiro jornal semanal an lhéngua mirandesa, andrento de outro, l Jornal Nordeste. I stá bien assi, antegrado nun jornal bilhiengue, yá que ls mirandeses son bilhingues i l mirandés ye falado a la par de la lhéngua pertuesa: nun fazerie tanto sentido un jornal apartado, an lhéngua mirandesa, deregido a meia dúzia de pessonas.


2. Nuobos zafios

Cun mais spácio i un nuobo formato, la Fuolha mirandesa passará a tener nuobas rúbricas, uas ciertas a cada sumana ou solo quando houbir modos de las anchir. Ye assi que cuntinaremos cula crónica semanal de Amadeu Ferreira, mas passaremos a dar Amboras, quier dezir, notícias subre la lhéngua mirandesa i la tierra i gientes de Miranda; ua rúbrica De Tierra an Tierra, an que apersentaremos notas subre las bárias tierras mirandesas, tanto stóricas cumo an relaçon a la situaçon atual i ls percipales feitos que alhá se pássan al lhargo de l anho; publicaremos tamien Retratos de la tierra de Miranda i sues gientes; manteneremos la rúbrica Quien cunta ua cuonta, apersentando cuontas mirandesas, séian tradecionales, séian atuales; ls Poetas MirandesesLas Nuossas Scuolas tamien eiqui eiran aparecendo cun testos an mirandés screbidos puls sous alunos, agora de modo mais afatibo i nun solo ne l Natal; cun regularidade eiqui apersentaremos ua Grande Anterbista, an lhéngua mirandesa ou subre la lhéngua i la cultura mirandesas; Mirandeses pul Mundo, será ua rúbrica que mos falará de mirandeses que stan fuora de la tierra de Miranda, an special ne l strangeiro; Miranda na stória, seran noticas que poneremos de beç an quando subre Miranda i sues tierras na stória; La lhéngua i la Lhiteratura Mirandesas apareceran tamien siempre que possible, seia para anformar, seia para çcutir, seia para pensar subre eilhas; Crónica será ua rúbrica que tamien eisistirá quando tubirmos matéria para esso; L Mirandés na Anternete i na Blogosfera cuntinaran a tener eiqui l sou spácio, siempre que quérgan; seran tamien notícia, quando se justeficar.

Estas rúbricas son solo eisemplos de eideias que queremos lhebar palantre, mas fazeremos l camino al caminar, nunca deixando de publicar todo l que fur antressante pa ls lheitores de l jornal i pa la lhéngua mirandesa.


3. Fuolha abierta a todo mundo

Cumo siempre, esta fuolha stará abierta a todo mundo que para eilha querga screbir, subre l que quejir, çque respeite l statuto eiditorial de l Jornal Nordeste i scriba cunsante la Cumbençon Outográfica de la Lhéngua Mirandesa i sue 1ª Adenda. Aceitaremos que se puoda screbir culas caratelísticas de l mirandés de Sendin ou de l mirandés raiano, çque esso seia andicado ne l testo.

Anho Buono de 2009

Amadeu Ferreira


14/01/09

Gusto de registrar






Inda tengo uas patatas i uas berçicas para poner al lhume. Estas fúrun las palabricas que salírun de la boca daqueilha tie que quedou apartada de to l mundo naqueilha pobaçon por bias de ls nebones que caírun alhá ne ls cerros Stramuntanos. Quando las ajudas chegórun c'un garrafon d’auga i le percurórun l que habie quemido i cumo se habie gobernado solica nestes redadeiros dies, tan çfigurados.
Scassas son las palabras de quien bibe i siempre stubo squecido por esse pertual afuora, por essas ancuostas i muntanhas, mas quaije siempre son a la medida de las ajudas que le chégan. Todo mundo sabe, puis ye ua relidade bien coincida i nuossa, que nun ye perciso que béngan dies an que l cielo çpeije farrapos bancos que an poucas horas atolha to ls caminos i carreirones i deixa l termo cumo un lhançol de lhino. Que hai tanta i tan pessona solica, sien tener cumbibo sien tener lhigaçon a la cibelizaçon...
Mas las repuostas, l mais de las bezes, son d’ouro, nun son çfamantes, nun dan quinaus, nun son d’ampuntar, quien querga ber bei que son de pessonas que anrijórun ls uossos i caldeórun l sou calantric na frauga de la bida. Las falas son simpres, sien rábia por nada nien por nadie, nien acontra a quien nun le dá balor, nien quien ls squeciu, son puras cumo l aire que lhimpa estes outibales, sálen-le de l’alma cumo sálen las farrapicas de niebe de l cielo. Las necidades i las agruras son lhastras pa ls aliçaces de cuntinar a bencir. Ye buono ber que nun se lhamúrian nien guárdan sapeiras.
Que bun eisemplo you saco de pessoas assi! Nun ye l squecimiento, la solidon, las nuites fries i ls dies de nebones que ls fázen zistir de cuntinar a bibir. Nun píden nada, acértan l sou modo de bida al andar de l tiempo que fai, sien s’anrezinar, que manhana ye outro die, cumo l reloijo acerta nas bint’ i quatro horas. Son rejistentes que déixan un teçtemunho a to l mundo, que you gusto de registrar.

13/01/09

Home de l Lheme



I porque rock tamien ye cultura... bal la pena assinalar ls 30 anhos de ls Xutos i Cuntapies, la maior banda de rock pertués.




Home de l Lheme

Solico na nuite
un barco ruma para adonde bai.
Ua lhuç no scuro relhuç a dreito
cega las demais.

I mais que ua óndia, mais que ua maré...
Quejírun prendé-lo amponer-lhe ua fé...
Mas, boiando a buntade, rumpendo la sauidade,
bai quien yá nada teme, bai l home de l lheme...

I ua gana de rir nace de l fondo de l ser.
I ua gana de ir, correr l mundo i partir,
la bida ye siempre a perder...

Ne l fondo de l mar
stan ls outros, ls que alhá quedóran.
An dies cinzentos
çcanso eiterno alhá ancuntraran.

I mais que ua onda, mais que ua maré...
Tentaran prendê-lo, ampor-lhe ua fé...
Mas, bogando à buntade, rompiendo la saudade,
bai quien ya nada teme, bai l home de l lheme...

I ua gana de rir nace de l fondo de l ser.
I ua gana de ir, correr l mundo i partir,
la bida ye siempre a perder...

No fondo hourizonte
assopra un marmúrio para onde bai.
Ne l fondo de l tiempo
fuge l feturo, ye tarde demais...

I ua gana de rir nace de l fondo de l ser.
I ua gana de ir, correr l mundo i partir,
la bida ye siempre a perder...





[an pertués

Homem do Leme

Sozinho na noite
um barco ruma para onde vai.
Uma luz no escuro brilha a direito
ofusca as demais.

E mais que uma onda, mais que uma maré...
Tentaram prendê-lo impor-lhe uma fé...
Mas, vogando à vontade, rompendo a saudade,
vai quem já nada teme, vai o homem do leme...

E uma vontade de rir nasce do fundo do ser.
E uma vontade de ir, correr o mundo e partir,
a vida é sempre a perder...

No fundo do mar
jazem os outros, os que lá ficaram.
Em dias cinzentos
descanso eterno lá encontraram.

E mais que uma onda, mais que uma maré...
Tentaram prendê-lo, impor-lhe uma fé...
Mas, vogando à vontade, rompendo a saudade,
vai quem já nada teme, vai o homem do leme...

E uma vontade de rir nasce do fundo do ser.
E uma vontade de ir, correr o mundo e partir,
a vida é sempre a perder...

No fundo horizonte
sopra o murmúrio para onde vai.
No fundo do tempo
foge o futuro, é tarde demais...

E uma vontade de rir nasce do fundo do ser.
E uma vontade de ir, correr o mundo e partir,
a vida é sempre a perder]



Un paíç cheno de cuntradiçones


Tenemos l maior jogador de bola de l mundo i l pior Menistro de las Finanças de la Ouropa.



Ua cabra branca cumo la niebe !

“La cabra de monsieur Seguin”,
cuonta que faç parte de Cartas de l Miu Molino (1869)
de l scritor de ourige probençal Alphonse Daudet



Inda hoije rala ye la pessona que tenga ido a scuola an França (ou mesmo que nun tenga ido porque bieno para acá yá cun ua cierta eidade) que nunca tenga oubido falar ne l scritor de ourige probençal Alphonse Daudet (1840-1897); i se por acaso la ancultura ou eignoráncia dessa pessona ye de tal maneira flagrante (i you çcunfio que seia tamien por squecimiento ou falta de motibaçon ou de atençon), ye ampossible pensar que nunca na bida tenga algua beç oubido falar dua maneira ou doutra na cuonta de la cabra de Monsieur Seguin desse mesmo outor...

Ua cuonta mui simpres (se resumirmos cumo ye possible fazé-lo) an que ua cabra mui pimpona i toda branquita (Ye por esso que l duonho le dou l nome de “Blanquette”), mui bien tratada i acarinada ye oubrigada assi i todo a bibir de die cumo de nuite nua corriça (une “étable”) i nun pequeinho prado (un “pré” cumo dezimos nós an francés), siempre atada cua cuorda, para que nunca le passe pula cabeça la eideia bouba de cuncretizar un suonho cada beç mais fuorte i eirresistible: scapar-se solica pa la muntanha que stá alhi mesmo al pie cobierta de froles i chenica de yerbas tienras por to l lhado depuis de zaparcéren las redadeiras niebes ou giladas de l anho i ampeçar outra beç la Primabera i tamien l Berano... ua muntanha ancantadora capaç de ancantar mais dun cun sues quelores, oulores i aire puro, yá tan acerquita de l cielo i de las streilhas !, mas ua muntanha adonde l peligro eisiste cumo l sabe bien Monsieur Seguin que yá perdiu anfeliçmente outras cabras nas mesmas cundiçones... Mas ye que la tentaçon tamien ye fuorte demais para Blanquette! Até que un die, la tuntica!, faç tal i qual cumo las outras: apurbeita un momento de çtraçon de la parte de l duonho i ala, patas para que bos quiero ?! a ber i çcubrir eilha tamien la muntanha !

Amigos! Pensais que essa cuonta deixa ninos i até adultos cumo nós andifrentes ?!
Todo stá tan bien cuntado! L probe de l Monsieur Seguin até fala cula sue cabra cumo se fusse sue filha ousando aquel falar tan caratelístico de l mundo de l campo nessa França de l Sul, na segunda metade de l seclo XIX, nesses anhos an que la Reboluçon Andustrial era inda ua cousa quaije çcoincida para muitos... i tamien cun tanta einocéncia !

Toda la cuonta fui screbida an francés mas ye na fin que al outor le dá la gana a el tamien de falar i de se deregir pa ls leitores an Probençal, cumo outros, cumo l sou amigo Mistral, solo dieç anhos mais bielho que el, que bai screbindo toda la sue obra, al cuntrairo de Daudet, nessa lhéngua de l Sul de la França tamien lhatina adonde ténen dambos a dous las sues raízes...

“La stória que oubistes nun ye ua cuonta ambentada por mi. Se un die benirdes até la Probença, ls nuossos lhabradores han de bos falar muita beç de la cabro de moussu Seguin, que se battégue touto la neui emé lou loup, e piei lou matin lou loup la mangé.
Stais-me a oubir...!
E piei lou matin lou loup la mangé”

N.B. Arreparai bien cumo la palabra probençal “cabro” (tamien femenina: “la cabro”) ye inda mais parcida cul mirandés i l pertués, i tamien l lhatin “capra”, do que l francés: “la chèvre”.

Nestes dies, se ningun lhobo me quemir a mi tamien i se Dius me dir tamien fuorça, salude i anspiraçon, inda sou capaç de bos cuntar mais cousas subre Daudet, Mistral i l Sul de la França adonde bibo you tamien, anque de l outro lhado, de l lhado Oeste, a camino de l Ouceano...

- Comment, Blanquette, tu veux me quitter!
Et Blanquette répondit:
- Oui, monsieur Seguin... Je veux aller dans la montagne...
- Bonté divine !... Mais qu’est-ce qu’on leur fait donc à mes chèvres ? ... Et bien, non... je te sauverai bien malgré toi, coquine!
Là-dessus, M. Seguin emporta la chèvre dans une étable toute noire, dont il ferma la porte à double tour. Malheureusement, il avait oublié la fenêtre, et à peine eut-il le dos tourné [...] !

P.S. Nun fui a ber, mas tengo la certeza que ancuntrareis mui facelmente essa cuonta caso la quérgades ler toda anteira... essa i tamien outras de Daudet, até na anternete. Bal la pena i que naide tenga miedo!



Alphonse Daudet (Nîmes, 1840 - Paris, 1897)


Al serano d’Eimbierno.





Ua de las cousas que a mi siempre me gustou fúrun ls seranos pul Eimbierno. Nun hai ne l anho todo un tiempo tan guapo cumo l tiempo que fai ne l Eimbierno. Las cousas neste tiempo demúdan tantas bezes que ua pessona ten mesmo que quedar encantada cun todo. Ye l friu, la chuiba, l carambelo, l çanceinho, la nebrina, la niebe, las geladas, las anchenas, las lhagonas, ls rius i rigueiros que lhebando mais auga tóman outra bida. I ye nesse tiempo que se puode fazer las balientes fogueiras de cepos.
Quando quedamos alredror de la fogueira, cun todo aquel chiçpar de las brasas, las chamarielhas, las cuontas, l cumbíbio de to la família, fai cun que esse tiempo seia tan çfrente que queda na memória para siempre. An special ls seranos que se fazírun aquando de pequeinha.
L miu gusto pul Eimbierno nun ben solo de ls seranos i de l calor de la fogueira, mas tamien porque se nun fusse l Eimbierno nun podie ber las demudas de ls dies, las manhanas nebrinadas carregadas de çanceinho, ls campos todos ancubiertos de niebe, las lhagonas cun carambelo, sentir l friu de las geladas.
Mas por bien malos que fúran ls dies, al serano squecie-se todo, la calor de la fogueira ye cumo un milagro para todo. Ademais se la cumbersa arresbalar pa las cuontas i lhonas... Este gustar ben-me zde quando you era pequeinha, por bias de las cuontas que mie abó cuntaba, relhembro-las i cuido solo s’anténden porque éran cuntadas cun l tiempo que fai ne l Eimbierno, als seranes i an pie de la fogueira. Cuido que nun tenien tanto sabor cuntadas noutro tiempo que nun fura este.

José Francisco Rodrigues – Granja de San Pedro – Silba

Moçambique, 13 - 01 - 1970


METRALHADORAS CÁNTAN


Acendírun-se las armas nuite adrento.
Quien arrebenta? Quien se muorre? Quien bibe? Quien berra ?
Hai un aire de penas nas penas de l aire.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Cántan granadas la cançon de la muorte.
I hai ua rosa de sangre a la frol de la tierra.
Morrer ou nun se morrer ye ua question de suorte.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Cántan bazucas i morteiros i stelhaços
cántan esta cançon de l aço que nun erra
no campo de l sou fuogo l campo antre dous braços.
Cántan metralhadoras la cantiga de la guerra.

Hai un tiro que sal. Hai un cuorpo que tomba.
Nesta boca cerrada hai un muorto que berra.
Quien stoura no miu peito: l coraçon? Ua bomba?
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Todo l tiempo ye ua batalha. Ataque. Fugida.
Fugida. Ataque. Siléncio. Un siléncio que amedrunca.
Que marca la cara cun sou peso angúrria a angúrria
Un siléncio que canta la cantiga de la guerra.

Mina. Amboscada. Puolo. Pólbara. Sangre. Fuogo.
Acerta nun acerta? Erra nun erra?
Perdiu todo l sentido dezir-se até lhougo.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Cada segundo puode ser l último segundo.
Cumo anterrar ls muortos que la mimória zanterra?
Hai un poço tan fondo tan fondo tan fondo.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Hai un soldado que grita you nun me quiero morrer
I l sangre cuorre pinga a pinga subre la tierra.
Bai-se a morrer a gritar you nun me quiero morrer.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

Houbo un que se deitou i dixo: até manhana.
Mas manhana ye l die an que se anterra
l soldado que dixo: até manhana.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

I un jipe cuorre pula nuite adrento.
Abança nun abança? Amperra nun amperra?
Pássan balas de chombo nas balas de l biento.
Metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.

I hai duzientos quilontros de muorte
an duzientos quilontros de tierra.
Neste camino de Luanda pa l Norte
metralhadoras cántan la cantiga de la guerra.




(no oureginal)
METRALHADORAS CANTAM

Acenderam-se as armas pela noite dentro.

Quem rebenta? Quem morre? Quem vive? Quem berra?
Há um vento de lamentos no lamento do vento.
Metralhadoras cantam a canção de guerra.

Cantam granadas a canção da morte.
E há uma rosa de sangue à flor da terra.
Morrer ou não morrer é uma questão de sorte.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

Cantam bazucas e morteiros e estilhaços
Cantam esta canção do aço que não erra
No espaço do seu fogo o espaço entre dois braços.
Cantam metralhadoras a canção da guerra.

Há um tiro que parte. Há um corpo que tomba.
Nesta boca fechada há um morto que berra.
Quem estoira no meu peito: o coração? Uma bomba?
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

Todo o tempo é uma batalha. Ataque. Fuga.
Fuga. Ataque. Silêncio. Um silêncio que aterra.
Que marca o rosto com seu peso ruga a ruga.
Um silêncio que canta a canção da guerra.

Mina. Emboscada. Pó. pólvora. Sangue. Fogo.
Acerta não acerta? Erra não erra?
Perdeu todo o sentido dizer-se até logo.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

Cada segundo pode ser o último segundo.
Como enterrar os mortos que a memória desenterra?
Há um poço tão fundo tão fundo tão fundo.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

Há um soldado que grita eu não quero morrer.
E o sangue corre gota a gota sobre a terra.
Vai morrer a gritar eu não quero morrer.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

Houve um que se deitou e disse: até amanhã.
Mas amanhã é o dia que se enterra
o soldado que disse: até amanhã.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

E um jipe corre pela noite dentro.
Avança não avança? Emperra não emperra?
Passam balas de chumbo nas balas do vento.
Metralhadoras cantam a canção da guerra.

E há duzentos quilómetros de morte
em duzentos quilómetros de terra.
Neste caminho de Luanda para o Norte
metralhadoras cantam a canção da guerra.

Manuel Alegre, Nambuangongo meu amor - os poemas da guerra
Dom Quixote - Lisboa 2008

12/01/09

Carta




Carta à moda antiga ou da incerteza da chuva…


Venho por esta dizer-te
que as nuvens passam no céu,
como em qualquer outro dia
daqueles em que o sol hesita...
Por isso esta breve escrita,
do tédio que me envolveu
quando a chuva não sabia
se apagava o Verão.
E mais te dou a entender
nestas pequenas letrinhas,
espelho de ansiedades minhas...
neste dia e nesta hora
em que me lembrei de ti:
por mais que tentes, agora,
neste momento preciso,
eu não sei se chove aí...

S:)


(escrito num destes dias em que a chuva miudinha ameaçava o Verão)



Agora an Mirandés:

Carta a la moda antiga ó de l'ancerteza de la chuba…


Bengo por esta a dezir-te
que las nubres pássan ne l cielo,
cumo an qualquiera outro die
daqueilhes an que l sol heisita...
Por esso esta brebe scrita,
de l anfado que me ambolbiu
quando la chuba nun sabie
se apagaba l berano.
I mais te dou a antender
nestas pequeinhas letricas,
speilho d'ansiadades mies...
neste die i nesta hora
an que me lembrei de ti:
por más que tentes, agora,
neste momento perciso,
you nun sei se chuobe aende...

S:)


(scrito nun destes dies an que la chuba menudica amenaçaba l Berano)

Geada 2008


Fui ne l die 27 de l més de Dezembre de 2008. Nuite gilada, ua fiesta ourganizada pula Jubentude Mirandesa, cul nome 1.º Festibal de Cultura Tradecional de las Tierras de Miranda “Geada 2008” .
Cumo nun podie deixar de l ser, nun faltórun la palhestra subre la Lhéngua Mirandesa, mui bien feita pul grande studioso i lhenguista Amadeu Ferreira, bien cumo pouliteiros i gaitas de fuolhes mirandesas i, bien dezindo, tamien galhegas. Cumo amante de l sonido i de l timbre ancunfundible, dantes tocado puls gueiteiros que yá mos deixórun, mas que sembrórun raízes. Raízes que síguen to ls mobimientos de las gaitas, i tal cumo ls outros amantes desse sonido palmelhórun alguns cientos de quilómetros para ber la anterbençon musical dun grupo que, querga-se ou nó, fui ne ls anhos 90 un de ls ampulsionadores de la rebitalizaçan de la gaita-de-foles, nun solo an las tierras de Miranda, mas tambien a níblel Nacional.
Stou a falar de la banda de Gaitas ”Gaitafolia”, banda salida de la “Escola de Gaitas da Associação Portuguesa para o Estudo e Divulgação da Gaita-de-Foles”. Associaçon que relhançou nun solo nuobos balores que s’apaixonórun pulas gaitas-de-fuolhes, cumo tamien cuntribuíran pa l aperfeiçonamiento de artesanos que s’antrégan de cuorpo i alma. I cada beç mais la perfeiçon desse strumiento musical ye balorizada, que se puode dezir que hoije an nada se quédan atrás de ls artesanos galhegos. Son jobes gueiteiros i artesanos que en 2000 i 2001 fúran cumbidados a partecipar an alguns eibentos nas tierras de Miranda i que, sien pedir pagas, partelhórun todo esse saber, talento i purfeiçon, cumo músicos i cumo artesanos. Fui un spácio de tiempo cúrtio, puis zdende deixórun de ser cumbidados!
Esso lhieba-me a fazer ua percura bien simpres al repundable puls eibentos. - Porquei deixestes de mos cumbidar? - Sien antender la rezon, la mie eironie queda cun ganas de salir a campo: - será que nun mos cumbidán porque sáben que ganhamos todos ls eibentos!? Sou alguien a quien las suspeitas puoden ser atiradas quando falo de gaitas, mas çfendendo pouliteiros, gueiteiros i la lhéngua mirandesa, las gientes de l praino Mirandés, sues culturas i tradiçones. A miu ber l’Associaçon pa l Estudo i Dibulgaçon de la Gaita-de-Fuolhes, las bandas de gaitas “Gaitafolia” i la reciente banda “Roncos de l Diabo” que siempre colaborórun, na dibulgaçon de la Música i tamien na padronizaçon de la Gaita-de-Fuolhes Mirandesa, muito Trás ls Montes, i concretamente la região de l praino Mirandés muito dében.
Nunca ls jornales regionales dórun çtaque a todo esto, i a porbá-lo stá la reciente ida de la banda “Roncos de l Diabo” a Miranda adonde, la berdade seia dita, mais ua beç deixou la sue marca de prestígio. Nun solo a nible nacional, mas tambien par’alhá de frunteiras, ten coutibado por cumpleto la mocidade, tal cumo se passou cula Jubentude Mirandesa an l “GEADA 2008”.
Nun tengo l’antençon de lhebantar qualquiera guerra, mas la banda “Roncos de l Diabo” mesmo apuis de ber l pabilhon “Multiusos de Miranda” cheno de l giente, temiu l pior. Éran ls últimos a tocar, pouco faltaba pa la purmeira hora de la madrugada, staba friu, las pessonas ampeçórun a salir de l pabilhon, i dende nun salie l outro grupo para dar lhugar ls “Roncos de l Diabo” de Lisboua. Mas alha se resobírun, era la ua de la madrugada l público quedaba-se spetante, mas alhá s’óuben ls purmeiros roncos, éran ls “Roncos de l Diabo” la mocidade buolbe al Multiusos i ampeça a puxar i calcer aqueilha nuite gilada, ampeça l bailo i passados que fúrun poucos minutos, toda aqueilha mocidade quier ls Roncos. L delírio tomou cuonta de todo, pedírun-le para quedar mais acerquita, abaixar de l tabrado quedar ne l meio deilhes, l cumbíbio, la fiesta que durou arrimado a ua hora i meia.
Alhá na fin essa jubentude rendie la sue houmenaige, cun simpatie i admiraçon. Este ye l modo desta banda, benida d’alhá bien abaixo mas de l mesmo Paíç, star i dibulgar la música i cultura mirandesa, solo quier l sou lhugar, nada mais quier an troca.
Porque cuido, cun toda la justiça, falar na perséncia desta banda de gaitas naquel que fui l 1.º festibal “GEADA” ourganizado pula Jubentude Mirandesa i dado que a ls jornales dende le passou çpercebido, lhembrei-me de botar neste nuosso blogue este assunto, i manifestar assi a la banda “Roncos do Diabo”, a la Jubentude Mirandesa, i demais jobes que de bários sítios que eili stubírun. Ye la música, la lhéngua, la cultura, las tradiçones que dibulgamos, mesmo loinge de la tierra que mos biu nacer, que fui la Tierra de Miranda.
Para todos l miu bien haia.
José Ventura.