22/02/17
18/02/17
GIRIBOILAS
Porque
me perguntaram o que eram “GIRIBOILAS” e verifiquei que poucos sabem aqui fica
a minha resposta:
Num
trabalho que fizemos de entrevistas com idosos em 1979, 80, 81 no âmbito do
projecto cultural do Planalto Mirandês e depois transformado em educação de
adultos, diziam alguns idosos que eram cogumelos, também chamados marifusas(Ifanes,Genízio),
setas(Duas Igrejas), tortulhas(São Pedro e Granja), roques(Sendim) i capones(Cércio
e Vila Chã). O projecto tinha um jovem a trabalhar em cada uma das aldeias do
concelho. Seria bom saber dos trabalhos e recolhas que deviam estar na câmara.
O
mais usual para comer, na altura era o "cogumelo macrolepiota
procera".
Veja-se
um estudo que foi feito sobre este cogumelo:
MINISTÉRIO
DA AGRICULTURA, MAR, AMBIENTE E ORDENAMENTO DO TERRITÓRIO
DIRECÇÃO
REGIONAL DE AGRICULTURA E PESCAS DO CENTRO
DIRECÇÃO
DE SERVIÇOS DE AGRICULTURA E PESCAS
DIVISÃO
DE PRODUÇÃO AGRICOLA E PESCAS
“O
FRADE (Macrolepiota procera) COMESTIVEL E O FALSO FRADE
(Macrolepiota venenata) VENENOSO. PRECAUÇÕES E
SINAIS DE IDENTIFICAÇÃO OBRIGATÓRIA”
José
Luís Gravito Henriques
Eng.
Agrónomo
Fundão,
2012
Na
página Pag. 10 podemos ler:
3
- Sinonímia
No
trabalho de recolha de nomes vulgares para a espécie Macrolepiota procera,
feito pessoalmente nos últimos anos nos mais diversos locais do país, já se
registam mais de seis dezenas de denominações:
-Agasalho,
anilha, arneirinha, arneiro, bagueiro, barifusa, branco de anilha, cachopo, cagumelo,
calcinha, capão, capoa, carcomelo, centieiro, chapéu de sol, choteiro, cogordo,
cogumelo, cogumelo de chapéu, cogumelo de Inverno, couquinha, ferradinho,
frade, fradelho, fradinho, freira, gaiteiro, gasalho, giriboila, maçaneta,
marifusa, marroco, moca, moquinha, o da calcinha, o de chapéu, parasol,
patamelas, pateirinha, pé de galo, peneira, pintado, popinha, pratela, púcara,
pucarinha, púcaro, rapazinho, roca, roclo, rócula, róculo, roque, santieiro,
seta, tartulho, tertulho, tocheiro, tortulho, tortulho da calcinha, tortulho de
calça, tortulho de gente, tortulho do estrume e turtulho.
Lá
estão “giriboila” e “capão” referidos na cantiga assim como os outros nomes por
nós recolhidos.
Letra
da cantiga:
GIRIBOILAS
Tengo
giriboilas guisadas cun patatas.
Tengo
giriboilas guisadas cun patatas.
Bamos
a comé-las que son buônas i baratas.
Tengo
giriboilas guisadas cun freijones
Bamos
a comé-las
Que
son buônas i capones.
Bamos
a comé-las que son buônas i capones.
Xaramago
berde, berde xaramago
Colga
la perdiç i agárra-la pul rabo.
Colga
la perdiç i agárra-la pul rabo.
(José Luís Almendra)
17/02/17
11 - Spressones (dezires)
…dobra esse cuiro, mandrion!
…dórun-me las anformes,
ne l bar
Dou cul nariç na puorta…
Dou ua bista d'uolhos, als précios
…dou-le la maluqueira para bater
…dou-le ua cachaporrada, na cabeça
…dou-le un aire, i assi quedou
cuitado
…dou-me uas botas de forra! (a mais)
…drume seis horas da-filo l nino
…eilha andaba cun cuntos i ditos (mexericos)
…eilha staba toda nuda, na cama
…eilhes ténen l caldo antornado!
…el ajuntou lheinha pa se queimar
…el bien arreganhaba la dentuça….
…el biu-se an calças pardas, cun
el (apuros)
…el dá-te un cuorno, lhougo bés? (nada)
…el diç-que-diç mas nun diç…
…el fai las cousas a las tontas
…el fazie todo a contragusto….
…el fizo la biaige de bolra.
…el nun fui an cantigas, cuntinou l mesmo..
…el quedaba siempre na retranca…
12/02/17
Crónica – Ser cumpleto (anteiro)
Quando you naci i me criei, ne ls anhos cinquenta sessenta
de l seclo datrás, la bida nun era fácele, mas de l que querie screbir hoije,
nun ten haber cula pobreza, nien lhamuriar-me na falta de cousas nien de l que
habie nun star bien çtribuido.
Quiero screbir d’algue que hoije falta muito, ou seia, yá
pouco se bei. Las rezones serán muitas, mas nun ténen haber cun riqueza nien
pobreza, l mal stá n’eiducaçon, na falta de carátele, na cultura ou falta deilha.
Quien nun se lhembra d’oubir dezir – esse tiu ye mui
cumpleto.
Home ou mulhier, pessona cumpleta (anteira) ye ser hounesta,
de palabra que tenie ua sola palabra, pula berdade i só la berdade, fusse
adonde fusse, delantre ou nas cuosta, d’amigo ou d’einemigo, anté mesmo s’el própio
quedasse an causa, pessona qu’era querida i scolhido para dar cunseilhos, tomar
palabra an partilhas, dar la sue palabra an questones de negócios, oupeniones
de abaliaçones, zampatar i por ende afuora.
An pertúes esse nome ye bien conhecido, diç-se “íntegro – homem,
mulher, pessoa”. Que you an mirandés digo cumpleto, (anteiro).
Tamien este termo de anteiro era muito ousado, quando las
pessonas se referien a un animal que nun habie sido capado, que podie fazer cubriçon,
qu'inda ls tenie. Puode nun haber muitas asparcéncias, mas quando falamos d’homes,
tamien se diç de quien ye sério, de palabra, el ten-los ne l lugar.
De quien ye troca tintas,
de quien queda dá bien por anteresse, de quien diç ua cousa i apuis fai outra, de
quien solo fai las cousa se deilhas tirar porbeito, nun ten colhones.
Nun ye de fiar.
Nun ye de fiar.
Ls homes, las mulhieres, las pessonas cumpletas (íntegros) siempre tubírun i teneran la mie admiraçon, aquelhes i aqueilhas que nun l son solo me dan duolo, pena.
10/02/17
Crónica – Publicar
Siempre que scribo ou boto palabra, seia eiqui, seia noutro lhugar ten
solo cumo oubjetibo, partelhar l ou ls modos cumo you beio las cousas, cumo las
antendo.
Todo esto ten haber cumo you beio l’amportáncia de publicar, sponer
todo l que se scribe, se pinta, se retrata, l que se cria. Porque se nun fur
assi, seia pouco ou muito, seia crónica, testo, remace, lhienda, lhona,
poesie, retrato, quadro de pintura, máscaras, pieça d’artesano, pieça de barro, fiero,
palo, piedra, perde un de ls percipales oubjetibos.
Purmeiro ye la criaçon, bien própia de l sou criador, fruito de l
saber arrecolhido, daprendido de ls ansinamiento, de las spriéncias, sabedories,
angeinho, arte, sou anterjeito de custrutor.
L segundo la sue dibulgaçon, partilha, quemunicaçon, dádiba al conhecimento,
a l’arte i cultura giral, sparguimiento de saber cumo fuonte adonde ls demais poderán
ir buber.
Inda nun hai muitos dies, nua classe de studos d’eimaiges (fotografia digital)
l miu porsor Vitor Fernandes – porsor boluntairo n'Unisseixal, pessona studiosa, sabida
i apaixonada pur esta área de fazer retratos, de quien you tengo tirado ls
maiores i puros ansinamiento, nun solo an daprender a fazer buns retratos mas
tamien cumo cultura giral, de quien you tengo l perbileijo de ser aluno – dezie
a la classe. “l retratista ten que
tener dous tiempos, un fazer l retrato outro sponé-lo”. Cumo todo esto ye bien berdade. Yá diç
l Dito Dezideiro – “de que sirbe acender ua candeia para apuis l’ancerrar
nua caixa i meter-la ambaixo la cama”
Tamien assi ye cul scritor, scriba pouco ou muito, se nun publicar,
nun passa la mensaige nien l sou cuntributo a la causa. Ne l causo de ls
lhibros, son eilhes la garantie de que l património de las palabras sous
segneficados, balores, las eideias quédan pa l feturo. Fui, ye i cuido qu'assi
será ne l feturo, ls lhibros tubírun, ténen i tenerán muita amportáncia na
formaçon cultural dun pobo, un lhugar de çtaque. Son muitas bezes ls berdadeiros
i fieles teçtemunhos de ls acuntecimientos.
Ls lhibos porque son an papel podemos, agarra-los, birar sues fuolhas,
tomar l sou oulor. Ouferecer porque son cousa que se passa de mano a mano, als
amigos, als nietos, subrinos, parientes, a quien quejirmos, podemos guarda-los an casa, fazer
bibliotecas pa l feturo.
Dá trabalho fazer-los, publicar-los, nun dan lúcaro mas quando se ten cuncéncia
de l sou balor patrimonial i cultural todo fai sentido.
Un lhibro ye siempre un berdadeiro i fiel amigo que debemos tener cumo cumpanhie.
05/02/17
01/02/17
L trobisco i la sfuira
L trobisco cumo to
l mundo sabe ye un pequeinho arbusto que nace i se cria pul termo, adonde haba
touças, balhes, terreno sien cultivo, an muntonicos sendo mui amargoso i quando
l agarramos culas manos ten malo oulor, bota pula purmabera alguas floricas
brancas i apuis uas cereijicas burmeilhas de semiente La trobisqueira puode tener
solo ua fróncia ou un manhuço deilhas.
Sfruira ou cagalera (dearreia) ye l stado que muitos
cordeiricos neste tiempo i na purmabera ténen.
Que se nun fur trabada, puode lhebar l animal a smirrar cula
maleita i anté muorrir-se
I cumo stan eilhes lhigado, que ten ua cousa haber cula
outra?
Quando fui garoto, habie an mie casa ganado, quando l ganado
ampeçaba a quemer muita yerba, yerba berde, ls cordeiricos quedában sfuirados.
Mas cumo tamien to l mundo sabe ls pastores tenien muito
saber daprendido, daprendido culs mais bielhos, ansinamientos ourales de ls
sous antepassados. Que mobidos desse saber i fé ponien an prática.
Assi quando un cordeirico quedaba cun sfuira, íba-se a un
trobisco dua sola fróncia i tiraba-se la casca (puis çfila-se cumo se fússen
filos) i ataba-se al rabo de l cordeirico sfuirado.
Apuis dun die ou dous la sfuira paraba i l animal quedaba
bien.
L trobisco i la sfuira andában de manos dadas (neste causo de rabo anfeitado) cua pouca de fé a la mistura, hoije nun sei, cumo yá se perdiu muito ansinamiento se
calha yá hai muitos remédios de ls lhaboratórios.
Nesse tiempo (anhos 50, 60 de l seclo datrás) l grande
lhaboratório de las gientes de l praino mirandés era la sbedorie popular culas
upas de la natureza.
Subscrever:
Mensagens (Atom)