30/11/10

Mundo - Reformas na Suíça com tecto máximo de 1700 euros - RTP Noticias, Vídeo

Mundo - Reformas na Suíça com tecto máximo de 1700 euros - RTP Noticias, Vídeo
.
CUN LAS DUES MANOS
.

Foto: AP Adriano Moreira, Jorge Nunes e Amadeu Ferreira
.
Quando las pessonas sáben l que ye cultura i l que ye politica, quando las pessonas béien ls antresses de todos arriba de ls deilhes, sáben dar las manos, sáben l que ye perdonar, sáben que l’home ye un ser an zambuolbimento i stá siempre a eiboluir, ajúntan-se para fazer cousas. Fui assi que naciu la Academie de Letras de Trás-ls-Montes.

29/11/10

Fumar mata !


Yá nun ye la purmeira beç que digo al miu filho: Mira, Alexandre, yá tenes eidade para fazer la cama, barrer, dobrar la roupa i nun la deixar adonde calha, deixar esse tou quarto arrumado para saber adonde stan las cousas an beç de me pedir a mi se sei adonde stan; yá te dixe bien bezes: oulha que nun las tengo ne ls bolsos, trata tu tamien de saber adonde s’arrúman, anton cumo ye que fázen ls outros ?
Mas pedir esto ye cumo se stubisse a pedir la lhuna i hoije, farta de ber l quarto zarrumado (ou el nun acha que stá zarrumado ?!), gastei ua buona meia hora ou mais a poner l quarto desse rapaç (que antretanto yá ye un home !) mais ou menos an cundiçones… i al abrir ua gabeta, qual nun fui la mie surpresa quando çcubro ua pequeinha coleçon de ambalaiges bazies (uas uito al todo) de maços de cigarros i de tabaco mercadas an quatro países defrentes i cun abisos screbidos an cada ua: uns an francés (la lhéngua de l paíç adonde bibimos), an anglés (essas trouxo-las este Berano de l’Eirlanda), an spanhol (pula Spanha passamos siempre a cada beç que bamos a Pertual) i an pertués tamien afinal i ende percebi que nestes dies quando fumos alhá, tamien andou a cumpletar la dita coleçon que yá habie ampeçado uns meses antes. Quando l tornar a ber esta Quarta-feira i nó antes yá que queda a dormir ne l anternato de l liceu adonde anda a studar, spero bien l deradeiro anho, hei-de berificar, quando cumbersar cun el, assi i todo alguas cousas :

- Mira, Alexandre, anton cumo ye que se diç an Pertués : « Fumer tue !» (Antre nós, leitores, assi quedais a saber bós tamien qual la traduçon : « Fumar mata ! »), ou outras frases inda cumo las qu’ancuntrei amprimidas nessas ambalaiges de maços de cigarros qu’ancuntrei por acaso na gabeta de l armairo que tenes ne l tou quarto, frases cumo (mas que you hei de le dezir an francés a Alexandre para ber se el las sabe traduzir depuis para pertués) :

- "Fumar prejudica grabemente la sue salude i la de ls que l rodeian" (Sabies esso Alexandre ? )
- "L sou médico ó l sou farmacéutico puoden ajudá-lo a deixar de fumar" (Tamien quiero you, filho, só faltaba essa you nun cunseguir !)
- "Fumar puode perjudicar l sperma i reduç la fertelidade" (Mira a ber ! Que you inda quiero tener nietos i tener la felcidade de ser abó !)
- "Se stá prenha : fumar prejudica la salude de l sou filho" (Mesmo un home ten que saber estas cousas i andar bien anformado !)
- "Pa l'ajudar a deixar de fumar, cunsulte l sou médico ó cuntate l sou farmacéutico" (A mi l que m’antressa tamien nesta frase son estes dous berbos ne l amperatibo i la forma de tratamiento. Yá pensaste nesso, Alexandre ?)

Á rapaç ! Dius te lhibre se nun soubir esse miu filho, yá que tamien anda a daprender a falar pertués (An mirandés inda nun le piedo mas nun tardará !) até na scuola, a traduzir cumo debe de ser todas estas frases que le hei de dezir purmeiro an francés i que aparécen nas tales ambalaiges de cigarros mercadas an Pertual só para saber se tamien tubo l'anteligéncia de las ler i até de las decorar antes de ls fumar ls cigarros esses . Dezir « Fumar » nun será l mais defícele… Mas terá que se lhembrar (i se nun fur capaç, há-de se lhembrar pa la bida anteira) l sentido por eisemplo desse berbo que ye « perjudicar » i esso mesmo que an francés la palabra nun seia nada parecida yá que « nuire » ye la melhor traduçon. Daprende ! hei-de le dezir se me dir de cuonta que nun sabe. Nun custa andar a gastar denheiro para fazer coleçones de maços de cigarros ? I esso nun será l pior porque eimagino you todos ls cigarros que staban alhá dentro que nun tubírun l mesmo çtino cumo ua beç l que acunteciu cun uns que l tou pai habie ua beç cumprado. Lhembreste-te tu i tue armana de campanhas de sensibilizaçon na telbison contra l tabaco que nun bos habien deixado andefrentes nien a ti nien a eilha (teniedes solo uns 8 i 10 anhos cada un) i decidistes un die de la buossa própia eineciatiba despejar sien mais nien menos ne ls sanitários de la casa de banho un maço anteiro de cigarros de buosso pai depuis de ls haber sfarrapado un por un – nun solo para que el nun ls fumasse mas tamien para que tomasse bien cunciéncia, i dua beç para todas, de l prejuízo que esse tipo de cunsumo puode porbocar -. Puis ye ! Esse tiempo passou, i al ir pa l liceu deste-te de cunta que l cunsumo de tabaco staba anfeliçmente inda mui anraízado an ciertas famílias, mas nó na nuossa; que pena esses tous colegas que fúman nun habéren feito l que tu faziste, tu i tue armana. Se l tubíssen feito, talbeç hoije até eilhes fumássen menos, you sei alhá… Mas l que you sei, Alexandre, ye que you todo fazerei para deixares de fumar. Para esso, usarei de mil i un argumiento i sei que se la Dulcinéia de quien gustares un die ou de que yá gustas até fazir cumo you ou cumo yá fiç cun tou pai deixarás de fumar de todo, subretodo se inda porriba tubires depuis uns catraios que te eirán dezir : « Pai, sabes bien, nun te squeças! Fumar mata! ou outras cousas assi ». Porque tou pai que tubo Jesé Almendra cumo porsor an Sendin, yá mos cuntou bárias bezes adonde ampeçou a fumar : "Andaba na telescuola an Sendin nua turma adonde you era un de ls garotos mais nuobos. Tenie uns 10 ou 11 anhos mais ou menos i ponírun-me cun outros que éran bien mais bielhos que you i que yá tenien 15 anhos ou até mais. Fúrun esses que ampeçorun a traier cigarros i nós ls mais nuobos quejimos tamien spurmentar. Fui ende que ampeçou l bício." I tu, agora, filho, só faltaba tamien que te deixasses lhebar por colegas que até son de la tue eidade. Achas esso bien ? Mira a ber se me pones esse questume de lhado. I yá agora, tornemos a las frases que inda nun acabeste de traduzir para pertués. Puis ye ! Nun adelantra fumar se nun sabes dezir esso todo cumo debe de ser. Hai que daprender, filho, ye desso que bais a precisar i nó de cousas sien necidade… essas cousas que solo perjudícan a un !
Bá, assi i todo inda me ban a serbir tamien a mi essas ambalaiges. Tamien las bou a ansinar essas frases para abisar las pessonas subre ls perigos de l tabaco al grupo de adultos a quien ando a ansinar pertués cumo ne l anho passado. Inda stán a percisar de splicaçones i de eisercícios subre ls pornomes, l persente de l cunjuntibo, l amperatibo i las formas de tratamiento. I até calha bien. Al mesmo tiempo que un daprende ua lhéngua, tamien bai tomando cunciéncia de ls perigos ligados al cunsumo de l tabaco.
Bá ! Fumar mata, si ye berdade ! Mas este tema inda bai a tener ua cierta outelidade. Bai a serbir a daprender a falar i tamien… i esso ye l mais amportante… a pensar i a tomar las melhores decisones para l bien star de cada un. Ye que falar i daprender esso anton ye que nun mata !


28/11/10

L Bózio de Las Raízes


Nun tengo l perbileijo de conhecer Rosa Martins i l que sei deilha ye l que diç la capa: naciu an San Martino d' Angueira, studou na Ounibersidade de Trás-ls-Montes i Alto Douro i ye porsora an la Scuola Secundaira de Miranda de l Douro.
Diç-mos, Amadeu Ferreira, a l' Antrada que foi la purmeira mulhier a publicar un lhibro an mirandés. L Bózio de Las Raízes ye l seu segundo lhibro i de houmenaige a sue Pai Chico.

De todos ls lhibricos que las Ties Mirandesas screbíran este demorou-me mais tiempo a ler. Tubo que ler "palabra a palabra". Ls bersos bózian sues angústias i l sbarulho de l mundo de sue nineç çfaze-se mas sue mimória ateima un calcer sue alma que mesmo de negro bestida trai andrento ua calma.
Para quien creciu nua aldé, sorbeu la lhiberdade de correries un rues i çcampados i bejita la mimória de sue nineç, sente este straformar i la poesie de Rosa Martins trai l sbarullho, l que era bida agora ye - Paredes tristemente sbarrulhadas/Que suonhos zasperados anterrais/Antanho alegremente eideficadas/Hoije solo quédan amargos ais.

La angústia i l çtino marcan seus bersos mas tamien solta bózios de alegrie un bersos soltos - Campaninas amarielhas/Ne ls campos florécen/Paixarinas de quelores/Beijos ardientes técen.

L sou coraçon gríta silenços de suonhos anterrados mas siempre cuorren goticas de auga an las bidraças apuis berdes magarças crecen anroscadas que tamien seran segadas.
Todo l que nace se muorre, ye l çtino.
Gostei de ler mais ua TI mirandesa a screbir poesia.

António Cangueiro

Monólogos de solidon

Nun teniemos nada que bestir.
Eiqui hai ua porrada d´anhos ua tie de l miu tiempo dixo-me que me tenien muita ambeija porque andaba mui porparada, an nuoba. Abó staba eilhi.

Mas ambeija de quei?! Se tenie saia nun tenie çapatos; se tenie xambre nun tenie cumbinaçon... Ambeija de miséria, dixo-l.
Si, mas nós inda teniemos menos.

Que tiempos!
Tu yá nun coinciste essa pobreza, cula graça de Dius, i las outras tamien nun andában melhor que tu.
Uas andarien, outras nó, arrespundi.
Agora bieno-me a la lhembráncia ua stória.
Era un die de Santo Amaro ó de Nuossa Senhora, ua fiesta de Eimbierno. Tenie parende treze anhos, bá, catorze inda nun tenie. Era ua mocica. L baile era nos currales de las canhonas adonde agora ye la casa de Martinho. Tenie que ser ende por causa de ls lhudrigueiros de la ruga. You trazie ua saiíca cor de binho dua lhanica ruin i que nun era mui caliente.Cumequiera tenie friu cun eilha. You parece-me que si tenie cumbinaçon, si, claro que tenie mas faltaba-me l´einauga i cumo la saia nun era caliente deixei por baixo outra de cotin, toda sbordada, assi cun uns filarpos por baixo, de la barra star a çfazé-se i que se bien, se disse ua boltica a beilar. Apuis tube ua einauga mui guapa.
Staba a beilar cun Sabel Bárbela que éramos mui amigas. Apuis dous rapazes benírun-mos a zapartar i nós nun quejimos beilar cun eilhes. Nisto ua tie biu i dixo-mos: ala a beijar cun ls rapazes, la giente ten que beilar cun todo mundo!
Nós alhá fumos a beilar mas you nien daba las buoltas cumo debie, por bias de nun amostrar ls filarpos...
Que bidas!

Ua fome que torna



De la fome
Mete-se na puçaca de la lhágrima perdida
Antre ls zalentos i a la puorta
De todas las feridas
Chagas a percorrer l camino

Deilha a arreculhé-se an cada squina.

Hai un bózio sustenido
An cada mirar
Hai ua tristeza sentida
An cada boziar
Hai ua lhágrima que nun sal
Çquecida an cada lhugar.

Hai ua lhágrima que cuntengo
A cada saco stendido
Que ten tan pouco
Tan pouco
Apuis que ye repartido.

Hai ua fome que torna
Tal i qual
Apuis que passa l Natal.



27/11/10

ANTRE MONAS I SBOLÁCIOS



Antre Monas i Sbolácios
Assi mos dixo la tie
Cousas bielhas i modernas
Qu´inda naide las sabie.

Mas agora nuite i die
An casa i ne ls Palácios
Quedemos anton a sabe-las
Antre Monas i Sbolácios

Brincando cun sues Monas
De Sbolácios tamien antende
Fui screbindo essas cousas
Que agora andan por ende

I que cousas eilha mos diç
De mos lhebantar als spacios
Quando nós stamos a ler
Antre Monas i Sbolácios

Un beisico para bós
Por ser todo tan certeiro
I muito oubrigado bos digo
Tie Adelaide Monteiro

Antre Monas i Sbolácios
Saliu eilha a zboláciar
Agora d´eiqui palantre
Yá naide la bai a parar

Beisicos fuorça tie Adelaide

José António Esteves

Salimiento de l lhibro "Antre Monas i Sbolácios"





Nien todo son nuobas fries.

Porqui adonde moro, hoije a la purmanhana, antes de l nacer de l sol que tamien benie amouchado, la cisca era frie i anquemodatiba, sien un dar por eilha abaixaba-le ua augadielha biscosa puls beiços.

Cumo l pobo diç “stá acá un barbeiro que nun se puode andar cul de fuora”, mas tamien to l mundo sabe que ye fruita de la temporada, balha-mos Dius se nun benissen estas nuites giladas, estes dies de carambelo, las pessonas yá cúntan cun el i arréglan ls sous afazeres an cunsante.

Mas nien todo son nuobas fries, puis quando abri l miu correio eilectrónico alhá bi l cumbite que la mie amiga i cunterránea Adelaide Monteiro me fazie, para star ne l salimiento de l sou lhibro “Antre Monas i Sbolácios”, eibento marcado pa la sue antiga scuola.

Puis son estas nuobas de que la bida nun para, i ne l que toca a las einiciatibas que dibúlgan i pormóben la cultura i an special la lhéngua mirandesa, que mos da muita calor mesmo ne ls dies frius i tristes.

I quando toca a ser salimiento de lhibros, que son trabalhos feitos i salidos de l amor i cula eimoçon de quien ama l que fai ten un balor ancalculable.

A mi nun perciso muito para m’antristecer, mas de l mesmo modo tamien nun ye perciso muito para quedar cuntento i feliç, i ua de las cousas que mais alegrie me ten dado ne ls redadeiros anhos ténen sido las pessonas lhigadas al mirandés, l modo cumo l ténen ansinado, studado, screbido, dibulgado, l ampeinho que bótan, la fuorça i rezon na fala, ne ls testos, na poesie, nas traduçones i publicaçones de lhibros.

Parabienes a bós, todas i todos que nun bos aquemodais i als poucos stais a lhebar loinge este património lhenguístico.

1170

.
HOIJE
.
Son 1170 dies, sien anterruçones, de amboras an mirandés, ne HOIJE (amboras de l Praino, tols dies an mirandés). Son retratos, bideos, cuntas i bersos, l que se passa, ye l mirandés a la mano de sembrar. Onte ponimos eiqui l bideo de la anterbençon de Carlos Ferreira na apresentaçon de l porjeto - Aldés de Pertual - de la CORANE. Mas ide al HOIJE :
http://www.sendim.net/noticias/hoije/noticias_titulos.asp?id=1174, para ber l bideo de la açon, na aldé de Picuote.

26/11/10

Salimiento de l lhibro, Antre Monas i Sbolácios

Bai a ser ne l die siete de Dezembre, na que fui la mie scuola por binte siete anhos.

Muito me hunrarie la buossa preséncia se acauso podirdes. Eiqui queda l cumbite.



Bien haiades,

Delaide

25/11/10

CORANE

..
PROJECTO DE COOPERAÇÃO INTERTERRITORIAL - ALDEIAS DE PORTUGAL
.
La CORANE apresentou die 25, na aldé de Picuote, Miranda de l Douro, l porjeto Aldés de Pertual de que demos amboras ne l HOIJE, ne ls dies 25 i 26. Tamien houbo anterbençones an mirandés i ye la de l delgado de Turismo de la Region Norte, drº. Carlos Ferreira, l bideo que bos amostramos.
.

.

Fazer ua anterbençon an mirandés, delantre de giente falante i que sabe, cumo fui l causo, ye antressante, para quien stá ne l meio dessa giente, oubir ls comentários subre las palabras i l modo cumo se dízen. Todos sabemos, que l sendinés ye cunsidrado cumo outra lhéngua pul restro de l cunceilho i miesmo alguas palabras solo ls sendineses las úsan. Mas la anterbençon dou ourige a la çcusson antre un tiu i ua tie subre la palabra "colar". L tiu dezie que era "buolta" i la tie dezie que "buolta" era de sartas d'ouro i nó de pérolas, quando muito serie "cuolhar", que bos parece a bós?

24/11/10

Michel Giacometti [1929-1990]


Se fura bibo, Michel Giacometti fazerie 81 anhos. Nun bou eiqui a fazer la sue biografie, puis facelmente qualquiera un la puode ler na biquipédia. Queda eiqui solo ua lhembrácia singela cumo houmenaige pul muito que fizo pula cultura pertuesa, an giral, i pula música i la cultura mirandesas an special. Muito le debemos pula mimória que mos deixou de nós mesmos.
Esta sumana l jornal Público ampeçou a publicar la «filmografie cumpleta» de Michel Giacometti. Ne l purmeiro lhibrico que acumpanha l purmeiro DVD publicado, saliu tamien ua anterbista que l jornalista Adelino Gomes le fizo an 1990, poucos dies antes de el se morrer. Ende lhembra que «Deu a conhecer o mirandês a muito intelectual». Pula sue amportança eiqui se deixa la repuosta cumpleta a ua de las preguntas:
- Um etnólogo vindo de Paris, que tipo de ambiente encontrava na Lisboa de final dos anos 50?
- Um completo divórcio dos intelectuais em relação ao mundo rural. Em 1960, convidei para a minha casa (a Santa Catarina onde residiam os pais da minha primeira mulher) grupos de 15, 20 pessoas, a quem dei a ouvir as primeiras gravações de Trás-os-Montes. Levei primeiro os intelectuais - políticos, escritores, não digo os nomes, eles estão aí em evidência. Foi um desastre. Alguns chegaram a dizer que aquela não era música tradicional portuguesa, quando chegámos às gravações mirandesas. Um segundo grupo, constituído essencialmente por médicos, disse no final as frases da praxe, e regressou às anedotas pornográficas.»
Todos nós, que hoije bibimos, fazemos parte dua lharga corriente de giente. Ye nuosso deber nun la deixar cobrar.
Bien háiades por todo, Michel Giacometti.

23/11/10

Ls Sperançados


Por que ye que sperais?
Que ls xordos bos ouçan
i que ls nunca-fartos bos déian algo!
...Que ls lhobos bos alimentien an beç de bos deboráren!
Que por gentileza ls tigres bos cumbidaran
para les arrincardes ls dientes!
Ye por esso que sperais?

Bertolt Brecht

NUOLOS DE LA BIDA



Na bida hai cada nuolo
Bien deficles de zatar
Quanto mais nós puxamos
Mais el se stá a pertar

Nuolos que na nuossa bida
Se ban dando sin querer
I ua tela cun nuolos
Ye mais custosa de tecer

Nun passa na lhançadeira
Que l buraco ye streitico
I assi la nuossa bida
Ten siempre un defeitico

Nuolos por todo i por nada
Se ban dando sin nós ber
Por isso na nuossa bida
Hai siempre un nuolo que çfazer

Nuolos t´aparecen na bida
Por mais que tu ls desfagas
Por isso andamos siempre metidos
An camisas de onze baras

José António Esteves

Anterbençon ne l salimiento de LS LUSÍADAS an Lisboua


Ampeço por agradecer al Senhor Perjidente de l Centro Nacional de Cultura, dr. Guilherme de Oliveira Martins l haber aperpuosto eiqui l salimiento de Ls Lusíadas i l haber aceite fazer la sue apersentaçon. Para mi ye ua honra tornar pula segunda beç a esta casa, para falar de la lhéngua i la cultura mirandesas. Quiero tamien aporbeitar para agradecer publicamente que l Centro Nacional de Cultura tenga benido, ne ls redadeiros anhos, a publicar testos an mirandés ne l sou portal de l’anternete. Speramos poder cuntinar.

Porsor Ernesto Rodrigues, caro amigo de lhargos anhos i muitas andanças, antigas i modernas, bien haias pul tou pelegrinar neste camino de Ls Lusíadas an mirandés, purmeiro pula notable Antrada, apuis pula apersentaçon an Miranda de l Douro ne l die de la Lhéngua Mirandesa, 17 de setembre, i agora, mais ua beç, eiqui. L mirandés muito le debe a l’Ounibersidade, mas cuntinamos a percisar deilha i de la mano de ls académicos, de l sou studo, de la sue seriadade, de la sue capacidade para nun sentíren bergonha al lhado desta lhéngua que muitos inda atéiman an fazer de cuonta que nun eisiste ou que nun ten denidade académica que bonde. Bien benido, antoce, Arnesto, por essa doble carreira, la de l’amisade i la de l saber.

L’ Eiditora Âncora, pula mano de l dr. Batista Lopes, ten benido a seguir ua lhinha de eiditar lhibros an mirandés ou subre l mirandés, que yá ampéçan a fazer cemba, i stou cumbencido que eiqui cuntinaran a salir obras que son dun grande apoio a la lhéngua i a la cultura mirandesas, i cuntributos, anque andebles, pa la cultura pertuesa. Bien háiades, dr. Batista Lopes. Spero que cuntínemos a fazer camino juntos por muitos anhos.

Mestre José Ruy cuntina a dar-me la honra de l sou talento al aceitar fazer l zeinhos cun que ampeça cada capítalo, apuis de yá haber feito la Stória de la Lhéngua Mirandesa i Lusíadas an Banda zenhada. Spero que cuntínemos a colaborar i que l mirandés puoda cuntinar a cuntar cun bós, caro amigo.

A todos ls que eiqui quejistes star hoije persentes – i als que, querendo, nun podírun – bien háiades pula amisade, pul ancentibo, por mos deixardes l’eideia de que bal la pena. Las lhénguas nun bíben sien sous falantes i sous scritores, mas nien eilhas pássan sien amigos, i l mirandês percisa de muitos.

Por fin, ls purmeiros: Cristina, Jesé, Juan. Acumpanhestes siempre todo, anque l tiempo fura buosso. Inda porriba nun precisei de passar tanto trabalho ou sequiera de pedir cumo Camões para tener l buosso apoio. Andube a saber de palabras para bos agradecer, mas eilhas respundírun-me que esso nun ye cousa de palabras.

Las eipopeias de ls pobos nun déixan de l ser inda quando nun áchan poeta a l’altura de ls feitos. La berdade ye que sien cantador naide puode oubir ua música por mais guapa que seia. Nun serie menos grande l’eipopeia de ls pertueses sien Ls Lusíadas, mas deilha nun teneriemos l mesmo coincimiento i, subretodo, nun teneriemos la mesma la proua. La berdade ye que somos mais sensibles a las eipopeias-poema do que a las eipopeias de la bida rial, puis eilhi nun hai afogamientos, nien fames, nun se sinte l cheiro a muorte, l zaspero de l abandono ou la grima de l çcoincido, nun cuorre sangre nien hai traiçones i outras traigédias, yá que de todo esso i muito mais son feitas las eipopeias na bida rial. Als nuossos uolhos úpen-se mais cumo zeipopeias.

Tamien cumo zeipopeia ten sido apersentada la lhéngua mirandesa i la stória de l pobo que la fala, mas la berdade ye que traier ua lhéngua por mais de mil anhos, mantené-la biba i cun fuorças para ansaiar nuobos bolos, sien ajudas de l poder i cun todos contra eilha por cientos d’anhos, quei ye esso senó ua eipopeia? Talbeç ancostá-la a un poema cumo Ls Lusíadas mos ajude a ber melhor essa eipopeia de la lhéngua.

Ls Lusíadas siempre fúrun ua eipopeia de ls pertueses, adonde stan metidos ls mirandeses, anque l poema nun amente neilhes. Zde agora an delantre, pássan a ser tamien un poema an lhéngua mirandesa, ua eipopeia an mirandés. Digo-bos que nien la lhéngua se sinte mal ne l poema nien me parece que este perda l sou ancanto i la sue fuorça por se dezir an mirandés. Bien haias Luís de Camões por lo haberes screbido i mos dares esta ouportenidade, neste tiempo an que l tou poema ye mais falado do que lido. Faltaba-te esta houmenaige de la lhéngua mirandesa, que talbeç nun sabiras que eisitie, tamien bózio contra l squecimiento i afirmaçon de la modernidade de l tou poema, nestes tiempos an que tanto mos apoucamos i mos rebaixamos cumo pobo.

Hoije, la lhéngua pertuesa parece seguir un camino triunfal ne l cielo de las grandes lhénguas, medidas pul númaro de ls sous falantes. L pertués tamien ye ua lhéngua de ls mirandeses, ua lhéngua que eilhes cunquistórun al lhargo de seclos para atamar la caçuada ou adundiar la dureç de la bergonha. Hoije, gustamos de l mesmo modo de las nuossas dues lhénguas, tamien cumpanheiras hai mais de mil anhos nesta caminada que ye Pertual, çque el eisiste. Nun queremos perder nanhua deilhas, porque esse ye l modo que tenemos de dezir l mundo, por ende passa l anquelíbrio i até l bien star de l nuosso cuorpo que yá muitá s’afizo al sereno resfuolgo de ls dous sonidos a acarinar la gorja. L pertués, zde hai mais de quenhientos anhos, tubo que acamaradar cun cientos de lhénguas por esse mundo afuora. Mas nada tenerá a ganhar, bien al alrobés, se cuntinar a tener ua atitude quelonialista ou amperialista an relaçon a essas lhénguas, puis quien maltrata nun merece ser bien tratado, quando poderien bundar uas forfalhas caídas de la mesa de quien ye mui rico. La lusofonie ou ye multilhingue, anque seia cul pertués a quemandar, ou nunca eisitirá an toda la sue riqueza nien acabará culs modos de andefréncia an relaçon a eilha. Ua cousa tan simples i custa a acraditar cumo inda nun ye antendida.

Cumo ye que alguien passa cinco anhos a poner an mirandés Ls Lusíadas i mais trés anhos a reber l trabalho feito, neste tiempo sien tiempo que quier poner l denheiro cumo herói de todas las eipopeias modernas? Ua boubada, deziran muitos i cun rezon, acrecento. Diç-se, an mirandés, de alguien que se apaixonou, que stá boubo, amboubou-se. Sendo Ls Lusíadas l mais grande poema d’amor de la lhiteratura pertuesa, l trabalho de l tradutor solo puode ser antendido cumo un ato de amor pulas sues dues lhéngua, l pertués i l mirandés, i dua grande proua por fazer parte de l pobo que las fala: antoce, falar de amor i falar de boubadas bai a dar al mesmo.

Cumo testo base pa la traduçon segui la eidiçon de l Porsor Álvaro Júlio da Costa Pimpão. Al lhargo destes anhos tornei-me un colecionador de eidiçones de Os Lusíadas, de studos, notas, bocabulairos i outros trabalhos, nua gana de todo melhor antender. Nas muitas dúbedas bárias outras traduçones, que tamien fui acembonando, me ajudórun, subretodo an castelhano, catalan, francés i eitaliano. Assi i todo, debo amentar l uso special que fiç de la traduçon de Benito Caldera, un pertués porsor na Ounibersidade de Alcalá de Henares, salida an márcio de 1580, i que fui la purmeira traduçon de l poema para castelhano.

Ye esta la purmeira traduçon de Ls Lusíadas que nun ye feita nua lhéngua strangeira, mas nua lhéngua de Pertual. Esta lhéngua nunca, até agora, habie sabido de l Oulimpo i de l juntouro de sous diuses sien cuonta; yá dous mil anhos biu las ninfas de sues fuontes séren sustituídas por santa marina i outras santas; que solo antende l coraçon de la tierra i nunca oubiu l retombo de l mar, nien quier saber de barcos ou artes de nabegar; que nien sequiera daprendiu la stória i la giografie de Pertual ou de ls pobos de l mundo. Por esso, nunca se cunsemiu a oumentar palabras para todas essas bidas. Assi i todo, nun le tubo miedo a la biaige. I eiqui stamos, bencidos ls admastores de l zánimo i de la çcréncia que siempre mos sálen al camino, adominado l feitiço de las palabras, essa arte milagreira de las lhénguas. Quenhientos anhos apuis, inda bamos a tiempo de l nuosso renacimiento i de l nuosso houmanismo, a la moda de l tiempo d’agora, bien cierto, mas assi i todo clássicos. Hai quien nun acradite? Claro, cumo an to la obra houmana todo mundo s’ajunta nun qualquiera Belen de la partida, cada un cun sue eideia, mas nun fui esso que ampediu ls barcos de salir i de tornar. Seia qual fur la Índa de l nuosso çtino, cuntinará a ser assi.

Spero que ls mirandeses i ls pertueses téngan proua desta traduçon de Ls Lusíadas, nua outra sue lhéngua que ganha un statuto de maioridade i chega a puntos adonde hai bien pouco tiempo nien le era possible sonhar, cuntinando a querer antrar na casa quemun pula puorta de la frente. Por bien que muitos quérgan fazer de cuonta que nun eisite, eilha eiqui stá i há-de cuntinar a fazer l sou camino, sien priessa cumo siempre, puis ls mirandeses siempre dezimos que l tiempo dá-lo dius de grácia.

Ne l sou poema, Camões pon ls diuses a adebinar l feturo que, quando el screbiu, yá era passado. A la sue moda, Camões faç deilhes specialistas an prognósticos apuis l jogo. Mas cumo you gustarie de acraditar que Júpiter se derigie al mirandeses i al sou feturo, cumo fizo a Bénus, sue amada filha:

– «Nun témades, fermosa filha mie,

Niun peligro als buossos Lusitanos,

Nin a mi naide mais quemoberie

Que esses chorosos uolhos tan galanos;

You bos pormeto que heis de ber un die

Squecéren-se de ls Griegos i Romanos,

Puls mui eilustres feitos que esta gente

Há-de fazer nas partes d’Ouriente,»

(V, 44)

Mas ls diuses que mos han de ajudar nun poderan ser outros que l nuosso angeinho, l nuosso trabalho, la nuossa cumpetença, la nuossa rejistença i, subretodo, l respeito que mos debemos a nós mesmos. Muitos nun páran de preguntar, sien miráren para eilhes mesmos i pa la sue lhemitada bida: quando se bai a morrer la lhéngua mirandesa? You respondo siempre: quando ls mirandeses quejíren. Mas, por anquanto, ye de bida que falamos i hai que la festear. Que seia por muitos i muitos anhos.

Amadeu Ferreira

(18.11.2010)

BERSOS

.
Quando andube na tropa, fazie un jornal de parede i cumo ye de mi, la sátira staba tamien presente, tanto an prosa cumo an berso. Nun sei se yá poni eiqui estes bersos, mas se ye la segunda beç, nun faç mal.
Teniemos un alferes, que quando sustituie l capitan, pensaba que era l maior, mas era buona pessona, solo que nun se daba cunta de que pensaba miesmo que Dius nun eisistie, porque era el l único Dius que habie.
Ls bersos fazírun-le bien i inda soutordie falemos nesso, hoije ye el miesmo, mais houmilde, buono, de quien todos ls que inda stán bibos gústan. Passados que fúrun 39 anhos, inda mos ajuntamos tols anhos para almuorçar.
.
L XEFE
.
You sou l xefe.
You ye que mando.
Se alguien pensar
Miu mando nun acatar,
You lougo l mando,
Pa la mata passear.
You ye que mando.
You sou l xefe...
.
1970 - Angola

22/11/10

Penso, Drummond...


Penso, Drummond,
que tamien houbo piedras ne l miu camino
mas las piedras tamien son neçairas por bezes
i hai piedras bien guapas até
piedras que brílhan de tal maneira
que un até ten l’ampresson
talbeç até la cumbicçon
que hai cumo pequeinhos soles,
luç i sprança,
até nessas piedras
aparentemiente eimobles
que ancuntramos
todos ls dies
ne ls nuossos caminos…

Tamien you sou « gauche » por bezes…
Ye tan stranha esta bida
i todo tan simpres
i cumplicado al mesmo tiempo!

“ Mundo mundo basto mundo,
Se you me chamasse Raimundo
Serie ua rima, nun serie ua soluçon.
Mundo mundo basto mundo,
Mais basto ye l miu coraçon »

(anspirado de: Carlos Drummond de Andrade, « Poema de sete faces »)

LHÉNGUA MIRANDESA

.

LA TORTILHA D’OBOS I PRESUNTO

.
Ti Adélia ye ua lhienda biba, ua de las pessonas que mais anformaçon ten para dar subre l mirandés, lhéngua que eilha fala mui bien. Bibe an Caçareilhos i cumo eilha diç, tamien alhi se falaba i fala l mirandés, inda que ne l cunceilho de Bomioso, la giente l deixasse de falar mais cedo por bias de las antrequidéncias que siempre houbo antre Bomioso i Miranda.

Este ye un bideo grabado para un trabalho de la biblioteca de Bomioso, muitos testos fúrun grabados pul cunceilho, pouco se fala nestes trabalhos, porque até para las amboras hai que saber andar na bida. Pongo este bideo, porque eilha para cuntar la cunta, tenie que l fazer an mirandés, era la lhéngua de la familhia.

21/11/10

Cerimónia de l salimiento de ls Lusiadas ne l Centro Nacional de Cultura (CNC) , Lisboua





Zde l die que me chegou l cumbite até arrimado a la hora marcada, que trabei ua batalha contra l tiempo, pois nesse die i a essa hora yá habie terminado outros afazeres, mas l tino nun me salie dende, tenie que star, querie star alhá, puis nun se ye to ls dies que se ten cumbites cumo estes i por tan fuortes rezones, l salimiento de la traduçon de l’eipopeia “Ls Lusiadas” de Luis Vaz de Camões por Fracisco Niebro.

Mas apuis arrimado a la hora todo s’arreglou i rezon tenie an nun querer perder mais esta manifestaçon de l mirandés, de cultura, porque fui un tiempo d’ouro.

Ls eilustres ouradores cumbidados, sprientes i sabedores sponírun cun tamanha grandura i sabedorie ls feitos de la Stória i la fedlidade de la Obra traduzida que me deixórun marabilhado, cumo marabilhado quedou to l mundo quando Fracisco Niebro (l outor de la traduçon) spuso todo l ampeinho i amor botado al lhargo destes redadeiros uito anhos que fui fazendo l trabalho i la sue publicaçon ne l Jornal Nordeste.

Nun sacarie solo por mi la grande dedicaçon i antrega de l outor a este porjeto, que solo se fai quando se stá amboubado (paixonado, cumo el próprio l dixo) hoije obra nas manos de todos nós an mais esta lhéngua marabilhosa, assi tube l perbileijo de l oubir de l próprio na sue anterbençon.

Anterbençon dua riqueza perfunda ne l cuntenido social i stórico, socialmente nun sobrando tiempo quantas pribaçones i ouséncias familiares custa agarrar un porjeto cun esta dimenson, storicamente l angrandecimiento cultural al pobo que soubo cunserbar este património, i todo dezido an mirandés.

Nun ye to ls dies que se bei tan eilustres mestres ounibersitairos, falar de lhiteratura i de la cuntribuiçon de l mirandés, cumo ye l causo d’hoije dado cul trabalho i ampeinho de Fracisco Niebro. Ye buono oubir que la lhéngua mirandesa percisa de l’ounibersalidade porque tamien ende queda melhorada, de ls falantes i de ls scritores, de l’ounibercidade.

I porque mais nada puodo dar, dou l miu muito oubrigado als eilustres ouradores por anriquecer ls mius conhecimientos, a Fracisco Niebro pul cumbite i por me dar l perbileijo de ler l’eipopeia na mie lhéngua materna, na purmeira lhéngua que daprendi.

Ye cun estes taludos feitos que se fai camino, parabienes.

BERSOS

.
DUN ABÔ PAL NIETO
.
II
.
Que seias un luzeiro cumo l Sol…

Cumo la luç de la bela,
Ampeces a alumear.
Te tornes ua luç maior,
Ua lareira para calentar.
Que seias fuonte de luç i calor...

Mas nun pegues fuogo,
Nunca quergas queimar,
Porque apuis de pegar,
L fuogo ye malo d’apagar…

Mas sê cumo l Sol;
Que calece sien queimar,
Alumeia sien cobrar,
Mas nun faç causo,
De quien nun l sabe respeitar…

(Tou abô)

AMBORAS CUN ANTRESSE

.
Anho Ouropeu de Cumbate a la Probeza i Scluson Social
.
L Bastonário de la Orde de ls Adbogados dixe na quinta feira qu'an Pertual hai " dues justícias, ua para ricos i outra para probes", dezindo que "nun se puode cunfiar" nun sistema que trasmite pa la sociadade esta "duplicidade"…
…"ye perciso que las pessonas sin recursos téngan tamien acesso a la justícia, ye neçairo ambestir ne l'acesso al Dreito an Pertual i ye neçairo que l'acesso al Dreito nun seia l pariente probe de la Justícia"…
…la corrupçon "ye un porblema grabíssemo" ne l nuosso paíç i "la mais nociba de todas ye la que grassa na nuossa classe política"…
(LUSA)

20/11/10

Ls Lusíadas




Nun tengo competenças para abaluar l que fui dezito mas anchi-me de proua star eilhi sentado a oubir tan eilustres palhestrantes i las palabras dezidas cun la calor i l'eimoçon que mos chégan al coraçon i fui esso que me passou.

L único oujetibo deste testo ye solo para dezir a to l mundo que l’apresentaçon de Ls Lusíadas an mirandés ne l Centro Nacional de Cultura, l die 18 atrasado, fui un sucesso.

"Buonas nuites! É assim que se diz?"

Fui assi que l Prof. Guilherme Oliveira Martins ampeçou l’apersentaçon de Ls Lusíadas ne l Centro Nacional de Cultura, anstituiçon de que ye l Persidente. Fizo l’apresentaçon de las pessonas que stában na mesa: Dr. António Baptista Lopes, de la Âncora Eiditora, l Prof. Ernesto Rodrigues, de la Faculdade de Lhetras de la Ounibersidade de Lisboua que fizo la antrada para Ls Lusíadas i agradeciu-le a Mestre José Ruy que quijo quedar sentado na plateia, pul eicelente trabalho de las eilhustraçones i a drobar, l Prof. Fracisco Niebro/Doutor Amadeu Ferreira, dixo l sou bien haia por star naqueilha casa a apersentar l poema que muitas traduçones yá ten mas esta pa la lhéngua mirandesa, tamien lhéngua de Pertual, ye ua riqueza para Pertual i pula cierta Camões stá mui agradecido por esso.

De seguida dou-le la palabra al eiditor, Dr. António Baptista LOpes, que le agradeciu al Doutor Amadeu Ferreira i a Fracisco Niebro por habéren hounradado la Âncora Eiditora para publicar l poema de Luis Vaz de Camões, Os Lusíadas/Ls Lusíadas, an mirandés, agabando to l trabalho de l Doutor Amadeu Ferreira que consigue zmultiplicá-se an trabalho a fabor de la lhéngua mirandesa, acrecentando que cun pessonas assi la lhéngua nunca se bai a morrir, dezindo a sunrir que el tamien yá habie sido aluno de mirandés cul Porsor Amadeu mas habie zistido por nun ser tan fácele cumo parece daprender mirandés.

L Prof. Ernesto Rodrigues cun la eicelente antrada para Ls Lusíadas trouxo un acrecento a la traduçon. Na sue anterbençon fizo la cronologie de l ampeço de l studo scrito de la lhéngua mirandesa que José Leite de Vasconcelos ampeçou por buolta de l anho de 1882. Apuis fizo la acumparança antre las traduçones de dues uitabas de José Leite de Vasconcelos i la de Fracisco Niebro i la prossemidade que este fizo cun l ouriginal sendo mui más rica que la de l purmeiro studioso de la lhéngua mirandesa, José Leite de Vasconcelos.

Fui la beç de l Prof. Guilherme Oliveira Martins fazer la sue anterbençon. L sou grande saber i cultura quedórun bien splanados al falar de l oureginal de Ls Lusíadas adonde l tradutor fui a buer, falou tamien de ls mestres de l ansino moderno, João de Deus i António Feleciano de Castilho i outros, passando tamien pa la riquesa lhenguística de la Península Eibérica que ye mui amportante perserbar para podermos cuntinar a ousufruir desta más balie cultural que son todos estes falares tan próssimos mas que cada un ancerra un sentir i saberes mui própios i çtintos.

Para acabar, fui la beç de l tradutor Fracisco Niebro que, cumo siempre, mos prendiu cun la sue eicelente anterbençon, tenendo-se apegado l’eimoçon a la raia de nuossos mirares i palpitares. Apuis de l trabalho, tantas horas, ls dies, ls anhos que andubo a purparar la traduçon, ls agradecimientos a sue família, sue mulhier, Cristina, seus filhos, Jesé Pedro i Juan que muitas horas ls pribou de la sue perséncia. Referiu i bincou que cun uas migalhas que l Stado Pertués çponibilizasse poderie dar-se outra denidade a la Lhéngua Mirandesa que tamien ye ua Lhéngua de Pertual.

Fui ya moço crecido i apuis home feito que tubo cuntato cun Ls Lusíadas, nun fusse you studante tardiego mas pouco antendi de Camões. L poema Ls Lusíadas, de berdade, solo agora, an lhéngua mirandesa, ls tengo lido i antendido l canto maior de la lhéngua pertuesa.

Bien haia al Prof. Fracisco Niebro i a todos ls que mos perporcionórun un cachico de fin de tarde tan caliente.

Screbi este testo de mimória, puis nun fiç qualquiera apontamiento i pula la cierta muita cousa se me scapou. Assi fago-le un zafio a Fracisco Niebro, que ponga eique la sue anterbençon.


António Cangueiro

BERSOS

.
DUN ABÔ PAL NIETO

.I

Que séias cristalino cumo l’auga….

Cumo l'auga de la naciente,
Sigue l tou camino.
Sê rieiro i riu corriente.
Que chegues al mar,
Fuonte de bida.

Debes siempre atentar…
Que riu puode trasbordar
I todo stragar.

I apuis de chegares al mar,
Nun agites las augas,
Porque las sues óndias,
Son malas d’amansiar…

(Tou abô)

19/11/10

PARABIENES TIE EINÉS




Parabienes para bós, tie Einés
Parabienes hoije bos quiero dar
Por esta data tan querida
Que hoije ides a festejar

Mais un anho que ye passado
Que la ruoda nun parou
I para bós dar ls parabienes
You inda porqui stou

Pus la ruoda inda nun s´ancrabou
Senó yá bos tenerien abisado
Que habie mais un defunto
Que precisaba de ser anterrado

Mas la fiesta hoije ye buossa
Que mais ye que bós quereis
Deseio-bos muita salude
Para ajuntar a la que teneis

Para ajuntar a la que teneis
Deseio-bos muita felicidade
De quien bai bibindo porqui
Cun muita, muita suidade

I isto ye miesmo berdade
La bida ye miesmo assi
Mas hoije agarrai este beisico
Que you bos deixo eiqui

Un beisico de parabienes
I felicidades, pus anton
Que passaeis este die, feliç
Junto cun Arturio i cun Juan

Son ls buossos amores anton
Nun quedaran fuora de la fiesta
Dius querga que fagades muitas
Tan buonas, ó melhores que esta

Agradecemos-le anton a Dius
Ls prazeres que bos da na bida
Ye ua mesa de felicidades
Aqueilha que bos stá a ser serbida

Bamos anton a bibir la bida
Culs malabarismos que mos dá
Mas cumo somos buona giente
Aguantamos-los i yá stá

Nun teneis de quei reclamar
Que apesar de algun sarilho
Dou-bos un home para bibir
I puls dous cumprestes un filho

Agora ye seguir este trilho
Sin mirar para adonde ir
Que yá só por ser assi
Bal bin la pena bibir

Bal bin la pena bibir
I agradecer por star bibo
I mirai que ye assi miesmo
Que sou you que bos l digo

Digo-bos mais ua cousa
Eiqui só para nós
You yá me dou por feliç
An bos ber bibir a bós

Se furdes feliç, tamien you serei
Por isso dai-me esse prazer
Bamos agarrai-bos a la bida
I bibi-la cumo debe ser

Será assi que ten que ser
Para melhor anfrentar la situaçon
I an die de parabienes
Bamos a festeja-lo anton

Muitos beisicos bos dou
Para ajudar a comemorar
I mais un die de felicidade
Hoije bós quiero desear

I agora para terminar
Deixo-bos cun estas berdades
I dou-bos muitos beisicos
I muitas, muitas felicidades

José António Esteves

18/11/10

Quien ye que nun quijo ?



Quien ye que nun quijo
ber las óndias de l mar ?

Hai ua gaibota an mi que spera
l die an que l mundo será azul.

Anquanto i nó,
cuntento-me
cul sal
que me trai
ua lhágrima
que ben
i que bai…

17/11/10

PENSARES II

.


.

L die amanheciu mal ancarado.
La telbison dezie a mei die : - "la cousa stá negra, la crise ye grabe"
A tardechica l cielo staba cumo podeis ber pul retrato.


La bida ye marabelhosa, nós ye que nun queremos ber.


Almendra

PENSARES I

.


:
"Mais bale solo que mal acumpanhado" mintira tan gorda nunca oubi. Nunca naide, nien nada, stá solo.
.
"solo" ye un stado d'alma, porque todos dependemos d'algo ou d'alguien i alguien depende de nós i nós fazemos parte d'algo...


Almendra

16/11/10

Mais un Magosto (cumo se fusse an Bincosa ou nas Spadanhas)




Cumo se fusse ua cerimónia(ritual), que las pessonas tamien percísan deilhas, muitos associados, sous familiares i tamien amigos na tarde de l passado deimingo alhá s’ajuntórun al redror de l assador para quemer uns bilhós.

Fui ne l mesmo lhocal i a la hora que s’anformou ser por ameil i ne l site a todos, bisto astanho ser an die defrente de ls outros anhos, mas digo-bos i tamien l dixo muita giente, ls bilhós éran buonos, senó melhores que ls outros anhos, de canhanhas de purmeira scuolha, ls assadores son sprientes sáben l que fázen, porque son siempre ls mesmos tiene calho, las cumbersas stubírun amerosas, antressantes i calorosas.

Era ber to l mundo dar beisicos de buonas benidas, soltar palabras de sauidades i spressones de ganas de bolber a ber, la sastisfaçon era taluda, se nun habisse mais nada solo esto yá balie la pena star nestes ajuntouros.

Mas hai mais i muito mais, benir, marcar perséncia, star ne ls magostos , nas einiciatibas pormobidas pul’Associason, hai cumo un deber de nós darmos als outros alegrie de perséncia, dar un sunriso, un saludo, apertar la manos, dar un beisico, un abraço, fazer destes ancuontros besitas, porque ne ls tiempos que cuorren, que nun sobra tiempo, nun hai bagar para nada, estes dies debemos aporbeitá-los para falar culs cunterránios, culs amigos an special aqueilhes que mais çtantes ándan.
Nun debemos tomar estas cousas cumo ua oubrigaçon porque a esso naide debe quedar agarrado, mas ye siempre ua oubrigaçon cumbibir, festejar, consulidar las relaçones d’amisade, las fiestas i eibentos que ounírun ls cunterráneos.

You se calha até sou suspeitoso falar assi, porque sou falador, joldeiro i siempre fiç fuorça para que mos ajuntemos dando alguas pequeinhas upas para que assi fusse, mas quien nun l ye?

Neste dies gustaba de ber to l mundo porqui, sien eiceçon, muitos de ls que nun márcan perséncia deíxan-me triste, las saudades nun son apagadas i quédan arrecadas para nun sei quando.

Sou sincero, i cumo you hai muitos, pa la Direcion de l’Associaçon l miu muito oubrigado por me haberdes dado mais ua beç la possiblidade de festejar ua tradiçon tan fuorte i tan querida, armana desta só quando andaba a ser buieiro alhá, an Bincosa ou nas Spadanhas, só quando als seranos miu pai Jesé Gregoiro botaba alguas anguças de castanhas, guardadas na dega, ne l assador çpindurado nas lhares adonde toda la família calciemos las manos, l stómato i jogabamos a la “rebulhana-subre-aldana”.

L’ ounion de la família quedaba mais fuorte, porque fazimos desto ua fiesta, tamien ls Zenízienses, apuis destes magostos quédan mais ounidos, porque ls magostos son ua manifestaçon d’alegrie ajuntada an fiesta.

Pa l anho hai mais, até alhá outros ancuontros haberá, porque quanto you sei la Direcion de l’Associaçon yá stá a trabalhar ne l “Dous de Febreiro” (missa i almuorço)

Parabienes Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha (ACRNB)


Obs: Bincosa i Spadanhas son chamadeiros de l termo de Zenízio, agarrados al termo de Caçareilhos

La nubrina (a tapar estas quelores)







Un ancontro cun l lhobo ó raposa, einesperado, uas bistas curtas anque las bistas séian lhargas, un recio a meté-se-me ne ls uossos, ua resina de star an casa, ... un die de nubrina cerrada an que l loinge ye mui acerca.
Pérden-se-me las palabras por estes caminos cun l chano molhado, adonde ls pies resbálan, las letras me fúgen na rebuolta de l tiempo, adonde las quelores de Outonho se me tapórun cun las goticas de la nubrina cerrada.
Miro palantre mas acaba-se-me l camino pa ls uolhos, la cabeça cansa-se-me.

Nun déixan de ser guapas las bistas adonde somos capazes de chegar, porque einigmáticas, porque ancierto l que para alhá bibe, porque todo stá anrebulhado an papel de seda a deixar ber solo pouca cousa, an meia znudeç sensual.
Yá tirei retratos para quedar esta nubrina marcada ne l calendário de la mie preséncia ne l Praino, neste Outonho de scassos dies na Speciosa. Porque anteimamos an seguir las stradas tanta beç, cumo formigas nos sous carreirones quando ándan a ancher ls celeiros de l formigueiro?
Porque nun pararei you neste castielho cargado de mofo, presépio de tanto anho, adonde l mofo se séca ne l Berano mas cun las pormeiras augas lhougo berdega, presépio siempre feito, a cada anho cun menos figuras!
Anque guapa, la nubrina fai-me doler la cabeça, anque séia ne l Praino. Gusto de bistas lhargas adonde ls mius uolhos béban auga nas punticas de ls cabeços adonde chégan a sue quelor cinza azulada de tan loinge séren, gusto de deitar ls mius suonhos nas ourrietas i spertar ls pies nas rebuoltas de ls caminos soudosos de passos.
Assi, nun me abinturo pul termo. Nó porque ténga miedo, ls lhobos yá nun me méten miedo zde que andube a caçar liones i zde que las cuontas que an nina me amedruncában se zeliran na mie mimória. Tengo miedo de ls perros de ls pastores, siempre tube. Inda onte, ls sonidos de ls chocalhos acerca de l camino por adonde habie de passar me fazírun atrabessar cerrados, saltar paredes, para salir muito mais adelantre. Són tanto perro i tan medonhos que me parece que ls lhobos al pie deilhes son berdadeiros cordeiricos.
Anté que l sol nun sperte atrás de l cabeço de l Sierro i me almeie ls amarielhos, burmeilhos i ocres de l termo, porqui me quedarei a scarbar l lhume i a fazer la marmelada, roubando a la casa ls oulores a marmelos.

15/11/10

HOIJE

.
Yá fustes a ber l HOIJE de l die 15?!!
Para ls menos atentos ende queda l link...
.
http://www.sendim.net/noticias/hoije/noticias_titulos.asp?id=1163
.
Tols dies amboras an mirandés.

14/11/10

LUCRÉCIA CUNTA-MOS COMO ERA


Treminei de ler l lhibrico - Lucrécia cunta-mos como era - de Alcina Pires. Las palabras dizen l que se passou, sien floreado mas ancarreiradas cumo las gabelhas que crecian bien dreitico cunsante la torna de l'arada. Cada palabrica ye un ressumar de mimórias adonde cada cunta mos trai las maroscas que todos fazímos : "...simpre bien atentos al carabeilho de la puorta, nun fusse la mai...apanhálos na marosca.", diç-mos Lucrécia na cunta de Ls uobos sparrufados. Ye mui amportante que estes rosairos de palabras queden scritas i se mostren, puis fazian parte desse tiempo i de la lhida de todos ls dies. Era l peliqueiro que se nun aparecisse de tiempos a tiempos ya las pessonas andabam anrezinadas i cunsemidas. L bruxo de Ruolos, l sou pratico de smalte, ls granicos de trigo, até parece que los stou a ber, puis you tamien fui alhá. Son cuntas que mos ponen naqueilhe tiempo a Arrastar folharascas , a oubir cuntas de lhobos i bruxas, a eimitar ls mais bielhos nas sues lides i que bien mos lo cunta Alcina Pires, sien tirar nien poner, eilhi stá todo - cumo era - .

Falta-me ler un lhibrico desta colecçon mas para todas las TIES que screbíran, nunca ye demais dar los parabines i ende ban ls seus nomes i l títalos de ls lhibricos i sue tierra de nacença:


LUCRÉCIA CUNTA-MOS COMO ERA - Alcina Pires - Malhadas/(creciu un Zenízio);

ANTRE MONAS I SBOLÁCIOS - Adelaide Monteiro - Speciosa;

LA PAIXARINA AZUL i OUTRAS CUONTAS - Bina Cangueiro - Augas Bibas;

TIEMPO DE LAS CEREIJAS - SãoSendim (Pseudónimo) - Sendin.

13/11/10

Giente pobre : hai quien inda mos querga roubar !


Li esta ambora que saliu na sumana atrasada na secçon « Cultura » de l Jornal Nordeste (jornal qu’inda nun cunheço bien mas que me cumbence cun este tipo d’ambora que un puode cuntinar a lé-lo)… ambora esta que bal la pena ser eiditada tamien aqui para nós la comentarmos sien ningun stado d’alma subretodo nestes tiempos que son de crise i de sacrefícios para muitos i an muitos países até ls mais zambuolbidos.


" Livro de Adriano Moreira custou 55 mil euros

Só para colocar 500 exemplares no mercado livreiro, a autarquia gastou cerca de 9 mil euros

A Câmara Municipal de Bragança (CMB) gastou 54.404,90 euros para publicar o livro “Adriano Moreira – Biblioteca em Bragança”, apresentado no âmbito das comemorações do 5 de Outubro.
Na altura, o presidente da CMB, Jorge Nunes, não quis revelar os valores envolvidos na edição da obra, mas o Jornal NORDESTE está em condições de avançar os números. Para a concepção dos conteúdos, o município investiu 26.400 euros, mais 19.250,90 para a execução gráfica de mil exemplares, aos quais acrescem 8.750 euros para a distribuição no mercado livreiro de 500 volumes.
Ao todo, a autarquia gastou perto de 55 mil euros para lançar esta publicação, que considera “de interesse para a História do Município”. Para a CMB, trata-se de uma “referência municipal, com uma concepção de conteúdos e execução gráfica de elevada qualidade”, cujo preço de venda ao público será de aproximadamente 35 euros.
A par do livro dedicado a Adriano Moreira, a autarquia também adjudicou a distribuição de 300 exemplares da obra “Bragança Marca a História - A História Marca Bragança” às edições Almedina, que vão cobrar 4.500 euros por este serviço. Contas feitas, a CMB vai desembolsar 13.250 euros só para colocar estas duas obras no mercado livreiro.
Recorde-se que o livro sobre a vida e obra de Adriano Moreira é composto por 612 páginas, que compilam a biografia, as obras e os textos publicados, as condecorações, a documentação fotográfica e o catálogo dos livros que fazem parte do acervo doado pelo professor a Bragança.

Por: Teresa Batista "

Comentairo :

Ye surprendente esta ambora mas tamien mui antressante ! Depuis de habéren yá aceitado dar (puls bistos) l nome dun antigo menistro de Salazar a ua biblioteca an Bergáncia, capital de destrito, i de habéren tamien retratado l home nesse mesmo jornal Nordeste (antre outros), para falar nel, delantre dua mui patriótica bandeira de Pertual, só agora ye que you por eisemplo çcubro nesse mesmo jornal (mas inda bien que esso acuntece !) todos estes dados, eilementos i anformaçones subre l custo dun lhibro de mais de 600 páginas de « execução gráfica de elevada qualidade » çtinado (nun puode ser outra cousa !) a promober l home esse… mas Giente, cumo ? senó cul denheiro público (l buosso, l nuosso, l denheiro ganho por nós todos) sien que esse tipo de decison tenga probablemente sido debatido cumo eisigirie que fusse, subretodo nestes tiempos de crise an que na grande maiorie (nós ls eimigrantes tamien !) somos oubrigados a fazer grandes sacrefícios todos ls dies… para mui certamente inda dar a ganhar a alguns que nun son aqueilhes que mais precísan… cumo esse Adriano Moreira que fui i talbeç inda seia (i nun hai que squecer ou tener miedo de l dezir !) un apologista de Salazar cumo yá cheguei a dezir aqui mesmo neste site i noutros se fur preciso.

Anton bamos a ber !
L home dá uns quantos lhibros (Resta a saber tamien que lhibros! Lhibros para quei i subre quei ?... para cuntinar a fazer mais ou menos direta ou andiretamente l’apologie de Salazar i de outros salazaristas que inda hai por ende ?)… Ye esso anton que mos debe tapar ls uolhos i mos lhebar a pensar que l home ye dua generosidade eisemplar ? Talbeç, na realidade, nun passe esso todo dua manipulaçon (mais ua cumo houbo muitas ne l tiempo de la Ditadura precisamente)… la proba eibidente ye que só depuis ye que l cidadano (anton nun hai quien mos tente anganhar ?) acaba por saber l que custou afinal de cuontas a cada un (para esso purparai un bun monton de euros !) para andar a promober giente que an tiempos nun fizo outra cousa senó arruinar l paíç (mas para que uns anchíssen bien ls bolsos i cumo eilhes querien !), deixando muitos, la grande maiorie, a morrer de fame i de falta de todo… subretodo de justiça, de democracie i d'anstruçon.

Acabo aqui porque you para ganhar l que como nun ando a la spera de Cámaras para me anchir ls bolsos al custo de toda ua populaçon mas inda quiero dezir assi i todo que por spriéncia yá que you tamien trabalho nua biblioteca adonde todos ls dies compramos lhibros, jornales i rebistas, sei bien que cun 54.404,90 euros bien lhibros se puoden comprar ! I cun esses lhibros yá se fazie ua buona biblioteca cun títulos i obras que serien scolhidos nó por un andibíduo solo (fusse el quien fusse !) i segundo critérios subjetibos demais i até partidairos ou arbitrairos mas de maneira coletiba i subretodo democrática, eisigente ne l que diç respeito a la necessidade de saber cumo gastar de maneira la mais justa possible l denheiro que ye (nun hai que squecer de l dezir tamien) l fruito de l trabalho muitas bezes duro de ls cidadanos dua cidade, dun destrito, dun paíç.

I inda digo mais !
Un lhibro (de mais de 600 páginas !) subre la bida i la obra de alguien inda an bida que nun ye nien reconhecido nien celebrado de maneira ounánime ou sien falha nien an Pertual nien ne l Strangeiro, l que ye que esso inda quier dezir ? Cousas buonas ? Ua cousa parece clara : ye deficele nun acraditar que l home ye tamien na realidade un eigocéntrico, talbeç até un eigocéntrico primairo, mas talbeç tamien un ouportunista para nun dezir mais !
I agora que pense bien la populaçon de Bergáncia i saba scolher quien debe de ser eileito para tomar las melhores decisones. I las melhores só puoden ser aqueilhas que son las mais democráticas i nó l resultado dun solo andibíduo.

Doces bércios

Stá tan guapo l Praino! Quando miro atrabeç de las jinelas ye un mundo de quelor que se me apersenta i me cumbida a caminar por esse termo.
Ye ua altura de l anho guapíssema esta de l´Outonho neste cair de fuolhas, apuis que las árboles realizórun sous suonhos deste anho. Mais suonhos chegarán cun la primabera i assi se seguirá l camino nua renobaçon sien fin.
Hai ua serenidade outunhal, anfenita, an toda la natureza, de l mais simpres guiço anté l mais grandíssemo castanheiro, la de mulhier cun filhos criados, arrolhando ls nietos cun toda la sabedoria dua bida.
Outonho ye doçura an fuolhas que se çprénden i pousan an rugaços calientes, doces bércios.

12/11/10

Neste siléncio friu

Todo ye siléncio na scuridon deste cielo. Todo ye siléncio nesta tierra adonde ls uossos se sténden cedo ne l xaragon por falta de asseranadores. La telbison nun fala la sue fala i solo eilha fala i fala alto para oubidos cun tímpanos gastos...
Cheira a Outonho an to las squinas de la casa cun oulores a marmelos a spera de açucre, a maçanas ne l sobrado, a colgadeiros de ubas, a pimientos que sobrórun i que me spéran anriba de l munton de batatas, nórias amarielhas yá un pouco spaixaracadas. Cheira-me a Outonho, anque nun tenga bido las quelores calientes de l termo. Quando cheguei yá l moucho cantaba nos cerrados deiqui de baixo.
Ls renacalhos anterrórun-se ne l lhodo cun miedo a la gilada; ls grilhos stán guardados nos foios a treinar las cantigas para soutranho; las streilhas arreculhírun-se, nun sei se por star anubrado, se por miedo de mirar pa l assumadeiro para adonde you miro nesta nuite frie a sue percura.
Nien ua jinelica cun la lhuç a tembrar, solo las lhuzes de ls lampiones de la rue se amóstran, nien ua lhuzica nas casas para adonde stou a mirar.
Lhádran-me ls perros quando salo al lhado de fuora de la puorta, cumo se stranha yá me sentíssen nesta tierra, ouséncia bai para dous meses.
Miro l cielo i, anriba de San Martino hai un claron, guapo, a marcar sue perséncia de aldé galana. Talbeç alhá haba quien se assome a ber streilhas i tamien beia l claron de la Speciosa. Talbeç nó. Talbeç nun haba bibalma que se baia de l lhume a estas horas para ber las streilhas nesta nuite de aire de la sierra que corta las narizes.
Nien l lhobo que tanta beç se oubie eiqui, nos touçones de l Forno se assoma agora. Para quei se las canhonas yá nun drúmen ne ls chequeiros…

A la pormanhana quando l sol benir, l Praino há-de amostrar las sues quelores de fogo i siempre haberá paixaros a cantar que mais nun seian ls tordos a buoltas a las azeitonas mesmo que inda nun stéian maduras.



11/11/10