29/04/16

Divulgar Mirandês




Informação/convite

Na próxima quarta-feira, dia 04 de Maio às 17.00 horas no auditório da Junta de Freguesia da Amora (Seixal) a "UNISSEIXAL” (Universidade sênior) inserida nas “Quartas-feiras Culturais” promove a iniciativa  “Divulgar Mirandês”

Com uma palestra proferida pelo prof. Drº. José Pedro Ferreira e a apresentação do livro/romance a comunidade “A Galega” do aluno Faustino Antão.

Comparece, será pela certa uma boa ocasião para estar em contacto com a língua e cultura mirandesa, homenagear e relembrar todos quantos a este patrimônio cultural se dedicam e dedicaram.


Nota Importante: Está previsto no inicio do mês de Agosto a promoção de nova iniciativa de "Divulgação do Mirandês" e apresentação do livro/romance "A Galega" pela Associação Cultural e Recreativa "Sol Nascente" e Junta de Freguesia de Genísio em Genísio- Miranda do Douro.


Grato pela atenção

26/04/16

Cabras que nun son cabras



La riqueza de la lhéngua mirandesa an spressones i cuido que tamien an alguns falares de l paiç (regionalismos), ye dun tamanho i valor ancalculable.


Ye siempre buono dezir que nada de l que scribo ten cumo oujetibo ampoblecer l ser houmano i muito menos las ties, ye só i só dar a conhecer i dar lhargas al gusto que tengo an screbir.


Hai ua spresson nas nuossas tierras (Mirandesas) quando diç cabras, nien siempre quier dezir ganado, son assi a modos de las venas bien bincadas nas piernas de las ties, i que víran mais visibles quando las ties quedában a calcer-se al lhume de l chupon an nuites d’ambierno als seranos.


Por esso era quemun oubir dezir, aqueilha ten cabras, quien nun stubisse anformado cuidaba que tenie un ganado.


Donde bieno la spresson, qual l’ourige de la palabra, qual son ls perpósitos, nun sei, se calha de tiempos bien datrás anque
nien las piernas de las ties andában tanto spuostas puis ousában saias i saiotes que arrastrában pul chano.


Berdade se dia, mesmo que la jubentude nun l saba, percurai als bielhos se nun sáben l que son “cabras”?

20/04/16

Abril 2016



Este nun ye un Abril qualquiera,
ye mimória, delor persente, soudade de feturo
pássaro a nacer, poesie siempre.
Sembrado de lhibardade, Abril ye ainda un nino
a sunrir i a scunder-se, çcalço i çpido, por ende.
Este nun ye un Abril qualquiera,
trai ua mochila cumo pendon i arrepelo d´houmanidade,
ye Abril perfundo, fame de mudança i berdade.
I ne l mirar la poesie, siempre. Anque atafanhada
an campos de sofrimento, la poesie ye sentimiento,
pulsar de bida, gana de sentir i cantar l amor
an cada passo i an cada batida d´anquietaçon.

Teresa Almeida Subtil

18/04/16

Yá éran trés ou quatro horas de la manhana, aqui na Ouropa...


Yá éran trés ou quatro horas de la manhana, aqui na Ouropa, i yá mais de 300 deputados, an Brasília, se habien prenunciado contra ou a fabor de l «empeachment» de la presidenta Dilma Rousseff; l boto cuntinuaba quando chegou la beç de l deputado Glauber Braga que se dirigiu desta maneira pal presidente de la Cámara:

- Eiduardo Cunha! Bós sodes un gangster! I l que dá sustentaçon a la buossa cadeira cheira a anxofre! You boto por aqueilhes que nunca escolhírun l lado fácile de la História. You boto por: (antre outras personalidades mas que personalidades!) Luís Carlos Prestes, Olga Benário, Darcy Ribeiro...i Zumbi de ls Palmares! You boto NÓ!! 

  


Crónica - OUTROS TIEMPOS





Yá muitas bezes oubi dezir, pur parte de ls mais bielhos que, " Ls garotos d’hoije sáben mais cun seis anhos que ls dantes cun doze"

Cun todo l respeito que me merécen ls d’eidade adelantrada, ls jobes d’hoije i d’onte, you antendo que quando se fala desse modo se quier dezir que ls tiempos son outros.

Bamos al causo, cumo podie un garotico dantes, saber cumo éran ls telmobles, l’anternete, la telbison i tantas outras cousas?

Ls garotos d’hoije ténen delantre de sou nariç, toda l’hora de l die i de la nuite l que le fai falta saber, todo bien purparado i ouferecido dun modo fácele que mesmo que nun lo quérgan scuitar ou oubir son oubrigados. Todo dado pur anformaçon bien clarica i bariada.
Quando penso ne ls rapazes i rapazas dantes i nestas cousas, quiero dezir de hai cinquenta ou sessenta anos datrás, boto las manos a la cabeça, esses nun tenien nada de nada desso.
Puis habie-los que sendo filhos de pastores i buieiros, todo l que bien, de die i a la nuite era canhonas, cordeiros, bacas, buis i bitelos. Mas ua cousa era cierta, eilhes cun meia dúzia d'anhos d’eidade coincien mais de meio ciento de canhonas, sous cordeiros, sues buiadas i bitelos, l die que nacírun l quaije siempre ls sítios. Tengo la certeza que ls d’hoije tamien serien capazes de l mesmo modo, s'essa fusse l sou modo de bida, coincer un ganado ou buiada, cumo ls jobes d’onte serien capazes de lhidar cun telmobles ou anternete se yá ls habisse.

Ua pequeinha stória que se cuonta para que se deia amportáncia a las cousas que se ban perdendo i squecendo, que naide sabe aqueilho que nunca biu i que naide l’ansinou.

Ua bez ua porsora de la purmária, nua grande cidade quijo abaluar ls coincimientos de sous alunos.
Ende mandou-les zenhar un galho.
Un deilhes, fizo un zenhico dun galho, sien prumas todo bien apertadico nua fuolha de plástico.
La porsora quedou mui surpresa, sien saber eidentificar qual era la mensaige daquel zenhico.
Percurou a sou aluno, anton tu cuidas que un galho ye assi?
Respundiu-le:
Ye assi que mie mai l saca de l frigorifico quando l quier cozinar.

Aquel garoto nunca naide le tenie ansinado nien tenie bisto galhos nien pitas, cumo eilhas son ne l meio natural.


Será siempre buono que drento de l saber, mesmo que las cousas demúden alguien las splique para que nun se muórran.

Cada cousa an sou lugar, cada saber a sou tiempo.

14/04/16

Bejita a Juntouro de Scuolas Jesé Saramago ne l Poceirão


Die 16 de Março, deste anho de 2016, arrimado a las nuobe de la manhana. L sol amostra-se meio a miedos, que l tiempo de la calor inda nun chegou mas la risa dun die bien çpuosto i alegre pormete.


Poceirão, nome de la tierra adonde chegamos. Haberie de ser un poço mui grande, a modos lhagona, que le debe de tener dado l nome. Pula cierta hai muitas lhagonas eiqui mas nós nun las bimos. A l’antrada de la scuola amostra-se l nome: Agrupamento de Escolas José Saramago. L miu purmeiro pensar camina para “Levantado do Chão”, remanse de l nobel scritor que dou nome al Juntouro de Scuolas. Agrada-me.


Ua scuola nuoba de spácios anchos i abiertos. Ressónan bózios, risadas i galhofa. Ls ninos amóstran bida de muitas bidas; eiqui daprénden a ser homes i mulhieres, l feturo a eilhes pertence.


Celina Busto, porsora de pertués de classes de l nono anho, a ansinar neste Juntouro de Scuolas, ten l muito guosto que an sues classes se daprenda un pouquito mais de la stória de nuosso paíç i se puoda scuitar ls sonidos desta segunda lhéngua de Pertual, la lhéngua mirandesa.


Senhora diretora, Maria Cruz, nessa purmanhana bos dezimos buonos dies, agora eiqui queda scrito: «bienhaiades pul cibico de tiempo i ouportunidade que mos distes para amostrar la nuossa lhéngua, la outra lhéngua de Pertual, la lhéngua mirandesa


La gaita, l bombo i la caixa spárban sonidos a l’antrada caminando para andrento de la scuola; l juntouro ourdeiro arródia als tocadores i to la quemunidade eiducatiba dá al pie i bate palmas. A todo l mundo le gusta scuitar Jaime, l tocar de la gaita, Tiago que toca l bombo i la mais nobica, Rita, tocadora de la caixa.


Stamos nua scuola antegrada, abarca zde l purmeiro até al nono anho i anquanto ls tocadores ban tocar pa ls mais pequeinhos chubimos al purmeiro piso, adonde queda la biblioteca.


Eulália Alves, bibliotecaira, dá las buonas benidas, mas yá antes teniemos falado i mos tenie dito tener brício stramuntano, nacida i criada nua aldé cerca de Bregáncia. Ye causo para dezir: de l Poceirão a Miranda son nuobe horas de çtáncia…mas…eilhi stábamos a dar las buonas benidas al porsor Duarte Martins an Miranda de l Douro i sue classe. Las quemunicaçones nun son buonas, nun deixa que s’amóstren na pantalha i quedamos solo a scuitar-los para apuis la classe lher ua cuonta i mui bien lo fazírun. Tiempo de çpedidas: las classes d’ acá i d’ alhá i tamien ls porsores cun até siempre i un bienhaiades dambos ls lhados.


Tiempo agora de la porsora Celina Busto apersentar l falante de lhéngua mirandesa, António Cangueiro, eilhi staba para falar un cachico an mirandés i fazer ua biaije na stória. Curjidosos i atentos amóstran-se todos para scuitar l que aquel home tenerie para dezir i l home algo medonco de nun saber se serie capaç de los mantener atentos.


Fizo ua biaije, zde l nacimiento de Pertual, sou purmeiro rei, D. Fonso Henriqueç, pula cierta la purmeira lhéngua que daprendira haberie sido l lheonés, atual mirandés, nun fuosse el nieto de l rei de Lhion, D. Fonso VI.

Dou-se apuis un salto mui ancho, seguimos al séclo XIX, 1882, i falou-se de José Leite de Vasconcelos, l purmeiro a studar i a dezir que l mirandés ye lhéngua i nó un dialeto.


La biaije cuntina, outelizando siempre la fala mirandesa, i la classe cuntina atenta.


Chegados al anho de 1999, l´Assemblé de la República reconhece i aproba, pur ounanemidade la lhéngua mirandesa,  lei 7/99 de 29 de janeiro adonde se diç que Pertual ten outra lhéngua, la lhéngua mirandesa.


Tiempo de falar de Amadeu Ferreira, que mos deixou hai pouco mais dun anho. HOME, houmanista, amigo, porsor, ambestigador, jurista, scritor i tantas, tantas outras cousas. Sue capacidade de trabalho i antelegéncia fizo cun que mos deixasse un patrimonho de einegable balor. Poeta i scritor de muitos pseudónimos: Francisco Niebro, Marcus Miranda, Fonso Roixo. Traduziu, antre outros, para lhéngua mirandesa: Os Lusíadas, de Camões; A Mensagem, de Fernando Pessoa; Os Quatro Evangelhos. Ten muita obra de poesie que eiditou. Screbiu un remanse cul títalo: La Bouba de la Tenerie, an mirandés; Tempo de Fogo, an pertués. Tenie dous blogues: Cumo quien bai de camino i Fuontes de l aire, adonde screbie to ls dies.


An 1999 nua nuite de ansónia screbiu un Manifesto i eiqui bos deixo l ampeço:


Nuosso Senhor ye cumo ls de Miranda, nun fala mirandés. Quando ua lhéngua nun sirbe para rezar. Quando se dízen todos ls pecados a Dius, sin miedo, i se ten bergonha de rezar an mirandés. Quando ye assi, nun hai lhéngua que s’aguente. Parece que Dius, quando andubo pul mundo a daprender las lhéguas, chegou eiqui i passou an zlhado. You acho que lo zbiórun. Ye tiempo de Dius nun tener bergonha de falar an mirandés….”


Lido l poema Dues Lhénguas que l porsor Amadeu Ferreira screbiu i queda eiqui an zlhado para quien lo querga lher.


Cumbidados i ancentibados ls alunos para lher an lhéngua mirandesa, muitos lo fazirun  -i mui bien -., Por esso, you stou-le mui agradecido a to la turma pul sou ampeinho i atento. Bien haiades rapazes i rapazas de l Poceirão, para mi fui ua grande honra i alegrie star ende cun todos bós.


Agredecido tamien a todos ls porsores pulas eicelientes trés mesas adonde se dou a porbar quemidos pertueses, frances i angles, assi anté la lhéngua sale apaladada.


2016/03/22

António Cangueiro

2ª parte de la cuonta - "Liçon d'houmildade"




L miu amigo, para tener la respuosta, fui-se a trabalhar cumo barredor, de fato-macaco relhuzento, bardeiro nas manos alhá staba el soutordie pula manhana.

 Naide l reconheciu, ls camaradas porsores, studantes, to l mundo passou por el i de naide recebie un aperto de mano, un abraço, passában por el cumo se nun fusse naide, un caramono, solo nun se spantában porque s’habien afeito a barredores.

 Bibiu un die de solidon i angústia, atamado de siléncio naqueilhes corredores chenos de bruído. Çcubriu que se recebisse un saludo, un aceno cula mano que fusse, podie marcar la çfrença, podie ser un sopro d’aire para birar l die i serie pula cierta ua seinha de la sue eisisténcia.

Hoije diç que sentiu ne l cuiro l que ye ser tratado cumo un oubjeto i nun cumo un ser houmano, que se fui afazendo a ser eignorado. Que demudou l sou modo de pensar, la sue postura na bida, que fui ua de las melhores spriéncias que tubo cumo psicólogo.

Çpuis dessa spriéncia passou a antender melhor ls outros, la sue cundiçon social, fui ua spriéncia que nunca bai squecir. Que mudou la sue bida, que sanou la sue malina burguesa.

Passou a dar ls saludos a to ls trabalhadores, fai queston de amostrar a quien trabalha que eilhes eisísten, que son amportantes, que ténen balor armano als demais.

Que daprendiu cula spriéncia l balor de la denidade.
 

13/04/16

1ª parte de la cuonta - " Liçon d’houmildade "





Cumo todos l sabemos, las cuontas puoden ser ambentada, i se calha anté la maiorie son, mas esta que bos bou cuntar bieno dun amigo.

 Tamien nun ye muito l miu feitiu screbir nien cuntar cuontas d’outros, mas quier el cumo home dino, quier la cuonta cumo liçon merece que l faga.

L miu amigo saliu doutor de psicologie hai pouco anhos i yá ten un lhugar nua Ounibersidade (suorte la sue) de la capital adonde ye porsor. Ye un tiu que la gana de saber mais atelundra-lo, nun quier quedar-se por aqueilho que ls anhos de studante l’ansinórun, quier siempre spurmentar mais algue, sacar mais de la bida.

Anton un die a la purmanha, armanica a tantas outras, quando iba chubindo las scaleiras de l casario de la reitorie biu un barredor, un home lhimpando l chano, bestie un fato-macaco, bestimienta relhuzenta d’amarielo, bien própia de l’atebidade. Pur el passában todos, miles de bezes i nadie, ninguen sequiera le daba ls saludos, muito menos ls deseios de que Dius le disse un bun die de trabalho.

 Anquanto esso el bie quaije to l mundo rindo, arreganhar la dentuça pur todo i por nada, para todo l que era figura.

Delantre de todo esso bien debrebe se dou cuonta que, la cundiçon houmana stá amparelhada pula debison social de l trabalho, adonde se baloriza solamente la funçon social i nó la pessona. Quien nun tubir un cargo ou atebidade bistosa, bira ua selombra social. Sien percisar de pensar muito dou-se de cuonta que als uolhos de la sociadade, ls trabalhadores braçales son seres ambesilbles, sien nome.

Cumo será que se sinte un home de família de cuiro i uossos, recebindo ua paga de miséria, l’andefréncia de todos, an special daqueilhes que por bias de l que fai bibien nun spácio lhimpo i asseado?
(Cuntina)



11/04/16

Quelóquio Anternacional








Colóquio Internacional sobre Ecolinguismo e Línguas Minoritárias



CENTRO DE LÍNGUAS, LITERATURAS E CULTURAS, UNIVERSIDADE DE AVEIRO / MIRANDA DO DOURO
Nos dias 15 e 16 de junho terá lugar, no Departamento de Línguas e Culturas da Universidade de Aveiro, o Colóquio Internacional sobre Ecolinguismo e Línguas Minoritárias. Uma homenagem a Amadeu Ferreira. O objetivo desta iniciativa é reunir estudiosos, investigadores e docentes que se ocupem da análise e divulgação da diversidade linguística.
A seguir aos trabalhos em Aveiro, daremos continuidade ao colóquio em Miranda do Douro, nos dias 17 e 18 de junho, em articulação com a Câmara Municipal de Miranda do Douro. Os trabalhos prosseguirão aí com as II Jornadas de Língua e Cultura Mirandesas: Uma Homenagem a Amadeu Ferreira. Com o intuito de homenagear Amadeu Ferreira, escritor e ilustre defensor do património cultural mirandês, pretende-se, com esta iniciativa, divulgar, estudar, analisar e valorizar a sua obra e, em simultâneo, a língua, literatura e cultura mirandesas.

Mais informações em
http://cllc.web.ua.pt/vl/pt-pt/node/12