31/01/15

L FILO DE LAS LHEMBRANÇAS (1)



La porsora i ambestigadora Teresa Martins Marques, biografa de Amadeu Ferreira bai mos amostrando cachicos de la Biografie que está a fazer i a finalizar de Amadeu Ferreira. Leonel Brito, cineasta i outro amigo de Amadeu Ferreira, fizo me l zafiu de traduzir estes testos que bai ponendo ne l facebook. Buono, nun sei se serei capaç desse trabalho, mas bou fazendo l que fur possible.



L FILO DE LAS LHEMBRANÇAS (1)


«Binte Scudos»

Deixo bos eiqui ua pequeinha parte de la biografie de Amadeu Ferreira, que you bou publicar mui debrebe. Este nino que fui l melhor aluno de l sou curso, bice-persidente de la CMVM, outor de l Código de Valores Mobiliários, pensaba assi als 11 anhos.
Teresa Martins Marques


"Ne l seminairo todo l mundo era probe, mas habie alguns inda mais probes que outros. «Nós nun teníamos denheiro cun nós, mas habie ninos que teníen denheiro cun eilhes i ls curas deixaban tener algun denheiro. A las bezes, ls curas bendían alguas cousas, cumo çafas i lhápeç. Ls lhibros éran eilhes que los ancomendaban i éran metidos na cuonta que apuis era mandada na fin de l trimestre para nuossos pais pagaren. Essas cuontas trimestrales ancluían tamien la labaige de roupa, l quemido i l morar alhá. A modos que nós nun percisábamos de denheiro. Mas habie rapazes que tenían algun denheiro i mercaban algues cousas. I aqueilho ampressionaba me muito. Cumo ye que era possible ninos tan pequeinhos gastarem denheiro, se ls pais nun tenían denheiro? Porque you nunca tenie denheiro, zde nino. Nun tengo mimória de quando antrei para l seminairo, i antes disso, de tener tido un teçton ne l bolso, a nun ser ua beç. Un primo miu deu me binte i cinco teçtones. Beio de la Índia i you nunca me tenie bisto cun cinco crouas na mano i tenie buontade de mercar fruita. Fui me al soto de l Tiu Rechas i merquei cinco crouas de ameixas. El deu me tantas ameixas que you yá nun sabie l que fazer a las ameixas. An Sendin sempre fui scassa la fruita, nunca antendi l porquei. Dende que la apetença pur fruita fusse grande, subretodo antre ls ninos. Fui essa la única beç que tube denheiro.» La stória a seguir ye mui aparecida a la que José Rodrigues Miguéis mos cuonta n’O Milagre sigundo Salomé referindo se a la moneda que la mai de Severino Zambujeira le deu antes de l mandar trabalhar para Lisboua, ne l final de l século XIX. L feturo banqueiro acabou a eimoldurar la moneda para nunca se squecer de l tiempo an que fui probe. «Quando fui para l seminairo, ua de las cousas que mie mai me dou, para l causo de ser perciso, fúran binte scudos. You achaba aqueilho muito denheiro i nun sabie l que habie de fazer als binte scudos. Andaba cun eilhes sempre naqueilhe bolsico, para nun ls perder i até tenie ua sigurança cun que fechaba l bolsico, para ls nun perder. Até ua beç un de ls curas gozou cumigo, chamando me xastre, porque you ousaba essa sigurança.» Esse cura, de quien Amadeu haberie de se tornar mais tarde amigo, era l Cura Belarmino Afonso. Fui diretor de l Arquibo Destrital e de la rebista Brigantia, pur el fundada. «You achaba que l melhor que podie fazer cun ls binte scudos era comportar me de tal modo que, quando benísse pa l Natal, me achegasse a mie mai i le dezisse, “Estan eiqui ls binte scudos. Nun ls gastei”! I assi acunteciu. Lhembra se me de chegar al Natal i de le tener dezido: “Estan eiqui ls binte scudos. Cunsegui nun ls gastar.” Al alrobeç de mius colegas, para miu grande orgulho, la grande cuntençon, la grande deciplina, era chegar alhá saber que ls mius pais nun tenían denheiro, que aqueilhes binte scudos senificában muito para eilhes i poder dezir assi: “Estan eiqui!. Tome los outra beç que you nun ls percisei.”»

29/01/15

Zenízio, tierra de marineiros



L que bos bou cuntar, quaije se puode considrar ua ambora nacional, porque desso nun tengo dúbedas la maiorie de las gientes nun sáben, cuido que anté para muitas pessonas de zenízio este fato ye çconhecido.
Zenízio, essa terrica a muitas dezenas de kilometros de çtáncia de l mar, acupa l segundo lhugar de las tierras deste paiç que dou mais marineiros a la marina pertuesa, stá screbido i registrado ne ls arquibos dessa eilustre anstituiçon melitar, l purmeiro lhugar peçque stá nua pobaçon que queda acerca de la Guarda.
Quaije mos dá ganas de dubidar, porque sendo l sítio adonde nacimos marcante, porquei tantos rapazes dórun l nome boluntairo ou quando fúrun a las suortes para s’ancaminar para este ramo melitar?
- Porquei ua tierra cumo la mie sien lhigaçones, sien questumes nien tradiçones de las atebidades marítimas, de la pesca, sien conhecer l ouciano se çponeblizaba para fazer ende carreira?
Quando todas las sues atebidades stan lhigadas a la lhaboura, si porque Zenízio siempre fui ua tierra de muito pan, buiadas i ganados. You tamien fui marineiro boluntairo, i quando me percurórun qual l oufício de miu pai, you dixe lhabrador i eilhes assi registórun, puode nun serbir para muito mas quedórun a saber que ansinamiento de mar you nun tenie.
A fazer fé que las tierras adonde se nace son decisibas para scolher de l feturo, era de preber que todas aqueilhas que fázen marras cul ouceano darien mais marineiros, culs Zeníziense assi nun fui. Ne l miu antender algue ampurrou i fizo cun que esta reçma de giente para alhá caminhasse.
Dantes, a esse tiempo que dou tantos marinheiros, era ua tierra, cumo yá dixe lhigada a la lhaboura, ua lhaboura probe, i outras acupaçones adonde las pessonas bíssen ua atebidade porfissional cun salida nun habie, sien comércio, nien ouficinas, loinge de la cidade adonde habie serbícios, quedaba pouca motibaçon quedar porqui.
 Quando benien ls marineiros de bacances, lhimpos i bien bestidos, falában de ls buonos tratos i de l bien que alhá se quemie, éran eisemplos que antrában pulas oureilhas de quien tenie ganas de lhuitar por un feturo melhor. I quando todo esto era bisto por nuossos pais i mais, que sempre oubírun dezir que na tropa se quemie mal, anton eilhes nunca s’ouponien.
La marina, tamien conhecida pula “Briosa”fui ua grande scuola, esta anstituiçon nunca cortou las alas a naide, bien alrobés, motibaba i purparaba las pessonas profissional i culturalmente.
 Hai quadros eilebados, porfissionales competentes, esta anstituiçon melitar bien se puode agabar que de Zenízio salírun.
 I todos aqueilhes que deilha nun fazírun bida, salírun d’alhá muito melhor que quando antrórun, cun saber daprendido i un ofício cierto.
Serie buono i l’aldé merece que trabalhemos para marcar esse fato.



27/01/15

Anformaçon



Besita l site www.nialdelaboubielha.com ende ancuontras publicado l porgrama i las lheituras an mirandés i pertués.

Stimado associado, cunterráneo, amigo anforma yá la direçon de l'Associaçon de la tue persença i de ls tous familiares.

25/01/15

Quanta beç...


Quanta beç me apetece screbir-te para te falar de l apego, de las soudades, de la falta que me fazes.  A las bezes torno a nina i jogo de morada, andono ua stória i falo you sola, por mi i por ti. Outras bezes bonda-me mirar para ua nubre i alhá me bou an siléncio, sien gasólio, portaiges ou belhete de carreira, muito mais depressa do que se fura d´eiroplano que há-de parar an Bergáncia outra beç.

Hai uns zeinhos na lhinha de l hourizonte que me parécen tetas, uns azules lhougo a seguir que me parécen dunas i mar que pul Berano s´ancendéian an quelores de fogo, cun un sol que nun aguanta tanta fuorça i se bai para outras tierras mais fries para que nun arrebente i pegue fogo al mundo. Quanta beç me apetece salir deiqui,  agora que stou anregelada, i ir cun l sol para tierras mais calientes, nestes dies que nien se mos amostra i nien se çpide de nós.

Quanta beç me apetece boziar por ti para que me tragas ua gelada i tiempo seco! Ando porqui cumo gato angafado que se deixa queimar pul lhume de tanto se arrimar i nun hai modo de calcer! Tengo soudades, áh, se tengo! De ti… De l tou friu cun aire de riba que lhieba toda la nubrina para loinge. De la tue nubrina que se fai an çanceinho mas que nun se me agarra als uossos. De la tue niebe que m´amerosa l pisar.

Hai uns cuntornos an tou mirar que me calécen. Hai streilhas ne l tou cielo que stremécen muito mais quando las miro, streilhas que déixan un rastro muito mais cuntino de lhuç a queréren chegar als touçones.

Hai uns cuntornos an tous cabeços que me dan de mamar.  Por isso me dou para te screbir, para que guardes l reteson de las tetas l mais que puodas i apuis me recibas cun toda  la apuiadura de lheite a repinchar…

Quanta beç…

Arquibo de Stória



Eiqui nesta casa, que dante fui un lhagar ye agora un arquibo de stória. Andrento desta portaladas, stan pieças, outencilhos, cunferrumes de las mais bariada speces, ouferecidas pulas gientes de l'aldé de Zenízio. Lhigadas als mais bariados oufícios i artes, oubjetos que cúntan cuontas dun tiempo que inda nun se fui, rebélan mimórias que la nuossa mimória quien mantener bibas. Para mi un Museu i neste causo l Museu/Lhagar de la mie tierra, museu de l miu pobo, ten ua simbologie sagrada. Poucos son ls sítios que se sobrepónen a este, quando a pie del passo, bénen-me al de riba las alhémbráncias de l tiempo que me fizo giente. Se calha nun fusse el, esse passado, i you nun staba eique cun mais ua ferramienta hardada de l miu pobo, a screbir mirandés i esta hardança nun percisa nien debe star ancerrada an Museus. 

16/01/15

Abraço arrochado



Registrar las mies eimoçones ye prolongar l que me dá prazer ó arrincar de mi todas las agruras. Ye cumo ir al psiquiatra i deixar la cumbersa scorrer sin trabones.

Hoije fui un de ls dies de registro. Hoije fui-te a dar un abraço, daqueilhes tous - arrochados -, abraço d'amigo que se quier siempre acerquita. Nun podie deixar d'ir. Fui até Sendin, la tue tierra, i ancontrei-te metido nua capa que nunca te tenie bisto. Parecie que deberie benir de ls afetos que s´ arróchan an las tues palabras. Ancontrei-te arrodeado d'amigos porque tenes un coraçon de l tamanho de l mundo, adonde cabe siempre mais un. You sou un daqueilhes que ten l prebileijo de coincer i sentir essa capa d'amisade. Bien haias!

Ancuntrámos-mos ne l lhugar de ls sonidos de la tierra, un spácio que te gusta muito. Al passar puls bancos, a las puortas de las casas, lhembro-me que siempre alhá biste ls amigos que yá partírun cumo you an la mie rue ( até ls beio al postigo!). Parece que, nesta tarde, ficámos cuntagiados i mais amigos antre nós, solo por starmos armanados cuntigo, culas lhetras, cula calor de la sabedorie i de ls afetos.

Desta beç éran "Ditos Dezideiros" que recolhiste para angrandecires las dues lhénguas de Pertual. Naide pense qu'este paíç terá l mesmo bigor i cuntenido cultural se nun lhuitar pulas dues, se nun s´ amostrar al mundo na berdade de la sue stória.

Sabemos que l trabalho i la curjidade siempre dou bida i lhuç al tou mirar, Amadeu Ferreira!

"Nun pares de screbir", dizes-me siempre que mos falamos. Fico un pouco ambaraçada, mas aguças-me esta buntade, este prazer que me mexe.

"Esto ye algo sério", teimas an repetir. Na berdade quando lheio un lhibro tou, ye esso mesmo que sinto; ye l balor daqueilho que rialmente amporta, un lhegado dun amigo, dun scritor cuntemporáneo de la nuossa tierra. Ye ua spriéncia tan fuorte que falta fuorça a las palabras.

"Teresa, quieres pertencer a la quadrilha? - pregunteste-me un die, solo por sentires l miu aprécio pula lhéngua mirandesa - l tou "graal"!

Antrar pa ls Blogueiros Mirandeses ye un prémio que guardo cun carino, ne l lhugar de ls mius tesouros. Ancanta-me calcorrear caminos, coincer la stória de ls lhugares, falar i oubir la lhéngua de l'ourige de Pertual, la lhéngua de l praino, la lhéngua de "La BOUBA DE LA TENERIE", la lhéngua de "NORTEANDO".

Inda hoije te fui a ber i guardo la tue sonrisa, la fuorça de l tou mirar i las palabras que sabes que me fázen bien. Tenes tanto para dar i até parece que dares-te als outros ye l'alimiento de la tue alma.

Inda hoije me deziste: tenes scrito, Tresa? Nun pares! Ls tous upas siempre me calecírun las palabras.
 
A la salida, Alfredo Cameiron, outro sabido de la lhéngua mirandesa, çpediu-se assi: scribe, Tresa!

Bien, sendo assi: ende bai!

 
Teresa Almeida Subtil (In Jornal Nordeste)

11/01/15

Charlie ye grande !


An mirandés, tamien podemos dezir todos juntos: "You sou Charlie !"

Contra la bioléncia, l'antimidaçon, la barbárie, l assassinato de pessonas pacifistas ou simpresmente einocentes.

09/01/15

L miu cumpadre Zé

Ye bien sabido de todos que you tengo ua relaçon de muita amizade cul miu cumpadre Zé.

Seia cumo fur, hai que tiempos nun mos ancuntrabamos. Metiram -se las fiestas pul meio, i you bien sei que miu cumpadre nesse tiempo bai-se pal sou alentejo. A el nun le gusta muito al tiempo de natal e anho nuobo. Para el ye um tiempo de muito gasto, muita compra i l mais deilhas sin santido.Para el l natal debie ser l´anho anteiro onde las pessonas fussen un cachico mais amigas uas de las outras.

Yá tengo pensado para mi questa oupinion de miu cumpadre se puode dever a la sue criaçon ne l alentejo, adonde naqueles tiempos an que era garoto, faltaba quaije todo.

Lhougo que l bi, la mi purmeira palabra fui para le desear un bun anho. El nun demorou a responder que si, que staba todo bien.

Oulhai aporbeitei para pensar un pouco ne l Mundo, que parece que cada die que passa mais de l alrobés queda. Oulhai pals ultimos acuntecimientos e botai las cuonta a tanto cinismo. I fui-se embora sin que you pudisse dezir nada.



Valter Deusdado

Poesie



Ua hora de poesie de Amadeu Ferreira, de l sou lhibro ARS VIVENDI ARS MORIENDI. La rádio Vizela, na boç de Conceição Lima, apersenta mos l poeta i diç la sue poesie.

Para quien la puoda acumpanhar an mirandés ten a ganhar, mas scuitai la an pertués i bolai. Acunhai ls uolhos i segui adonde bos manda l poeta ó l buosso coraçon. 

 =1https://www.mixcloud.com/widget/iframe/?feed=http%3A%2F%2Fwww.mixcloud.com%2FRadiovizela%2Fhora-da-poesia-07012015%2F&embed_uuid=345f8b70-8a29-4554-b357-befa11ab8541&replace=0&hide_cover=1&embed_type=widget_standard&hide_tracklist=1

08/01/15

Cousa guapa


(Parabienes al retratista-Zenízio)

An dies cumo este, you i ls mius cumpanheiros íbamos a la scuola i nun éramos capazes de screbir (porque nesse tiempo faziesse todo de lapeç i caneta de tinta, a nun ser ne l quadro que era cun liç) stabamos angaranhidos. 

L modo de poner ls dedos capazes era meter-los ne ls bolsos, cul oupor de la boca ou sfregando las manos.

 Para quien nun sabe la mie scuola nun tenie aquecimiento. 

Era berdade que teniemos bestes mui calientes, éran de lhana i habie l carambelo nas rues i lhagonas que daba para dar ua buonas culadas.

07/01/15

HORA DA POESIA

Ua cuonta












 Este retrato fui publicado ne l facebook pula amiga Aidinha Bernardo, cuido que nun l lhieba a mal you poner-lo eiqui, i fago-lo porque me fizo lhembrar ua cuonta. 

Cuntórun-me que ne l tiempo de miu pai habie un tiu que era mui pirraça (gustaba de fazer partidas) que tenie ua armana que namoraba un rapaç i el nun gustaba del, muito menos para feturo cunhado. 
 Un die a la nuitica assi ne l fusco fusco iba para casa que bibie an Maçaneira i biu l dito cujo a scunder-se atrás de la parede que staba eili naqueilha lhameira que ye agora de Tiu Bernardo, benie de l namorico, i para nun se cruzar bota de se scunder. Buono, l tiu que nun era ciego dou por eilha mas cuntinou fazendo de cunta que nun biu nada, lhougo que chegou a pie de l marmarjo, bota de abrir la berguilha i mijou para adonde el staba agachado, mijou, mijou, acabou, sacudiu, guardou l paçpalhaço i segui camino.
 L namoradeiro para nun dar parte fraca aguentou i nunca cuntou nada a naide.
 L que nun serbiu de nada porque mesmo cun estas pirraças todas tubo que l gramar cumo cunhado pa l resto de sue bida.

 Nun bos digo quien fúrun, por dues rezones, yá se muorrírun (que Dius tenga sue alma an çcanso) i porque siempre admirei ls dous, éran muis parientes, amigos de to l mundo i nun quedaba bien.
La cuonta assi ten mais sabor.

06/01/15


Ls Reis Magos

 
  
 Fui ua beç trés tius mui ricos que bibien eili pa ls lhados de l Ouriente.
 Chamában-se Gaspar, Belchior i Baltazar.
 L tiu Gaspar era tan rico que siempre que chobie a la crona de la torre de l sou castielho i miraba al redror nun era capaç d'abistar las marras de l termo de sues tierras, que quedában a la tiesta de las de l sou bezino Belchior. Neilhas sembraba tamanhas senaras, tenie tantos castanheiros, sobreiros, binhas, oulibeiras, maçaneiras, laranjeiras que ls sous screbinadores nunca éran capazes de fazer la cuntaige cierta, a modos del saber la fertuna quanto tenie.
 Belchior era dunho dua quinta mie grande, que lhebaba dies a trote d'acabalho ne l sou camelo para dar la buolta i, bolber adonde partiu. Drento de las bedaçones tenie tierras de cultibo, minas d'ouro, de fierro i carbon. Bilas i aldés, culs sotos, fraugas, telares, lhagares, molinos, fundiçones carpintaries. Muitos oubreiros a scabar nas minas, carpinteiros para fazer ls carros de bestias, ferreiros para fazer reilhas, charruas, ferraduras, çadones, facas, gadanhas, foices, potes. Albardeiros para fazer las albardas, correeiros para fazer ls arreios de las bestias, tecedeiras para tecer i fazer mantas i alforjas.
 L tiu Baltazar, que siempre tubo anclinaçon pa la cria, tenie tantos ganados de canhonas, de cabras, de camelos que siempre que chegában ls pastores para le dezir ls númaros el dezie-les:  
 Bós nun bos anganhestes?
 Son assi tantos miles de canhonas, de cabras, de camelos?
 Crecírun tanto?
 Yá nun tengo giente para tomar cunta de tamanha riqueza.
 Quando un die s'ajuntórun nua de la muitas almuorçaradas adonde nun faltaba nada. Pus de las tierras de Gaspar benie l pan, l bino, l azeite, de las oufecinas de Belchior, habie las facas, ls garfos, ls potes para cozinar ls borregos, ls cabritos de ls ganados de Baltazar.
 Apuis de queméren a la farta botában-se ls trés a la cumbersa.
 Cumo homes ricos que éran, quaije siempre falában de l que íba a ser l feturo, de l que ls sous adbinadores le dezien, i ls cunseilhos de ls tius sábios de sue cunfiança.
 Fui nua destas cumbersas que un deilhes cuntou que yá se falaba por ende que staba para nacer un Rei. Nun sabien adonde, nien quando, s'era filho de giente probe ou benerie a hardar algua fertuna.
 Anton terminórun ls trés ambiar por ende afuora homes a percurar las nuobas, eilhes querien ser ls purmeiros a saber i tamien oumenagiar-lo. Éran ricos, éran reis, porquei tamien nun habien de ser eilhes cunselheiros de l nino-rei que staba pa nacer.
 Algun tiempo apuis assi acunteciu, chegórun ls caminadores cula nuoba, dezindo que si naciu un nino a caras a Belén que se querien fazer la besita tenien que sperar pula seinha que era ua streilha.
 La nuite que apareciu la streilha que ls caminadores, ls adbinadores, ls cunselheiros andicórun, nun perdírun tiempo.
 Recumendórun ls criados para porparar ls melhores camelos, las albardas, i muitas mantas, que porparassen alforjas, cantaras para lhebar auga, barrilhas pa l miel i ansenso, serrones para lhebar muito ouro. A toda la priessa, abandunórun l acunchego de sous reinos, ampeçórun la maior jornada de sues bidas, seguírun la streilha atrabessando montes i plainos, mobidos pula fé.
 Teçtemunhas cuntórun que çpuis de doze dies i doze nuites de camino, ancuntrórun ua cabanha, adonde staba un Nino. Les trés quedórun marabilhados cul que bien, l Nino arrodeado de pai i mai, i muitos anjos, ambuolto por un claron de lhuç. Nun lo dubidórun un anstantico que fusse, que tenien delantre deilhes l Nino-Jasus, l Rei salbador de l Mundo.
 Ls trés reis de l Ouriente lhougo cun muitas mesuras a sous pies de zinolhos quedórun, adorórun-lo, oufrecindo-le  todo quanto lhebában.
 Este Nino que naciu sien l acunchego de castielhos nien la riqueza de reinos tenie agora l'adoraçon de ls reis magos.
 Era la spráncia de ls pobres.
Faustino Antão