30/09/15

4 - Esto tenie que acuntecer un die

Mia Couto dixo:



4 – Chenos de priessa por angrandecer (sublimar) las sues própias frustaçones, ls pais apostórun ne ls sous decendientes: 

Assegurórun-les ls studos que fazien deilhes la geraçon mais sabida de siempre (yá alhá tornamos…), mas tamien les dórun ua bida chena, mimos i mardomies, antradas an sítios de ramboia, carta para guiar i 1º altemoble, depósitos chenos, denheiro nas algibeiras para que nada le faltasse.

 Mesmo quando las eilusones de tener l purmeio trabalho fúrun pula auga abaixo, la família cuntinou persente, a assegurar als filhos cama, mesa e las beste lhabadas.


Ansiosos por sublimar as suas próprias frustrações, os pais investiram nos seus descendentes: proporcionaram-lhes os estudos que fazem deles a geração mais qualificada de sempre (já lá vamos...), mas também lhes deram uma vida desafogada, mimos e mordomias, entradas nos locais de diversão, cartas de condução e 1.º automóvel, depósitos de combustível cheios, dinheiro no bolso para que nada lhes faltasse. Mesmo quando as expectativas de primeiro emprego saíram goradas,  a família continuou presente, a garantir aos filhos cama, mesa e roupa lavada. 

..............................cuntina ne l próssimo die.

29/09/15

3 - Un die esto tenie que acuntecer


Mia Couto dixo:


3 - I nunca la sociadade eisejiu tan pouco als sous jobes cumo ten sido eisejido ne ls redadeiros anhos.


Zlhumbrados cun algua melhorie de las cundiçones de bida, la mie geraçon i las seguintes ( que ténen 30 i 50 anhos) bingórun-se de las çficuldades an que medrórun, dantes i çpuis de 1974, i quejírun dar als sous filhos l melhor.


E nunca a sociedade exigiu tão pouco aos seus jovens como lhes tem sido exigido nos últimos anos. Deslumbradas com a melhoria significativa das condições de vida, a minha geração e as seguintes (actualmente entre os 30 e os 50 anos) vingaram-se das dificuldades em que foram criadas, no antes ou no pós 1974, e quiseram dar aos seus filhos o melhor. 

............................cuntina ne l próssimo die

28/09/15

1;2 - Un die esto tenie que acuntecer





1 - Mia Couto(Scritor Moçambicano):

… Mia Couto nasceu e foi escolarizado na Beira, cidade capital da província de Sofala, em Moçambique - África. Adotou o seu pseudónimo porque tinha uma paixão por gatos e porque o seu irmão não sabia pronunciar o nome dele. Com catorze anos de idade, teve alguns poemas publicados no jornal "Notícias da Beira" e três anos depois, em 1971, mudou-se para a cidade capital de Lourenço Marques (agora Maputo). Iniciou os estudos universitários em medicina, mas abandonou esta área no princípio do terceiro ano, passando a exercer a profissão de jornalista depois do 25 de Abril de 1974…….




2 - Un die esto tenie que acuntecer


Stá culas calças na mano la geraçon de pais que eiducórun ls sou ninos na fartura maldosa, portegendo-los de las çficuldades e scundendo-les las agruras de la bida.


Stá culas calças na mano la geraçon de filhos que nunca fúrun ansinados a lhidar cun frustaçones (cuntrariados).


L’eironie de todo esto ye que ls jobes que agora se dízen (i tamien stan) culas calças na mano son ls que mais tubírun todo. Nunca nanhua geraçon fui, cumo esta, tan perbileijiada na sue anfáncia i na sue jubentude.
-----------------------------------------------------------

Un dia isto tinha que acuntecer
(Está à rasca a geração dos pais que educaram os seus meninos numa abastança caprichosa, protegendo-os de dificuldades e escondendo-lhes  as agruras da vida.  Está à rasca a geração dos filhos que nunca foram ensinados a lidar com frustrações.  A ironia de tudo isto é que os jovens que agora se dizem (e também estão) à rasca são os que mais tiveram tudo. Nunca nenhuma geração foi,      como esta, tão privilegiada na sua infância e na  sua adolescência). 

                                        .......cuntina ne ls próssimos dies.

26/09/15

TOADAS OUTONHALES

Amerosamente l friu arrepiçou la fuolha
i nua airaçada se fizo ala.
An toadas outonhales bibiu la lhibardade plena.

Éran tan moços i garridos
ls passos de dança  an que saracoteaba!
Sin alarde deixou-se agarrar
até sentir cuordas de biolino ne l fondo de l ser.

Por manos debinas tocada, cumo bibraba!

Deixou-se amboubecer
ne l ancanto de las rebuoltas de l riu. Eilha yá l'amaba!

Maçcalhou las bordas de beleza
até se deixar romper de prazer.

Eilha ye natureza.


Teresa Almeida Subtil

.

Teresa Almeida Subtil

Fazer cun denidade




La spriéncia agarrada al lhargo de ls anhos - puis yá nun sou nuobo – diç-me que l’anteligéncia i hounestidade son caratelísticas que stan çtribuidas armanamiente.

Cuido que l pobo pertués nisto nun somos melhores nien piores que l restro de ls outros pobos. Mas l que acuntece ye que, la malbadeç cochineira, la zounestidade para culs que stan a pie, l eiguismo de nun aceitar l melhor de ls outros, la ganáncia de querer l que ye de sous amigos i bezinos, tamien stá an todo l lado.

L pior ye quando a pie de nós toda esta buosta stá scarranchada, gobernando ls nuossos çtinos. Quando ls farizeus tóman cuonta de todo, i se nun fur cumo eilhes quieren nun se fai. Nun acéitan l trabalho feito puls outros, nien céitan que outros gobérnen.

Inda po riba, isto nun se passa solo cun quien stá ne l poder central, tamien acuntece nas pequeinhas anstituiçones, aqueilhas que l pobo conhece melhor. Porque de ls mandones, que son tius sien cara nien palabra todo l mundo sabe, mas squécen-se que na hora de botar, ou nun l fázen ou nun demúdan. Soutordie squéssen-se que nun botórun que ye l mesmo que dezir nun s’ampórtan quien i cumo gobérnan, se tornórun a botar ne ls falsos, corruptos i sien palabra nun son bítimas, porque quien da cunsentimiento ye armano a eilhes.

Yá dezie l outro, balhamos ua albarda, mas só deixa poner ua albada quien quier, hai que spertar, que mesmo ls bielhos por bien poucos que séian ls dies que sóbran, que séan bibidos cun denidade. Morrirmos-mos, cun la cuncéncia de que nun fui culpa nuossa que l die de manhana nun ye melhor.

23/09/15

Caminadas - Ancuontro de geraçones





Quando las mardomies de Santa Bárbela i San Burtelameu pormóben las caminhadas pul termo de Zenízio, que puoden ser pulas lhagonas, fuontes, cruzes, stá a pormober ua besita guiada. Cumo s’abrisse un cadernico de mimórias.
 
Porque nessas caminhadas partecípan pessonas de to las eidades, zde ninos i ninas pulas manos de sous pais i abós, anté ls mais bielhos q’inda téngan fuorças para andar.


La buolta ye feita por caminos, caleijas, puontes, ancuostas, cabeços, ancruzilhadas i quantas bezes nas marras de l termo. Durante l caminar hai toda ua quemunicaçon de geraçones, ls mais bielhos cun mimória i conhecimento fálan de todo un saber que arrecolhírun als mais nuobos, que nun sáben ou yá squecírun. Son ditos als que nun conhécen ls chamadeiros, adonde stan ls marcos de ls tapados, suortes, tierras de cultibo, lhameiras, de quien son ou fúrun, todo un saber que s’assi nun fusse nun era passado.  Mui amportante porque todo ten un nome que s’agarrou i chegou a nós zde ls Mouros i outros pobos antigos.  Ls caminos i rutas son benas ne l termo adonde caminórun ls nuossos antepassados.

Un conhecimento baloroso que debe ser passado, nun solo cumo registro, cumo tamien teçtemunhal i social. Quantos nun son ls causos que pul chamadeiro se chega a la sue ourige, porque ye an mirandés, quantas son las bezes que s’oube dezir als pais ou abós – mira eiqui tenie tou abó de las saias un cerrado adonde metien las bacas a pacer i fui eiqui que m’einamorei de tue bó pula purmeira beç – cuontas que quedórun arrecolhidas i l momiento s’ancarregou de chamar al de riba.


Son estas caminadas dun valor einesquecible, cumbíbios para falar i ambersar, trocar oupeniones, son momientos buonos para çcarregar las canseiras agarradas ne l die a die a lhaboriar, son momientos para respirar l aire puro de las muntanhas i outibales.

A mi, para alhá de caminar dá-me ganas de boziar, boziar bien alto para spertar to las cuontas que stan adrumecidas de quando era garoto, pastor ou buieiro. I cuido que tamien essas cuontas de buieiros i buieiras, pastores i pastores, segadores i segadoras, lhabradores i lhabradeiras quieren que séian spertadas.

Ls dies hoije, para muitos i muitas que bamos a las caminhadas, son feitos doutras cuontas, mas nun son mais amportantes q’aqueilhas que faziemos quando me criei cun rascanho na cerrona i la fisga al cachaço. Fui un tiempo rico que mos ajuda a bibir i cumbibir.

Parabienes als mius cunterráneos por pormober estes eibentos, saluçon para mos mantener lhigados.


Caminadas pul termo son jornadas çportibas, fázen bien als sentidos i a l’alma, pormóben cultura i ounion, son ua bençon ne ls dies que cuorren.



 
(Crónica tamien publicada ne l Jornal Nordeste -"Fuolha Mirandesa" eidiçon nº984 de 22 de Setembre de 2015)

21/09/15

Ua fuolha a cair




Ua fuolha soltou-se sien aire, balanciando sien rodiones, caiu serena, cumo quien yá cumpriu la rezon porque bieno a este mundo. L pie soltou-se de l galhico, debagar, cun tiempo de se çpedir i dando tiempo al galho de curar la ferida... Apuis balanciou un pouco, parou por sfregantes, mirou pal chano para scolher l melhor sítio. 
Cuntinou la caída, agarrou-se a ua fuolha que ancuntrou pul camino, soltou-se de la fuolha berde, fui-se aquestumando a la falta de quemer que l tiempo le bai a tirar l´amarelhura i le dará la quelor castanha. Fizo ua finta para nun sbarrar nun spineiro, balanciou  para se librar del que mais se l´asparecie a un eiriço i, abrindo las piernas cumo s´abaixasse an sustén-caídas, scuolhiu l melhor sítio de la brigada, acerca duns fenicos i dun chougarço.

Nisto, sentiu un oulor fuorte que le chegaba de la tierra. Era cheiro a rocos que se porparában para nacer apuis de l´auga de fin de berano. Acocou-se i passou pulas brasas. Mais fuolhas fúrun caindo até que un manto se formou. 

Bieno mais auga i la fuolha yá mais castanha, anchada, ampeçou a spirros i, cun l mais fuorte, ajudou l cepo (boleto) a abrir ua brecha para nacer.

Só anton se dou de cuonta que l trabalho deilha nun s´habie acabado na árbole...

L roco medrou i alredor outros medrórun. L castanheiro percisa deilhes para le matáren malinas i le dáren sustento.


Stá la folhica a serbir de cabeceira al mais pequeinho.
Yá daprendiu que l sou trabalho agora ye eilhi, na tierra. Eirá apodrecer i, apuis que podre, será eilha que ajudará a medrar ls balhores para que náçan mais boletos i apuis estes serán salude pals castanheiros. Assi, s´anchirán doutras fuolhas, flores, pelhiços i castanhas. 
I siempre assi será, a mais que ls houmanos stráguen este eiquelíbrio de biodibersidade de la natureza, cumo tanto passa...

20/09/15

Nun te fintes.....





Quales son ls maiores miedos de ls bielhos?


Son dous:


1) Quedar solico, squecido;

2) Star ancapaç de se çfender de l mundo que stá al sou redror (qualquier bielho sabe que yá nun ten fuorças i salude na cabeça para rejistir a tanta adbersidade mala).


Respuostas:

 L gobierno d'hoije, l mesmo gobierno de lafraus, qu'açumou (i çpejou denheiro nas redes sociales i ne ls ourganos d’anformaçon) ua guerra abierta als bielhos, resolbiu publicar lheis que criminalízan l “abandono” (eisolamiento) i ls “malos tratos” (ancapacidade de çfesa) als bielhos.


Solo eisiste un porblema:

- Las lheis nun poden ser aplicadas. Nun sírben para nada. Necita de demudas als códigos para ser aplicada. Nun ten nanhue balidade prática. Solo poderá ser, de fato, tornada lhegislaçon por un nuobo parlamiento (l'atual stá, i bai permanecer, de bacanças).

Ls menistros son assi tan parbicos? Publícan lhegislaçon que sáben que nun puode ser aplicada?

Nó. De tunticos nun ténen nada. Ténen ye sperteza rateira. Sáben que nun puode ser aplicada. Sáben que nun sirbe para nada. Mas tamien sáben que assi angánhan muitos, fázen de cunta que stan preacupados cun aqueilhes que mais oudeian: ls bielhos (percísan de ls botos deilhes)!

Ye ua postura baixica, ye meçquinheç, ye todo menos querer bien, ye ato mal antencionado!


Falsuras cumigo nó, sou un bielho de 66 anhos, na bida yá tube muitas lhambadas de quien se diç amigo, daprendi a fazer las mies scuolhas.


Nun quiero carregar mais albardas.

(Nota: Esto ye la traduçon dua pequeinha parte dun testo que lhi)