12/11/09

Ne l die de San Martino bai a la dega i porba tou bino !



"Ls borrachos ou festejando l San Martino", José Malhoa, 1907


Palabra d’honra ! Se nun stubisse casada cun un sendinés que todos ls anhos quando chega este die de l anho mos alhembra a todos (a la mai i als filhos) qu’hoije ye die de comer castanhas i de porbar algun bino, giralmente feito an Sendin i trazido depuis duas férias passadas alhá, i quaije siempre cul dito «Ne l die de San Martino bai a la dega i porba tou bino ! », you la purmeira serie ua a quien nun passarie pula cabeça que hoije, 11 de Nobembre, que até ye feriado!, ye tamien outra cousa que l die an que se comemora an França l armistício de la Purmeira Guerra Mundial.

Berdade seia dita ! Neste paíç que ye la França adonde nós Sendineses moramos que ye antretanto l paíç por adonde passou i fizo puls bistos milagres esse San Martino que bibiu ne l seclo IV i que chegou a ser bispo de Tours (cidade a uns 200 kms de Paris, a caras a Sudoeste), poucos hoije, tengo la certeza, chégan sequiera a pernunciar l nome desse santo, sáben l quier que seia a perpósito de la bida del, oubírun ne l melhor de ls casos alguas bezes essa designaçon « L’été de la Saint-Martin » (L Berano de l San Martino) mas sien saber realmente qual la sue berdadeira segnificaçon… You inda la oubie porque fago parte dua giraçon que inda s'alhembra por eisemplo de las modas de Jean Ferrat (que yá ten agora 78 anhos!), i dua deilhas, guapa cumo quaije todas i que ten por títalo i tamien refran « A l’été de la St-Martin » (Ne l Berano de l San Martino)… que fala… subretodo de amor !… i de maneira mui lhibre i sensual !.. mas que nun ancuntrei ne l YouTube… talbeç por ser cunsidrada hoije, subretodo puls mais nuobos, yá algo « oldfashioned »... quier dezir: fuora de moda !
Ye berdade que quanto a las nuobas giraçones, hoije an França, de que fázen parte ls mius filhos, stou cumbencida que l mais de ls moços i moças inda sáben menos acerca desse santo que l que you sabie quando tenie la mesma eidade… L que quier dezir : nada, praticamente nada ou mui poucas cousas !

Todo esto ten a ber cula eiboluçon de las mentalidades neste paíç an special zde la rebuolta de ls studantes an Maio de 1968. I hoije ua cousa me parece cierta. Bibo nun de ls países mais laicos que hai na Ouropa. I un tamien adonde l númaro de ls que ban a missa ye pula cierta un de ls mais baixos…

Mas hai tamien ua rezon que talbeç lhiebe las pessonas an França a squecer que ye hoije l die de San Martino. Nun hai naide pul cuntrairo neste paíç que nun saba que hoije, 11 de Nobembre, ye die feriado porque se comemora l armistício de la Purmeira Guerra Mundial. I este anho, cumo l anho passado, inda se comemorou essa data de l 11 de Nobembre de 1918, cumo tamien se comemorará l anho que ben i ls outros, anque l redadeiro suldado francés que tenga subrebibido a essa tragédia tenga falecido hai yá anho i meio.

Esta mie ampresson quedou cunfirmada quando hoije a la nuite depuis de ler ls testos de Faustino i de Isilda que gostei de ler fui a ber l que dezien tamien na Anternete…
Ancuntrei por eisemplo un artigo de l jornal "L’Union" (La Ounion) de la region Champagne-Ardennes-Picardie (a Nordeste de Paris) cun data de hoije, 11 de Nobembre, que cunfirma l que acabei de dezir. Até ampeça assi l artigo : (Traduçon mie feita assi i todo algo a la priessa; ye que manhana ye die de trabalho!)
« San Martino ye bítima de la Grande Guerra. L 11 de Nobembre, ye die de armistício. Ne ls rastos desse santo… salido de l calendário !
NUN L PROCUREIS nas fuolhas de l calendário, nun l ancuntrareis. L San Martino nun aparece ne ls efemérides. La fiesta de San Martino cai ne l 11 de Nobembre. La data que assinala la muorte desse suldado romano ye oucultada por ua data stórica bien mais cunhecida : la assinatura de l armistício [...] »

(Ne l oureginal que ancuntrei on-line):
« Saint-Martin est victime de la Grande Guerre. Le 11 Novembre, c'est jour d'armistice. Sur les traces de ce saint… sorti du calendrier !
NE LA CHERCHEZ PAS sur les feuillets du calendrier vous ne la trouverez pas. La Saint-Martin n'apparaît pas dans les éphémérides. La fête de la Saint-Martin tombe le 11 Novembre. La date qui marque la mort de ce soldat romain est donc masquée sous une date historique autrement plus connue : la signature de l'armistice [...] »

I pronto. Quiero acabar porque yá ye tarde mas inda quiero dezir esto a Isilda...
Hoije, 11 de Nobembre de 2009, an França, tubimos un tiempo que nun parecie nada Berano, mas que só parecie yá Eimbierno : chuba quaije todo l die, l sol nun se biu, temperaturas que nun ultrapassórun ls 10° i houmidade: muita ! Un tiempo só buono para quedar an casa, ber cumo fui l miu caso na telbison las comemoraçones oufeciales an Paris, al pie de l Arco de Triunfo i de la chama de l suldado çcunhecido, i oubir ls çcursos (que gustei de oubir assi i todo) de l Persidente de la República Nicolas Sarkosy i... nobidade este anho! cousa que até agora nunca habie acuntecido!… de la chanceler almana Angela Merkel que tamien staba alhá presente pula purmeira beç… i depuis l hino de ls dous países… i l hino ouropeu cantado nas dues lhénguas : francés i alman que tamien gustei de oubir.

Pula tarde ye que Antonho mos truxe castanhas assadas que por acaso tamien fúrun trazidas de Pertual, de Sendin eisatamiente… Prenda de la mai ! I depuis : l bino fui a la nuite…

Nun será eisagero dezir que antre todas las almas que bíben an França, neste die 11 de Nobembre, aqueilhas que mais pénsan nun santo que las lhieba assi i todo a la tentaçon de comer castanhas, i de ir a la dega para porbar l nuosso bino… antre todas essas almas, dezie you, hai sien dúbeda ningua las nuossas… las almas de nós, ls Pertueses... i tamien de ls Sendineses.

2 comentários:

Isilda disse...

Oulá Ana, buonos dies!

Realmente ya nada ye el que éra, la tradiçon inda eisiste, comen-se castanhas e bebe-se l bino (jerupiga eiqui na cidade i creio que nalguas aldés de Bargancia) mas L Berano de l San Martino ya passou de milagre, poucas bezes se bei l sol. Dízen que son trés dies de sol mas eiqui, an Bila Nuoba de Gaia fui ua tarde, porque hoije, hai un temporal cun tanta chuba e bento que mal se puode caminar.
Tamien eiqui faç muito friu.

Ana, que todo se passe bien por aí.

Beisos
Isilda

Ana disse...

Buonas Nuites, Isilda,

Puis hoije, cumo por milagre (Fui l Santo que mos oubiu depuis de fazer peniténcia cun estes testos todos que le cunsagremos!), yá l tiempo staba mais buono por aqui: sol lhougo de manhana até la fin de l die i temperaturas bien mais agradables que las de onte. Só a la nuite ye que un se dá de cunta que yá nun ye Berano, nun Senhor !

Mas para que cuntine l "Berano de San Martino", pregunto-me se l Santo inda nun quier mais...

- que un diga claramiente l número (milhares !) de sítios cumo ye l caso an França que ténen l nome del; até ua ilha nas Antilhas francesas. Sien falar de todas las pessonas (als milhares tamien !) que ténen cumo nome ou apelhido Martin (l masculino de Martine) i ls sous eiquibalientes an todas las lhénguas : Martins, Martinez, Martín, Martino, etc.
- i que até a un páixaro, l « guarda-rios » (Mas nun sei que nome le dan an Mirandés), le dórun l nome del an francés : les « martins-pêcheurs » depuis desse Santo haber feito delantre de ls sous dicípulos ua cumparaçon antre esses páixaros… i ls demónios, parece !

Mas talbeç esse Santo tamien guste de mos oubir falar Mirandés. Quien sabe ?

Será que cun esto todo, teneremos sol manhana ?

Un abraço para bós, Isilda, cheno de Sol !