26/12/11

Tradiçones (dadonde mos bénen!?)




Jugo, forno, pan lhebe (pan de lhó) i polbo cun batatas


I ampeço mesmo porqui.

Dius tenga sue alma an paç, çcanso i an sue cumpanhie (porque yá mos deixou hai muito tiempo) quien fizo l jugo de l retrato que stá ambaixo, assi cumo todos i todas ls i las de l sou tiempo que fazien jugos, carros de las bacas mirandeses, canhiças, rastras, arados, puortas i portaladas, talhos i scanhos, cubas, fornos a lheinha, ne ls telares panhos para las mantas, las alforjas, sacos pa l grano, miotes, jiquetas i chambres, ne l forno de cozer, las fogaças, ls roscos, l pan lhebe (pan de lhó), sien spráncias nien fé de recebir un só teçton de naide.

Até l pior puodie acuntecer, era l produto de l sou sfuorço, ser pedido an décimas i licencias a las finanças.

Este jugo nun ye de bacas, tamien nun ye de béstias (machos ou burras) ye misto, l duonho (recebido de hardança, nunca se fai a çfazer del) lhougo que bir l retrato bai a conhecer-lo, ye miu amigo i cuido que nun me lhieba a mal fazer esta publicaçon, até porque ye respeitador i admirador de ls balores houmanos que mos chégan de ls nuossos antepassados.

Porque solo stá nas mies antençones dibulgar un património i un saber que tenien ls nuossos pais i pais-abós, saber esse que stá cheno de tecnologies para l tiempo, i assi bencir ls porblemas i atalancadeiros, bonda star atiento a las cousas i tener conhecimiento de la natureza i de ls questumes.

Tamien ye un fato que nesta temporada natalicía, quaije todo se mos afigura i peçque nada hai para alhá de la celebraçon de l nacimiento de l Nino Jasus, mas a miu ber nun ye bien assi, hai muita lhigaçon i ben al de riba tanta tradiçon i questumes que las gientes d’hoije ténen porque la trasmisson de l saber até eiqui chega, bonda pensar ne l polbo, no bacalhau, las fatilas paridas, ls bolhos i todo al que ponemos na mesa para quemer.

Bolbendo al jugo (misto), l dunho sabe que you andube por sue casa scando retratos. I spertou-me curjidade este jugo, puis retratos de jugos mirandeses tengo muitos, i fui por ser misto, i ber que l custrutor tubo la preocupaçon de çtribuir bien las fuorças, puis adonde bai a quedar l sobeio nun stá bien al meio, mas si pa l lhado adonde se bai ounhir la baça, seinhas de que la béstia que eiqui ponir l cachaço ten menos fuorça. Tamien adonde se pónen las cornales, ten dues hastes de palo, puis las béstias nun ténen cuornos (las de trabalho) i agarrar doutro modo.

Hoije yá nun se fázen jugos, destes, ye mui ralo ber ua junta de bacas, mista, par de béstias ou burras, yá stá quaije todo mecanizado, mas you tengo las mies dúbedas se ls mirandeses nun ténen outros jugos, por bentura bien piores. Mas ua cousa you sei i engo la certeza, dou-me cuonta quando por alhá ando, als mirandeses nunca les faltará ganas de mantener i guardar todos ls cunferrumes i demais outencílios, la mimória de l sou pobo cun denidade.

I porqui me quedo, deixo-bos retratos, un dua pieça para mi i ls de la mie geraçon tan conhecida, puis an mi casa muita beç i muitos anhos se fizo la sementeira cua junta mista, mas quien sabe para las geraçones mais nuobas nun seia ua pieça çconhecida, outro dun forno de fazer pan adonde mie mai cozie to las sumanas ua fornada, i cumo nun puodie deixar de ser un prato cua polbeira i un dun pan lhebe, quemido desta temporada, porque era tradiçon i que inda hoije se fai na maiorie de las casas.

(jugo, pieça an madeira bien trabalhada, que ten l oujetivo d’ounhir las bacas pa l trabalho ou outras béstias, forno de cozer, adonde se fazien las fogaças, polbeira que se mercaba seco i apius de cozido quedaba assi, pan lhebe, bolho feito cun farina i uobos, que inda hoije la mie tie pon muitas i muitas bezes a la mesa an special quando tenemos besitas)





5 comentários:

Unknown disse...

Diç l miu filho maior quando bei algo de ademirança:
- "Pus bá!"
Agora calha-me a mi dezir eigual.
De garoto lhémbra se me de ber ua baca i ua burra ó ua mula a arar, mas nunca pus fé al jugo.
You que cuidaba que sabie todo i ye la purmeira beç que beio un jugo desses.
I inda te bou a dezir mais, hoije eran las nuobe i meia i inda staba na cama, la mi yá habie feito l lhume i fui-me a chamar para comer ua torrada i cumo you staba a ler l tou lhibro "Nuobas Fábulas Mirandesas" anquanto comie la torrada inda le cuntei algues. Mas nun ye que yá las habie lido purmeiro que you!

Parece que hoije ye l tou die. :))

Abraço
Almendra

franciscobelharino disse...

Buonos dies Faustino,

You inda sou de l tiempo de andar an riba dun trilho todo l santo die a la ruodra de la parba. Era nas trilhas que quaije siempre se amansiában las sobranhas i ponien-se siempre a trabalhar al lhado dua baca mansa para daprander cumo debie ser. Quando habie ua burra an casa, quaijeque siempre se aporbeitaba para arranjar mais ua junta para trilhar i ende aparcie l jugo que Faustino puso ne l retrato. L jugo era de bacas, mas era apuis arranjado pa la burra ou mula.
Trabalhar cun ua baca i ua burra, nun era solo nas trilhas, yá que a las bezes quando ua baca tenie ua anrelhadela ou outra maleita qualquiera i nun podie trabalhar, habie que botar mano a la burra pa l serbício nun quedar para trás.

Un abraço i cuntinaçon de buonas fiestas,
Francisco

franciscobelharino disse...

Buonos dies Faustino,

You inda sou de l tiempo de andar an riba dun trilho todo l santo die a la ruodra de la parba. Era nas trilhas que quaije siempre se amansiában las sobranhas i ponien-se siempre a trabalhar al lhado dua baca mansa para daprander cumo debie ser. Quando habie ua burra an casa, quaijeque siempre se aporbeitaba para arranjar mais ua junta para trilhar i ende aparcie l jugo que Faustino puso ne l retrato. L jugo era de bacas, mas era apuis arranjado pa la burra ou mula.
Trabalhar cun ua baca i ua burra, nun era solo nas trilhas, yá que a las bezes quando ua baca tenie ua anrelhadela ou outra maleita qualquiera i nun podie trabalhar, habie que botar mano a la burra pa l serbício nun quedar para trás.

Un abraço i cuntinaçon de buonas fiestas,
Francisco

faustino.antao disse...
Este comentário foi removido pelo autor.
faustino.antao disse...

Buonos dies

Gustei de que dixo Almendra de l filho, i cumo son las cousas, l miu armano mais bielho (Eimílio), ne las mesmas cundiçones (ademiraçon), para alhá de dezir "Pus bá!" inda le acrecentaba, "Pus bá esta ye nuoba", mesmo que la cousa fusse bien bielha, assi se nun fusse este comentairo you nun m'alhembraba agora, i mira amigo que l miu armano mais bielho trouxe-me pula mano cumo un segundo pai.
Almendra cuido que chegueste a conhecer quien fizo este jugo, fui eili bien acerca de la scuola de Zenízio.
Quanto al que diç Francisco ye todo berdade, i acrecenta mais estes conhecimientos, cumo tantos outros desse tiempo, cumo l causo dun jugo normal, apuis streformado de perposito para ua junta ser dua baca cua burra, ponendo ls palos pa l cachaço i nestes causos quaije siempre se metie ua correia de l sobeio pa l lhado de la baca para çtrebuir las fuorças
Mas este jugo quando fui feito, fui de perposito para ser misto, puis l meio nun ye bien l centro antre las dues puntas, ye ende que se m'afigura ser único, ralo i special, yá staba na cuonta de l ambentor que la fuorça dua baca ye bien i bien pa riba de la dua burra.
Puis cumo todos sabemos que habie bacas de trabalho que naide sabie la fuorça que tenien, adonde metien ls cuornos, íba todo alantre i al aire

Buonas fiestas a todos, i isto ye mais ua cousa buona que este sitío ten, bamos mantenendo estas cumbersas que para mi sáben tan bien cumo cereijas

Un abraço
Faustino