15/02/09

La Segunda palhestra de mirandés de 2009 (parte 1)



Die 14 de Febreiro, tubo lhugar na Scuola Francisco Arruda, an Lisboua, la segunda palhestra subre "Sessenta Anhos Eissenciales na Stória de l Mirandés (1880-1940)" i alhá stában 25 pessonas, cun atento para oubir l palhestrante.
L porsor i ambestigador Amadeu Ferreira, ampeçou la sue prática fazendo ua pequeinho resume de l que se passou na purmeira palhestra. Assi, ampeçou por lhembrar cumo José Leite Vasconcelos (JLV), tubo l sou purmeiro cuntato cul mirandés i qual la sue purmeira fuonte de anformaçon. Essa fuonte fui Branco de Castro, de Dues Eigreijas, studante de angenharie ne l Porto, adonde JLV tenerá stado cun el pula purmeira beç pula Páscoa de 1882. Falou inda de las cartas que Branco de Castro screbiu a JLV i de la sue bida an Dues Eigreijas adonde fui lhabrador i de las malheitas que lo atormentórun to la bida.

José Leite de Vasconcelos, tenerá achado que las anformaçones de Branco de Castro nun chegában pa l studo que el querie fazer i resolbiu-se a ir anté Dues Eigreijas a oubir las pessonas. Ampeça anton a purparar la biaige cun Branco de Castro i nas férias grandes de 1883 alhá se pónen eilhes a camino. Agarrórun l camboio anté l Pinhon i ende agárran la deligéncia anté Macedo de Cabalheiros, passando por Fabaios, Alijó i Murça adonde segundo JLV yá habie la Cochina, chégan a Mirandela a la purmanhana cedo i diç el que staba mui delorido de ls saltos de l carro, i cun muita fame. Almorçórun lhougo pula manhana ua buona bitela, acumpanhada de bino berde, mas JLV debe star anganhado yá que an Mirandela naquel tiempo pula cierta nun haberie bino berde. Apuis salírun para Macedo, adonde chegórun a la nuite i ende la passórun. A la purmanhana andubírun a percura de trasporte i alhá arranjórun dues ties cun dous garotos i dues burricas que ls lhebórun anté Dues Eigreijas.
Anrriba las burras alhá ampeçórun mais ua eitapa de la sue grande biaige. Atrabessórun ls rius Sabor, l Maçanas i l Angueira. Passórun por Limãos, Gralhós, adonde JLV biu las pessonas a trilhar, i apuis chegórun a la Matela adonde JLV diç que drumírun an buonas camas cun buonos lhençoles de lhino. L die apuis cuntínan la biaige passando pul Campo de Bíboras, Bal d’ Algoso, Uba i ban anté Sampedro, purmeira tierra mirandesa. Eiqui JLV anchiu ls pulmones d’ aire i diç! Baliu la pena tanto trabalho para oubir falar la lhéngua. An Sampedro ban a la casa de l Abade adonde comírun queiso i pan dado pula armana de l padre que falou cun eilhes an mirandés.
Stában ne l sou quinto die de biaige i alhá ban eilhes cun çtino a Dues Eigreijas adonde JLV diç que era la casa i la pátria de l mirandés que el iba a studar. Chegados a Dues Eigreijas quedou an casa de Branco de Castro i nun se sabe al cierto quantos dies alhá stubo, mas teneran sido arrimado a quinze.
La notícia lhougo se corriu pul pobo i todos dezien que un studante de fuora staba an casa de Branco de Castro i que habie benido para studar la nuossa fala. Las ties purmeiro stában çcunfiadas pensando que el querie oubi-las para fazer caçuada, mas quando el diç que nun farie ua biaige de tantos dies se nun fusse para un studo sério ende eilhas ampéçan a falar cun el.
Las ties ajuntában-se pulas tardes a la selombra de ls cabalhales onde íban fazendo trabalhos i cuntando cuontas que JLV iba registrando. Pul die la sue percipal fuonte de anformaçon fui ua rapaza chamada Marie 'Mara i a las nuites era un home yá de eidade abançada que iba a tener cun el, pa le dar scuola cumo JLV diç. Tenerá sido deste home mui sabedor que JLV arrecolhiu l mais de las sues anformaçones. JLV i Branco de Castro teneran inda ido a Cércio i Miranda, mas solo de passaige.
Tornou pal Porto pul lhado de Mogadouro i nun se sabe bien se tenerá passado pula sue tierra Oucanha ou se tenerá ido lhougo pa l Porto.
Culs dados arrecolhidos nesta biaige i cun las anformaçones que Branco de Castro yá le habie fornecido, JLV publica O Dialecto Mirandez que ye la obra mais amportante subre l mirandés anté salíren ls Estudos de Philologia Mirandesa. An O Dialecto Mirandez JLV fala de las caratelísticas de la lhéngua, yá que stá ouganizado cumo ua pequeinha gramática an, i mos deixa muitas palabras de Dues Eigreijas, cumo tal: patata (batata), castanhal (souto), acion (acção), zaiuno (pequeno almoço), Conceicion (Conceição), perguícia (preguiça), ourifeiro an beç de ouribeiro (ourives), rato (cachico de tiempo), rigueiro (ribeiro), ruga ou rue (rua) etc. La çriçon desta purmeira biaige ye mais tarde publicada por Trindade Coelho ne l jornal O Reporter (1897) i apuis ne ls Estudos de Philogia Mirandesa I.

Subre la segunda biaige de JLV, an 1884, falarei na parte 2.

Un bien haia al Cunseilho Eizecutibo de la Scuola Francisco Arruda i an special a la sue persidente Drª Maria do Rosário Matos, por haber amprestado la sala.
Un bien haia al porsor Amadeu, por mais ua beç tener feito ua prática mui buona, que cun la lheitura de alguas passaiges fui ponendo las pessonas bien çpuostas i a rir.
An último lhugar un bien haia a todos ls que stubírun nesta palhestra i anté die 21 de Márcio pa la 3ª palhestra, an Corroios.

Francisco Domingues


(cuntina)

1 comentário:

leonardo antao disse...

Amigo Francisco:
Ua beç mais fazieste ua buona descriçon de la eicelente Palhestra dada por Amadeu Ferreira, que fiç ua anteressante çcriçon (que a todos mos deixou eimocionados i ancantados) de las biaiges que Leite Vasconcelos fiç, cun muito çforço, muitas deficuldades i muitos sacrefícios, para besitar la pátria de l mirandés i l sou amigo Padre Manuel Sardenha (Sardina).
Amigos mirandeses!, se sabisses la grandeza de la ambestigaçon i l extraordinário balor cultural i lhinguístico desta Palhestra, tengo la certeza que tenides benido todos a correr oubir Amadeu. Se gostais de las buossas tierras de Miranda, nunca mais deixarídes de benir a estas palhestras.
Cada beç somos mais a cuomprobar que scuitar Amadeu Ferreira ye scuitar la boç i la sabedorie mirandesa, ye scuitar la mais prefunda stória de l mirandés. Se nun acreditais nestas palabras, léde l testo desta palhestra feito por Francisco, léde ls testos de las outras anteriores, benie oubi-lo, i acepuis dezi-me se tengo ou não rezon no que bos digo.
Parabienes Amadeu, por l amor i la sede ansaciable que demostras an çcobrir i an mos transmitir la stória de l mirandés i por estes riquíssimos cachicos de stória.
Parabienes Francisco por mais este testo que cuntribui para balorizar la nuossa eidentidade de mirandeses.
Amigos mirandeses! scuitai esta anteressantíssima boç de la sabedorie mirandesa.
Leonardo Antão.