05/02/09

La mie cierta stá


Stábamos ne ls finales de ls anhos cinquenta i nesse tiempo la bida era mui custosa i pa ls probes inda era mais. An Zenízio quaijeque todas las pessonas tenien algo de sou, mas a las bezes, quando l anho nun benie al modo, l pouquito que se tenie daba muito trabalho i nien se colhie pan i batatas pa l anho todo. Assi, habie que ir ganhando uas jeiricas, mas estas nesse tiempo éran mui ralas i solo aparecien alguas ne l tiempo de çquilar las canhonas, ne ls fenos a segar a la gadanha i nas segadas de l centeno i de l trigo. Ls outros trabalhos, que ls mais ricos tenien para fazer, cumo podar las binhas, scabá-las, apanhar batatas i bendimar, éran siempre trabalhos feitos pula códea, an troca de algun fabor feito por estes. Ne l Eimbierno, a las bezes, habie uas touças para arrincar i ende siempre se ganhaba uas jeiricas. Quando nun habie touças ls mais probes andában pula casa de ls ricos i íban apanhando nabiças, mundando las loijas, partindo lhenha i an troca lhebában para casa uas batatas, un carolo de pan, uns chabianos, un cachico de toucino i un garrafonico de bino.

Antonho era ua destas pessonas que tenie uas terricas de sou, mas tenie que aprobeitar todas las jeiras i, quando nun las habie, alhá andaba el pula casa de un de ls ricos durante l Eimbierno. Nien todos ls ricos gustában de dar. Mas por essa rezon ls que nun dában nada tamien tenien pouca ajuda. Un de ls ricos que Antonho gustaba de ajudar era l tiu Fulciano, yá que este tamien gustaba de dar i staba siempre pronto para dar ua pinga i a Antonho la pinga sabie-le muito. Nesse tiempo quien tenie uas terricas yá pagaba décima i ls abisos para pagar essa décima éran çtribuídos pul Regidor a la salida de missa, nun de ls purmeiros deimingos de Janeiro. Assi, nun desses deimingos, l Regidor alhá se chubiu pa l puial que habie ne l sagrado i fui chamando pul nome de todos ls que tenien abisos a recebir. Antonho alhá staba atento i quando oubiu l sou nome chegou-se a la frente i alhá agarrou l abiso. Stubo inda mais un cahico a dar uas lhérias cun uns i cun outros i apuis alhá se fui para casa.

Pul camino, mesmo nun sabendo lher, oulhou pa l abiso i quedou çcunfiado que la décima tenie crecido. Mal antrou an casa diç pa la tie. Áh! Bárbela! Olha eiqui para este abiso a ber se ye l que you stou a pensar. Bárbela, tamien mal coincie ls númaros, mas alhá oulhou cun muita atençon i puls dous chegórun a la cuncluson que tenien de pagar mais. Staba na hora de l almuorço i alhá se sentórun un de cada lhado dua talhica a comer uas batatas cun un chabiano i ua malga de caldo. Quando acabórun l almuorço, Antonho amarrou-se, metiu ua mano debaixo de l scanho i tirou un lhatico adonde guardaba las crouicas que íban apedurando. Quando Bárbela, tirou la trabiessa i las malgas de la talhica, Antonho çpejou l lhatico anriba de la talha i ampeçou a cuntar l denheiro a ber se chegaba pa la décima. Apuis de l cuntar bien cuntadico dues ou trés bezes diç.

- Áh! Bárbela! olha, l denheiro si mos chega pa la décima i inda sóbran uns çtones, i cumo l tiempo agora anda seco l melhor ye manhana apanhar la carreira, ir anté Miranda a pagar la décima i assi quedamos çcansados i tiramos dende l sentido. Ne l die seguinte Bárbela, alhebantou-se cedo para cozer uas berças i uas batatas cun un cachico de toucino i quando stában quaijeque prontas chamou pul home para se alhebantar yá que la hora de la carreira debrebe chegaba. Antonho aparciu yá pronto, sentou-se i ampeçou a comer i Bárbela lhougo le ampeçou a meter priessa i a dezir que íban sendo horas de ir, pus la carreira nun spera por naide. Antonho, apuis de haber comido las sues batatas i las berças, oulhou pa l fumeiro que, cumo siempre, nun era grande i spipou ua chouricica. A seguir agarrou un muordo de pan, metiu todo ne l bolso falso de la jiqueta i metiu-se a camino a caras a la capielha, adonde la carreira paraba. Nesse die habie ua gelada mui fuorte i ua araije que quaijeque cortaba l nariç i las ourelhas. Qundo chegou a la capielha las manos yá íban todas angaranhidas, mas la carreira chegou lhougo a seguir i Antonho que yá lhebaba l denheiro trocado pa l belhete, antrou i sentou-se lhougo a la frente. Nesse die la carreira trazie pouca giente i lhougo arrincou, Maçaneira arriba. Quando passou pu l semitério yá fazie un runquido mui grande i botaba fumo que mais parcie l camboio. Quando chegou a la Tapada apuis de la curba de l Camino de Malhadas l runquido i l fumo zaparcírun. La strada era agora yá quaijeque praina i l motor fazie menos fuorça. Quando chegórun a Malhadas antrórun dues ou trés pessonas i lhougo Antonho metiu cumbersa cun eilhas i anté Miranda alhá fúrun cumbersando i el fui preguntando puls familiares que tenie an Malhadas de adonde el era. Quando chegórun a Miranda, fazie un friu mui grande i cumo la fazienda inda staba cerrada, chubírun pa las scaleiras de la Cámara que era nesse tiempo adonde agora ye l Museu i ende siempre stában mais abrigados. La fazienda era de l outro lhado de la praça adonde ye agora la Cámara i, quando abriu las portas, Antonho saliu de las scaleiras i fui mui deljeiro para ser de ls purmeiros a ser atandido. Passado un cacho, un de ls funcionairos preguntou l que querie i el alhá dixo que era para pagar la décima. Antregou l abiso i l denheiro i cumo l lhebaba certico nun perdiu tiempo a sperar pul troco. Quando saliu yá nun fazie tanto friu, oulhou pa l sol i dixo alhá pa ls sous botones, bou-me a botar a camino, mal será que nun passe un carro i me lhiebe. Quando chegou a la puonte de l riu Frezno atalhou camino pul carreiron que iba a salir a la Fraga de la Meia Lheuga adonde ye hoije la zona andustrial. Quando chegou a la dita fraga sentou-se un cachico a çcansar, oulhou pa l sol, biu que inda era cedo i botou-se a camino. Ampeçou a andar, mas siempre atento a ber se passaba algun carro, mas nesse die parece que ls carros nun rodában. Quando chegou a la reta de Fuonte Ansossa l home yá iba zanimado, mas nisto oube un barulho i lhougo parou a ber de que lhado benie. Parece que si bou a tener suorte que ben de l lhado de Miranda. Quando l carro se amostrou biu que era un camenhon i, parado a la borda de la strada, standiu l braço a ber se paraba. L carro ampeçou a abrandar i un cachico a la frente parou. Antonho dou ua fugida anté el i qundo chegou reparou que era l tiu Lhatas de Dues Eigreijas. Ah! Tiu Lhatas! Lhebais- me anté Zenízio? Entra aí home que you bou pa la Bila i nun custa nada lhebá-lo.

Tiu Lhatas, preguntou-le a Antonho cumo se chamaba i alhá fúrun cumbersanbo duas cousas i doutras. Quando chegórun al posto de Malhadas, Antonho ampeçou a pensar. Bou a pedir al tiu Lhatas que me abaixe de l carro a la capielha de Santa Cruç. Apuis bou-me a ber se tiu Fulciano me dá un muordo de pan i ua pinga, que you si yá tengo fome i sede. Neste antretiempo eilhi staba Antonho a la capielha. Antes de se abaixar de l carro, agradeciu muito a tiu Lhatas pul tener lhebado. Lhougo que l carro arrincou alhá staba tiu Fulciano a la puorta que era lhougo eili al pie de l tanque.

- Dius mos dé buonas tardes tiu Fulciano.

- Buonas tardes mos dé dius Antonho.

- Anton donde benes home!?

- Oulhai tiu Fulciano, fui-me anté Miranda a pagar la décima.

- Olha entra i comes un muordo i bebes ua pinga. Nisto antrórun pal lhume i lhougo tiu Fulciano oulhou pa l fumeiro que era bien grande. Era fumeiro de quatro cochinos bien cebados i diç.

- Ah! Antonho! Será melhor botar ua chouriça abaixo i assá-la, assi siempre bebes mais uas pingas.

- Oulhai tiu Fulciano, se me la dais you bien la como que si yá tengo buona fome.

- Tiu Fulciano botou la chouriça abaixo, botou-la nas greilhas, cortou un carolo de pan i fui a buscar ua garrafa de siete i meio chena de bino. Apuis tirou la chouriça de las greilhas botou-la nun prato i diç para Antonho. Bá! Ampeça a comer que you inda almorcei hai pouco tiempo i agora nun quiero nada.

- Áh!Tiu Fulciano, mas assi nun ten jeito, anton you eiqui a comer i bós a oulhar.

-Bá, bá! Toca a andar i deixa-te de cousas que you sei que tu te auguantas cun eilha.

Antonho ampeçou a partir la chouriça i a comé-la cun toda la calma de l mundo, puis priessa agora nun habie yá que la tie só l speraba alhá pa l final de l die. L lhume staba baliente, la chouriça i la pinga stában mesmo al modo. Apuis de comido i buído i de tener oubido uas lhonas bien cuntadas pul tiu Fulciano, Antonho, birou-se pa l tiu Fulciano i diç.

- Ah! Tiu Fulciano! Agora si quedei bien cumpuosto. Nisto metiu la mano ne l bolso falso i diç. Oulhai! You si tenie eiqui ua chouricica que tenie lhebado de merenda, mas la mie cierta stá.

Francisco Domingues


4 comentários:

leonardo antao disse...

Amigo Francisco:
Anteressante stória de l tiu Fulciano que fui bien catrafilado pul tiu Antonho.
Apesar de muitos de nós ls de Zenízio ya la coincermos, parabiens por tan buona çriçon de ls factos.
Fico cuntente an ber publicadas estas pequeinhas stórias de Zenízio, que muito anriqueçan l nuosso patrimonho cultural.
Leonardo

maria tereza disse...

fantastico!!!este dialecto!!!!parabens e obrigado..por nos dar oportunidade de conhecer o mirandes!!!

franciscobelharino disse...

Buonas nuites Maria Tereza,

Oubrigado por benir a esta quadrilha. Yá antandi que nun fala mirandés, mas queda a saber que esta ye ua lhéngua oufecial de pertual, que fizo dieç anhos agora ne l die 29 de Janeiro.

Antero Neto disse...

Parabéns por esta história, contada de maneira magnífica. Apesar de não dominar a Língua mirandesa, vivi algum tempo em Vila Chã da Braciosa (Bila Chana, julgo eu), que visitei há pouco tempo atrás, e que gostei muito de rever. A Língua mirandesa é um património riquíssimo que convém preservar. Ainda há gente que lhe chama dialecto, mas paciência...
Continuai o vosso trabalho maravilhoso, e, se tiverdes um pouco de tempo, visitai a minha página - http://mogadourense.blogspot.com
Antero Neo