19/02/09

La Segunda Palhestra de Mirandés an 2009 (Parte 2)




(cuntinaçon)

José Leite Vasconcelos, apuis de haber feito la purmeira biaige a la Tierra i Pátria de la lhéngua cumo el se referiu a Dues Eigreijas, pulicou O Dialecto Mirandez, que define las caratelísticas de la lhéngua i faç tamien de gramática. Nesse lhibro fala de las çfréncias de la fala antre algues tierras, dá alguas andicaçones quanto a la fala de la raia, mas nun fala de las bariaçones de l sendinés. Tamien nesse lhibro fala an Zenízio a perpósito de la lhienda de la Senhora de la Coquelhuda i debe tener sido la purmeira beç que esta lhienda fui publicada.
José Leite Vasconcelos, diç que ls mirandeses debien fazer sfuorços atrabeç de la fala familiar, correspundéncia eipistolar, publicaçones de artigos lhiterairos i tradiçones populares para çfender l mirandés de las ambasones de l pertués i de l spanhol. Este apelo subre la scrita solo mais tarde bieno a tener cuntributos de alguns mirandeses. José Leite Vasconcelos, apersentou l sou studo redegido an francés i ganha un prémio nun cuncurso de lhénguas lhatinas an Momplier i l mirandés passou assi a ser coincido an todo l mundo.
An Júnio de 1884 parte de nuobo a percura de mais anformaçones i desta beç bai a las tierras de Bergáncia. Ende fui a tener cul padre António Pereira, de Parada de Infanções, cun quien yá benie a trocar cartas. Andubo por bárias tierras i fui al Zeibe a besitar un pariente. Arranjou un tiu yá cun eidade i ua burrica que l lhebou por aqueilhas tierras afuora an direçon a Riu de Ounor i Guadramil. Eiqui tubo cuntato cul Riodonorés i Guadramilés, mas nestas dues tierras stubo poucas horas, mas mesmo assi publica l purmeiros studos subre estas dues falas, Riodonorés i Guadramilés, falas lhenoesas tal cumo l mirandés.
Cuntina la sue biaige cun çtino a Sanmartino, para besitar l Abade Sardina que el coincie solo por cartas. Cuntina l camino i passa por Riu Friu, Pinelo, Abelanoso i eiqui bai a tener cun un studante de 16 anhos que habie coincido an Bergáncia, chamado. Este studante de nome Pires Avelanoso, benerie a ser mais tarde diretor ne l menistério de las colónias cun quien JLV trocou correspondéncia. An Abelanoso tenerá stado pouco tiempo i cuntinou biaige anté Sanmartino. Pul camino apanhórun ua nubrina mui cerrada i yá andában perdidos quando un pastor apareciu i alhá ls ancaminou pul sítio cierto. José Leite Vasconcelos yá habie publicado trabalhos de l Abade Sardina, na sue rebista L Panteon.

JLV staba ansioso por se ir a ancuntrar cun l Abade Sardina, que cunsidraba cumo un grande bulto na lhiteratura. Quando chegórun a la ribeira de Sanmartino yá la nubrina habie lhebantado i el pudo assi ouserbar las buonas bistas que ende habie. JLV ne l sou lhibro De Terra em Terra diç que eimaginaba la casa de l Abade Sardina cumo la casa dun lhiterato, mas quedou mui admirado por ber que era armana a las outras, sin paredes ancaliadas, cun portaladas i chena de alfaias agrícolas i pansou:
- Manuel Sardina ou ye lhabrador ou filósofo!
Fúrun recebidos pula criada a quien antregou un carton cul sou nome, i lhougo l abade l mandou antrar. Era manhana bien cedo i l Abade Sardina staba inda de camisa i ceroulas i anquanto l Abade se acabou de bestir reparou que ne l aposento habie muitos alfarrábios, lhibros, cartas i papeles spalhados pul chano i lhougo antandiu que l Abade nun era lhabrador, mas si filósofo. JLV çcribe l Abade cumo sendo de statura mediana, magro i que tenie arrimado a 40 anhos. L Abade çpuis de se bestir fui a dezir missa, que nesse tiempo era dita an zanjun i JLV acumpanhou-lo. Na missa nesse die solo stában l Abade, JLV i l criado deste. Cumo nun habie sacristan, tubo que ser el l ajudante.

L Abade Sardina, naciu an Sanmartino an 1841, l pai era de Angueira i la mai de Sanmartino. JLV stubo solo uas horas cun l Abade i apuis seguiu biaige cun çtino a Dues Eigreijas, tenendo agarrado l Carril Courisco a partir de l Naso, fazendo apuis un zbio pa la Speciosa de adonde seguiu para Zenízio.

Nestas dues tierras nun parou i solo haberá falado cun algua pessona que adregasse a star na ruga. Chegado a Dues Eigreijas, tamien stubo pouco tiempo. Passou apuis por Sendin adonde drumiu ua nuite i ende tubo cuntato cul sendinés, oubindo uns quantos homes a falar ne l Sagrado i cuntórun-le la cuonta de La Raposa Manhosa. De Sendin bai a Mogadouro i desta beç fui a quedar an casa de ls pais de l sou amigo Trindade Coelho. Apuis seguiu biaige anté l porto.


Desta biaige publica nuobo lhibro que ye l Flores Mirandesas que el dedica a la lhéngua mirandesa. L poema mais amportante deste lhibro, ye "Quien
Dirie", que el dedica al Abade Sardina, l poema las "Muralhas de Miranda" ye dedicado a Branco de Castro, i las dues stáncias 20 i 21 de l Canto III de Ls Lusíadas, son dedicadas a Trindade Coelho. Na antroduçon de Froles Mirandesas stá ua carta de l Abade Sardina screbida an Setembre ou Outubre de de 1884.

L Abade Sardina era un grande poeta que colaborou nas percipales rebistas desse tiempo i de quien Guerra Junqueiro, diç que serie un de ls mais pormissores poetas desse tiempo. L Abade Sardina forma-se an padre an Bergáncia, indo a seguir para Coimbra a studar, adonde fui colega de Guerra Junqueiro i de João Penha que eiditaba nesse tiempo l jornal A Folha, an Coimbra. Apuis fui para Braga adonde studou mais quatro anhos i dende bai para Sanmartino.


L Abade Sardina scribe-se cun Antero de Quental, que habie acabado de publicar las Odes Modernas, lhibro que apersenta la chamada poesie reboluçonaira.
An 10 de Setembro de 1871, Antero de Quental, scribe al Abade i ampeça la sue carta trantando- lo cumo "meu caro correligionário" i cuntina dezindo que solo agora respundo a la carta del, quando acában de ancerrar por orde superior las Cunfréncias de l Casino, dadas ne l hotel Bragança an Lisboua. Antero de Quental coincie ls bersos de l Abade zde 1860 que habien sido publicados na Folha de Coimbra. Cuntina la carta dezindo que la carta de l Abade lo habie comobido i que agradecie la lhembráncia de le haber screbido. Para Antero de Quental l tratar deste modo era porque l Abade Manuol Sardina, tenie muito balor i era tratado cumo eigual puls grandes bultos lhiterairos desse tiempo.

An 1885 l Abade Sardina scribe ua carta a JLV, adonde fala de Joaquim de Araújo, de Penafiel, que tenie ido cumo adbogado para Génoba, stando l sou spólio an Veneza. Nesta carta l Abade queixa-se de l amigo Joaquim Araújo, que segundo el le tenerá quedado cun muitos poemas que l mandou, dezindo que fizo 40 poemas rebolucionairos, mas que habie perdido mais de 400.
Quien sabe se alguns destes poemas nun staran ne l spólio deste Joaquim Araújo, an Veneza? L Abade cuntina la carta dezindo que agora eiqui bibo neste rincon zde 1965. Ls mirandeses ténen que tener muita proua, por haber nacido i bibido na segunda metade de l século dezanuobe este Abade que eigualou culs grandes bultos de la Lhiterarura Nacional desse tiempo.

José Leite Vasconcelos, apuis destas dues biaiges nun ten mais cuntato direto culs mirandeses i passa solo a tener anformaçones por cartas. Faç tamien ua paraige an relaçon al studo de l mirandés i solo passados mais de dieç anhos publica ls Estudos de Filogia Mirandesa.


Un bien haia de nuobo al Conseilho Eizecutibo de la Scuola Francisco Arruda i an special a la sue persidente Drª Maria do Rosário de Matos, al porsor i ambestigador Amadeu Ferreira i a todas las pessonas que stubírun nesta segunda palhestra i anté die 21 de Márcio pa la terceira an Corroios.


Francisco Domingues


1 comentário:

leonardo antao disse...

Francisco:
Este testo ye mais ua cunfirmaçon de la grandeza de la ambestigaçon i l extraordinário balor cultural i lhinguístico desta Palhestra i mais ua cuomprobaçon que “scuitar Amadeu Ferreira ye scuitar la boç i la sabedorie mirandesa i la mais fonda stória de l mirandés”.
Ua beç mais ls nuossos mais fondos agradecimientos a Amadeu, por l amor que demostrou an çcobrir i an mos transmitir estes riquíssimos cachicos de la stória de las biaijes de José Leite Vasconcelos a las nuossas tierras mirandesas.
Parabienes tamien a ti Francisco por mais este eicelente testo.
Leonardo