08/03/10

Trés mulhieres, trés eisemplos…


Olympe de Gouges
(Montauban, França, 1748 – Paris 3 de Nobembre de 1793)



Maria Helena Vieira da Silva
(Lisboa, 13 de Junho de 1908 – Paris, 6 de Márcio de 1992)



May Chidiac,

46 anhos, jornalista libanesa,
recebiu an 2006 l Prémio Mundial pula Lhibardade de l' Amprensa.



Ye subre estas trés mulhieres que quiero falar hoije…8 de Márcio, Die Anternacional de ls Dreitos de la Mulhier. Mais ua rezon para you aqui tamien me sprimir cumo yá l fiç onte cun dous comentairos que achei eissenciales antre outras cousas porque nun beio qual l berdadeiro antresse que puode haber an deixar-se smagar ou anfluenciar por qualquiera cunfurmismo que seia cumo tamien por todas las anjustiças i tamien todas las arrogáncias que puode haber por este mundo fuora i yá agora que ua cousa quede bien clara : nun sou you que sou arrogante !

I aprobeito tamien para dezir a miu primo, Zé Almendra, que yá l screbi l testo que le prometi ; até yá ancuntrei este títalo (« Camisetas Lacoste i tutti quanti », para falar dessa Squierda cabiar que por acaso eisiste mas tamien dua Dreita « feijoada » - ye assi que nós dezimos an francés, « La Droite cassoulet » - mas de que se squeciu de falar miu Primo), cun esse títalo que scolhi propositadamente a pensar an alguien an particular que nunca nomearei mas que cunseguirá eidentificar-se por el próprio (El ! Mas nun sodes bós, Primo Zé, quedai çcansado !). Mas la mie salude nun anda cumo you quiero de momento, tamien porque muitas cousas me cuntrarían neste mundo que anda tuorto… mas antes que me muorra se tal cousa acuntecir quedarei satisfeita por haber celebrado mais ua beç, you tamien, ls Dreitos de las Mulhieres, chamando l’atençon subre esses trés eisemplos de que quiero falar, trés para mi anterligados i bou splicar porquei … Mas yá agora, nun me debo anganhar muito se dezir que muitos que aqui ledes este Froles Mirandesas nunca oubistes falar pul menos an dues dessas trés mulhieres … De Maria Helena Vieira da Silva, si ! Mas de las dues outras...? Antretanto…

Dues mulhieres de que nunca oubistes falar ( ?!) i que uns quejírun mandar calhar pula fuorça, l’antemidaçon, la bioléncia, la muorte, para que nunca naide se lhembrasse deilhas: ua, Olympe de Gouges que acabórun por acaso por matar… an Paris, an 1793, na guilhotina !... i outra, la jornalista militante libanesa May Chidiac, que uns fanáticos i terroristas tentórun assassinar acerca de Beirute, an 2005, fazendo splodir ua bomba ne l carro adonde s’ancuntraba mas que inda hoije cuntina biba por milagre… mutilada, amputada dun braço i dua pierna, nua cadeira de ruodas para la bida anteira … mas cun ua anteligéncia antata i ua gana andestrutible de cuntinar a denunciar todas las formas de bioléncia i i de barbarie (i se fusse apenas aqueilhas que son derigidas contra las mulhieres!), todas sien eicesson de que ls Homes anfeliçmente son capazes quando aceitán de fechar ls uolhos subre la realidade que ls rodeia i nun quieren ber mais nada que probablemente la punta de l sou pequeinho nariç…

Fui hai menos dun anho, probablemente an Febreiro de l anho atrasado, que oubi falar nessas trés mulhieres, l mesmo die i ne l mesmo lhugar : a uns 50 kms donde you moro ne l Sul de la França, eisatamente na cidade de Montauban (Montalbán an oucitáneo), cidade cun 80 000 habitantes que queda tamien a uns 46 kms a Norte de Toulouse, adonde you un die, un Demingo de la parte de la tarde, m’ancuntrei cula mie família cula antençon de bisitar l Museu dessa Cidade a que dórun tamien l nome de « Musée Ingres »…
Ye alhá que un puode admirar por acaso antre outras obras las dun de ls mais afamados pintores franceses de l seclo XIX, Jean-Auguste-Dominique Ingres, pintor neo-clássico i depuis romántico, nacido nessa cidade, an 1780, cun obras hoije muitas deilhas tamien spuostas ne l Louvre, an Paris.

I fui quaije a l’antrada, lhougo a la mano dreita, que tubimos la surpresa de çcubrir «La Montagne magique » (La muntanha mágica) dessa nuossa pintora franco-pertuesa antre las mais amportantes nun só de Pertual ou de la França mas de l mundo anteiro, quiero dezir i sien heisitaçon algua : Maria Helena Vieira da Silva, cun un quadro tamien, un pouco mais a la dreita an relaçon al deilha, de l sou marido, l pintor d’ourige húngara Arpad Szenes…

"- Á mulhier! Sue mal criada! - debe de haber pensado i até dezido l tiu de Santa Comba depuis deilha haber tomado la decison – la tuntica !- de se casar, an Paris, - essa cidade de la perberson !- an 1930, cun esse outro pintor que eilha habie cunhecido ne ls « ateliers » que eilha habie ampeçado a frequentar inda eilha nun tenie binte anhos – inda porriba menor !- … « ateliers » adonde tubo antretanto cumo porsores personalidades de l mundo de las Artes tan amportantes para la pintura cumo Fernand Léger, i Antoine Bourdelle (tamien nacido an Montauban an 1861) para la scultura, el próprio aluno de Auguste Rodin - Sue malcriada ! habie por acaso de haber pensado l antigo seminarista que passou a ser a partir de 1933 nada mais nada menos que l Presidente de l Cunseilho desse « Stado Nuobo » criado propositadamente por el (Anton! Nun hai que ser burro!) para mais facelmente derigir Pertual durante… eisamamente 36 anhos, giente, se yá bos habiedes squecido! Caseste cun un judiu, sue tuntica, inda porriba comunista ?!! inda debe de haber pensado l tinhoso esse. Bais a pagá-las ! Ua pessona cumo tu, zgraçada !, yá nun merece la nacionalidade pertuesa! L que ye que pensas ?! Nun te queda mais nada senó ser apátrida i zanrrasca-te adonde pudires, tu i l tou home a quien, garanto-te you !- nun prometo muitos anhos de bida (Tengo you ls amigos que quiero i quando quiero por essa Ouropa i até esse mundo fuora, a ampeçar pula Almanha i ls sous colaboradores, que tamien stán a spera que you tamien colabore, stá claro!) Porque se furmos a ber : l que sós tu, miserable pintora, tu, sue anteletual afrancesada, i ls tous quadros que a mi nun me dízen nada (Passei la bida a pensar noutras cousas, l que ye que pensas ?!) cun todos esses quadradixos que fázen pensar a alguns « oureginales » ne ls nuossos azuleijos de Lisboa ?!!! Ah ! Até me rio! Calha-te mas ye que nun quiero mais oubir falar an ti i tampouco nesse tou miserable húngaro judiu inda porriba comunista !"

Por bies dessas eignominies até an tierras pertuesas de que fustes bítimas, até ne l tou próprio paíç, dessa falta de reconhecimento, desse çprezo an relaçon a bós dous i tamien tantos outros, Marie-Helena, ne l Brasil bos refugiestes i bos eisilestes, tu i l tou home, para depuis de la guerra tornar pa la França adonde bos habiedes cunhecido i adonde fustes apreciados, admirados até puls outros artistas i anteletuales franceses i strangeiros de l mundo anteiro… anquanto i nó… até ser preciso sperar 1974, an Pertual, i mesmo depuis…

I na antrada desse Museu Ingres an Montauban, cidade francesa de l Sul de la França a 50 kms donde you moro, un Demingo por la tarde, hai pouco mais dun anho…

Tamien habie anformaçones subre las defrentes manifestaçones culturales que aperponie essa cidade…

I fui ende que oubi falar ou simpresmente amentar (I nun fui preciso que fusse muito…) cumo nunca me lhembro que me houbisse acuntecido an Olympe de Gouges… Era l nome que tamien habien dado, an Montauban, a un guapo teatro uitocentista cun colunas neo-clássicas cumo las que ten l teatro D. Maria I an Lisboa delantre de l qual a cierta altura habiemos passado, curiosos i atentos… antes de chegar al Museu.

Olympe de Gouges, tamien nacida nessa cidade de Montauban an 1748 i guilhotinada an Paris nesse anho tristemente afamado de 1793… « fui ua feminista, rebolucionária, jornalista, scritora, outora de peças de teatro... (splícan na Wikipédia, por eisemplo an pertués)... Ls scritos feministas de sue outorie alcançórun einorme oudiéncia. Fui ua defensora de la democracie i de ls dreitos de las mulhieres. Na sue Declaraçon de ls Dreitos de las Mulhieres i de la Cidadana (an francés: Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne) de setembro de 1791, zafiou la conduta anjusta de l’outoridade masculina i de la relaçon home-mulhier que se spressou na Declaraçon de ls Dreitos de l Home i de l Cidadano al lhargo de la Reboluçon Francesa. Por bies de ls sous scritos i atitudes pioneiras, fui antretanto guilhotinada na praça de la Reboluçon, an Paris...” i mais outras cousas de la mais grande amportança cumo por eisemplo l ampenhamento de banguarda dessa mulhier an relaçon a l’aboliçon de la scrabatura nuns tiempos an que habie tamien quien pensasse que habie seres anferiores solo porque tenien la piel mais scura ou ls uolhos ou questumes defrentes, fússen eilhes mulhieres cumo tamien homes.

Quedai inda a saber ua cousa, leitores deste Froles Mirandesas que gustais de ler i a quien todo antressa... Inda nun hai muito, por ancrible que pareça, que se tornou a falar i a oubir falar outra beç, an França, an Olympe de Gouges. Fui bítima, nun hai que eignorar esso, até an França, durante muito tiempo, anhos i anhos i até seclos, essa lhibertária, de muita misoginie i çprezo que tamien houbo an França até pul menos la 2ª Guerra Mundial. Transcribo simpresmente esta apreciaçon que ancuntrei tamien na Wikipédia anque an francés i que traduzi: “Fui preciso sperar la fin de la Segunda Guerra Mundial para que Marie-Olympe de Gouges salisse de la caricatura i de l’anedota. Studada particularmente ne ls Stados Ounidos, ne l Japon i na Almanha, la sue oureginalidade, la sue andependéncia de sprito i ls sous scritos fázen cun que seia un de ls bultos houmanistas mais representatibos de la fin de l seclo XVIII an França cumo tamien an toda l’ Ouropa. »

I porquei inda acrecentar neste testo que yá bai lhargo tamien agora l nome de May Chidiac, jornalista libanesa milagrosamente inda biba depuis dun atentado de que fui bítima an 2005, al dessas dues mulhieres de eicesson que fúrun Olympe de Gouges i Maria Helena Vieira da Silva ?

Nesse mesmo Domingo de Febreiro ou ampeço de Márcio de l anho atrasado, an Montauban, tamien oubi falar neilha : May Chidiac, mulhier guapa i anteligente, hoije cun 46 anhos, anque mutilada i paraplégica, que habie sido nomeada madrina, cumbidada d'honra, de todo un cunjunto de cunferéncias que íban a ser dadas alguns dies depuis, precisamente ne l teatro Olympe de Gouges, (por eilha tamien : May Chidiac) nessa mesma cidade de Montauban… cunferéncias an que l tema percipal era la defesa de ls Dreitos de las Mulhieres cumo tamien, cumo nunca puode deixar de ser, de todos ls seres houmanos an giral.

Truxe para mie casa, na altura, toda essa decumentaçon subre las cunferéncias que íban a ser dadas subre la lhuita de las mulhieres ne l mundo para la defesa de la sue lhibardade i tamien la sue dignidade, an Montauban, a solo 50 kms de mie casa. Sei antretanto que nun tube oucasion de tornar alhá zde esse die, yá un anho agora, i cun muita pena, acraditai, mas bundou ua tarde, essa tarde… poucas horas afinal de cuontas… para you realizar que bien acerquita por bezes tenemos un mundo de sprança… quaije a la nuossa spera… a la nuossa puorta ! I ye por esso que yá mais dua beç pensei : la felcidade ? Nun ye preciso ir mui loinge para saber adonde l’ancuntrar… Bonda mirar… abrir ls uolhos i falar cun l que ye l mais amportante para l’harmonie antre ls Homes… ls Homes i tamien las Mulhieres… essa cousa tan amportante que ye i solo puode ser… l coraçon !




4 comentários:

Unknown disse...

Gustei de l testo i cumo se diç an sendinés "buonas manos l'han guisau", quier dezir, que ye porque quien l fizo ye pessona antendida.
You yá conhecie bien essas mulhieres i poderie falar de muitas mais, cumo Aung San Suu Kyi, Shirin Ebadi ou Madre Teresa de Calecutá.
Penso que esse testo « La Droite cassoulet » também será amportante, naide debe tener miedo de la lhibardade de anformaçon i muito menos de l que pénsan las outras pessonas.

Un crabo para ti, neste die i muitas froles tols dies.

Tou primo Zé

ACangueiro disse...

la salude ye l bien mais precioso que tenemos que quedeis bien, bien debrebe.

buona anformaçon, guapo testo i que nun seia preciso haber un die para esto ou para aqueilho, haba respeito por todo l mundo i biba la TIE que assi scribe i todas las TIES de l Mundo anteiro.

antonho lubron

Ana disse...

Aceito l crabo i todas essas froles, Primo, cun muito gusto. I partilho-las cun bós i Marília.

Muitas felcidades.

Bou a tentar abançar cun esses testos.

Ana disse...

Caro Amigo Antonho,

Bien haia por palabras tan chenas de amizade i de sperança.

Muitas felcidades i salude tamien para bós. Que todo cuntine pul melhor cumo deseais i para toda la buossa família.

Ana Maria Fernandes