Padre António Vieira

Faç hoije 400 anhos que naciu l padre António Vieira, a 6 de Febreiro de 1608, reinaba an Pertual Felipe II de Spanha. Bal eiqui lhembrar deste grande home:
- la lhuita que trabou contra l'Anquesiçon, i an defénsia de ls judius, que l perseguiu por to la bida i chegou a cundanhar, mas sien ser capaç de l detener;
- la defénsia que fizo de ls índios de l Brasil i, anque cun dúbedas, haber sido contra la scrabatura;
- l modo relhuziente cumo screbiu la lhéngua pertuesa, ua de las nuossas dues lhénguas.


Eiqui queda un cachico, traduzido para mirandés, de l sou Sermon de Santo Antonho als Peixes [1654]:
«La purmeira cousa que nun me gusta, á peixes, an bós, ye que bos comeis uns als outros. Grande scándalo ye este, mas la circustáncia torna-lo inda mais grande. Para alhá de bos comerdes uns als outros, inda porriba son ls grandes que cómen ls pequeinhos. Se fura al alrobés, era menos mal. Se ls pequeinhos quemíran ls grandes, bundarie un grande para muito pequeinho; mas cumo ls grandes cómen ls pequeinhos, nun chégan cien pequeinhos, nien mil, para un solo grande. (...). Ls homes, cun sues malas i purbersas codícias, bénen a ser cumo ls peixes que se cómen uns als outros. Tan stranha cousa ye, nun solo pa la rezon, mas pa la própia natureza, que sendo todos criados ne l mesmo eilemiento, todos cidadanos de la mesma pátria, i todos al fin armanos, bíbades de bos comer. Santo Agostinho, que patricaba als homes, para carregar la feiura deste scándalo, amostrou-lo ne ls peixes; i you, que patrico als peixes, para que béiades cumo ye feio i abominable, quiero que l béiades ne ls homes.
Mirai, á peixes, dende de l mar acá pa la tierra. Nó, nó: nun ye esso que bos digo. Bós bolbeis ls uolhos pa ls matorrales i pa ls outibales? Parqui, parqui; pa la cidade ye que heis de mirar. Cuidais que solo ls (índios) tapuias se cómen uns als outros; bien mais grande açougue ye l dacá, bien mais se cómen ls brancos. Bedes todo aquel bulhir, bedes todo aquel andar, bedes aquel caminar pa las praças i atrabessar las rues? Bedes aquel chubir i abaixar las calçadas, aquel antrar i salir sien paraige nien assossego? Pus todo esso ye ls homes andáren a saber de cumo han de comer, i cumo se ban a comer.
Morriu-se algun deilhes: bereis lhougo muito anriba l misable a çpedaçá-lo i a comé-lo. Cómen-lo ls hardeiros, cómen-lo ls teçtamenteiros, cómen-lo ls lhegatairos, cómen-lo ls credores; cómen-lo ls oufeciales de ls uorfanos, i ls de ls defuntos i de ls que nun stan; come-lo l doutor, que l sanou ou ajudou a morré-se, come-lo l sangrador que le sacou l sangre, come-lo la própia mulhier, que de mala gana le dá para mortalha l lhençol mais bielho de casa, come-lo l que le abre la foia, l que le toca las campanas, i ls que a cantar l lhieban a anterrar; al fin, inda l probe defunto nun comiu la tierra, i yá l ten quemido toda la tierra.
(...) Mas para que conhéçades adonde chega la buossa maldade, cunsidrai, á peixes, que tamien ls homes se cómen bibos, tal i qual cumo bós. (...) Bede un home desses que ándan perseguidos por demandas ou acusados de crimes, i mirai quantos l stan a comer. Come-lo l meirinho, come-lo l açougueiro, come-lo l scribano, come-lo l solicetador, come-lo l abogado, come-lo l anqueridor, come-lo la teçtemunha, come-lo l julgador, i inda nun le dórun la senténcia, i yá stá quemido. Son mais malos ls homes do que ls cuorbos. L triste que fui a la forca, solo l cómen ls cuorbos apuis de eisecutado i muorto; i l que anda an demanda, inda nun stá eisecutado nien sentenciado, i yá stá quemido.
(...)
La çfréncia que hai antre l pan i ls outros quemidos, ye que pa la chicha, hai dies de chicha, i pa l peixe, dies de peixe, i pa las fruitas, çfrentes meses de l anho; mas l pan ye quemido de todos ls dies, que siempre i de cuntino se come; i esso ye l que padécen ls pequeinhos: son l pan de cada die de ls grandes; i assi cumo l pan se come cun todo, assi cun todo i an todo son quemidos ls misarables pequeinhos. (...)
Parece-bos bien esto, á peixes? (...)».