16/03/13


La Capielha de San Martinico, ne l termo de Paradela
 La capielha de San Martinico queda ne l termo de Paradela, quaije na marra cun Aldé Nuoba. Por esso, la fiesta era/ye feita pulas dues aldés. Stá amplantada nun balhico que ye al mesmo tiempo ua ancruzelhada de caminos, inda ne l Praino, mas yá quaije al ampeço de las Arribas de l Douro. Ye ua capelhica tan pequeinha que mal alhá caberan dues ou trés pessonas al mesmo tiempo, i talbeç dende benga l nome que le dan, ponendo l santo ne l deminutibo, l que ye cousa mui rala.
Dízen mos que esta capielha será de ls ampeços de seclo XX, i alhá stá la era de 1918, mandada fazer por ua família que le tenie deboçon a San Martino, i delantre aparécen las letras M. F. P. J. // J. P. L tiempo çponible nun dou para melhor anformaçon sacar subre essa stória. Mas un die destes haberá que lo fazer, i até talbeç algun de ls nuossos leitores mos puoda ajudar, nessa amportante ampresa. Seia cumo fur, queda yá eiqui ua eideia eissencial: porquei ua família, al ampeço de l seclo XX, manda fazer ua capelhica al meio de l termo? La repuosta nun puode ser outra que esta: porque eilhi yá era un sítio de culto antes desso. Cumo eiqui eiremos apersentando, son muitos ls sítios de culto sparbados pul termo de las aldés, uns yá solo uns sbarrulhos i outros nien esso, solo un simples chamadeiro, cumo se passa an Sendin i Cicuiro cun l chamadeiro “La Capielha”, adonde yá nien seinhas hai de que eilhi tubira habido ua custrucion dessas.
Assi i todo conseguimos saber que inda hoije se faç la fiesta de San Martino, die 11 de Nobembre ou l demingo apuis, ambolbendo las dues aldés, de Paradela i de Aldé Nuoba. Essa tradiçon amostra que la fiesta yá benirá de muito tiempo antes de esta capelhica eilhi haber sido feita. Sabemos que San Martino ye un de ls purmeiros santos de l cristianismo i ye mui possible que benga desses tempos tamien este culto eiqui celebrado.
Tratando-se de un culto ne l campo i inda hoije bibo, todo andica que naquel sítio ou eilhi mui acerca haberie sido praticado un culto pagano que apuis fui sustitído pul de San Martino, santo de la nuoba relegion, possiblemente antes de seclo VIII. L sítio ye apropriado a esso, seia cumo ancruzelhada de caminos, seia porque siempre fui l camino de Paradela para San Juan de las Arribas, seia porque hai un balhico ancho na ancruzelhada adonde haberie siempre stado algue custrucion, nien que fura un simples altar.
L que acabamos de dezir inda sal reforçado pul spanto que tubimos, quando bimos la capelhica pula purmeira beç, Óscar, Alcides i you. Ye que ls quatro pilaretes que stan antiba las quatro squinas de la capielha son nien mais nien menos que ‘citotes’, ‘falos’, mesmo guapos i bien feitos. L miu spanto fui tan grande que até quaije quedei cun un aperto ne l coraçon. Mirai bien para eilhes i deixai bos encantar, cumo a nós mos passou. Quien fizo la capelhica ou los trouxo de outro sítio ou stában yá eilhi de serbentie an custrucion mais antiga. L que parece cierto i seguro ye que nun fúrun feitos para aqueilha capellhica, mas reaporbeitados cumo siempre le passa a muitas piedras antigas i, possiblemente, a outras piedras de la mesma capielha.
L tratar-se de ‘citotes’ ou ‘falos’ ye mais un eilemiento que ben a reforçar la perséncia de l culto fálico na tierra de Miranda i an que yá eiqui amentemos quando falemos de l citote de la Speciosa. Tornaremos a falar de l assunto quando eiqui tratarmos de la capielha de Santa Marina an Cérceno. L culto fálico stá lhigado al culto de la fertilidade, de la giraçon i reperduçon de la bida i eisistiu an todas las culturas i mitologies antigas. Tamien pula tierra de Aliste hai bários citotes, sendo muito deilhes de ourige romana, que los haberien sparbado pul sou ampério. Príapo i outros diuses romanos cumo Hermes, aperséntan-se cun falos de punta, stando tamien lhigado al culto de Baco i de Ceres. L Falo era adorado i ousado mesmo cumo pelindrengo de la suorte puis tamien era cunsidrado un símbolo de poder mágico. Por mi, tengo muitas dúbedas que l culto fálico na nuossa region nun seia de antes de ls romanos, mas outros subre esso melhor poderan dezir i cun mais fundamento.
Porque son ls falos mais afamados de la nuossa region, fui-me cun Alcides Meirinhos a saber de ls falos de Rabanales i de Ufones, mesmo acerca de la raia cun la tierra de Miranda, i fazendo parte de la tierra de Aliste. Hai mesmo quien diga que Rabanales, chena de restros romanos pulas rues, serie la bielha Curunda, capital de ls Zoelas, cun centro ne l sítio arqueológico coincido por Castrico. L citote de Rabanales tem arrimado a dous metros de altura i fui puosto na praça central de l pobo, mesmo ancostado a l’eigreija, eilha mesma chena de lajas sepulcrales nas paredes, nun eisemplo de reaprobeitamiento de las piedras de que tamien se béien muitos eisemplos an bárias aldés de Miranda, cumo tal na eigreija de Malhadas. Bários outros causos de grandes citotes se puoden ber an Ufones, aldé al lhado de Rabanales, i tamien an Belharino Trás la Sierra, que faç raia cun la tierra de Miranda.
Tornando als falos de la capielha de San Martinico eilhes dében de passar a fazer parte dua rota de l culto fálico na Tierra de Miranda, que há de ancluir bários outros sítios, an special la Speciosa, cun sou falo achado ne l sítio de San Lourenço, acerca l Naso, la capielha de Santa Marina de Cérceno i, possiblemente, Custantin, cun sou menhir de perfil fálico acerca la Piedra Redonda i de que falaremos mais tarde. Ouxalá estes eilemientos que eiqui bamos deixando, i que son apersentados pula purmeira beç, puodan serbir para nuobos i mais fondos studos i al mesmo tiempo para poder deixar las pessonas alerta pa la çcubierta de nuobos causos aparecidos.
12 de márcio de 2013
Amadeu Ferreira
 
 


3 comentários:

leonardo antao disse...

Buonas nuites Amadeu,

Parabienes por mais esta antressante çcubierta que muito cuntribui pa la promoçon i dibulgaçon de l'amportante patrimonho cultural i material de las nuossas stimadas tierras mirandesas.

Se la mie mimória nun me falha, lhembrei-me agora que nua piedra dun jardin algures an tierras de la nuossa bezina Spanha, (an Mérida, Trujilho ó Granada) bi i registrei esta frase:
“l'home nun puode tener ua bida feliç sin un buono “falo”.
la mulhier para bibir feliç percisa dun buono “falo”.
Cun un buono “falo” l'home i a mulhier biben felizes”.
Eipicuro, 341- 270 ac.

Un abraço,
Leonardo

Tiégui disse...

Vos chamais issu un falu, you gustu mas dezir "Mocu de Sant'Ilariu".

Pu'la Azia, achu que ye nal Japon, hai ua fiêsta dal Mocu. La gente vai ancarochada cun mocus ne la cabéça y las rapazas mercan uns rebuçadus tamiên dessa forma. Arrebuçadus que van assi chupandu pu'las rugas...

Tiégui disse...

Ya l'achei :) La fiêsta chama-se Kanamara Matsuri. Pudeis ver mas retratus eiqui :
http://blogdowh.blogspot.fr/2012/01/wtf-dowh-kanamara-matsurijapans-penis.html

Aquissu yê ua cousa que l'Ourriêta'l Refustédu ten que studar ....