10/01/10

« Lhato » an beç de « baldo »



Tengo por bezes l’ampresson
que hai pessonas de la mie tierra,
Sendineses cumo you,
que lhougo s’aflígen
quando ua Cumbençon mos diç
que ye preciso screbir :
« lhibro » an beç de « libro »
« Lhibardade » an beç de « libardade »
i mais outras palabras assi :
« lheite, lhino, lhuna, lhana... »
cun esse mesmo sonido que an
“polho, filho, mulhier, malha...”
I a perpósito dessas palabras
que haberie que screbir cun « lh- »
ne l ampeço an beç de « l- »
dízen i pregúntan :
« Porque hemos de las screbir assi
se nun ye assi que falamos ? »

Puis...!
Tamien you nunca prenunciei
porque tamien sou sendinesa
« lh- » ne l ampeço de las palabras.
Mas usar essa grafie
até para nós Sendineses
porque serie un porblema ?
Ye que la letra « agá »
- ye assi que se chama –
puode tamien corresponder
a un sonido mudo...
Quien ye que nun l sabe ?
Anton...
porque Haberiemos de Heisitar ?

I por outro lhado
sei que Hai tamien
ua rezon...
mais personal...
" Tue bó,
dixo-me muita beç mie mai,
era de Bila Chana
mas mesmo an Sendin,
depuis de casada,
cuntinou a dezir
« lhato » an beç de « baldo » ! "

I quando mie mai se pon a falar
cumo falaba mie bó,
mie bó Ana
de Bila Chana,
nun só m’apercebo
que ciertas palabras
- alguas -

son defrentes
cumo me dou de cunta
que nessa tierra tamien se usa
esse sonido « lh- »
an beç de « l-»
ne l ampeço de las palabras.

I you quando scribo
esta nuossa lhéngua
que ye l Mirandés,
you que tamien sou
de Sendin,
quiero assi i todo
que la mie fala
seia ua houmenaige
a todos ls que la falórun
antes de mi.
Éran eilhes de Sendin
i tamien de outras tierras
cumo Bila Chana
la tierra de mie bó Ana.

Mas inda bos quiero dezir...
Só tengo pena dua cousa
mas nun ye desse sonido “lh-”
ne l ampeço de las palabras
porque a mi
esso nada m’aflige !
Ne ls eisemplos que mie mai dá
de las palabras que mie bó usaba
que nun éran de Sendin
mas si de Bila Chana...
« lhato » an beç de « baldo »
ye la palabra que mais la marcou
i esso nun ye d’admirar
até quier dezir muita cousa...

Nunca se m’alhembra
antretanto,
podeis acraditar,
de la oubir tamien citar
estas por eisemplo :
« lhibro » ou «lhibardade »...
Mas siempre :
«lhato» an beç de « baldo » !
I a mi
ye esso na rialidade
que mais m’aflige.
Si, ye esso !

Mas nun squeci, Abó:
« lhágrimas »…
i « lhuto »…
Era assi que tu tamien dezies !






12 comentários:

AF disse...

Cuncordo cun l que dizes, Ana.
Tamien you scribo l mais de las bezes lh an ampeço de palabra, anque leia -l-
Un die, la cumbençon há de ansinar a screbir ll- an beç de lh- i ende será mais fácele ler lh- ou l- cunsante ls casos.
Até alhá, bamos screbindo LH- ou L- que la Cumbençon i sue purmeira Adenda premíten.

Un abraço Ana, i bien haias por todo
Amadeu

Tiégui disse...

Qu'esse die mos chegue nistentico !
Ya puode ser manhana, ya que pra fui onte :)

Ana disse...

Buonas nuites,

Mas a mi cumo dei a antender neste miu "poema" nun m'ancomoda (nien m'aflige) la grafie "lh-" pulas rezones que citei. I para bos dezir la berdade, até la acho mais pertuesa que "ll-" que se outeliza para screbir an spanhol (an castelhano por eisemplo) cumo todos sabemos.

Ye ua posiçon nacionalista la mie?
Si i até la rebindico subretodo que cun l tiempo ye l pertués que irá a anfluenciar l mirandés i nó l castelhano por eisemplo!

Bien háiades, Amigos.

Tiégui disse...

la lh nun ye purtuesa ye occitana !

Dantanho tamien s'usaba al ll en "purtués" !!!!!!! Mas ye solo an buolta de 1260 qu'aparece al lh por anfluencia de los puétas ya los "trobadoures" dal sul de la França que screbien assi. I cume al rei daquel tiempo se dou decuonta que lh sonaba cume ll, pus lhougo apurbeitou para se puder çtingir dal spanhol. Aquisso si que ye nacionalismo :)

Al Padre Fernan Coronas tamien usaba la lh, mas yera pra repersantar la ché baqueira que ye la maneira anque los dal balle de los baqueiros patalizan al l : lhoubo, lheite, lhuna, lhume, lhagrima, lhuito que na berdade sonan assi : tsoubu, tseite, tsuna, tsume, tsagrima, tsuitu,...

Dizen los antentidos qu'essa maneira de patalizar ben ya d'un pobo qu'eimigrou de l'Eitalia durante al tiempo de Roma (Roma yera contra eilhes) i qu'ancuntrou abrigo nal territorio Astur.

Tamien dizen los antendidos que se perdiu la l patalizada na region de Salamanca fai uns 400 anhos.

Ana disse...

Biba Thiegui!

Corrijo assi i todo! La (grafie) « lh » ye PERTUESA (nun se puode dezir l cuntrairo na medida an que ye usada para screbir palabras an pertués!)... mas puls bistos de ourige oucitánea por acaso i mais precisamente probençal. Quien assina tamien la mesma afirmaçon ye Paul Teyssier, p. 30, Histoire de la Langue Portugaise.

I you até quedo cuntenta. Faç-me pensar ne l nome de la pequeinha « ville » adonde moro aqui ne l sul de la França i que ye tamien de ourige oucitánia : « Graulhet » cun essa grafie « lh » que corresponde a l’aproussimante palatal [j] mas que las pessonas de l Norte de la França i de Paris nun cunhécen an giral i acában por cunfundir cun l’aproussimante lateral alveolar [l] cumo se l « h » neste caso correspondisse a un sonido mudo. Mas nun ye l caso inda hoije quando pronunciamos l nome desta pequeinha cidade aqui ne l sul de la França.
Outra cousa antressante que bi na Wikipédia, fuora l’anformaçon segundo la qual esse nome ye tamien de ourige probençal (Aparece ne l dicionairo de Frédéric Mistral): « La ville s'appelait Granolheto en 961 et Granoillet en 1188 ». I aqui podemos ber que chegou tamien a ser outelizada la grafie « ll » mas que tornou depuis a ser substituída outra beç para dar l nome « Graulhet » cumo se scribe hoije an die…

I para tornar al nuosso Mirandés... Tornei a ler l que screbiu Cristóban Cecílio ne l die 15 de l mês de Maio atrasado ne l site subre la Cumbençon. Tamien el, cumo bós dous Amadeu i Thiegui, aperpon que seia adotada i oufecializada la grafie « ll-» mas puls bistos solo ne l ampeço de las palabras. Mas anton you pregunto :

Qual l antresse de usar dues grafies (ll- i -lh-) para un sonido que ye finalmente l mesmo ?
Se ye l mesmo l mais fácele ye que haba solo ua grafie. A mi la « lh » parece-me antressante porque cunhecida por todos aqueilhes que fálan Pertués.. i alguns tamien l’oucitáneo afinal ! Quanto als Sendineses (You sou ua, Amadeu i Cristóban tamien l son) hai que mos dar la possibilidade de cuntinar a screbir solo cun un "l-" ne l ampeço de las palabras cumo alguns yá fázen... ou splicar-mos que "lh-" ne l ampeço de las palabras puode ser lido cumo se fusse un "l-" solo; bonda para esso cunsidrar neste caso la letra «h» cumo un sonido mudo cumo acuntece cun outras palabras mesmo an mirandés . Fui l que tentei dar a antender nesse miu poema.

Tiégui disse...

Buonas tardes Ana !

LH nun ye hoije an die mas Galés, qu'Occitan ou Purtués ou inda Mirandés ou Stur-lhionés.

Repito, LH (ya NH tamien) son d'ourige Occitana Anterduzidos fai uns 800 anhes an Purtués (LH nun apareciu a la par de NH; fueren benindo uns açpuis l'outro).

I buolbo a repetir LH fui usado pra la CHE BAQUEIRA pur Fernan Coronas.

LH YE HOIJE USADO AN :
-Mirandés.
-Galés.
-Occitan.
-Madarin.
-Lhienguas de los Indios.
-Purtués.

Cume quiera qual tipo que fala Madarin tamien dira : "LH ye Mandarin"....

Aiaiaiai aqueste nacionalismo purtués... cerra'ls uolhes a muita gente :(((

Ana disse...

Nun cerra !

Tiégui disse...

Anton, se nu'los cerra, tapa-los qu'inda sera pior
:-((((((

Ana disse...

Nun será pior.
Ls Pertueses até gústan i ténen facilidades para falar las lhénguas strangeiras.

Tiégui disse...

Mas you nun bos falo d'isso. Falo de cousas mal feitas por tenerdes los uolhos tapados...

Si tapados, purque la nuossa lhiengua ya fai muito que se scribe. So que dalguns hai dezenas d'anhos atras tubirun l'eideia de reanbantar todico, solo por causa daqueste nacionalismo !

Que concho ! Ya bedes agora, ou inda no ?

Ana disse...

"reambetar todico" ?!!
Ampossible !
Mas que seian capazes de ambentar i de reambentar alguas cousa ou até muitas cousas... porque ye que esso debe de ser bisto de maneira negatiba ?
Inda bien que ls hai que son capazes de tener essa capacidade senó... que monotonie ! Ua bida i tamien ua lhéngua sien sabor que acabarie por morrer !
Mas, mais ua cousa: an que medida ye que you tengo tamien ls uolhos tapados cula cunsequéncia de dar ourige a cousas mal feitas ? You... cumo deixa a antender sue eiceléncia ?

Tiégui disse...

Pus SI STOU ANFANDADO PUR COMPLETO !

I stou-lo pur barias rezones... a la ua ye pur seredes assi tan nun sei cume, que siempre bedes las defrenças. Qureis saber dalgo que bus bai a deixar de boc'abierta ? La cuonta de la tie Sagrario de la Cabreira pus tamien me la cuntorun a mie an Cicuiro neste Natal, i eigualica !
Pur isso ye qu'antes de falar tamien pudiedes pensar dalgo, que you, pul menus penso antes de screbir...

Agora pra falar an reambantar... pus ye que se reambantou mesmo tudico.
I pr'ampeçar, la buossa cumbençon diz dues cousas eiradas :

-é de tradição na lingua mirandesa escrever "lh" e "nh".

-para o ensino é mais facil utilizar "lh" e "nh".

A la purmeira you arrespondo : d'onde sta la tradiçon screbida ??? Cun trés qu'andubirun eilli a screbir uas lhinhas de bersos ye que fazirun la tradiçon !

Zé nun pudie screbir "ll" purque nal sou tiempo tenie'l balor dal "l" an purtués.

I los outros, ou purque cupiorun pur él, ou pur rezones puliticas tamien solo pudieran usar la scritura an "lh" i "nh".

A la segunda cousa you arrespondo : maçcalhai (çculpai, apurtuguesai) l'ansino de to'las lhienguas strangeiras para que los ninicos de Miranda las daprenden sien deficuldades !!!!!!!

Agora tamien ua de las ties que fizo la [buossa] cumbençon pon-s'a dezir que nun serie mal de screbir "ll" i "ñ"...

Eilha tamien diç que'l mirandés nun ten que ser oubrigatorio nas scuolas, qu'hai qu'haber lliberdades de scuolha... Ho ! OSTIA ! Anton l'inglés, ya'l francés tamiên se puode sculhir de nu'l studar ????????????

Pra cuntinar cun esse nacionalismo purtués tamien se diç qu'hai mirandés i stur-lhionés. Cume quien diç, hai mirandés, ye nuosso, ye de Purtual i açpuis hai outra cousa, eilli dal llado spanholo.
La berdade, mas que pur cousa daquesse tal nacionalismo nun se [puode] diç ye que todo ye stur-lhionés i qu'al mirandés ye apenas ua bariadade.

Ala bos ye que sabeis, que perduran las buossas eideias !