12/06/12

Subre todos ls segredos i particularidades de la nuossa lhéngua



Hai que dezir l que ye : miu primo Zé Almendra ye bien teimoso !
Zde quando ye que la palabra « suidade » ou « soudade » puode aceitar ua terceira bogal na purmeira sílaba i screbir-se « souidade » cumo el decidiu ourtografá-la (dues bezes até ne l spácio de solo seis dies anque an dous sites defrentes)?

Esse tritongo « oui » (i nó apenas ditongo), quier dezir: nada mais nada menos que trés bogales prenunciadas uas atrás de las outras, parece-me a mi ampossible porque defícele i custoso até de realizar; fenómeno por outro lhado pouco frequente  an lhénguas cumo l mirandés ou mesmo l pertués por eisemplo.

I you pregunto-me agora porque ye que hei-de poner este comentairo aqui ne l Froles se estes assuntos dízen mais respeito a esse outro site chamado Cumbençon Ourtográfica http://cumbencon2009.blogspot.fr/. L que esto quier dezir ? Que yá todos tirariemos 20 balores ne ls ditados an mirandés, 20 ou quaije… (Nun ye berdade, Primo ?) ou que yá todo sabemos subre l Mirandés al punto de cunsiderar que yá nun hai mais nada, mas mesmo nada mais a dezir, subre todos ls segredos i particularidades de la nuossa lhéngua. Mas a mi parece-me que nó. 



61 comentários:

Unknown disse...

Prima Ana,

Ende stá ua buona rezon para dezir que la nuossa lhéngua ye nuossa i ye ua lhéngua çfrente de l pertués i de l castelhano. Ten reglas própias.
Tamien, ende stá ua rezon para la cuntinar a studar i ajustar la scrita al falar.
Esso de haber lhenguistas doutras lhénguas a querer dar liçones you nun aceito. Para mi ye "souidade" i punto final.
Falta un centro de studos de la lhéngua mirandesa.
Para mi todos ls sitios sírben para falar de las cousas, zde que para las çcutir i nó por eisibicionismo.
L son nun ye "oi" nien "ui", indo a la ourige lhatina serie "oi" "soidade", mas cumo falante i ambestigador cuido que "souidade" stará melhor - l "o" camina para "u" até al "i".
Ye ua ambençon lhinguística, pus l mirandés ten reglas própias.
Mas you nien sei nada!

Un chi

Ana disse...

Cun calma, Primo, i sien dezir mal de naide i sien necidade subretodo de ls lhenguistas (mas ls berdadeiros!) que you respeito neste caso a 100% cumo todos aqueilhes que you cunheci na mie bida i que sabien bien l que la palabra modéstia querie dezir i tamien de l que falában. Inda hoije sei, you tamien, l que les debo.
Para l que mos antressa ne l caso dessa palabra cunsiderada (nun sei se sabeis) por parte de ls Franceses (antre outros) cumo ua de las mais pertuesas i mirandesas talbeç tamien afinal, bede bien assi i todo que até l « dicionairo » de l portal de la Cámara de Miranda propon an linha outra bariante : sauidade !
http://www.mirandadodouro.com/dicionario/traducao-portugues-mirandes/saudade/

Mas antre la buossa aperpuosta i essa outra(i you para dezir la berdade nien sei bien quien fúrun aqueilhes que l organizórun esse dicionairo) la buossa ye assi i todo aqueilha que me parece menos errada. Mas errada assi i todo i pulas rezones que yá andiquei mas que puodo tentar splicitar inda melhor.

An todos ls casos, ye claro que zaparciu l « l » anterbocálico que eisistie na palabra lhatina « solitate » (que querie dezir « solidon » cumo splicou Moisés Pires ne l sou Pequeinho Bocabulairo i que propon, el, la palabra « soudade »)

Mas torno a dezir : custa i ye até arteficial (quier dezir : pouco natural) para l nuosso sistema articulatório que stamos aquestumados a outelizar zde pequeinhos, tanto an pertués cumo tamien an mirandés, cunseguir pernunciar trés bogales seguidas nua mesma sílaba i cun essa cunfiguraçon que bós aperponeis : souidade ; i mais defícele inda porque pouco habitual segundo me parece tamien an mirandés ne l caso de « sauidade » cumo podemos ber ne l dicionairo an linha de l portal de la Cámara.
Que eisemplos (raros assi i todo) de tritongos poderiemos citar an Mirandés cumo tamien an Pertués ? Paraguai, Uruguai, « averiguei » (de l verbo pertués « averiguar ») mas an todos estes casos, podemos ber que ls tritongos « uai » ou « uei » nun solo stan an posiçon final i acentuada tamien (an beç de staren an posiçon einecial i átona cumo na palabra mirandesa que a nós mos antressa saber cumo se scribe) cumo aperséntan tamien ua cunfiguraçon defrente an relaçon a aqueilha que bós aperponeis.

I agora que dezir mais ? Mais cousas pula cierta inda. Só que a mi i cun toda la modéstia yá ma stá a faltar l tiempo anque assi i todo nun me quiero queixar. Ye todo por bezes ua queston de buntade i nada mais.

Abraço.

Ana disse...

... anque nun me querga queixar...

Bede bien que todos stamos sujeitos a fazer erros.

Tiégui disse...

Yau que sei ! Yau direi que s'an Sandain falabades souidade pus anton screbie assi y deixai-me de cumbençones d'agora !

Qauntu mas vale sentir ua fala cume yê/yêra que cume dizen d'alguns que ten que ser, pur ser mas facel d'antender pra d'outrus !

Unknown disse...

Prima Ana.

Gustei muito de l que srebiste i cumo screbiste. You sei que tu sabes i tengo muita proua an tener ua prima assi, inda que a las bezes cuides que nó.
Mas cumo bés aprepónen "sauidade", you cuntino a pensar que souidade stá bien, inda que las tues rezones séien de atender.
Tu sós más antendida que you nesso de la lhenguística i solo te querie que pensasses nesto:

An francés hai la palabra "oui". Sabes cumo la dízen ls sendineses? Oube a tou pai i berás. Dízen "aui".

Tiégui ten rezon! "Qauntu mas vale sentir ua fala cume yê/yêra que cume dizen d'alguns que ten que ser, pur ser mas facel d'antender pra d'outrus!"

Hai quien pense saber mais que nós ó ser mais antendido.
"Buona jeira"

Tiu Almendra

Ana disse...

Caro Primo,

An relaçon a la palabra francesa « oui », you tamien yá me dei de cunta de la maneira cumo, por eisemplo an Sendin, alguns la pernuncían (fazendo l que puoden muitas bezes i até cula melhor buntade sien muitas bezes haber passado horas i horas a assistir a classes de francés cumo yá todos puoden fazer agora, nun ye berdade ?!). L que se oube nesse caso ye eigual afinal a un tritongo cula tendéncia a abrir lhougo de einício la purmeira bogal anquanto que la norma ye para essa mesma palabra pernunciar na realidade dous sonidos (fonemas) i nó très, l purmeiro sendo la semibogal [w] .

Passa-se por outro lhado que essa mesma palabra ye acentuada (cumo tamien acuntece cul sou eiquibaliente mirandés « Si ») ou tamien cumo ne ls trés eisemplos que you dei hai cachico (Paraguai, Uruguai, « averiguei »… i yá pensei zde anton noutros eisemplos cumo « oudiei », berbos que eisísten an mirandés i que acában cumo este por un tritongo, neste caso na 1a p. de l singular ne l Pretérito P. Simples). Mas an todos estes eisemplos, l tritongo ancontra-se an posiçon tónica i final.

Mas nun ye l caso, torno a dezir, Primo, cula bariante que bós mos aperponeis : « souidade ». Aqui l tritongo stá noutra posiçon i esso ten oubrigatoriamente incidéncias. Quier dezir que siempre ye mais fácele (Mas esso nun quier dezir que seia ampossible tamien fazé-lo an posiçon einecial, só que nun ye mui natural, hai que dezir l que ye) pernunciar un tritongo an posiçon final (La proba ! Las palabras eisíten esso nun l podemos negar) que an posiçon einecial.

I cumo sabeis ua lhéngua eisige siempre facilidade i tamien simplicidade. Ye por esso que you tengo ua nítida preferéncia por estas dues possebilidades: « soudade » (andicada por M. Pires) ou tamien se fur neçairo « suidade » (andicada por Amadeu i José Pedro Ferreira).

Mas nun hai dúbeda que todo esto só mos puode ancitar inda mais cumo aperpon tamien Thiegui a prestar siempre mais atençon (i antes que seia tarde demais) a todos aqueilhes que inda fálan i gústan de falar Mirandés.

Eh oui !

Tiégui disse...

Ana,
you nunca oubie la palabra que mus aperpon al vuôssu primu, mas sei qu'an Sandin, d'antes teniêdes ua purnuncia mui cumplicada y yê ende un casu onde yê cumplicadu dezir qu'ua lliêngua vai llougu a las simpricidades.

You sei que d'antes an Sandin la gente dezie "yau" y no "you". Mas claru cu'la nurmativa que fui aceitada aquessas cousas ya nu se puôden screbir. S'eilla permitiu muita cousa, tamiên çagou d'outras que naide quiêr ver a nun ser un ou dous.

A mie gusta me muitu la maneira cume scriben lus de Llion y tamiên l Padre Galo nal sou tiêmpu. Staban llibres y screbiên de modu natural dandu nal papel la mesmica maneira que la purnuncia la gente an cada llugar. Certica cume 'l sol de cada die.

Ana disse...

Tiegui,

Yá nun ye la purmeira beç que te dízen l que you (I nó « Yau » cula purmeira bogal assi tan abierta, até an Sendin!)… l que YOU( !) inda bou a tentar splicar-te :
Ua cousa ye un screbir cumo le dá la gana i adotar las regras d’ourtografie que quejir (se por acaso houbir mesmo regras nesse caso), outra cousa ye tentar ancuntrar soluçones quemuns (cunhecidas i por isso mesmo corretamiente splicadas i aceites por todos) para que seia l mais fácele i rápido tamien anterder l que qualquiera outra pessona (i nó apenas un ou dous ou mesmo un pequeinho grupo) quijo dezir ou splicar por scrito.
Bonda anton que haba un cunjunto de regras. Ua « cumbençon » ou ua « gramática » nun ye mais nada a nun ser esso. Puode haber defrenças de bocabulairo ou de pernúcia dua tierra para outra (Tamien esso acuntece cul Mirandés) mas nada ampide que cada bariante seia tomada an cunta, referenciada i até balorizada.
Assi i todo, hai necidade i até antresse an fazer todos ls possibles para mos antendermos graças a regras quemuns subretodo an relaçon a l’ourtografie.
Tu sirbes-te muito de l modelo de l sturiano (Ye ua refréncia amportante para ti – mais para ti que para muitos que aqui screbemos - i achas que deberiemos fazer la mesma cousa pula cierta i screbir cumo tu scribes) mas tenes que te lhembrar que ls que fálan mirandés (la maiorie de nós todos) stamos tamien anfluenciados por essa outra lhéngua que ye l pertués ou mesmo até l castelhano (i talbeç neste caso inda mais que l próprio sturiano)…
Todos nós yá notemos por eisemplo que acabas muitas palabras por –u quando essas mesmas palabras acában tanto an pertués cumo an castelhano por –o. L que mos poderie ancitar a las screbir tamien an mirandés cun –u ?
Eissencialmente ua, Tiegui : aqueilha de querer aprossimar l’ourtografie de l mirandés de la de l sturiano.
Mas esso obrigarie, hai que ber esso todo i las bantaiges que esso representarie talbeç menos amportantes que l que un puode eimaginar, a ua redefiniçon de las regras atuales de l mirandés que ténen antretanto la bantaige de poderen ser antendidas i adotadas facelemente por pessonas habituadas a falar i a screbir tamien l pertués, lhéngua tamien andispensable ne l die a die, cumo tu sabes, hoije, para la grande maiorie de ls mirandeses.

I para acabar só te querie dezir que an Sendin, ye ampossible l que mos dizes : nunca tubimos de forma ningua ua lhéngua mais cumplicada que nas outras tierras ! Se tubisse sido l caso, nunca la lhéngua tenerie durado cumo durou até agora inda porriba cun giraçones anteiras de sendineses a quien, até inda nun hai muito tiempo, nien sequiera dórun muitas bezes la possebilidade ou mesmo l dreito de la saber screbir tamien i de la cunhecer talbeç inda melhor.

ACangueiro disse...

Buonas tardes Ana,

tengo lido las buossas anterbençones i tamien las outras i nun sendo you sabedor de lhénguistica solo puodo star d'acordo cun bós, puis se nun fuossen las reglas quien se antanderie? De l que sei las reglas fóran stabelecidas por pessonas que studaran la lhéngua i ambestigáran. Agora sotaque, puis hai muitos i cada tierra puode outelizar ls sous. L portues ye eisemplo, ls falantes de portues de la zona do Porto tenen sotaque çfrente de ls Alentejanos.
Tiegui tene que se botar a screbir culas reglas de l lhado d'acá que acho que ye mais próssimo de l falar de ls mirandeses

Tiégui disse...

DAFEITU EIRADICU !

Unknown disse...

Diç Antonho,

"Tengo lido las buossas anterbençones i tamien las outras i nun sendo you sabedor de lhenguística solo puodo star d'acordo cun bós, puis se nun fússen las reglas, quien se antanderie? De l que sei, las reglas fúrun stabelecidas por pessonas que studórun la lhéngua i ambestigórun. Agora sotaque, puis hai muitos i cada tierra puode outelizar ls sous. L pertués ye eisemplo, ls falantes de pertués de la zona de l Porto ténen sotaque çfrente de ls Alentejanos.
Tiégui tene que se botar a screbir culas reglas de l lhado d'acá que acho que ye mais próssimo de l falar de ls mirandeses."

La cumbençon nada diç de l bocabulário i ye esso que tenemos que ir fazendo por todos.

L purmeiro a star acontra la cumbençon fui Amadeu, dende la adenda.

Ana disse...

« La cumbençon nada diç de l bocabulário », dezis Primo Jesé.

You nun serei tan radical.
An qualquiera parte de la Cumbençon, se furmos a ber, hai bocabulairo, quier dezir palabras de la lhéngua mirandesa. Nun podie ser d’outra maneira. Un puode até ancuntrar listas: d’adbérbios, locuçones, anterjeiçones, etc... i l que ye la cunjugaçon tamien senó l cunjunto de las formas que puoden tener ls berbos, formas de bocabulairo tamien al fin i al cabo ?

Mas nun hai dúbeda que la Cumbençon nun tubo la pretenson de aperponer al mesmo tiempo (Por falta de tiempo i tamien de meios pula cierta, todo esso parece eibidente) un DICIONAIRO (pequeinhos léxicos, si, cumo ls que stan tamien nas últimas páginas de la Cumbençon) quier dezir : l cunjunto l mais cumpleto possible feito a partir de l recenceamento i de l studo i análise tamien de todas las palabras de la nuossa lhéngua (ou de l maior númaro), tendo an cuonta tamien todas las bariantes lexicales eisistentes ou que fúrun ancuntradas.

Ye fácele abebinar l trabalho titanesco que esso representa subretodo se l’ambiçon ou simpresmente la preocupaçon ye cunseguir realizar un decumiento sério, oubjetibo i l mais cumpleto possible.

Mas « i ye esso que tenemos que ir fazendo por todos », dezis tamien. Cun certeza absoluta. Tamien acho que todos podemos cuntribuir.

Ana disse...

... adebinar...

Tiégui disse...

Ye mui angraçadicu de ver cume la cumbençon ten lus mesmicus errus que la gramatica dal Padre Muizés.

Un de lus errus pus yê quandu se fala de "aqueste, daqueste, naqueste, aquesse, aquesso, ..." y diç que ya son d'usu arcaicu !

ARCAICU ! Arredios, mas se nos ne la Raya dezimus-lu lu mesmicu assi y todu !

Hui hui hui vaya vaya...

Daniel Sardinha disse...

You (yau), cumo brasileiro i amante de la lhéngua mirandesa, yá nun sei mais cumo screbir corretamente an mirandés, yá nun sei mais cumo falar, siquiera cumo pernunciar las palabras (cumo «guindilha» ó «guindúilha», cumo cántan ls Picä Tumilho). Antento seguir la Cumbençon, mas a adotar l seguiente:
- «lh» einicial;
- «an la» an beç de «na»;
- «pa» an beç de «para»;
- «ũ» pa screbir «ũa», «algũa». Fago-lo cul'antençon d'acerca-m'a la pernúncia, cumo la scuito i l'antendo. Tamien por causa de la cumbençon anterior, cula qual ampecei a lher i screbir an mirandés.
Comentei subr'esso quando m'anterbistórun pa la Fuolha Mirandesa (lhigaçon: ).
Cun sinceridade, la falta d'ũa scrita homogénea faç-me tener dúbedas i lhuitar an busca de la melhor palabra, mas muitas bezes nun tengo sucesso.

Daniel Sardinha disse...

La lhigaçon que nun fui ye essa: http://goytamirandes.blogspot.com.br/2009/09/anterbista-pa-la-fuolha-mirandesa-ne-l.html

Ana disse...

Tiegui,

Debies de prestar mais atençon.

La Cumbençon nun diç de forma algua que ls demunstratibos que citas son « arcaicus » mas ARCAIZANTES (p.33) i antre esses dous adjetibos hai ua defrença que puode parecer nó mui grande mas que eisiste assi todo ne l sentido que essas dues palabras sprímen.

Pensa bien !

Ana disse...

Daniel Sardina,

Cunheci un abó miu an Sendin que yá tenie mais de 80 anhos quando se morriu (i fui por acidente) i que siempre gostaba muito de comer guindilhas.

Será anton assi tan defícele screbir essa palabra tan simpres ?

Mais defícele ye comer ciertas guindilhas de tan queimonas que son !

Tiégui disse...

Arcaizantes ? Mas dais-vus decuônta de lu qu'issu quiêr dezir n'ua nurmativa lliênguistica ? Lus que la screbirun queriên cunservar ua lliêngua antiguissima y trasmiti-la ou apénas fazer un traballu centificu pra dezir cume yê ?

Aquesses dous témas son tamiên mui defrentes y nu hai que lus cunfundir.

Nal purmeiru casu nun pudeis falar de cousas arcaicas quandu se trata de falar d'ua lliêngua antigua !

Nal segundu si se puôde falar d'arcaismu, purque la lliêngua cunserva d'abondus, y tantus que you la cunsidru cume la lliêngua primaria dal NE la peninsula.

Agora suôbre'l sandinés. Pus çculpai mas la vuôssa nurmativa fizu-vus screbir ua cousa que vos chamais sandinés mas que nunca naide falou. Ou anton la maneira an que vos leides las cousas ten que ser mui mas mui mui defrente de lu que screbis !

Tiégui disse...

Quiên nada percebiu de lu que tiu Almendra y you falémus pus que vaya aende : http://esycom.univ-mlv.fr/~talves/LLIBRARIE/Nu%c3%b4ssa%20Alma%20i%20Nu%c3%b4ssa%20Ti%c3%aarra.pdf

Y que mire la paigina 15 dal pdf :

SAUIDADES

Yau chamu a quin nun vayu y bin cuñeçu

[...]

Unknown disse...

La pormoçon de la lhéngua ye mui amportante para que ls outros sában qu'eisiste i para atrabeç deilha se sacáren mais benefícios para la region i para la própia lhéngua, mas esso nun puode sobreponer-se a todo l restro.
L studo de la lhéngua ye amportante i todos ls que dán cuntributos para el dében ser acarinados. Inda hai muito a fazer i you bou mais loinje, l'amportança que se stá a dar als dicionairos i tradutores, stá a matar la lhéngua. Las pessonas scríben i pénsan an pertués i tradúzen, esso nun ye l mais amportante, assi cumo las traduçones de obras doutras lhénguas. Para ua sociadade de cultura oucidental, de denheiro i beidade, puode ser l mais amportante, mas para la lhéngua ye mais amportante falá-la i cada un screbir cunsante la sinte, outelizando siempre que possible la cumbençon, porque hai que tener reglas básicas, mas tenendo todos la lhibardade de dar alas a la sue criatibidade.
Un puntuário adonde cónsten las palabras i cumo se dében screbir ye l mais amportante. Mas para esso hai que cuntar cun quien sabe i quier fazer. You stou a fazer un, mas nun sei se balerá la pena torná-lo público para que se çcúta la ortografie de las palabras.

Quanto al Pe. Mourinho screbir "yau" i "sauidade", el fui a la fala sendinesa, que diç assi miesmo. Béia-se cumo dízen la palabra francesa "oui" - "aui".
Donde you outelizar "souidade" i "you", por ber que l sendinés, al ler "oui" diç "aui". Yá adotou ua ourtografie. Son ls falantes que fázen ua lhéngua.

Tiégui disse...

Antendeis-lu dafeitu tiu Almendra ! Assi ye que ten que ser purque un tradutor nun sabe la logica d'ua lliêngua, solu ten palabras suôltas. L'alma lus scribanus yê que las junta n'un sentidu solu él puôde tener n'aquessa lliêngua y no an d'outras purque lus sentidus son defrentes pra cada lliêngua.

D'aqueste jeitu nunca se pudera nin deberie usa'l pertués cume puntu de partida pra screbir d'algun testu an mirandés NUNCA !

Quandu se scribe an mirandés hai que pensar cume falaban lus nuôssus antigus, turnar a catar las vozes d'eilles que tenémus ne la faceira'l spritu. Y buta-las nal papél.

Nun hai mas cume turnar a lé lus dous llibrus de filologie mirandésa pra sentir d'outra véç aquessas vozes. Y tamiên hai d'outrus llibrus onde se puôden catar aquissu todu.

Yê un traballu que lliêba muitu tiêmpu, yê tamiên un traballu que yê acumpañadu pur pequeiñas çcubiêrtas al falar cun toda la nuôssa gente.

Oubrigadu tiu Almendra, gosterie que punisades d'algu de las vuôssas palabras. Pudeis publica-las poucu a poucu, eiqui ou nu blog de la cumbençon 2009 que ten que xudir un poucu mas ou cume quereis.

Unknown disse...

Ye ua pena que se tenga ó téngan apagado l purmeiro quementairo de Ana.

Las cousas solo ténen santido se nun houbir çansura i cumo mui bien screbiu Amadeu ne l sou blog "Cumo quien bai de camino":
"Nun speres que alguien antenda tues scuolhas ou (ó) que las aceite: bonda que las respeite".

Pus, naide ten que ser dun lhado ó d'outro, naide ten que ber la rezon solo de l sou lhado.
Bonda cada un ser el miesmo.

Ana disse...

Buonas nuites,

You hoje nun tenerei tiempo (i talbeç tamien paciéncia) para bos splicar a bós dous, Tiegui i Primo Zé Almendra, (ou tornar outra beç a splicar…) porque ye que nun cuncordo cun muitas eideias que aqui spremistes.

Assi i todo,

Primo,
1.Ningun quementairo miu fui apagado ultimamente. Nun sei anton a que quementairo bos referis.

2. Só hai ua maneira correta de dezir « oui « an francés. L resto son aprossimaçones.

3.L padre Mourinho, tamien el, screbie « yau » an beç de « you » ? « Yau » cul ditongo « au » anton depuis de la semi-bogal ? I « au » prenunciado logicamente de la mesma maneira cumo na última sílaba de l nome « Palhau » que eisiste an Sendin cumo sabeis ou na palabra « nau » que tamien debe de eisistir an mirandés segundo me parece ou até outras... ?

Puis a mi, cun esse « a » tan abierto cumo ne l nome Palhau, parece-me ampossible ! Pula rezon seguinte : la semi bogal cula qual ampeça esse pronome de la 1a pessona de l singular fecha outomaticamente la bogal seguinte que nun puode ser anton l mesmo « a » que ne l ditongo que hai na palabra PalhAU mas si un « o » i de qualquiera maneira mais un « o » que un « a » (mesmo an Sendin !) subretodo que lhougo a seguir tornamos a tener ne l final de l ditongo essa bogal « u » que tamien cuntribui para fechar la bogal anterior.

Anganhou-se anton l padre Mourinho ! E por aqui me quedo.

Buonas nuites

Unknown disse...

Ana,

Ten calma, l tou purmeiro quementairo yá nun stá, pul menos a mi aparece-me la mie respuosta a el an purmeiro.

Quanto al que scribes subre l "a" de you, naide diç que ye abierto. L "a" miesmo an pertués nun ye eigual an todas las palabras - "Casa" "capa" "cais". Mas nós nun stamos na lhéngua pertuesa, mas na mirandesa. Solo quien la fala zde pequeinho antende ciertas cousas. Ne l francés ye eigual, un eimigrante nun fala cumo un nacido i criado an França. Tamien nun cunsigue la miesma sonoridade an ciertas palabras.
Yá oubiste Mário Soares a falar francés? El sabe francés, mas nunca l falará cumo un natural de França.

Buonas nuites

Ana disse...

Anton i inda cun toda la calma de l mundo, inda bos digo esto :

Aparece la buossa respuosta « an purmeiro » (i nó la mie !) pula buona rezon que nunca houbo purmeiro quementairo de la mie parte antes de l buosso depuis desse miu testo. Nunca naide apagou l quier que seia an relaçon a este testo i ls sous quementairos. Era buono que deixássemos de ambentar problemas que nun eisísten senó ye só star a perder tiempo.

Tornando outra beç a la maneira mais correta de ourtografar l pronome sujeito de la purmeira pessona de l singular…
Dei l eisemplo de l nome « Palhau » ; podie tamien haber dado outros : Charrau, Rau (segundo me parece tamien) i subretodo Dau afinal que ye la nomeada de ua buona parte de la mie familha (de l lhado de mie mai) cumo de muita outra giente an Sendin i esso zde giraçones i giraçones.

Tamien para mi, Primo, l sendinés/mirandés fui la lhéngua que YOU oubi purmeiro i por esso mesmo sou categórica tomando tamien an cuonta la formaçon que ye la mie : a partir de l momento an que la pernúncia de la penúltima bogal deste pronome nun ye la mesma i se aprossima mais dun « o » que dun « a » cumo ye l caso de la penúltima bogal an todas essas nomeadas sendinesas que dei an eisemplo, nada justefica que bós ou Tiegui continueis a nun querer antender porque ye que la Cumbençon aperpuso outra soluçon de scrita, defrente daqueilha que habie aperpuosto l padre Mourinho. Ua aperpuosta (la del) que precisaba de ser repensada. I fui finalmente esso l que acunteciu. Inda bien !

Tiégui disse...

Al Padre Mouriñu quandu scribe un versu nun aperpon ua cunvençon ! Diç cume ye que se falaba d'antes !

Y se nun quereis antender nada, a mi tantu se me da. Que la nuôssa maneira de falar d'alla pa riba inda sta biên viva... !

Unknown disse...

Ana,

Quanto al quementairo tenes rezon, l testo ye yá ua respuosta a outro testo i dende you nun l tornar a ler, çculpa. A las bezes tamien fazemos estas cousas de nun tornar atrás i solo miramos p'alantre.

Quanto al "au", tu tamien solo bás a palabras cun el ne l fin deilhas. Mas nun se trata de "au" ó "ou". Ls sendineses ténen un sonido an muitas palabras que nun ye "au" nien "ou".

Faç este eisercício:
- Diç Paulo an sendinés?
- Diç you?
- Diç bou?
- Diç mula?

Ye ua lhémgua cun sues caratelisticas i l Pe. Mourinho sabie muito de lhatin i nun ambentou. Sabie tamien de la lhéngua. "yau" ye sendinés. assi cumo "sauidade". You screbi "soidade" por analogie cula scrita de "oui". L Pe. Mourinho tubo miedo de na cumbençon dar l sou cuntributo mais cumo el pensaba porque tamien nesso houbo "lobies". L Pe. Moisés tamien fui puosto algo de lhado.

Mas cumo diç Tiégui a mi tanto se me dá. Nien sou oubido an juízo, mas nun me calho cumo ls Padres fazírun.

Ana disse...

L lhatin ye ua cousa. La fonética ye outra, Primo !

« Mula » nun ten ditongo.

Para mi, la cousa ye bien simpres na realidade :

« Dau » (essa nomeada por eisemplo que eisiste an Sendin) i « dou » (de l berbo dar) nun se pronuncian eigual, puis nó ? I todos aceitamos que se scríban anton de maneira defrente, nun aceitamos ? Ye até essa defrença que eibita cunfundir essas dues palabras ua cun a outra por eisemplo.

Mas porque ye que quereis que l pronome de la 1a pessona nun se scriba cun l mesmo ditongo que l berbo « dou » se ye precisamente cun esses dous mesmos sonidos i nó outros que se pronuncian essas dues palabras ?

I al stado a que cheguemos, era buono que outros díssen tamien l’oupenion deilhes.

Cumo ye que se pronuncia l ditongo presente ne l pronome pessonal de la 1a pessona de l singular an mirandés ?
Cumo l « ou » de « dou » ou cumo l « au » de Paulo, Dau, Palhau, Rau, etc…

I antre nós, tanto an Sendin cumo noutra tierra qualquiera de las Tierras de Miranda. Se algua defrença eisiste dua tierra a outra a esse nible, ye bien pequeinha anton neste caso para que seia berdadeiramiente segnificatiba.

Ana disse...

A perpósito de la bogal « a » an palabras cumo "Casa" "capa" "cais" : « nun stamos na lhéngua pertuesa, mas na mirandesa » dezis tamien, Primo.

Mas que defrença hai, dezi-mos, na maneira de pronunciar l « a » (tanto tónico cumo átono porque eisísten tamien las dues posiçones nas dues lhénguas) antre l pertués i l mirandés ?
A tal punto que palabras cumo « capa » ou « cais » ténen absolutamente la mesma prenúncia de l princípio até al fin nessas dues lhénguas por eisemplo. Para aprender l mirandés, nun ajuda anton saber tamien falar pertués i saber cumo funciona la lhéngua de Camões ? Para mi, ye ua cousa que salta als uolhos ! I cuntrariamente al que puoden pensar alguns (mui poucos, ye ua eibidéncia!) só puode ser ua bantaige saber tamien falar pertués... i neste caso, l melhor pertués possible até. Et oui !

Unknown disse...

Ana,

Dízen ls sendineses "i torna i l burro a dár-le". Sien oufénsia.

Tu stás a mirar para las pababras screbidas an pertués ó pertuesas.
Ls eisemplos que dei fui para dezires an sendinés.
Deixa alhá l "au" de Palhau i Dau que son palabras pertuesas.

L sonido "yau" solo un sedinés ye capaç de l dezir. Assi cumo dezir "figo" ó "Picuote" an sendinés. You nun sei cumo screbir, tenie que ser un specialista a ancuntrar un son.

Nun se trata de "au" ó "ou". Ye l son mirandés, ó sendinés.

Sabes quien era tiu "Biho" ó "Bigo", que era bezino de tou abó, pai de tue mai?

Las dues maneiras que you screbi nun sei la melhor. L "g" ó l "h" nun stan bien, an sendinés ye un son antre ls dous.

Mas l melhor ye screbir uns bersos an pertués i ir al tradutor, arranjo quien pague la publicaçon, ó pago you i passo a scritor.

Ana disse...

I agora yá nun se fala de mula mas dun burro !

Hai que saber cumbersar cun seriedade, Primo, senó nun adianta i só stamos a perder tiempo.

Ye pena anton.

Unknown disse...

L sendinés ye assi miesmo, outeliza las frases sien maldade, ye l nuosso modo de falar, caçuoador, cun termos que outras lhénguas nun outelílza. Nós somos mirandeses, sendineses. Somos nós. Nunca oubes la telbison de la Galiza. Tamien "joder" "caralho" son termos normales. Debemos eiboluir, mas para adonde? La cultura de l parecer? Tenemos que ser outénticos. You nun fui para te oufender. Eiqui somos falantes i pensadores an mirandés. Quando screbimos, ye cumo falamos i pensamos. Las oufénsias nun stan nas palabras, mas nas antençones.

Tu ye que parece que quieres fugir al eicencial.

Ne l quementairo anterior screbi "dar-le" la cumbençon diç que ye "dá le".

Eiqui stamos nua çcusson de doutores, porque you i tu andubimos ls anhos que éran precisos nas Ounibersidades, nun fumos fazer frequéncias culs amigos porsores.

Tiégui disse...

Pra mi ye tiu Biyu. Scalla c'un assentu nu "i".

Lu que cu'la cumbençon puderie se screbir tiu Bio.

Ana disse...

"you i tu andubimos ls anhos que éran precisos nas Ounibersidades", dezis Primo, só que essas ounibersidades nun fúrun de forma ningua las mesmas.

Aqui tendes yá ua defrença eissencial i claro sien querer un segundo oufender-bos.

Buonas nuites.

Tiégui disse...

Ooooh'l diabu de las vuôssas ouniversidades ! Mas çquandu ye pecisu d'ir n'aquesses sitius pra daprender mirandés conchu ?!

Mas s'assi ye anton hai u'ouniversidade aende mas viêlla que d'outras y biên scundida !

Unknown disse...

Tenes rezon Tiégui!
Mas "arre conchu" nun anténden ó nun quíeren antender!
You ándo na de l mirandés hai 66 anhos, mas nesta Ounibersidade hai porsores cumbidados, que nunca neilha adórun (andubírun) ó por alhá passeórun, que mos quíeren tirar ls diplomas i mais, até se anráiban se dezimos que sabemos algue cousa.
You nun quiero ser Reitor!
Mas gustarie de ser jeireiro miesmo cun pan i toucino de paga.

Daniel Sardinha disse...

Pul qu'you antendi de toda aquessa çcusson:
«you» se diç an Miranda /jow/;
an Sendin se diç /jəw/.
Ls sendineses çfénden que se puode screbir «yau» (de l arcaico «yâu»), tomando cumo eisemplo l «â» de la palabra apertuesada «râguebi».
Cierto?

Unknown disse...

L sendinés i l mirandés ténen sonidos defíceles de apresentar graficamente i ne l cumputador miu inda pior. Mas si ye mais ó menos cumo dizes. Mas para l "ya de yau" l eisemplo ye cumo a dezir "e agora" "ia...gora" "ia..u". Nun sou lhenguista, sou falante.
La meiorie de ls que fázen ls studos fázen lo cun ls amigos de ls anformantes, esses por regla yá se júlgan tamien doutores i fálan cumo le parece, nun son naturales. Para un studo sério hai que bibir eiqui cula giente.
La bantaije de Amadeu ye essa, porque ten la spriéncia de casa, mas fuora yá le conhécen i yá se quiéren amostrar par'el. Solo ua eiquipa i durante anhos tenerá un trabalho buono.
Sabes que scribes bien!
Yá bi que sós antendido, fazies falta porqui.
Tamien adotas "çfrente" i nó "defrente" tal cumo "yâu".

Daniel Sardinha disse...

Oulá, Almendra. D'aquesso falaba /jəw/. Ne l alfabeto fonético, aquessas lhetras reperséntan l «yâu» de que faleste (ia...gora).
Oubrigado pula splicaçon.

Daniel Sardinha disse...

.

Unknown disse...

Bedes cumo las cousas son siempres!
Daniel Sarninha antendiu mui bien! Por esso you dezie que fazie falta eiqui!
"Yâu" tamien sei un pouquito desse alfabeto mas l que nun sei ye screbir ne l cumputador! ;)

Daniel Sardinha disse...

Hahaha! Oubrigado, Almendra.
Sien dar-me cuonta, beio que, quando lheio an mirandés, you falo «yâu». Será por anfluéncia de ls Picä Tumilho? hehe

Tiégui disse...

Tiu Almendra, pra screbir "yâu" nu yê pecisu d'un tecladu mui cumplicadu ! ;)

Daniel Sardinha disse...

Caro Tiégui,
nun yê pra screbir "yâu", mas /jəw/.

=)

Saudaçones.

Unknown disse...

Ls dous teneis rezon! Mas era esse "e" de cabeça abaixo que nun sei cumo ye, tamien nun perguntei nien sprumentei a ber se hai modos de l fazer. :))
Un tamien nun puode saber todo! ;)

Tiégui disse...

A rapazes tamiên nun vamus a cumplica las cousas ! Screbir funética yê ua cousa, screbir pra que tode mundu antenda yê outra !

Daniel Sardinha disse...

Si, Tiégui. Fui más pa you star cierto de l sonido de que se trataba.
L que me passa ye que nun tengo sigurança subre la pernúncia d'algũas palabras nien de la scrita, puis inda nun percebi bien la çfréncia antre l mirandés central, l meridional i l setentrional. La fuorma cumo cántan ls Picä Tumilho faç-me ũa eimensa cunfuson!

Tiégui disse...

Puôdes m'oubir falar eiqui a la moda cicuirana : http://cicuiro.blogspot.fr/2012/05/5-anus-cun-ti-falandu-charru.html

Açpuis la musica yê an sturianu central.

Scalla vou a tené que fazer purgramas an mirandés pa'l "Youtube" mas siêmpre m'anvergoñu muitu quandu falu y da-me la risa hahaha

Daniel Sardinha disse...

Oubrigado pula upa, Tiégui. Bou a ber l bídeo.
La tue eideia ye mui buona, mas eimagino que t'ambargonha (anvergoña hehe). Mas pensa ne l feturo de la lhéngua ;) Ye pula ciéncia! haha

Tiégui disse...

Ah home ! No pu'la cencia héhé. You gustarie de fazer dous purgramas; un de cuzina y outru de lliteratura.

Un chamarie-se "lus potes de Don Manuôlu" ya l'outru serie "llagona las cuôntas". Todu mui cultural y todu cun cunvidadus sturianus y llionéses y ua musica de fundu que da ganas de drumir.

Porra ! Ua Eideya biên buôna !

Daniel Sardinha disse...

Quei falta-te anton pa poner l'eideia an prática? Cuido que bai a ser un sucesso!

Daniel Sardinha disse...

Apurbeitando l'ouportunidade, sabes dezir-me cum'ye que se diç "ex" an mirandés central? Eisemplo: ex-ministro. Nun ancuntro l'anformaçon nien por un raio!
Oubrigado!

Unknown disse...

Tiégui,

You meto me a falar culs tius mais bielhos i apuis deixo los falar, falar, até que ampéçan a cuntar la sue bida de canseiras i trabalhos, mas tamien de alegries i fiesta i ye ende que aparécen las palabras mirandesas.

Onte un cuntaba me que chegou a segar el solo las tierras que tenie. Segaba, ataba, ajuntaba, you sei alhá l que cuntou.
Mas saliu se me cun esta:
- "Ua nuite l pan tenie pouco centeno para atar i bi me mal para fazer las crineiras".
You disse le:
- Mas que son las crineiras?
- Son para atar ls manolhos.
- Anton isso nun son ls benceilhos?
- Nun ye bien, benceilhos tamien ye para atar, mas son maiores, ye l cuolmo.

Tiégui disse...

A tiu Almendra you tamiên fago eigual :) Lus viêllus ténen muitu pra cuntar. So yê llança-lus y açpuis nun paren :)

Las crineiras ? Nu sei se ya oubie dalgu assi tamiên. Hai ua palabra, "la crina" achu mas nu sei se yê la mesma cousa.

Lu que you querie dezir yê que m'anvergoñu an frente la camara, nun sei qui'que palrar :)

Daniel, "ex" nun eisiste, yê mas "eix" cume an "eixu". Dalguns si puderan dezir "eix-menistru". Mas la verdadeira traduçon de "ex-ministro" yê "l'antigu menistru". Y yê validu pra qualquiera sitiu de la zona mirandésa :)

You sei que nurmalmiênte "ex" sona cume "ecç" an purtués, spañolu, francés,.... Pur issu deveriêmus screbir "secçu" y no "sexo". Mas issu de gaitas y çanfonas ya d'outras saberen mas que you :)

Unknown disse...

La mie oupenion subre "ex-menistro" ye la de Tiégui. Mais que ua beç tengo screbido que nunca debemos partir de l pertués ó de qualquiera outra lhéngua para screbir mirandés. Naide(falantes mirandeses) sabe l que ye esso de "ex-menistro". Esso ye ua necidade de un falante ó screbinhador doutras lhénguas(dende nun ls cunsiderar scritores mirandeses).
Nós dezimos antigo menistro, ó menistro, porque quien fui algo cuntina a tener l títalo para ls mirandeses.
Quanto al x, passa se eigual, debemos screbir l mais aprocimado de l son de la fala. Secço, you screbi secso, mas queda melhor cumo dixe(nesta palabra l x ten l sou lhugar)Tiégui.

Daniel Sardinha disse...

Acabo de tener ua berdadeira classe de mirandés! Oubrigado pulas tantas splicaçones. Miu deseio ye de fato falar i pensar an mirandés, no apenas traduzir de l pertués. :)

Unknown disse...

Daniel,

Para falar i pensar an mirandés, ye perciso andar pul Praino, falar culs mirandeses, bibir cun eilhes (culhes). Por isso te cumbido a benir que siempre tenerás adonde comer. :))

Tiégui disse...

Y drumir...

Tiégui disse...

"De fato" nun eisiste, pensu you, an mirandés.

Aquissu ven dal llatin "de factum" mas an mirandés dou "dafeitu" y ten d'outrus sentidus :

ténes-lu dafeitu : ya l'acabes-te (nal sentidu que stas sastifeitu ne la vida cu'l que ténes ya)

fazé-lu dafeitu : fazé-l'agora

Son n'aquesta cousicas simpres onde vés que si se trata d'outra lliêngua.

An llionés tamiên yê dafeitu, y an sturianu yê dafechu.

Daniel Sardinha disse...

Dambos a dous stan-m'a dar las classes que siempre quiso tener! hehehe
Tiu Almendra (premite-me chamar-t'assi?), oubrigado pula spitalidade (debe d'haber outra palabra an mirandés pa esso). Dafeito s'you fur a Pertual, passarei alguns dies ne l Praino.
(Yá bés Tiégui que daprendi a ousar l 'dafeito' hehe)