01/12/08

Tagalhos

Un tagalhico de canhonas, an san Pedro, trás de las casas de l Trufal.


Trasdonte, you stube nas Arcas, que ye un pobo de l cunceilho de Macedo. La cousa más coincida de las Arcas talbeç seia l Solar, mas pulhi hai muito más que ber.
Stábamos alhá de cumbersa, ua meia dúzia deilhes, bai quando nó, diç un falando de la bida que habie tenido:
- (…) e também tinha um tagalhito de ovelhas.
You siempre le procurei: bós quei dezistes? I pus claro que le procurei an grabe, agora eiqui ye que l pongo an Mirandés, por bias de ser eiqui.
- Que tamien tenie ua dúzia de canhonas.
- Nó, nó, bós peç que habiedes amantado an “tagalhito”…
- Ah, pus dixe….”tagalhito” ó “tagalho” quier dezir uas pouquitas de canhonas.
Buono, para ancurtiar la cumbersa – esta cumbersa eiqui, que la de las Arcas dou para un cacho – puodo-bos dezir que eilhes úsan la palabra “tagalho” tal i qual nós la ousamos an Miranda, tirando-se que eilhes dizen “atagalhar”, cumo tal, quando l lhobo “atagalha” l ganado (lo debide an cachos más pequeinhos) i nós dezimos, al menos an San Pedro, “zatagalhar” l ganado, quando se strampalha an tagalhos.
Anté eiqui hai pouca nobidade, que you bien sei que hai muita palabra que un cuida que ye solo Mirandesa, i quando se bota de cuntas aparece por todo l lhado. Al menos an Alfándiga tamien se diç tagalho, tal qual, de maneira que nun deixará de ser un de ls tales regionalismos stramuntanos que stan siempre a aparecer.
Assi i todo, you nun sosseguei que nun le procurara:
- Mas i anton tagalho puode-se ousar cun canhonas, cun pessonas i assi… mas cun bacas nó, ora nó? Ó tamien se puode dezir un tagalho de bacas…
- Nó, de bacas nó.
- Yá bistes - acrecentei you, assi mei a mo’doutor de scanho – las palabras ténen muito que se le diga… el porquei nun se ousará tagalho para amantar an bacas…
I diç-me tiu Felisbino, de riba de la sabedorie de ls sous 65 anhos:
- Oh home, i anton datrás adonde staba quien tubira más que ua junta de bacas?! Nien l ricos se botában a tener “tagalhos” de bacas… cumo quereis bós que se amantara an tagalhos de bacas?!
Toma, Alfredo, pega i agarra-te! Para quien iba por “saberes não conceptualizados”, yá troixe que cuntar.
Agora nun sei an qual gabeta lo hei de meter, mas se bós antandeis que isto nun ye cunhecimiento de pragmática de la lhéngua, dezi-me anton bós l que ye.

3 comentários:

AF disse...

Buonas nuites Tortulhas,

Mira, tu siempre me arranjas cada ua... You tamien nun sei que te diga, a nun ser que ls ricos até tenien bacadas, a quantas mais tagalhos.
Mas todo esso de la lhéngua ye siempre un mistério.
You ne l dicionário que tengo benido a andonar puso ls trés sentidos que çcubri, assi:

tagalho s.m. 1. Pequenon rebanho: ls probes nun tenien grandes ganados, solo un tagalho cun poucas cabeças. 2. Pequeno grupo de pessoas: ten un tagalho de filhos para criar. 3. Pequeno conjunto ou quantidade: nessa ribeira hai alhá un tagalho de molinos, que le cháman ls eimberniços.

Para alhá desto que me puodes dezir?
Yá agora cumbido ls leitores i l restro de la quadrilha a dezir algo.
Un abraço,
Amadeu

Tiégui disse...

Buonas nuites a todes !

Pur acaso nun coinecie aquessa palabra. Nal que te puodo dezir ye que tamien eisiste an Sturiano i Lhionés cum sendo tagallu. Al facto que steia persente fuora de Miranda muostra bien l'antigua stençon dal lhionés an Purtual... solo cun isso ya tenemos quei muntar un peis (viva al Nacionalismo :D )


Para mi la palabra ye preromana i cumpuosta assi ta-gaiu.
Busca-se anton nal Basco al qu'isso puode segueneficar...

ta- : puode benir de taka que quier dezir staca (staca anté benera de taka).

-gaiu : ye un sufixo Basco que nun sei bien splicar al segueneficado mas que se puode traduzir assi "para eifeito de"

An Euskadi siempre s'ajunta al stierco an buolta d'ua staca. I pur isso al takagaiu ou tagaiu serie un munton, no mui grande, de cousas.

takagaiu > tagaiu > tagalho

Tiégui disse...

buonos dies !
Soutro die anganhei-me, ye gailu y no gaiu cum you screbie.

Mas hoije ya afinei la mie teorie, i ye la seguiente :

tagalho puode benir dal basco tagailu palabra furmada pur dous sufixos :

ta : sprime la quantidade ou l cuntenido.

gailu : que se puode traduzir pur "Al que ye para" se sta a tras dun berbo ou "Al que ye" se sta a tras d'outra palabra.

Eiqui ban uns eisemplos :

josta : brincar.
jostagailu : brinquedo (al que ye para brincar).

on : buono.
ongailu : stierco (Al que ye buono, neste sentido pa la tierra).

De tal maneira que tagailu zigna "al que ye quantidade".

Tiégui.