30/08/08
Ua Biaige Al Tiempo de ls Castielhos
Ne l ampeço de la mie mocidade, li alguns lhibros dua coleçon jubenil antitulada Viagens no Tempo de la outorie de Ana Maria Magalhães i Isabel Alçada, eiditada pula Caminho. Ls heiróis son ls armanos Ana i João i l cientista Orlando i an cada lhibro biaijan para ua era defrente i assísten a acuntecimentos amportantes de la nuossa Stória.
Recientemente, reli l prumeiro lhibro de todos: Uma Viagem Ao Tempo dos Castelos. La stória nun ye genial, mas ye adbertida, flui, ten ritmo, ansina (ó relhembra)spetos amportantes subre l seclo XII i dá gana de coincer mais. Mas debo cunfessar que me senti anquemodado cun la perséncia dun cierto "I".
Solo spero que ls repunsables por esta altaraçon (de restro, squecírun-se de la fazer an algues partes de l lhibro) quéden afastadas de clássicos de la lhiteratura jubenil cumo Moby Dick ó La Ilha de l Tesouro. Caso cuntrairo, naide puode preber las cunsequéncias.
29/08/08
Debersidade

Campanhas sádicas
Quier dezir, un moço an férias nun puode lhigar la telbison ó salir para la ruga sin ancarar cun un anúncio subre la buolta a las classes. Quien foi l sádico que se alhembrou de fazer esto? Mira, rapaç, tu stás de férias, mas tenerás que bolber a las classes. I para quien ten filhos a studar, l anúncio inda ye más sádico.
Las trés penheiras

27/08/08
La Terceira palhestra de mirandés
Falou inda de un decumiento de l ampeço de l seclo XIII Janeiro de 1211 an que l Rei D. Çáncio I, fai la donaçon de Infainç i Costantin al Mosteiro de Moreiruola. D. Çáncio I, que andubo siempre de mal cun l´eigreija i apuis de haber sido squemungado pul Papa, este mandou dous eimissairos para fazer las pazes cul Rei. Un destes eimissairos era l Abade de l Mosteiro de Moreiruola. Assi, quando D. Çáncio I, queda malo an Coimbra an Nobembre de 1210 i apuis ye lhebado para Santarén, yá stában cun el ls dous eimissairos i tenerá sido a la cabeceira de l lheito de l Rei quando este yá staba mui malico que l Abade de l Mosteiro de Moreiruola tenerá cumbencido l Rei a fazer la donaçon de Infainç i Costantin al Mosteiro de Moreiruola i an troca ls frailes rezarien pula sue alma. Ye a partir desta data Janeiro de 1211, que ls frailes de Moreiruola chégan a las tierras de Miranda, adonde benírun a tener ua amportança mui grande. Subre la culidade desta palhestra, cumo de todas eilhas nun ye perciso dezir nada, mas mesmo assi, queda eiqui l comentairo de l tiu Adelino, armano de Basílio que stá a bibir ne l Canadá i que nunca tenie oubido falar l porsor Amadeu. “You quando l tiu dixo que iba a falar de la stória de la lhéngua mirandesa ne l seclo XII, pensei acá pa ls mius botones, depressa te eirás a calhar, yá que nun tenerás muita cousa para dezir subre esse tiempo. L tiu ampeçou a falar i passada hora i meia nun se calhaba i inda tenie mais assunto. Ende you pensei. Carai! Assi yá bal la pena un home tener nacido”. Cuido que este comentairo dua pessona que só stubo nesta palhestra i nun coincie l porsor, retrata bien l modo cumo l porsor Amadeu, de un modo simples, mas cun muita sabedorie, passa la mensaije a todas las pessonas.
Francisco Domingues, 10 de Márcio de 2008.
23/08/08
Ama-me mais ua beç
Quien naciu ne ls anhos cinquenta de l seclo datrás, nun lhugar tan pequerrico i guapo inda que fechado al mundo cumo you naci solo, ten que ser houmilde i fazer este rogo cumo l fai un nino a sue mai pedindo la bençon to las nuites quando se quier drumir. Cumo s’esse rogo fura para quedar d’atalaia na scuridon de la nuite, l miu me guarde pulas lhargas demoras.
Scapei-me de garoto quando porqui todo ampeçaba a streformar-se, you a medrar i las eideias de la ciéncia a ancarrapitar-se nas arribas de l saber de las gientes desta tierra. Podie dezir-se que anté eiqui todo staba agarrado a un saber que se habie ardado, adubado i podado por giraçones, anhos i anhos d’afilo, las juntas de bacas i béstias stában a dar lhugar als tratores i trilhadeiras, nun tardarien tamien estas a séren sustituidas por aqueilhas que ségan, i trílhan anriba de ls restroilhos.
Mas esta tierra ama ls que acá trabálhan to ls dies i cuntina a amar todos aqueilhes que derrotórun i zbrabórun touçales, scobales, balhes i lhameiros para sembrar pan i poner patatas, amou ls lhabradores i arrincadores de piedra para fazer las casas i chabolos, ls que fazírun ls poços i fuontes para regar las cebolhas i sacar l’auga para buer. I tengo la certeza que nunca squeciu i siempre amou aqueilhes que se scapórun.
Hoije, quando le pido que m’ame outra beç i to ls sous filhos que se spargírun pul mundo, ye un ato de bien querer, de lhembrar que ye nessa bibéncia, nesse xufrimiento de fazer las cousas, nesse sfuorço que neilha se botou para tener pan, que mos ajudou a todos a fazer camino. Muito le debemos a eilha.
Dende siempre l mesmo rogo: ama-me mais ua beç.
20/08/08
L Tango
Se alguns de bós stubir por acauso, ne l próssimo demingo, an Leiria, podrá assistir, ne l ourfeon bielho (Ruga Latino Coelho, 12, acerca de la Praça Rodrigues Lobo i de la Sé), a la pieça O Tango de Slawomir Mrozek, perduzida pul Nariz, Teatro de Grupo.
La ancenaçon ye de Pedro Oliveira i l'anterpretaçon quedará por cuonta de Ana Moderno, Bruno Jerónimo, João Bandeira, Miguel Matos, Rui Ferreira, Sónia Ramalho i Tânia Chavinha.
"La stúpida lhuita pul poder - retrato dua família an albrote, adonde la lhuita pul poder dá cunta de todos ls sous aliçaces, cumparable a la lhuita pul poder político i la sue stúpida alternáncia que eirremediablemente lhieba a la muorte de l mais fraco".
19/08/08
Citaçon de l eie (La Fuorça)
Mahatma Gandhi
18/08/08
A la pertuesa
Son strumientos amportantes, mas nun chégan. Até porque hai pessonas que nun fúrun a la scuola i son mui eiducadas i doutorados que son uas béstias (que me çcúlpen las béstias).
Cumo se mide, anton, l'eiducaçon? Talbeç mirando pa ls cumportamientos de las pessonas.
Hoije, anquanto passeaba pula ruga, bi ua mai i ua filha (cun mais ó menos dieç anhos) a passear ua perrica. A cierta altura, la perrica ampeçou a - cumo dezir esto? - fazer las necidades ne l passeio. La criança preguntou:
- I agora, mai? Tenemos que lhimpar?
- Nó -respundiu la "adulta" - l passeio yá staba puorco.
Este eipisódio diç muito subre l passado i l feturo de l'eiducaçon - l'eiducaçon que la mai tubo i l'eiducaçon que la filha poderá benir a tener.
Haberá campo para cuontas destas ne l Anstituto Nacional de Statística?
La Segunda Palhestra de Mirandés
L porsor Amadeu, nesta segunda palhestra fizo ua prática subre l seclo XIII i falou de alguns decumientos desse tiempo, dando grande amportança al purmeiro decumiento screbido an Lheonés cun la data de 1255. Esse decumiento ye dua donaçon feita pul nobre Fonso Mendes de Bornes, de las sues tierras de Zenízio i de S. Juan de la Ribeira al Mosteiro de Moreiruola i an troca ls frailes desse Mosteiro tenien que rezar pula sue alma i de toda la sue família. Carai ! Cumo ls de Zenízio quedemos anchados i chenos de proua quando l porsor Amadeu, falou de la nuossa tierra cumo stando lhiada a un decumiento cun tan grande amportança pa la Lhéngua Mirandesa.
L porsor Amadeu, falou tamien an decumientos de 1248, 1257 i 1279 subre Zenízio i Angueira, screbidos an lhatin i todos eilhes a fazer donaçones al Mosteiro de Moreiruola. Falou inda de un decumiento de 28 de Setembre de 1256 an que D. Çancha Laurenç i sues filhas bénden al Mosteiro de Moreiruola dues partes de tierras que tenien an Angueira i de outro de 30 de Setembre de l mesmo anho an que D. Marie Rodrigueç bende un tércio de tierras que tenie an Angueira, tamien al Mosteiro de Moreiruola.
Un bien haia a todos ls que stubírun nesta palhestra i un bien haia al porsor Amadeu, por mais ua beç tener transmido ls sous grandes coincimientos subre la stória de la Lhéngua Mirandesa.
Francisco Domingues, 18 de Febreiro de 2008.
11/08/08
La Purmeira Palhestra de Mirandés
Cun la simplicidade que l porsor Amadeu yá mos habituou, mas tamien cun la sue grande sabedorie, fizo ua prática mui buona. L porsor Amadeu, falou de la stória de la lhéngua mirandesa ne l seclo XVI i ampeçou por este seclo, por ser l seclo an que Miranda de l Douro passou a cidade i tamien a tener bispo.
L porsor Amadeu, falou de decumientos desse tiempo que fálan de la lhéngua mirandesa i antre eilhes falou de l poema de l Çterrado an Miranda, que ye de l anho 1574/75. Esse poema nun se sabe bien al cierto de quien ye, mas pode tener sido screbido por Diogo de Teive, que stubo çterrado cumo abade an Bilachana, apuis de haber sido cundanado pula Anquesiçon.
Diogo de Teive era un home mui culto i era amigo de l Bispo de Miranda D. Julião de Alba. Outro decumiento de que l porsor Amadeu falou, ye un decumiento de Severim de Faria, que relata la biaije que el fizo de Ébora a Miranda a mando de l bispo de Ébora, para dar ls parabienes al Bispo de Miranda, por este tener sido nomeado Arcebispo de Ébora. Severim de Faria stubo an Miranda uito dies i ne l sou relato fala de la Lhéngua Mirandesa, de la sue Giente i de l sou Termo. Cumo siempre l porsor Amadeu, ancantou i spertou la curjidade a la maiorie de las pessonas que eilhi stában pa la amportança desta lhéngua na stória i na cultura de ls Mirandeses i de Pertual. De las muitas pessonas que eilhi stában, ua era la bareadora de la cultura de la Câmara de l Seixal, que deixou alguas palabras de gratidon al porsor Amadeu i fizo un apelo para cuntinar este trabalho, yá que l mesmo ye un patrimonho de Pertual i por isso nun se debe perder. L persidente de l Clube Cultural e Recreativo do Alto do Moinho, tamien deixou alguas palabras amigas i de gratidon, yá que segundo el l eibento por eilhes ourganizado quedou mais rico cun esta einiciatiba de l Mirandés.
Un bien haia nuosso pa ls dirigientes de l clube i pessonas que ajudórun a lhebar palantre este eibento Multicultural. Un bien haia a Faustino Antão pula sposiçon las buoltas de la lhana. Un bien haia tamien pa l’Associaçon Nial de la Boubielha, pul trabalho i apoio que ten dado i pula dibulgaçon que ten feito de la lhéngua mirandesa an todos ls sous eibentos, an special zde la fiesta de l die dous de Febreiro de 2002 i agora tamien ne l site de l Nial de l´Boubielha. Un bien haia als administradores de l site i a todos ls que nel ténen colaborado. An último un bien haia mui grande a l´Associaçon de Lhéngua Mirandesa i an special al porsor i ambestigador Amadeu Ferreira.
Francisco Domingues, 28 de Janeiro de 2008.
Las Palhestras de Mirandés
Francisco Domingues
09/08/08
L Final de l filme
Nun ye que nun soubira que l home iba a falar al paiç. Até cuido que oubi l abiso mais de dieç bezes. Mas pensei acá para mi: l home bai a dezir que bai de férias, mas nun se resigna. I anton, segui la mie bida i acabei por ler l die apuis, an bários blogues, que l persidente habie perdido ua buona ouportunidade para star calhado.
08/08/08
L´ Antrega de ls Diplomas i de ls Lhibros als alunos(2)
An seguida fizo ls agradecimientos al Clube Cultural e Recreativo do Alto do Moinho,
por este haber amprestado las salas pa las aulas i pa las palhestras al lhargo destes quatro anhos, a Manuel Dias que siempre fizo la lhigaçon antre l Nial de l´Boubielha i l Clube Cultural e Recreativo do Alto do Moinho, a L´Associaçon Nial de l´Boubielha pula sue buona colaboraçon, als alunos deste anho i als alunos antigos, a todas las pessonas que stubírun nas palhestras i a Basílio João pula colaboraçon dada astanho nas aulas. An último lhugar agradeciu a l´Associaçon de Lhéngua Mirandesa i an special al porsor Amadeu Ferreira, por tornar possible l ansino de l Mirandés an Corroios al lhargo destes quatro anhos.
Seguiu-se l´antrega de ls diplomas i de ls lhibros als alunos, tenendo Francisco dito que este anho bai ser antregue l diploma pula segunda beç a ua aluna de la segunda geraçon Marisa João. Ora, isto ye l sinal que ls nuobos tamien se antressan pul mirandés i que tenie pena que nun fusse tamien antregue a Neuza que ampeçou l terceiro anho, mas nun l terminou. Dixo an seguida que la capa de l lhibro de ls alunos era dun uolmo cul nial dua ceguonha an Zenízio que yá nun eisiste i que speraba que la ceguonha que dantes trazie ls garoticos, puoda trazer als alunos que agora acabórun l curso muitas eideias nuobas para screbir muito.
Apuis de antregar ls diplomas i ls lhibros als alunos, l porsor Amadeu tomou la palabra para fazer l´ abaluaçon destes quatro anhos de ansino de l mirandés an Corroios i an special deste anho, an que las aulas acuntecírun sien la sue persença, purparaçon i coordenaçon. Assi, dixo que tenie muita proua por ber que las simientes que lhançou ne ls anhos atrasados stán a ser bien tratadas, a dar frutos i cun piernas para cuntinar a caminar sien la sue ajuda. Claro que estas palabras son ditas porque Amadeu ye nuosso amigo, mas nós sabemos que el cuntinará a ser siempre necessairo adonde l mirandés steia i an special ne l que toca a la stória i a la cultura mirandesas.
An seguida respondiu al zafio de Francisco dezindo que bai lhebar essa eideia a ua reunion de direçon, que decierto dará an seguida ua assemblé donde salirá un grupo de pessonas de bárias aldés para poner an prática esse zafio.
Segui-se l persidente de l Clube Cultural e Recreativo do Alto do Moinho, comande Torres, dezindo que habie sido ua honra pa l Clube i pa la sue pessona an particular por tener dado l sou cuntributo para que este trabalho que cunsidrou cumo patriótico tubisse sido feito i que staran simpre de puortas abiertas para nos cuntinar a receber.
An último Leonardo Antão, an nome de l Nial de l´Boubielha usou de la palabra para agradecir a todos quantos habien tornado possible estes quatro anhos de ansino de l mirandés an Corroios i an special al porsor Amadeu, pul brilhante trabalho feito al lhargo destes quatro anhos. An seguida antregou an nome de ls alunos ua Lhembrança a todos ls porsores i al persidente de l Clube do Alto do Moinho i inda un pequeinho cuntributo monetairo al Clube. Las Lhembranças fúrun para todos uas tanazes feitas an fierro forjado pul nuosso cunterranho Tibério Delgado.
Staba na hora de la cena i alhá fumos todos pa la tasca de l Ramos ne l Feijó. La cena ampeçou por buolta de las uito i meia cun uas buonas antradas acumpanhadas por bino, sangrie i augas. A la buolta de la mesa alhá fumos dando cuntinaçon a las cumbersas que quaije siempre mos lhieban de buolta a las nuossas ouriges. Apuis de las buonas antradas ampeçóran a benir trabiessas chenas de chicha assada i fui quemer a la çcriçon. Durante la cena ls amantes de la bola inda fúrun dando de quando an quando ua oulhadela pa la telbison i tubírun ouportunidade de ber ls Russos a spremer la laranja mecânica anté la fazer an bodka. Que bien jogórun ls Russos nesse die. Apuis de yá naide querer quemer mais, benírun ls doces i la fruita seguindo-se l café. Cerca de las onze de la nuite era la beç de l porsor Amadeu dezir mais uas palabricas i ampeçou por dezir que estes ancuontros que se ténen feito ne ls últimos siete anhos, ancerrando cada anho de l ansino de l mirandés an Lisboua son mui amportantes i ténen que cuntinar, yá que estas cenas cun pessonas amigas de la lhéngua ban criando lhaços de amisade i de ounion a la buolta de l mirandés i isso ye buono. Pula sue parte tudo fará para responder al zafio que Francisco fizo i assi dar cuntinidade a estes ancuontros.
Para ancerrar dixo que staba mui cuntente i sentie muita proua por star antre tantas pessonas amigas de l Mirandés i del próprio. Amigos que fui fazendo al lhargo destes siete anhos de l ansino de l mirandés an Lisboua. Claro que estas palabras tubírun ua grande salba de palmas i un bien haia mui grande pa l porsor Amadeu. Pula mie parte só me restra deixar eiqui un bien haia para todos ls que stubírun ne l curso, nas palhestras i na cena i un bien haia mui grande pa l porsor i amigo Amadeu Ferreira.
Francisco Domingues, 24 de San Juan de 2008.
07/08/08
L´ Antrega de ls Diplomas i de ls Lhibros als Alunos(1)
Grámatica, Bocabulairo, Stória, Cultura i Testos Lhiterarairos. Toda esta anformaçon fui sendo dada als alunos an cada aula i agora cumpilhada an lhibro, que tenie la proua de oufrecer un eisemplar a La Associaçon de la Lhéngua Mirandesa, na pessona de l sou persidente porsor Amadeu i a L´ Associaçon Nial de L´ Boubielha, tamien na pessona de l sou persidente Leonardo Antão. Assi i apesar de ls poucos alunos la culidade de l curso fui buona i a balorizar l trabalho feito an cada aula tubírun ua amportança mui grande las palhestras dadas ua beç an cada més pul porsor Amadeu, que muito anriquecírun ls coincimintos subre la Stória,de la Lhéngua Mirandesa nun só de ls alunos, mas de todos nós que tubimos la suorte de poder assistir a todas eilhas.
Subre la culidade de las palhestras yá Valter dixo muito, mas subre essa culidade quiero eiquei deixar l comentairo de l tiu Adelino, armano de Basílio que stá a bibir ne l Canadá i que stubo na terceira palhestra. Adelino inda nunca tenie oubido falar l porsor Amadeu i diç assi. “You quando l tiu dixo que iba a falar de la stória de la lhéngua mirandesa ne l seclo XII, pensei acá pa ls mius botones!
Depressa te irás a calhar, yá que nun tenerás muita cousa para dezir subre esse tiempo. Apuis, l tiu ampeçou a falar i passada hora i meia nun se calhaba i inda tenie mais assunto i ende you pensei. Carai! Assi, yá bal la pena un home tener nacido.”
Cuido que este comentairo dua pessona que só stubo nessa palhestra i nun coincie l porsor, retrata bien l modo cumo l porsor Amadeu, de ua maneira simples, mas cun muita sabedorie passa la mensaije a todas las pessonas.
An seguida Franciso Domingues, cunsidrou que estes quatro anhos de ansino de l mirandés an Corroios, an colaboraçon cul nial de l´Boubielha, mais ls dous an Lisboua na Oxford School i mais ls trés purmeiros na Casa de trás ls Montes i Alto Douro, l´ Associaçon de Lhéngua Mirandesa stá an cundiçones de partir cumo Associaçon i stabelecendo las parceries que antendir, pa la creaçon de un mobimiento alhargado tenendo an quemun la Lhéngua i la Cultura Mirandesas. Este mobimiento passarie a ser repunsable pula dibulgaçon de la lhéngua, de la cultura atrabeç de ls pauliteiros i agregarie tamien la gastronomie i ls jogos tradicionales. Estes quatro bectores starien assi siempre juntos an todos ls eibentos públicos adonde l´ Associaçon stubisse representada.
Este ye l zafio que you fago a l´ Associaçon de Lhéngua Mirandesa i an special al sou persidente porsor Amadeu Ferreira.
(cuntina)
Francisco Domingues, 24 de San Juan de 2008
05/08/08
L Çcurso de l Persidente
Válter Deusaddo
04/08/08
L Ansino de l mirandés an Corroios. Un cachico de stória (5) cuntinaçon
60 na purmeira, 43 na segunda, 33 na terceira, 26 na quarta, 24 na quinta i 33 na sesta i última. An jeito de abaluaçon final podemos dezir que este quarto anho de curso corriu mui bien, las aulas fúran purparadas i cordenadas por Francisco Domingues i dadas por Francisco Domingues i Basílio João i tubírun todas eilhas muitos materiales de apoio scritos. Las palhestras subre la Lhéngua Mirandesa fúran purparadas i dadas pul porsor Amadeu i tubírun ua culidade einorme. Esta culidade fui recoincida puls alunos, puls antigos alunos i pulas pessonas que nun stando lhiadas al ansino de l mirandés quedórun ancantadas cun estas palhestras. Decierto que todos nós quedemos mais ricos culs ansinamientos subre la Lhéngua, la Stória i la Cultura Mirandesas i bamos oulhar para eilhas dun modo que anté eiqui nunca l teniemos feito.
Penso que - passados estes quatro anhos de ansino de l Mirandés an Corroios an colaboraçon cun l´ Associaçon Nial de la Boubielha, mais ls dous an Lisboa na Oxford School i ls trés purmeiros na Casa de Trás ls Montes i Alto Douro, l que dá al todo nuobe anhos de ansino -, la ALM - Associaçon de Lhéngua Mirandesa stá an cundiçones de partir cumo Associaçon i stabelecendo las parceries que antandir, pa la criaçon de un mobimiento alhargado tenendo an quemun la Lhéngua i la Cultura Mirandesas. Este mobimiento passarie a ser repunsable pula dibulgaçon de la Lhégua Mirandesa, de la Cultura atrabeç de ls Pauliteiros i antegrarie tamiem la Gastronomie i ls Jogos Tradecionales. Estes quatro betores starien assi siempre juntos an todos ls atos públicos adonde l´Associaçon stubisse representada.
Este ye l zafio que you fago a l´Associaçon de Lhéngua Mirandesa i an special al sou Persidente Porsor Amadeu Ferreira.
Un bien haia al Clube Cultural e Recreativo do Alto do Moinho, por haber amprestado las salas al lhargo destes quatro anhos para dar las aulas i las palhestras. Un bien haia a Manuel Dias que siempre fizo la lhigaçon antre l´ Associaçon Nial de la Boubielha i l Clube Cultural e Recreatibo do Alto do Moinho. Un bien haia a l´ Associaçon Nial de la Boubielha pula sue colaboraçon. Un bien haia als actuales alunos, als antigos i inda a todas las pessonas que stubírun nas palhestras. Un bien haia a Basílio João pula colaboraçon dada astanho nas aulas. Un bien haia a la Associaçon de Lhéngua Mirandesa i an special al porsor Amadeu Ferreira, por tornar possible l ansino de l Mirandés an Corroios al lhargo destes quatro anhos.
Francisco Domingues, 27 de San Juan de 2008