05/07/08

L Rei de Hungria



Staba caliente l die [14 de San Juan] i fui-me até Bilachana a saber de ls chamadeiros d'alhá, dezidos por quien bien conhece l termo, pus hai que arrecolher i studar todo esse património antes que se perda [http://chamadeiros.blogspot.com]. Dei mies buoltas i acabei por parar ne l Sagrado, adonde ua tie fazie meia i dous tius mirában pa l tiempo. La cumbersa custou a pegar, çcunfiados, mesmo falando-le siempre an mirandés, dezindo que era de Sendin i nomeando to la giente de Bilachana que coincie. Lie se le ne ls uolhos la dúbeda, mas para que quier este saber ls chamadeiros d'acá? nun será que bai a botar algue décima? Até que a cierta altura diç la tie, cumo un zancarrego:
- Mirai, aquel que ben eilhi ye que sabe todo bien, chama-se Juan Moreno. L outro que ben cun el ye de Sendin, chama-se Manuel Ralin [Manuel Conde Trigo, 08 de janeiro, 1923], tu nun l conheces?
Dei un salto al oubir este redadeiro nome, de que yá le habie publicado uns bersos ne l Jornal Nordeste, mas que you nunca coicira i até cuidaba que yá se habie morrido [quien me dixo ls bersos fui tiu Antonho Bárbelo, de l mesmo tiempo]. I assi corriu la tarde, cumo un relhampo. Tiu Manuel Ralin quedou preso ne l tiempo antigo, cumo burro a ua staca, que até ls uolhos le relhuzien:
- Anton, sós de Abílio Bandarra i de la Morena... Sabes, criei-me an rue la Frauga. Eilhi no curral de tiu Pino. Lembra se me bien que tenie alhá un cebadeiro mui grande, adonde fazie l stierco. Esse tiu era regrante de quelóquios.
Apuis calhaba-se als cachos, ls uolhos perdidos. Sentado nas scaleiras de l cruzeiro, cun ua bidica iba fazendo scritas manginárias na piedra. Sobressalie-le l marco de l nariç algo cachaporrudo, nua cara lharga i aburmelhada, i adonde nun se calhában uns uolhos de risa cuntenida. Quando benie a tener cun nós lhougo me dezírun que era biúbo i cun un filho, formado i a ganhar la bida por ende abaixo. Al modo que l tiu Juan Moreno iba dezindo ls chamadeiros, i anquanto pensaba, Tiu Manuel tornaba a la cumbersa, ne l punto an que la habie deixado uas frases atrás:
- Para esse sítio, acontra Fuonte Aldé, fui you muita beç a cargas de buostas cun uns cestos sterqueiros. Ácerta!
You, claro, tenie que le amentar ne ls bersos.
- Á tiu Manuel, a mi dezírun-me que el fazie bersos. Inda se lhembra de algun?
- Nó, esso fui ua beç que me scapei pa l Naso. You tenie siete anhos i fui pul camino alantre, mas a cierta altura yá iba mei perdido i querie tornar al para trás. Ende baliu-me un de Sendin passou i lebou-me ne l meio de l burro cun ua carga de figos para bender ne l Naso. I anton fiç uns bersos.

Quando you era pequenino,
Cumio passou un caso:
Çcalço, cula fralda fuora,
fui you a tener al Naso!

Nesse die que me scapei,
Andaba mie mai a amassar.
Eilha apuis quedou an casa
Toda la nuite a chorar.

Mas quando cheguei al Naso,
Bi ls foguetes no aire
I la Música de Chacin,
Dixe: an chegando a casa
Bai-me a matar tiu Ralin!


Risada de todo mundo. Trés quadras adonde cantaba toda la sue eipopeia, realizada lhougo als siete anhos, que nessa eidade nun serie menos fácele l camino terrestre de Sendin al Naso do que l camino marítemo pa la Índia. Cumo ye que un rapazico assi se poderie casar na sue tierra?! Spantou-me la purfeiçon cun que falaba sendinés, anque tubira bibido l mais de la bida an Bilachana, i tanto an casa i cumo na aldé solo se falar l mirandés central. Apuis de ls bersos, la cumbersa animou. L'anfáncia tornou, i bie-se que staba afeito a bagamundar por esse termo:
- Sabes, ne l 1º tife que houbo, tenie you dous anhos [1925], i morriu-se muita giente. Dezie l Padre Alfredo, que moraba an rue la Frauga: Ai l miu rei d'Hungria que se bai a morrer... Inda cheguei a star an Miranda na Mizericórdia, que nun habie spital.
I lhougo tiu Juan Moreno acrecenta que ne l 2º tife tenie el 11 anhos [1936] i que se le morriu l armano, habendo muita casa de Bilachana que quedou sin naide. L silenço alharga-se cumo las selombras de la cruç i las arbles de l Sagrado. Nun sfergante, passou-me pula cabeça que l modo cumo dezien 1º tife, 2º tife, sonaba solene i trágico, assi cumo quando se diç 1ª guerra, 2ª guerra... Até que tiu Manuel Ralin retornou a la tarde, cumo quien responde a ua pregunta que talbeç se ponira yá muita beç:
- Nunca cheguei a saber porque ye que tiu Padre Alfredo me chamaba Rei d'Hungria.



4 comentários:

Unknown disse...

Ralin ye primo de mie mai i bibie ne l curral de ls Pinos, na rue de la Frágua porque era de la familhia. You yá te habie dito que tiu Candido Conde era regrante de las comédias, ye l mais antigo regrante de que se ten memória, yá l Pe. Mourinho fala del ne l sou libro "Terra de Miranda".
Mie bó que se assinaba Conde, tamien ansaiaba las danças i ansinou-me muita cantiga.
La mulher de tiu Demingos Nobre tamien era prima de Ralin.
Inda nun hai muito que stube cun el, nua batida als jabalis para ls lhados de l castro de la Cigaduonha.

Almendra

Unknown disse...

Querie fazer ua eimenda, l nome de l regrante era Manuel Conde (Pino).
Candido era Falcão i tamien de la familhia mas por l lado de miu abó.

Almendra

AF disse...

Buonas nuites Zé Chico,

Nun sabie dessa parentena de que falas. Essa era ua familia i tanto...
Tiu Cándido nun era l que moraba para Camino las Binhas?
Mui antressante esse nome Conde!

Un abraço,
Amadeu

Unknown disse...

La mai de Teófilo i la armana, Arminda Pina de l Baiunco tamien se assinában Conde.
Habie un Candido Conde que fui l que trouxe al pai de ls Balentins para Sendin.
L Candido Falcão ou Pimentão era l que moraba ne l curral, tou pai conheci-lo por Fosco.
Mas hai que studar melhor esso porque tubírun muito a ber cun las danças, comédias, malzinas i outras tradiçones.
Mie bó fui parteira, assi cumo mie mai i ajudou a nacer muitos sendineses. Hai casas cun trés i quatro filhos todos assistidos por eilha.

Almendra