04/12/09

Las matáncias


retratos de hai 18 anhos, sacados de l miu albun




L Eimbierno stá a la puorta i cun el chega l friu, las geladas, muitas geladas, quanto mais friu melhor. Ye l tiempo de las matáncias de l cochino.

La matáncia ye de las redadeiras tarefas que ínchen la casa dun stramuntano. Ampeça- se cun las trilhas, se fur un bun anho arrecada-se muito grano; bénen apuis las huortas adonde se cuolhe de todo, freijones, batatas, …; las bendimas, al fin, chega l die de la fiesta de la matáncia. Cháman-se alguns matancieiros, porque la família nunca chega para tratar de dous cochinos, si porque dantes, rala era la casa que tenie menos de dous cochinos.

Este die ye todo el custituido de eitapas. Lhougo pula manhana, tráien-se ls cochinos de la loja, presos cua cuorda, i muita beç son percisos cinco ou seis tius para l ponéren anriba de l talho, depende da la grandura de l bicho!
Cochinos muortos, sténden-se no chano, na posiçon de correr, cúbren-se cun palha de restroilho i toca a chamuscá-los, nenhun pelico puode ficar sin ser queimado. Ne l final, lhában-se bien lhabadicos i stan prontos para ls abrir. Eiqui antraba you, an pequeinha, tenie cumo tarefa de dar, na boca, als matancieiros l sangre que yá staba cozido. (era a modo ua salada feita cul sangre, azeite i cebolha i eilhes iban chamuscando i quemendo).

Ampeça l trabalho de las ties, toca a lhabar las tripas. Digo-bos l you que ye ua tarefa pouco agradable, muita beç teniemos que partir l carambelo de l’auga para las podermos lhabar, nien sentiemos la punta de ls dedos de tan atrecidos que stában. Balie-mos l bino caliente i las moleijas que mos sperában an casa. Tarefas angratas que teniemos pula frente!
Anquanto isso, ls tius antretenien-se a jogar al fito, a la reilha i outros jogos daquel tiempo. Era berdadeiramente un die de fiesta.

Hai muitos anhos que nun stou nua matáncia, mas tengo soudades desses tiempos. Ls dies que se seguien éran ls que you mais gustaba. Purmeiro çfazien-se ls cochinos, bien que you gustaba de assar ua febrica ne l lhume, bastaba ua arena de sal, ponisse nas brasas, apuis, anriba dun carolo de pan, era un cunsolo de quemer!
Cochino çfeito i scolhidas las chichas, las febricas i l lhombo éran siempre para fazer ls chouriços, staba na hora de temprar ls barrenhones de chicha, un barrenhon pa las chouriças, outro pa ls chouriços, pa las bochas, nun squecendo la de ls botielhos. Despuis, a la nuite, fazie-se la proba de las chichas. Ponisse ua greilha al lhume, chena de chichos, que serbie para saber se las carnes stában bien tempradas. Soutordie, fazien-se ls anchidos, era todo l die a dar a las manos. Hoije yá hai máquinas anchideiras mas, dantes, era todo feito a mano cun l’ajuda de ua anchideira, an forma de funil. Ls chabianos i las tabafeias, éran ls últimos a ser feitos. Assi se passaba ua semana de trabalhos i mais trabalhos. Ne l fin, daba gusto de ber aqueilhas baras todas, chenas de fumeiro colgadas na cozina (que tenerie de ser sin forro, pa l fumeiro quedar bien areijado) i la dega culs toucinos i ls presuntos na salgadeira, sin squecer las ourelheiras cul çufino i ls pies de ls cochinos…
Tanta cousa buona, tanta fartura! Todo se aporbeitaba, até l unto se fazie, para temprar l caldo. Azeite? Solo pa l poner nas patatas i outros cozidos.

Agora, yá pouca gente fai la matáncia i agora todo fai mal, quien bai a quemer l toucino? I l fumeiro? Dezien ls doutores que fai mal al colesterol. Pensar que dantes todo se quemie, nada se stragaba. Quien nunca quemiu ua torradica ountada cun toucino? Até me ben auga a la boca solo de pensar nesses tiempos….


Se birdes erros ne l testo, agradeço-bos que ls corríjades, inda sou ua nina na scrita de l Mirandés, hai palabras que nun tengo la certeza cumo se scríben.



Sem comentários: