14/12/09

Na outra punta de Pertual

Sperto stremunhada i camino a dreitos a la cozina para fazer l miu café, l miu bício, la mie dependénça a la cafeína.
Hai sol yá no cielo, anque steia inda ambergonhado.
Hai decida de tamperatura i nas regiones altas de l Norte, ls termómetros marcarán temperaturas abaixo de zero, dixo la apersentadora de la telbisón. Biajei lhougo anté la Speciosa, assi que la oubi i an pensamiento, besti un capote caliente.

Senti tamien friu a la nuite antes de me ir pala cama, apuis que l lhume quedou mortiço. Deixei que la casa se drumisse antes de mi i cun las paredes, l lhume drumiu tamien. Stou nua tierra al pie de l mar, ua tierra ne l Algarbe, ua parte de Algarbe guapa i tranquila, adónde l cimento nun medrou adreitos al cielo. Casas baixicas i brancas, jardins i picinas bien cuidadas, ua bila pequeinha a quatro ou cinco quilómetros que inda mantén muito de l antigo i adónde ls prédios modernos tamien nun chubírun apuis de quatro ou cinco andares.
Praias de mar lhimpo, pequeinhas, íntimas. Inda que haba sol, l aire stá friu. Un pouco mais fries stán las palmeiras, atacadas de marrenega i que apuis que ancoméçan a quedar amarielhas, an menos de nada muorren-se atacados por scarabeilhos burmeilhos que se antredúzen na crona, comen ls tuoricos de las fuolhas, métan-se no tuoro de l árbole i quando la giente se acorda, nun hai malzina. Stan quaije que todas assi. Nun sendo ua árbole deiqui, poderien poner alfarrobeiras, assi i todo dá pena; ye ua árbole que medra debagar.
Yá se morriu la mie i tengo muita pena, fizo cumpanha als mius filhos nos jogos i medrou cun eilhes. Fui puosta por miu pai an uitenta i siete i staba agora a botar las fuolhas arriba de l telhado. Resta l tuoro que eirá apodrecendo, mas anté que la motossierra la corte, stá a dezir, stou eiqui de pies ne l miu lhugar, triste por haber sido bencida por scarabeilhos que l que habien de fazer era bolicas de buosta por este paíç afuora.
Sorbi l café calentico.
L sol ye mui relhamposo eiqui i a la nuite l cielo strelhado que, inda que nun se puoda acumparar al de l Praino, tamien ye guapo.
A mirar l sol que se spreguiça nos telhados biajei anté la casa de mie mai a eimaginar las pingas de auga que deberán star a cair apuis que la gelada se derretir i quedo a pensar an tanta cousa que se deberá star a passar na outra punta de Pertual.

13/12/09

José Rodriguês dos Santos i l Mirandés?



A perpósito de l artigo anterior de Amadeu Ferreira pongo eiqui un cacho dua anterbista a ua figura coincida de todos nós. Este cacho cuido ser antressante i nun l traduzo pa nun criar cunfusones. Anfelizmente nun li l libro que el fala, mas bou a ber se l pai natal me l traç. Tengo acumpanhado tamien las antrebistas del a scritores (Cumbersas de Scritores) i tamien ye curjidoso el saber falar Anglés, Francés i Eitaliano quaije purfeito; mas al falar cun falantes de Spanhol fala Pertués. L que acho mui bien.

PD - Este livro utiliza uma série de palavras com um uso muito local. São expressões que conhecia ou que aprendeu/pesquisou?
J.R.S - Está a falar dos regionalismos de Trás-os-Montes, presumo. Uma parte já conhecia de ouvir da minha avó Amélia. Expressões como «não me arrelies», «levas uma trepa», «bota aí», «ra`is t`a parta o diabo» e outras eram usadas por ela. Mas outras foram pesquisadas.

Eduardo Lourenço i l bocabulairo lhionés



[crónica ambiada pa la Fuolha Mirandesa i nun publicada por falta de campo]



Ye bien coincido l filósofo i ansaísta Eduardo Lourenço, un de ls grandes pensadores pertueses de l seclo XX, que mos ten ajudado a coincer melhor i a la nuossa stória. Puis esse grande pensador fui hai alguns dies premiado pul rei Juan Carlos de Spanha cula Comenda de la Orde de l Mérito Cebil, que le fui antregue na ambaixada de Spanha an Lisboua, cumo recoincimiento pul antresse que ten tubido an relaçon a la cultura peninsular an giral i a la spanhola anquanto tal.
Nas palabras de agradecimiento al fin de la cerimónia, Eduardo Lourenço dixo, antre outras cousas: “Solo als 40 anhos me dei de cuonta de que ua parte de l miu bocabulairo era lhionés, anque falado a la moda pertuesa”. Para quien nun saba, aquel pensador naciu nua pequeinha aldé de l cunceilho de Almeida, San Pedro de l Riu Seco, acerca de la raia cun Spanha i que pertenciu al reino de Lhion até al Tratado de Alcanhiças (1297) i, portanto, adonde se falou lhionés até mui tarde. L que muita giente nun sabe ye que se falou lhionés an buona parte de la raia pertuesa, an special ne ls çtritos de Bergáncia i de la Guarda. Por essa rezon, muitas palabras de lhionés passórun pa l pertués, puis al modo que las pessonas dessas regiones fúrun falando l pertués, lhebórun cun eilhas las palabras lhionesas que sabien i passórun-las a dezir a la moda pertuesa, assi quedando até hoije na boç de l pobo que fala pertués. Muitas dessas palabras passórun pa ls dicionários cumo porbincianismos, an special cumo porbincianismo stramuntanos, l que ye un modo de dezir que nun son berdadeiras palabras pertuesas i que portanto nun puoden ser metidas ne l pertués normatibo.
Ye agora Eduardo Lourenço, cul prestígio que las sues palabras ténen, que mos ben a dezir l que yá muita beç dezimos i que para nós ye algo que nun ouferece dúbedas, anque muitos quérgan scunder la ourige lhionesa de muitas palabras pertuesas. Ye un studo que stá por fazer, mas que serie antressante que alguien fazira, quier dezir, saber até adonde bai la anfluença lhionesa ne l bocabulairo pertués. Por mi yá le dediquei muitas crónicas de palabras a esse assunto an www.diariodetrasosmontes.com mas talbeç seia la hora de outros mais sabidos lhebáren esse studo mais loinge, l que serie buono tanto pa l pertués cumo pa l mirandés.
Amadeu Ferreira




Chapuços einúteles



Prejunçon i auga

Cadun toma la que quier:
Nun te chapuces.




La prostituta




Chora, chora zgraciada
Maldiç la tue loucura
Passas la bida nun pranto
Até abaixar a la sepultura.


Eras ne l mundo la belheza
Al nacer eras tan beilha
Cumo antes fui aqueilha
Que ye birje por natureza
Depuis tue honra i nobreza
Fujiu de la tue morada
Deixou-te zamparada
Chena de bícios i corruta
Hoije mulhier prostituta
Chora chora zgraciada.


Quando na anfáncia sunries
Mal pensabas ne l feturo
Que l mundo nun ye seguro
Só aqueilhes momientos bibies
Pensando só nesses dies
Ne l tou luxo i fermosura
Mas chegou la zbintura
Que mui debagar t´abraça
Assi quedeste na zgrácia
Maldiç la tue loucura.


Por zgrácia tu bás
Que las cousas son claras
Tomar l caldo a cucharas
Até nun querer mais
I l zaspero de tous pais
Que eilhes t'amórun tanto
L friu será tou manto
La nudeç tue guarida
Chora puis mulhier perdida
Passas la bida nun pranto.


I se chegares als sessenta
Ó setenta anhos d'eidade
Berás la anfelicidade
Que a par de ti s´apersenta
Anton maldiç i lhamenta
Ls tous anhos de berdura
Que la bida angrata te jura
Poner-te zbasta na rue
Mas la culpa ye só tue
Até abaixar a la spultura.




Hai yá muitos anhos, bi ua rapaza an Palaçuolo que traie screbido nas cuostas de l xambre estas palabras, " YOU SOU PROSTITUTA". Nun sei porquei, mas fiç-le esta décima, agora ancuntrei-la ne l meio de ls mius cadernos, traduzi-la para mirandés i dou-bos-la a cunhecer a bós, a ber se gustais. Até outra beç.

José António Esteves




12/12/09

haikus



Porque ye que me miras
Se nunca me quieres ber?
Tiempo que çperdiças

Porque ye que me miras
Se de mi nun gustares
Quédas anubrado

Amor i cabanha
No eimbierno yá acaba
Por falta de manta

Acerca de l fuogo
La stopa debrebe arde:
Paixon de berano

L sapo camina
Antre terrones na arada
l'ansistença bince

Cun la rana fuora
Staba la lhagona an paç
Oucas anganhadas

La rana antrou
I fizo óndias gigantes
L que haberie?

Ratos solo róuban
l que nun stá bien guardado
Hai quien zanrebulhe

Ferrolhos citrados
Para segredos guardar
Al pie de brigadas

Sien que se abrace
l dezir que mos amamos
Chama carambelo

Pa l mesmo pecado
Deberemos nós scolher;
L porbar dá fame




Cuontas de la Dona Tierra



Saliu, pula Amprensa de la Ounibersidade de Coimbra, l lhibro CUONTAS DE LA DONA TIERRA, traduçon de l pertués CONTOS DA DONA TERRA, lhibro cun 10 cuontas screbidas por trés porsores ounibersitários de la ária de las ciéncias: A. M. Galopim de Carvalho, Maria Helena Henriques i Maria José Moreno.
La traduçon fui feita por Alcides Meirinhos, Alfredo Cameirão, Amadeu Ferreira (que cordenou), Bina Cangueiro, Carlos Ferreira, Duarte Martins, Faustino Antão, Francisco Domingues i Válter Deusdado. Esta eiquipa de tradutores, cada un cul sou stilo, cuido que fizo un trabalho notable, angrandecendo la nuossa lhéngua, stando todos de parabienes. Fui ua spriença mui amportante de trabalho cula lhéngua i las sues defrentes bariadades, todas bien retratadas nesta traduçon, de modo que queda a ser un marco amportante na lhéngua publicada.
L lhibro ten oujetibos de dibulgaçon científica i eiquelógicos, na ária de las Ciéncias de la Tierra, por oucasion de l Anho Anternacional de l Planeta Tierra (2007-2009), andrento de la Década de las Naciones Ounidas de la Eiducaçon pa l Zambolbimiento Sustentable (2005-2014), por ua sociadade mais segura i sustentable. Ye ua publicaçon que será mui amportante pa las nuossas scuolas i que fala de assuntos que nun son normalmente tratados an lhéngua mirandesa. Mas tamien cun esta einiciatiba la lhéngua mirandesa chega a outros rincones i a outras pessonas.
L lhibro será apersentado l deimingo que ben, die 13 de dezembre, a las 22 30 horas, pula porsora Maria Helena Henriques, ua de las outoras, na RTP 2 porgrama "Câmara Clara". Yá un die destes tamien l daremos a coincer.





09/12/09

Stramuntanos




Traduçon de la carta n'eimaige

Por esse mundo afuora, adonde studo, ambestigo i ansino, cruzo-me siempre cun stramuntanos que m’ínchen d’ourgulho.
Scápan-se de la tierra adonde nacírun cula determinaçon d’arranjar pa las sues famílias un apoio eiquenómico que sirba para amortiar las çficuldades materiales por que passórun nas sues anfáncias i mocidade.
Homes i mulhieres ampéinhan-se nesse oujetibo, sien s’ambaiar cun adaptaçones nien lhamentaçones de quien se sinte anjustiçado. Sméran-se para que l sou trabalho seia apreciado i apregonado cumo buono, cun ourgulho i cunfiança que amos i xefes pónen neilhes i las cuntrebuiçones que dán als países que los recíben.
Sáben que assi lhieban palantre ls oujetibos de fazer riqueza pa ls sous, mas tamien amóstran al mundo ls balores d’honra, hounestidade, lhialdade, bundade i alegrie de cuncéncia serena que ls sous antrepassados le deixórun.
Nun squécen la abintura que ls botou pul strangeiro i agárran cun ánimo las nuobas abinturas inda que téngan de daprender nuobas falas, nuobos oufícios, artes i nuobas questumes sociales
Para mi, estes stramuntanos son fuontes anspiradoras que m’ajúdan a aceitar la dibersidade yá na spráncia de tener recumpensa de l cumprimiento de ls oujetibos de mais lhargo prázio.
Sinto que ye mui pouco, que las sues jornadas de bida nun séian registrados nien dibulgados an Pertual. Perdemos assi la possiblidade de daprender cul sou eisemplo de quien ten coraige de se abinturar pul mundo afuora cumprindo ls oujetibos que treminórun pa las sues bidas


-Nun sou stramuntana d’ourige, sou-lo pur adoçon i amor, assi nun podie deixar de dar ls parabienes a esta scritora (Adelaide Carvalho) que screbiu esta carta (ber l’eimaige) que fui publicada ne l Jornal Destak (die 09/12/09).
-Nun conheço l’outora, mas esso tamien nun amporta, l cuntenido de la carta ye na berdade aqueilho que you sinto, botei-me a la traduçon i a la sue publicaçon neste Blogue cumo forma d’houmengear i lhebar mais loinge esta mensaige.




http://www.destak.pt/docs/1229/lisboa.pdf

L home de ls siete oufícios



Habe um tiu an Infaniç que era conhecido pul home de los siete oufícios, mas tenie más que siete porque fazie cholas, çapatos i albarcas (çapateiro); cestos, scrinhos (ceteiro), serracion de madeira, carros, carroças, carretas, armaçones de las casas, sobrados, triatos, puortas, arados, jugos pa las bacas i burros, scanhos, talhos, cadeiras, fuolhes para assoprar l lhume (carpinteiro - até tenie um torno cum pedal, feito por el, que serbie para aguçar machadas i facas no smeril i até fazer balaustros an madeira); caldeiros de zinco, caldeiras i caldeiretas an cobre (lhatoneiro); meias e miotes (???); picaba calhaus para portales i faze paredes (pedreiro); arrincaba los dentes, cortaba l pelo i fazie la barba (barbeiro); amanhaba los guardachubas i até fizo un an plástico (guardachubeiro); albardas i melenas (albardeiro); (pastor); (boieiro);....... i de la çamarra dun chibo, fizo la purmeira gaita de fol que l tiu Zé gaiteiro tubo para ampeçar a tocar.
Esse tiu chamaba-se CELESTINO (CELESTRINO) AUGUSTO DA IGREJA, que era miu pai abó, l pai de miu pai que se chamaba Amadeu, i era armano de José João da Igreja (afamado gaiteiro de Infaiç i amportante referéncia mirandesa.
Júlio Augusto da Igreja


08/12/09

Ne próssimo die 10 de Dezembre (çpuis de manhana)






Ne l próssimo die 10 de l més de Dezembre, fai l sítio de l’Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha dous (2) anhos, çque quedou çponible pa to l mundo, dezido doutro modo, que naciu ou cula lhenguaige d’agora anriba (on line).

La criaçon deste sítio naciu dua necidade que se benie sentindo hai muito tiempo andentro de la sue ourganizaçon para dibulgar las sues atebidades i chegar mais debrebe als associados, sous familiares i cunterráneos.

Zde hai mais de trés dezenas d’anhos que ls Zenizienses, sous familiares, amigos i cunterráneos bénen zambolbendo ua buona cemba d’atebidades culturales i recreatibas, seia na region de Lisboua i alredores adonde bibe ua grande maiorie, seia an parcerie cula Associaçon Cultural i Recreatiba Sol Nascente na tierra de sues ouriges.

Las gientes dacá i dalhá siempre tubírun cumo refréncia l’Associaçon por bias desta trabalhar para mantener la chama de las tradiçones i questumes, ajuntar las pessonas an cumbíbios, acarinar estes ajuntouros de cunfraternizaçon, acalmar las saudades i ber pessonas que por bias dua bida muito acupada que todos tenemos só eiqui i assi era possible.

L sítio fui assi mais ua jinela que s’abriu para melhor chegar a to las pessonas, dar a coincer las sues einiciatibas, pormober i dibulgar feitos i oupeniones. L zambolbimiento i ouportunidades benidas de las nuobas tecnologies nun podien ser ua ferramienta que l’Associaçon nun fazisse causo.

Tamien na berdade se diga, muitos associados i cunterránios stában fazendo cousas mui guapas, amportantes i de balor, ne l artesano, na pintura, na scrita de la lhéngua mirandesa i sien este “Sítio” nun salien a público, por outras palabras nun dibulgar serie un erro, l sítio fui i cuntina a ser la melhor forma de l fazer, l melhor meio de chegar a mais, mais debrebe i mais loinge.

Dous anhos de bida ye mui pouca eidade, mas puode tener sido muito se la sue mensaige fui antendida, se chegou a cunterráneos que stan noutras tierras d’adoçon, será muito mais se del se fazir uso, s’el fur bisto cumo ua atebidade de quemunicaçon i lhigaçon als sous repunsables i demais eilemientos.

Muita giente que stá spargida pul mundo, que quemunga de ls mesmos percípios associatibos i culturales, quier i merece saber destas cousas, chegou-le cuido que grácias al sítio, assi nós séiamos capazes de mantener esta lhigaçon.

Stan a miu ber de parabienes ls respunsables de l’Associaçon.

Ye siempre de lhoubar todo al que se fai para bien de las gientes, sues tradiçones i cultura.


Quien somos

http://nialdelaboubielha.org/index.php?option=com_content&view=article&id=44&Itemid=53





Tiçones i folhin



Ressónan cumo campanas ls aliçaces, castanhuolas, registros de frisgos, ambaranhados de telares, aranheiras an triatos capiados cun trabas i telihas. L aire assopra i anfrisga-se an frinchas de mimórias suoltas ne l relhuzir de tiçones i folhin. Lhares çpinduradas adonde l gancho assegura la caldeira que gorgulha auga a cozer patatas pa ls cochinos.
Slúbia tagarelas sien parar. Anhos a filo a matraquilhar tous tímpanos…que fazer?... solo scuitares i sentires que tu cuncéncia stá clara. Nun consigues altarar l camino yá caminado i tenes que mirar palantre, ancostar tu eisisténcia a eisisténcias de tues antranhas. Miras para ti, tu menineç, tan feliç na probeza: risadas, lhonas i tanta pacéncia: solo mais ua beç, la de las trés maçanicas d´ouro. Essa ye mui grande…Era ua beç… Como se striba l nuosso eiquilibrio an trabas tan suoltas i d’ampeços.
Qual lhibro: Que Cavalos São Aqueles Que Fazem Sombra No Mar? (António Lobo Antunes), ls monólogos ampéçan lhargos i lhamuriados, mais ua beç: tengo pena de nun haber ido cun el… nun hai bagas... nun se morriu naide, mas ye deloroso, dies i dies sien ber bibalma. Lúcia alhá bai a tener cun ls filhos, agoro you nun tengo a naide. La mi bida bien cuntada… mas que cruç la mie. Se buona mulhier era solteira… nun merecie ciertas repuostas. Mas you solica eiqui, ai jasus, ai jasus, ai, ai ye mui triste. Nun hai pior que la soledade. Bou-me até al semiteiro, até als Barriailes… (silenço).
Pus eilha fui ouparada a la bista, agora l que quier? Eilha debe tener muito denheiro. Ai jasus, ai miu dius, ai se you nun fazisse por andar yá staba paralítica. Onte chubi las scaleiras de gatas. Mi mai morriu-se de artrite roumática. Yá l doutor me diç… i la queluna… ai jasus, mas fago por andar… nun bal la pena star atenida a naide. Até las mais nuobas se quéixan...andar de buolta de ls potes… (a mai diç que nun quier ir para l lhar)… mas ganha uns cien contos.. mas las reformas d’acá son de trezientos ouros... agora até pónen brincos no nariç, parece que alguas até ls ponen na crica… ahahah!!! bou-me a deitar cedo, tengo alhá la telbison, bou bendo…, onte antretube-me a çfazer ua renda… parece que stá a fazer biento… nun te bai l aire pa la careca?... achega-te parqui…
Cuntino l matraquilhar de ls dedos nas teclas i l registro queda. Agora ampeço a ler alto l que screbi.
Risas, agora inda bas a arreganhar ls dientes cun ls tous amigos…agora scribe, scribe, i bai-lo a ler a eilha...cuitado de quien ye bielho… aiaiai!, isto ye ua bida… tamien scribes l que diç tu mai ou solo l que you digo!?…




07/12/09

Alantre! Arriba! a Chubir!...(3)

.
Fái-te lhuç para alhumbrar,
Fái-te lhume pa calcer!

Nun te quedes antre l puolo,
Que naide de ti ten duolo!...

Alantre sien detener,
Muito menos sien parar,
Se detener ye tardar,
Parar,…fui siempre morrer!...

(cura Mourinho)

Mais ua houmenaige a Michel GIACOMETTI





Bi l bídeo que Abelhón puso aqui neste sítio hai solo un ou dous dies subre l eitnomusicólogo Michel Giacometti i l gaiteiro Jesé Juan de la Eigreija que sabie cuntar mil i ua cousa pa l perbileijo de cada un de nós i achei que podie cuntribuir you tamien para houmenagear neste anho anibersairo de 2009 esse home que haberie cumpletado 80 anhos i que you cunsidro cumo un cumpatriota (era francés de ourige corsa), you... mas nós todos tamien porque nun hai specialista de música ou de eitnografie que nun puoda dezir que l trabalho de recuolha i de dibulgaçon que el fui capaç de eifetuar cumo naide al lhargo de trinta anhos an Pertual al punto de se radicar até ne l nuosso paíç repersenta hoije pa la Cultura Pertuesa un monumiento dun balor einestimable.
Scolhi traduzir las anformaçones que ye possible ancuntrar de momento na Wikipédia. Antendo que tamien puoda ser útele tornar mais besible la lhéngua mirandesa nesse spácio de la Anternete. L artigo que ancuntrei solo staba an pertués antretanto. Nien sequiera an francés, l que m’admirou muito. I ancumpleto porque nun aparece por eisemplo la data de la muorte desse eitnomusicólogo (que decidi acrecentar mas sien saber l lhugar, talbeç Cascais mas nun tengo la certeza). Decidi traduzir assi i todo esse artigo. Para esso tube que consultar l Tradutor que stá agora an linha a la çposiçon de todos i alguas de las palabras que acabei por outelizar saquei-las precisamente desse Tradutor.
Mas poner despuis este artigo na Wikipédia ou na Biquipédia ye ua cousa que nunca fiç i inda nun sei fazer. Ye por esso que pido eicecionalmente que seia outra pessona mais cumpetente i mais aquestumada que you para essas cousas que l faga. I se fur perciso, que me cuntate tamien.


Michel Giacometti
Ourige: Bikipédia, la anciclopédia libre.
Ir para: navegaçon, pesquisa
Michel Giacometti (Ajaccio, Córsega, 8 de Janeiro de 1929 - Faro 1990) fui un eitnomusicólogo corso que fizo amportantes recuolhas eitno-musicales an Pertual.
Índice
[scunder]
• 1 Percurso
• 2 Discografie
• 3 Antologie de la Música Regional Pertuesa
• 4 Comentairos
• 5 Lhigaçones

[eiditar] Percurso
Giacometti antressou-se pula música popular pertuesa despuis de besitar l Museu de l Home an Paris. Bieno a bibir para Pertual an 1959 quando soubo que tenie tuberculose.
Acaba por se quedar an Bergáncia. Fundou ls Arquibos Sonoros Pertueses an 1960. Percorriu l paíç nas décadas seguintes, até 1982, habendo grabado cantadores i músicas tradecionales que l povo cantaba ne l sou die a die.
Cun Fernando Lopes Graça lhançou la "Antologie de la Música Regional Pertuesa", ls conhecidos discos de çarapilheira, eiditados pula Arquibos Sonoros Pertueses an cinco belumes.
Zde 1970 an delantre apersentou na RTP, al lhargo de trés anhos, l programa "Pobo que Canta", realizado por Alfredo Tropa.
An 1981 fui eiditado, pul Circlo de Leitores, l "Cancioneiro Popular Pertués" que cuntou cula colaboraçon de Fernando Lopes Graça.
An 1987 fui einaugurado an Setúbal l Museu de l Trabalho. L museu tubo amportante colaboraçon de Giacometti na eilaboraçon de la sposiçon "L Trabalho faç l Home".
Morriu-se an Faro ne l die 24 de Novembre de 1990. Stá anterrado na pequeinha aldé de Peroguarda (Ferreira de l Alentejo) ne l cunceilho de Beija.
An 1991, l Museu de l Trabalho de Setúbal, cun ua lharga coleçon de strumientos agrícolas i oubjetos de l die a die arrecolhidos por Giacometti, passou a chamar-se Museu de l Trabalho Michel Giacometti. La reabertura fui a 18 de Maio de 1995. L sou spólio ancontra-se tamien noutros museus, cumo l Museu Munecipal de Ferreira de l Alantejo, l Museu de la Música Pertuesa (Casa Verdades de Faria ne l Monte Estoril) i inda l Museu Nacional de Eitnologie.
L documentairo "Polifonies – “Paci è Saluta”, Michel Giacometti" fui realizado an 1997 por Pierre-Marie Goulet.
An 2004 dou-se l salimiento de l lhibro "Michel Giacometti - camino para un museu", aquando de ua sposiçon ourganizada pula Cámara Munecipal de Cascais.
An 2005 realizou-se na Córsega, ne l Festibal Cantares de Mulhieres i Strumientos de l Mundo, ua houmenaige a Michel Giacometti, que cuntou cula participaçon de nomes cumo Amélia Muge, Gaiteiros de Lisboa i Mafalda Arnauth. Tamien houbo la sposiçon "L Campo i l Canto" cun retratos de António Cunha i la projeçon de dous filmes de Pierre-Marie Goulet.
La RTP produziu ua nuoba série de porgramas "Pobo que canta". Ne l redadeiro eipisódio houbo ua houmenaige al eitnólogo corso.
50 anhos despuis de la chegada a Portugal i 80 anos subre l nacimiento de Michel Giacometti, realiza-se an Coimbra l "Rencontro cun Giacometti" - Ciclo de Comemoraçones que será antre Janeiro i Outubre de 2009. La ourganizaçon deste ciclo de comemoraçones ye de la repunsabilidade de l Setor Anteletual de Coimbra de l Partido Comunista Pertués.
[eiditar] Discografie
• Música tradicional Portuguesa - 12 obras fonográficas/24 discos (1960-1983)
• Antologia da Música Regional Portuguesa - 5 discos (1960-1970)
• 16 discos subre la música de Pertual continental
• música ne ls Açores i na Madeira: Antologia da Música Regional Portuguesa
• 1-Trás-os Montes/Ge LDI/1960
• 2-Algarve/Ge LD 12/1963
• 3-Minho/
• 4-Alentejo/Ge LD 17/1965
• 5-Beira Alta, Beira Baixa, Beira Litoral/Ge LD 18/1970.
• Oito cantos trasmontanos/Ge AS 101/1961
• Cantos Tradicionais do Distrito de Evora /GE AS 119/1965 (Ed. dos. Arquivos Sonoros Portugueses e da Junta Distrital de Évora)
• Bailes Populares Alentejanos/AS 50/1968
• Cantos Religiosos Tradicionais Portugueses /Philipps 6499 226/1971
• Cantos e Danças de Portugal /Diapasão 25 005/1981.
[eiditar] Antologie de la Música Regional Portuguesa
L purmeiro bolume antitula-se "Cantos i danças de Portugal". Ls seguintes dízen respeito al "Minho", "Trás-ls-Montes", "Beiras" i un redadeiro bolume dedicado al "Alentejo i Algarbe".
Ls "discos de serapilheira" fúrun eiditados an pequeinhas tiraiges.
Ls discos de la Antologie fúrun eiditados an França pula eiditora Chant du Monde. Scuolha de ls discos 1, 2 i 3 anVisages du Portugal/Le Chant du Monde LDX A 43. An 1998 fúrun reditados an CD pula Strauss i an 2008 pula Numérica, siempre na eitiqueta Portugal Som.
[eiditar] Comentairos
"custituiu un momento marcante na ambestigaçon, perserbaçon i dibulgaçon de las tradiçones musicales" Mário Vieira de Carvalho / Lusa
[editar] Ligações
• http://www.gaitadefoles.net/noticias/giacomettiassociacao.htm
• http://www.attambur.com/OutrosSons/Portugal/giacometti.htm
• http://www.attambur.com/Noticias/20041t/associacaoGiacometti.htm
• http://www.geocities.com/michel_giacometti
• http://www.mun-setubal.pt/pt/conteudos/municipio/pessoas/personalidades/Michel+Giacometti.htm
• http://www.mun-setubal.pt/MuseuTrabalho
• http://www.cm-cascais.pt/Cascais/Agenda/coleccao_giacometti.htm
• http://raizeseantenas.blogspot.com/2007/02/cromos-razes-e-antenas-xiii.html
• http://linoguerreiro.googlepages.com/giacometti
• http://www.gaitadefoles.net/livros/canc_pop_portugues.htm
• http://www.dec.ufcg.edu.br/biografias/MichGiac.html
• http://ocastendo.blogs.sapo.pt/559303.html
• http://atlantico-expresso.net/portugal/breve-homenagem-a-michel-giacometti-1/2007/11
• http://www.firmeatemorrer.info
• http://www.uc.pt/gefac/jornadas/VIIIjornadas.htm
• http://www.revista.akademie-brasil-europa.org/CM09-08.htm
• http://cantoalentejano.com/textos/?id=56&det=1
• http://moodle18.escolasdesesimbra.net/mod/resource/view.php?inpopup=true&id=178
Oubtido na "http://pt.wikipedia.org/wiki/Michel_Giacometti"
Categoria: Etnógrafos de Portugal

PS. Ye la purmeira beç que tento esta spriéncia. Dou-me de cuonta de que nun fui capaç de copiar antegralmente para este sítio l artigo subre Giacometti tal i qual cumo l ancuntrei na Wikipédia i que despuis traduzi tentando mantener la cumposiçon bien caratelística de la Wikipédia. Nun bou a fazer mais manipulaçones ou tentatibas. Deixo todo cumo stá até ber.... HELP! Quien ye l'alma generosa que aceita ajudar-me ?



Querien eimigrar



Un die chegórun a la raia un perro ua baca i un burro.
Querien eimigrar.
L policia que staba de serbiço nun ls deixou passar i metiu cumbersa cun eilhes:
- Anton porquei bós creis salir de l paiç?
- Cuido que isto stá mui buono, dixo l policia
- Buono dezies bós, responde l perro. Nun bedes que somos siete perros para un uosso?
- Alhá isso tenes rezon, diç l policia. Bien passa alhá.
Chegou la beç de la baca.
- Hei! i tu que tenes a dezir?
- Para mi la bida stá muito pior, dixo la baca. La bida stá tan cara que me chúpan las tetas todas.
La baca passou cumo era de sperar.
- Mas tu, á burro, diç-le l policia, tu ye que nun beio rezon para quereres eimigrar.
- Ai nó responde, l burro quaije a chorar, anton bós nun sabeis que agora até dizen que ban a fazer de mi menistro?
Sendo assi puodes passar qu´inda quédan acá muitos burros cumo tu para acupar esse cargo…
José António Esteves

Ajuda 2, 3, 4.

Ajuda (2)


- Papá, puodo ir a jogar pa l huorto?
- Agora nó, tenes que m´ajudar a fazer ls tous deberes de la scuola.




Ajuda (3)


- Papá , l senhor porssor dixo hoije na aula que nós beniemos a este mundo para mos ajudarmos uns als outros.
- Ye berdade. Stá certíssemo miu filho.
- Mas anton ls outros para que benírun?


Ajuda (4)


- Stás por acauso tonto para falares i te rires tu solo?
- Oube alhá, i tu para falares i te rires precisas de ajuda d'alguien?

Fui un die

Era Outonho, la tarde caíe subre un cielo amenaçando chuba. Gordas pingas de auga ampurradas pul biento, smagában-se na calçada produzindo un sonido rouco, uoco, baziu. Nun tardou que l passeio i la strada ganhássen aqueilha quelor parda, chorosa i triste. La tarde reboltara-se. Bestira aqueilha quelor pardacenta, sin se deixar quemober. La chuba ganhara agora aquel ritmo cuntino que deixaba anteber muitas horas eiguales. La gabardina siempre protegie algo, mas l Mundo zababa cuntinamente. La muorte prematura de la mai, tirara-le ls sentidos. José Albes, arrincado por fuorça de la guerra ne l Ultramar, deixara l´aldé i la família habie poucos meses, i purparaba-se cumo cientos de rapazes para çfender la Pátria, que era assi que le tenien ansinado. Tenie binte anhos, bien feitos, nun sendo de ls más fuortes, até un cachico fracote, mas de bun carátele.
Nada sabie de Lisboua, tan loinge, einorme, grande demás pa l sou gusto. Custou-le deixar l´aldé.
Ua tarde na tropa ye abisado para atender l telfone ne l gabinete de l pessonal de serbício na portarie. Era l sou nome i númaro que tenien sido oubidos. Sós tu, oube-se al lhado. Nun se oubie. José Albes a 400 Kms atender l telfone solo por anganho. Tembrou i quedou an suspenso. Solo puode ser anganho. De l outro lhado de la lhinha mal recoinciu Antonho, l armano más bielho que le dezie que la mai se morrira. L sol parou i a tierra balanciaba-se dun lhado pa l outro, cumo que a la borda dun percepício.
Ne l camboio, todo agora le parecie stranho. Las pessonas, muitas que anchien l bagon, tenien perdido l´alma, era ampossible que nun arreparássen ne l sou sufrimento i zbintura. Era ua tarde andefinida, sin sol, solo cun rugidos muito al loinge andecifrables. L camboio alhá sigue l sou camino, bai cuntrafeito, chia, bota subre ls passageiros la sue raiba, antes de parar na staçon. Queixa-se, sin se reboltar. Dende a pouco ganha outra beç l ritmo alquebrado. José stá mudo, nun fala. Nun ye perciso naide repara ne l sou sumbrante cundolido.
La redadeira beç que sultara ua palabra fura hai muitas horas al telfone cul armano. Sinte-se baziu, tal cumo l stómado que nun se lhembra de pedir nada. La tarde abança cul çponer. Spreita algue lhuç mui loinge sin saber porquei.
Ye meia nuite, l´aldé drume cun ua lhuç fraca de candieiros ralos pulas rues streitas. José anda la çtáncia que l separa de la sue casa. Meio sámbano, sin fuolego i mudo.
Talbeç nin fale, i se baia a deitar de tan cansado que stá. José sinte un baziu einorme, que a la medida que crece, l antristece. Staba eili, spierto, i agora sentie l apelo de l stómado para comer qualquira cousa. La lhuç de la manhana filtrada por aqueilhes montes i sierras, ampeçaba a ser-le familiar. Ls pequeinhos rugidos de l´aldé chegában-le agora debagar, acariciando-le l´alma.

Válter Deusdado





06/12/09

Cuidaba you ...






Ye Deimingo arrimado a las dieç de la manhana quando ampecei a screbir, alhá fuora beio de la mie jinela las poucas arbles yá mei-znudas que porqui hai drobando-se a la fuorça d’aire de riba, que de beç an quando trai uas porrascadas d’auga.

L rigueiro, esse quelubreiro, sfrega las bordas de cuntento, porque assi queda nas buonas grácias de las sues gientes, essas mesmas que l noméian por mal quando porqui las anchenas son pequeinhas i scassas, l yerbaçal que medra fuora de tiempo quedará lhambido i agradecido.

Mas que se bai a fazer, ye tiempo de benir auga, friu, niebe i carambelo, assi todo benga çtribuido i de buona gana que será bien benido, nun tenerá la natureza la nuossa resmunguice, nós acá mos amanharemos, daremos grácias a Dius, botamos las galochas, las polainas i las capas.
Que se cumpra l dito “que será de l nuosso Pertual se nun habir trés anchenas antes de l Natal” i el yá stá a la puorta.

Solo yá de crecido ye que bin a saber que hai tierras adonde pul Natal nun hai friu, niebe, nien carambelo, ye tiempo de muita calor. Nesse tiempo cuidaba you quando s‘iba a meia nuite a Missa de l Galho, se beisaba l Nino, mos acalciemos na fogueira que la mesma cousa era feita puls ninos de to l mundo. Cuidaba you que se an mie casa na fiesta de la Natebidade habie mais quemido i alguas guloseimas que tamien assi acuntecie nas outras, cumo staba anganhado.

Mas inda hoije assi ye, por bários lhados de l heimisfério, acá l friu ande por adonde andar pul Natal há de chegar, mas la fartura, l’alegrie, la magie de la fiesta de la família puode nun ser bien assi, quantos nun séran ls ninos que neste Natal nun ban a tener Missa de l Galho, nun ban a beisar l Nino Jasus, nun ban a tener goluseimas nien mimos an sue mesa, quedáran cula andefréncia, squecidos i botados al abandono, cun friu, sien la calor de l coraçon d’alguien para se calcer, sien un beiso de naide.

Cuidaba you que l cielo de l miu tiempo era armano an to l mundo, que la scuridon de la nuite era de perpósito para soutordie nacer un die justo, berdadeiro, cumo nácen todos ls ninos.

An pequerrico, un si ye bien feliç.



1971 - José João da Igreja



An 1971, Michel Giacometti andubo no Praino a fazer recuolhas de las quales saliu un filme: "Povo que canta". An grabaçones feitas nas eiras de l Cabeço an San Martino, l gueiteiro de Infaiç, Jesé Juán de la Eigreija falaba assi de l lhaço "Don Rodrigo"



05/12/09

Ls cunquistadores de Peinha al Castro




Habie dous rapazes an Peinha al Castro, ó melhor, habie mais, mas aqueilhes dous éran ls mais spabilados de todos ls rapazes de Peinha al Castro. Anton pa las rapazas, éran mui atiradiços ls dous meinantes, até tenien fama de cunquistadores, todas las rapazas de Peinha al Castro sabien disso. Anda que nun stában bien abisadas de parte de sous pais. Nunca bos finteis ne l Xardas i ne l Carriço, nun son froles que se chéiren, dezien puli todos ls tius que tenien rapazas casadeiras. Depuis, puls sous binte i tal anhos, zaparcírun de Peinha al Castro sien deixar rastro. Un eimigrou para un lhado, outro eimigrou para outro.
L Xardas, que fizo la tropa alhá pa las Áfricas, an Moçambique mais precisamente, i pali se quedou depuis de haber acabado la tropa. I até dezien que le staba a correr bien la bida. Depuis mudou-se pa la África de l Sul, pali ganhaba la bida. L Carriço depuis de haber acabado la tropa eimigrou pa la Almanha i bun denheiro que el ganhaba. Mas ls dous cunquistadores nunca mais s´ancuntrórun, nunca mais cumo quien diç que passado uns binte anhos, l Xardas bieno alhá de la África de l Sul i criou raízes porqui, mais precisamente an Miranda. L Carriço qu´inda andaba alhá pula Almanha i nunca soubo de l Xardas, nada sabie nien quel tenie benido para acá.
Un die, l Carriço bieno a passar ua tamporada porqui. I yá cun buono mercedes que habie mercado na Almanha. Ua beç dixo pa la mulhier, bamos a dar ua buolta a Miranda. Stá bien dixo eilha, i alhá fúrun. Al chegar a Miranda depuis d´arrimar l mercedes, la mulhier dixo-le, quedas porqui a fazer las tues cousas que you bou a amanhar l pelo. Assi fui i l Carriço aporbeitou para dar ua oulhadela pa las mirandesas que puli andában, habie-se casado mas nun se le habie perdido la manha de mirar pa las outras mulhieres. Staba l Carriço a passear ne l jardin i qual nun fui l sou spanto quando s´ancuntrou cul Xardas que tamien andaba puli mirando pa l que nun era sou. Quedórun ls dous mui cuntentos por se habéren ancuntrado i quedórun un cacho a la cumbersa subre las mulhieres cumo era de sperar daqueilhes dous meinantes. Anton, dixo l Carriço pa l Xardas:
- Stás a ber aqueilha loura de bestido azul?
- Stou, dixe l Xardas.
- Achas que tengo heipótese de la cunquistar? Stá siempre a mirar para nós…
- Nun sei se serás capaç. De qualquier modo se cunseguires mantén-me anformado.
- Porquei, dixo l Carriço?
- Porque ye la mie mulhier. Ye Brasileira acacei-la nua de las mies biaiges al Brasil an negócios… I, yá agora, tu nunca te caseste?
- Casei, casei.
Mintras tanto benie la mulhier de l Carriço eilha sola de caras a eilhes i diç lhougo l Xardas:
- Quanto dás i bou-me a spurmantar aqueilha que ben eilhi toda janota.
- Nun te dou nada, dixo l Carriço que tu sós capaç de l fazer de grácia, mas essa yá ten duonho, ye mie.
- You bi-la purmeiro…
- Ye la mie mulhier home de Dius…


José António Esteves


Alantre! Arriba! A chubir! (2)

.
Se sabes para onde bás,
Nunca mires para baixo,
Nunca mires para trás!...

Abaixo hai puolo que cega,
Tropieços que fíren ls pies;
Atrás hai fumo q'anreda
I fai mais brebes ls dies.


(cura Mourinho)



04/12/09

La reboluçon



Fui par'ende hai uns dies
Que se dou l rebulhiço
La chouriça yá de pies
Precurou al sou chouriço

Sendo tu l home de casa
Bás a tomar atençon
Nien cozida, nien na brasa
Sien saber por que rezon

La rezon que me dezírun
Ye ampuosta puls doutores
L colestrol que medírun
Cun fumeiro chubiu balores

A queixá-se de la suorte
Drento de l cungelador
L botielho stá a la muorte
De tener tanto balhor

Dizie el, poucos me cómen
Nien cousa para anfariar
I l´auga cun que me cuozen
Bán-la lhougo a arramar

I dalhá de drento de l´arca
Lhebantou-se anraibado
Hai que fundar sindicato
Senó stá todo amolado

Isso mesmo diç la bocha
Lhebantou l braço rancioso
Bamos alhá a associar-mos
Que isto stá mui custoso

Un chabiano solico
Alhebantou-se zgustoso
A mi yá naide me fai
I you era tan apetitoso

La tabafeia saliu
I fizo grande alboroto
Podeis ir a botaçones
Mas nun lhebais l miu boto

Como an todo neste mundo
Hai çfrentes oupeniones
Ye quemida todo l´anho
I nun quier reboluçones

Ancolhido que nien rato
Respundiu l turrelhon
You que solo sou pa l gato
Stou cun bós an ounion

L costelhal na parede
Que staba alhá secar
Mirai nun báiades sien mi
Que tamien quiero botar

Dues oureilhas cul çufino
Más ua pata ambejosa
Ajuntan-se al toucino
I la morcielha gulosa

Apuis tomou la palabra
L chabiano, un farol
Mas que cousa ye essa?
Todos acontra l colestrol!!!

Por tener lido le testo de Isilda a perpósito de dezir que yá naide mata cochino, lhambrou-se-me de fazer estes bersos.



Las matáncias


retratos de hai 18 anhos, sacados de l miu albun




L Eimbierno stá a la puorta i cun el chega l friu, las geladas, muitas geladas, quanto mais friu melhor. Ye l tiempo de las matáncias de l cochino.

La matáncia ye de las redadeiras tarefas que ínchen la casa dun stramuntano. Ampeça- se cun las trilhas, se fur un bun anho arrecada-se muito grano; bénen apuis las huortas adonde se cuolhe de todo, freijones, batatas, …; las bendimas, al fin, chega l die de la fiesta de la matáncia. Cháman-se alguns matancieiros, porque la família nunca chega para tratar de dous cochinos, si porque dantes, rala era la casa que tenie menos de dous cochinos.

Este die ye todo el custituido de eitapas. Lhougo pula manhana, tráien-se ls cochinos de la loja, presos cua cuorda, i muita beç son percisos cinco ou seis tius para l ponéren anriba de l talho, depende da la grandura de l bicho!
Cochinos muortos, sténden-se no chano, na posiçon de correr, cúbren-se cun palha de restroilho i toca a chamuscá-los, nenhun pelico puode ficar sin ser queimado. Ne l final, lhában-se bien lhabadicos i stan prontos para ls abrir. Eiqui antraba you, an pequeinha, tenie cumo tarefa de dar, na boca, als matancieiros l sangre que yá staba cozido. (era a modo ua salada feita cul sangre, azeite i cebolha i eilhes iban chamuscando i quemendo).

Ampeça l trabalho de las ties, toca a lhabar las tripas. Digo-bos l you que ye ua tarefa pouco agradable, muita beç teniemos que partir l carambelo de l’auga para las podermos lhabar, nien sentiemos la punta de ls dedos de tan atrecidos que stában. Balie-mos l bino caliente i las moleijas que mos sperában an casa. Tarefas angratas que teniemos pula frente!
Anquanto isso, ls tius antretenien-se a jogar al fito, a la reilha i outros jogos daquel tiempo. Era berdadeiramente un die de fiesta.

Hai muitos anhos que nun stou nua matáncia, mas tengo soudades desses tiempos. Ls dies que se seguien éran ls que you mais gustaba. Purmeiro çfazien-se ls cochinos, bien que you gustaba de assar ua febrica ne l lhume, bastaba ua arena de sal, ponisse nas brasas, apuis, anriba dun carolo de pan, era un cunsolo de quemer!
Cochino çfeito i scolhidas las chichas, las febricas i l lhombo éran siempre para fazer ls chouriços, staba na hora de temprar ls barrenhones de chicha, un barrenhon pa las chouriças, outro pa ls chouriços, pa las bochas, nun squecendo la de ls botielhos. Despuis, a la nuite, fazie-se la proba de las chichas. Ponisse ua greilha al lhume, chena de chichos, que serbie para saber se las carnes stában bien tempradas. Soutordie, fazien-se ls anchidos, era todo l die a dar a las manos. Hoije yá hai máquinas anchideiras mas, dantes, era todo feito a mano cun l’ajuda de ua anchideira, an forma de funil. Ls chabianos i las tabafeias, éran ls últimos a ser feitos. Assi se passaba ua semana de trabalhos i mais trabalhos. Ne l fin, daba gusto de ber aqueilhas baras todas, chenas de fumeiro colgadas na cozina (que tenerie de ser sin forro, pa l fumeiro quedar bien areijado) i la dega culs toucinos i ls presuntos na salgadeira, sin squecer las ourelheiras cul çufino i ls pies de ls cochinos…
Tanta cousa buona, tanta fartura! Todo se aporbeitaba, até l unto se fazie, para temprar l caldo. Azeite? Solo pa l poner nas patatas i outros cozidos.

Agora, yá pouca gente fai la matáncia i agora todo fai mal, quien bai a quemer l toucino? I l fumeiro? Dezien ls doutores que fai mal al colesterol. Pensar que dantes todo se quemie, nada se stragaba. Quien nunca quemiu ua torradica ountada cun toucino? Até me ben auga a la boca solo de pensar nesses tiempos….


Se birdes erros ne l testo, agradeço-bos que ls corríjades, inda sou ua nina na scrita de l Mirandés, hai palabras que nun tengo la certeza cumo se scríben.



Curso de mirandés



La Associaçon de Lhéngua Mirandesa bai a ampeçar un nuobo curso de einiciaçon a la lhéngua mirandesa (fala i scrita).

L curso bai a ampeçar ne l die 6 de Janeiro de 2010 i será dado todas las quartas antre las binte i las binte i dues horas, cuntinando até la fin de júnio de l mesmo anho.

L curso bai a ser dado na Oxford School, na Abenida Marqués de Tomar, an Lisboua, tenendo cumo porsores Amadeu Ferreira i Francisco Domingues.

Las anscriçones puoden ser feitas pa la caixa de correio cursomirandes2@gmail.com L númaro de anscritos será lhemitado, de modo a que puoda funcionar bien.
L curso tenerá cumo blogue oufecial http://cursodemirandes.wordpress.com Ende se passará a falar de todo l que antressa al curso, se publicaran testos i se fazerá muita de la quemunicaçon antre ls partecipantes ne l curso.

Cumo siempre, l curso será de grácia.


Pide-se a toda la quadrilha deste blogue l fabor de dibulgar esta ambora.

Amadeu Ferreira



03/12/09

Quiero amostrá-te...



Tu que tenes augas de quelores de cielo, berdes, de azul cobalto ou ua mistura de azul celeste i andigo.
Tu que tenes barcos, gente a sonhar an cruzeiros, mulhieres que chóran ls filhos que an ti se afundírun anquanto acaçában peixes an redes de nuolos, tantos nuolos cumo ls que se tecírun nas sues bidas.
Tu que tenes charrascas, tu que tenes poder tamanho, tu que tenes serenas a anfeiteçar marineiros i ls angulhes apuis que perdidos, tu que tenes gaibotas an mastros a acenhar l cielo.
Tu que pensas que tenes todo...
Cumo tu te eiludes miu amigo!...
Deixa-me que te amostre amigo, ua tierra que nun te tenendo, sorbiu l tou azul atrabeç de l cielo i l tou berde atrabeç de ls montes i de las prainuras.
I amostro-te l cielo strelhado a la nuite, de l mais puro cobalto, cun la lhuna miruolha a begiar las custelhaçones i las streilhas, nun báian eilhas a anfunisgar-se por qualquiera galaton dun planeta perdido, deseoso de lhuç i las lhiebe.
Agora bás a calhá-te, acabar cun ls tous roncos, nun baias a assustar ls ranucalhos que cántan nas lhagonas i nos charcos quaije que secos. Oube, nun lhebantes óndias, queda-te an silenço, ua nuite que seia, la nuite de l tou assossego i oube tamien ls grilhos a cantar que sperórun zanquietos que las checharras se calhássen, para nun le stragar la sue melodie de ls dies calientes, cumpanhas de segadores que tamien cántan, anquanto de quadriles drobados púxan las fouces para cortar ls trigales cun sous marfolhos de torna cerrada.
Quiero amostrá-te las óndias, óndias pacíficas, adonde nun se afógan marineiros, óndias de beilado anriba de ls centenos, daqueilhas de las senaras de la mie nineç i que de tan berdes apuis se buolben ouro, se sécan, déixan de ondear i apuis mátan la fame a ninos.
Mira ls ninos que de tan pequerricos nun se béien antre ls chougarços quando bán a ser buieiros.
Quiero amostrá-te todo deste praino, aquel de que you te falo quando tengo saudades de la sue quietude, de las sues óndias i te besito para ber las tues i l tou praino berde que eimagino cumo sendo centeno.
Quiero amostrá-te...



02/12/09

Alantre! Arriba! A chubir! (1)




Para José Ventura, mais ua frol deste jardin, eiqui bai esta quadra:

Camina! Alantre ye l fito,
Camina sien descansar,
Delantre stá l anfenito,
Siempre hai nel passos a dar!...

(cura Mourinho)



Quadras populares



Hai aguns dies atrás, passando por ua rue de la capital, arrimado a ua squina staba un alfarrabista, si un home que bendie lhibros bielhos. Dei ua spreitadela i bi lhibros cun bários temas. Antre eilhes bi un que me çpertou atençon, tenie l títalo de “cancioneiro pertués”. Ampecei a çfolhá-lo i a cierta altura li alguas quadras suoltas que you me lhembrei de yá las tener oubido por aqueilhas nuossas tierras, qu'eilustrában ditos antigos datrás dezidos puls nuossos pais i abós. Cun aquel lhibro na mano cuntinei çfolhando, i cumo qu'heipnotizado reparei que l lhibro an muitas quadras se reportában a tierras de Miranda. Porque gustei, cumprei l lhibro i tengo cul rebibido alguns momientos de la mie anfáncia, lhembrei-me que poderie partilhar atrabeç de l “Froles Mirandesas” cun pessonas que gustarien tamien de ler, i porque nó, fazer ua cadena de ditos, quadras ó cançones outelizadas nas lhidas de l campo i poné-los a correr ne l ” Froles Mirandesas”. Por mi bou a trascrebir alguns. Anton manos a la obra. Sperando que seia a baler bou a ampeçar pula lhida de la segada!....


Nun ye segada que mata
Nin las calores de berano;
Ye la yerba unha-gata
I l cardo beisa-mano

Hei-d'ir a la buossa segada
Mie guapa segadeira
Hei-de bos atar ls manolhos
I bós serdes la bencelheira.

Nun me mandeis a la segada,
Que you nun sei correr a eito;
Mandai-me falar d'amor
Que you para esso tengo jeito.

Sega, sega á foucica,
Por esta palhica rala
Quanto mais debagar ando
Tanto mais se me ambaralha.

(Cancioneiro Popular)




Haikus



A fugir de chuba
L sol fizo cumo Pilatos
I lhabou las manos

Píngan ls trampos
Abes fries bólan an bandos
Yá canta l´Eimbierno

Duolen-te ls uossos
I adebínan l tiempo
La belheç acerca

Duol-te bien menos
La delor sien l tiempo.
Acupa-te mais

La ambeija ye
Cumo ye la mordisquina.
Nun te cóces tanto




Ua cousa ye querer outra ye ser


Querer, querie muito ser un bun scritor i ser buono outor de libros, si, porque tener l nome na capia dun libro, qualquiera un puode tener, bonda tener denheiro para l publicar ou tener padrinos para l’eiditar, agora ser, nun ye fácele. Por esso dou tanto balor a este blog i als mius, porque puodo screbir i treiar, puode ser que benga a ser.

"La ourtografie de l mirandés inda nun stá assente i para mi, screbir un erro ourtográfico ye hourroroso, ye cume cometer un pecado mortal. Ua beç spurmentei a screbir ua quadra i por bias de ua dúbeda que nun cunsegui tirar deixei-me desso."-Padre José Fernandes an Teçtemunho arrecolhido por Alcides Meirinhos.

Mas tamien nun stou muito d’acordo an ser cumo l cura José Fernandes, porque se fusse assi inda hoije la nuossa lhéngua serie l lhatin. Cul tiempo ls erros pássan a deixar de l ser, porque la lhéngua para ser biba ten que ir acumpanhando ls tiempos, mas cun reglas, yá que decidimos bibir an sociadades ourganizadas. Ora l mirandés ten que tener las sues reglas, se quier subrebir cumo lhéngua autónoma i tener credeblidade.
Nun podemos quedar agarrados a la nuossa beidade de pensar que somos.
Almendra

Ditos de l més de Dezembre





Dezembre de friu i niebe
Dies pequeinhos sien luç
Mas fui ne l més de Dezembre
Que bieno l mundo Jasus
In “Cantares de todo o ano”

Dezembre cun Júlio al zfio trai friu
Dezembre friu, la calor ne l stio
Die de San Silbestre (31/12) quien ten chicha que le preste (faga bun porbeito)
De l Natal à Santa Luzie, crece un palmo an cada die
De ls Santos al Natal, ye eimbierno natural
Ande l friu por onde andubir, há de benir pul Natal
Ande l fui pur adonde andar, pul Natal acá ben parar
Tocando l Natal a ua 2ª feira ten l lhabrador debalde la eira
De Santa Catarina al Natal, un més eigual
De l Natal a Santa Luzie, crece la nuite i minga l die
Mal bai Pertual se nun hai trés anchenas antes de l Natal
Natal al sol, Pascua al lhume, fázen un anho formoso
Natal an casa a pie a la brasa
Natal a ua 6ª feira, guarda l arado i bende ls buis (toca estanho)
Pul Natal ténen ls dies de tamanho eigual al pulo de pardal
Pul natal, scacha l fabal
Se te quieres ber lhibre dun catarral, come ua naranja antes de l Natal
An Dezembro çcansa, an Janeiro trabalha
Apuis que l Nino naciu, todo creciu (medrou)


Dízen:


-Que l nome deste més ben de ne l premitibo calandairo de Rómulo, ser l décimo més de l anho.

-Que era ne l més de Dezembre que antigos romanos celebrában las fiestas Saturnais an honra de Saturno

-Que anquanto durában estas fiestas, a naide era dado permisso para trabalhar, ls tribunales i las scuolas ancerrában, nun se ampeçaba nanhua guerra nien se mataba nanhun cundenado a la muorte, nanhun artista eisercie la sue atebidade, só las pessonas que fazien l comido podien lhibremente trabalhar

-L més de Dezembre era repersentado pula figura dun bielho, roufeinho, cun friu i de manos stendidas a caras a ua fogueira, cumo quien se calece.

Agora tamien dízen:

-Que l més de Dezembre ye l décimo segundo de la era crestiana.

-Que ye l més de l Natal que se celebra l nacimiento de l Nino Jasus.

-Que anquanto durar esta temporada, (de tonteira comercial) to l mundo ten que trabalhar ainda mais, aqueilhes que ne l restro de l anho nun trabálhan als Sábados, Deimingos i Feriados agora ten que l fazer sien çcanso, nun se mata naide porque nun ye perciso puis ls tribunales stan çpensados desso porque ban morrindo-se cumo tordos sien cundenaçon, las scuolas nun puoden ancerrar porque ls garotos nun ténen para adonde ir anquanto ls pais stan a trabalhar.

-Que agora cuntina l més a ser repersentado pur ua figura de bielho, mas roufeinho de tanto boziar pur justícia, eigualdade i reconhecimeito pula sociedade, sfarrapado culas algibeiras bazias i rotas, cheno de friu ou çpresiado an casas cul mesmo nome i mirado cumo se fusse un spantalho.

01/12/09

Més de Dezembre




L més de dezembre tamien coincido pul més de l Natal yá chegou, de mala cara an to l Paiç, mas que se bai a fazer, la chuiba fai falta, l friu para muitos i muitas cousas tamien.

Que serie de ls tendeiros i çapateiros se fusse siempre berano, cumo bendien eilhes las capas i ls capotes, ls miotes, ls gorros d’oureilhas, las camisolas de lhana, las mantas, las botas i galochas i todo l mais que só chega nesta temporada de friu i niebe. Alhá quedarien a tomar de polhina las bestimientas que ancerramos ne ls baús ne l sobrado de casa que só an dies deste, que bénen pul Natal i ne l eimbierno botamos a acunchegar l çamarro.

Tamien ye ne l més de Dezembre, més de Natal que an nuossas casas nas rues, nas abenidas, sotos i grandes comércios todo queda alhumbroso i quelorido, este més bira ua fiesta, este adbento que medeia até la fiesta de la Natebidade quier ser aporbeitado para aumentar las buntades i alhebantar ls animos para que la fiesta maior seia l punto alto de la houmanidade.

Més que se celebra l nacimiento de l Nino Jasus, simblo de paç, amor i partilha, na família, ne l trabalho, pulas aldés i cidades nun queda sítio adonde las refréncias nun séian feitas, de todos ls tamanhos i fuormas alhá stan ls persepes, clamando pula nuossa fé, cumbidando-mos a nun perder la spráncia que l die de manhana seia mais armano.

MANIFESTO

Porque cuido que ye amportante eiqui bos deixo este manifesto an sturiano i mirandés
Manifiesto

Astúrias, Lhión, Miranda de l Douro i Çamora: ua cultura para repartir i spargir ...

Nos dies 4, 5 i 6 de nobembro de 2008 tubo lhugar l “I Conceyu Internacional de la Llingua Asturiana” que, cun l sub-título de Más de mil años d’hestoria d’una llingua nel País de los Ástures, ajuntou an Oubiedo ls melhores specialistes an Lhenguística, Stória i Cultura de l bielho território de ls ástures.

Durante las sessones académicas de l Conceyu sobressaliu l’eijisténcia d’afinidades lhenguísticas i culturales qu’armánan cun ua fuorte tradiçon cumpartida, mas tamien cun la particularidade social, política i cultural qu’hoje an die ténen las Astúrias, Lhion, Çamora i la Tierra de Miranda. Assi i todo, quier ls anterbenientes quier l público axistente stubírun d’acordo an qu’ua prática alhiceçada an ne respeito i la nó angeréncia ye la melhor política quando se trata de colaborar culturalmente antre sociedades que perténcen a comunidades – i até Stados – diferentes.

D’acordo cun estas eideias i apostados an seguir streitando ls lhaços stóricos qu’únen ls quatro territórios, ls partecipentes do debate público cun que s’acabou Cunceyo (representantes, respetibamente, de Lhion, Çamora, Miranda i Astúrias), comprometírun-se a streitar i renuobar esa tradiçon comun criando plataformas de colaboraçon cultural (partecipando conjuntamente an atebidades antercomunitárias), besitas als territórios para aprofundar lmelhor conhecimiento de las rialidades sociales, poliíticas d’antrecámbios, culturales (música, triato, lhiteratura …), studode l património lhenguístico comun, ambestigaçon al redor de las specificidades sociolhenguísticas de cada tierra, etc.

Finalmente, ls resultados de l “I Conceyu Internacional de la Llingua Asturiana” dan cunta de l’eijisténcia, rial i biba, d’un sentimiento stórico de pertença comun, abrangiente, que deberá serbir para amostrar al mundo l’eideia d’ua cultura plural, abierta a nuobas posibilidades de colaboraron i de renuobo.

ASSÍNAN ESTE MANIFIESTO:

Emilio Gancedo (Lhion)
Alfredo Hernández (Çamora)
Antonio Bárbolo (Miranda de l Douro)
Xosé Antón González Riaño (Astúrias)

Manifiestu

Asturies, Lleón, Miranda de l Douro y Zamora: una cultura que compartir y esparder al mundu...

Los díes 4, 5 y 6 de payares de 2008 celebróse’l “I Conceyu Internacional de la Llingua Asturiana” que, baxo’l sotítulu de Más de mil años d’hestoria d’una llingua nel País de los Ástures, axuntó n’Uviéu a los meyores especialistes nes disciplines llingüístiques, hestóriques y culturales del vieyu territoriu de los ástures.

A lo llargo de les denses sesiones académiques del Conceyu, amosóse la existência d’unes afinidaes llingüístiques y culturales qu’enllacen con una tradición fondamente compartida, pero tamién la especificidá social, política y cultural que güei caltienen Asturies, Lleón, Zamora y Miranda de l Douro. Nesi sen, tanto los ponentes como’l públicu asistente decatáronse de qu’una práutica sofitada nel respetu y la non inxerencia ye la meyor política cuando se trata de collaborar culturalmente ente sociedaes que pertenecen a comunidaes –y hasta estaos– diferentes.

Acordies con estes idees y enfotaos en seguir calteniendo los llazos hestóricos que venceyen a los cuatro territorios, los participantes nel alderique públicu col que finó’l Conceyu (representantes, respeutivamente, de Lleón, Zamora, Miranda y Asturies) apautáronse n’enanchar y anovar esa tradición común afitando calces de collaboración cultural (participación conxunta n’eventos intercomunitarios), visites a los territorios p’afondar na meyor conocencia de les estremaes realidaes sociales, política d’intercambios culturales (música, teatru, lliteratura...), estudiu del patrimoniu llingüísticu común, investigación al rodiu de les especificidaes sociollingüístiques de cada ámbitu, etc.

Los resultaos, en fin, del “I Conceyu Internacional de la Llingua Asturiana”, constataron la pervivencia, real y afectiva, d’un sentimientu “ástur”, non escluyente, que nagua por proyeutar al mundu la idea d’una cultura dinámica y plural, abierta a nueves posibilidaes de collaboración y anovación.

ROBLEN ESTI MANIFIESTU:

Emilio Gancedo (Lleón)
Alfredo Hernández (Zamora)
Antonio Bárbolo (Miranda de l Douro)
Xosé Antón González Riaño (Asturies)

Eideias de campanha de lhuita cuontra al SIDA

Queiro deixar ende dalguas eideias para ua purpuostas de campanha de lhuita cuontra al SIDA anteiramiente an Mirandés. Cum ye eibidiente la campanha ten dous oujetibos : mostrar al uso dal perserbatibo i usar al Mirandés pra tal cousa.


Traduçon d'un zeinho achado pu l'Anterneta

La campanha ye bastante simples. Ye cumpusta de dues cousas :

-Cartazes cun zeinhos ou fetugrafies oumoristicas culas frases eiqui puostas a seguir.

-Çtribuçon de perserbatibos cun ambalaige an carton cun alha screbido « you purtigo-te ya tu me purtiges », numaros de terfone d’associaçones purtuésas/spanholas d’anfurmaçon i perbençon cuontra al SIDA, modo d’uso dal perserbatibo, las defrentes MST (Malos Sexualmiente Tresmissibles) i un palabreiro sexual.
You purtigo-te
Ya
Tu me purtiges


Ya mulheste al moco ?
Qu’al seia pur muitos anhos...
Usa perserbatibos !



Aquisso nun ye ua chicla, inda menos ua chupaina...
Usa perserbatibos !


Sant’Ilario sal siêmpre cun capa d’honras…
Usa perserbatibos !


An qualquiera sitio que lo metas
Apurbeita, mas nun te squeças…
Usa perserbatibos !


Açpuis, tenes dreito de nun’l terfunar
Mas antes nun tenes dreito de squecer al perserbatibo !


Queda salbo
Sal cul moco amouchado
Usa perserbatibos !

Cousas deste mundo

Ls sbarrulhos de las casas
Son custosos de amanhar
Ls sbarrulhos de la moral
Son custosos de probar

Hai giente neste paíç
Que pón todo an mercado
Solo nun pón la moral
Que la bendiu noutro lhado

Ls ricos quando son presos
Ye solo para anglés ber
Ténen las casas cunfortábles
P´ra las mimórias screber

Ls adbogados de ls ricos
Son siempre ls mesmos, bés
Zminten todo, proban todo
Biran todo d´alrobés

Se pedires l´oupenion
De la justiça deiqui
Te dezirei cun rezon
Que cousa eigual nun bi

Bamos al que amporta

Todo ye amportante i ls comentairos subre ls temas que apreponi, assi cumo ls mails que recebi, amostrórun que hai muita giente a studar l mirandés. Dezie Félç que la sue tie dezie palon(s)a. Pus ye ua cousa a ber tamien, se la palabra se scribe cun ç ou cun s.
Subre la palabra pielgo ou pielego, tamien me screbírun a dezir que puode ser pilgo ou piélago, you cun las liçones que daprendi eiqui, tamien fui mais cuidadoso a precurar i subre esta palabra ancuntrei ua cousa antressante. Ne l pobo sturiano de Villamanin hai esse chamadeiro i stá assi na “Web de l ayuntamiento”:
- Pielgo(por el piélago = pozo del rio)
Tamien acabei por scubrir que, an castelhano, pielga nada ten a ber cun pielgo.
Ana tamien dou un cuntributo amportante, inda que nada tenga a ber cun las palabras aprepuostas, mas puso ua question que bos aprepongo scutir hoije. Que ye:
La palabra padre, que ne l pertués ye pai.
Quando lemos ua lhéngua strangeira tenemos que precurar ne l dicionairo las palabras que nun antendemos, nun las bamos a traduzir por aqueilho que mos parece. Lemos an francés cou, mas nun bamos a pensar que ye l que mos parece. Para quien sabe mirandés ye fácele saber l que quier dezir padre, para quien solo sabe pertués puode haber cunfuson, mas cumo eiqui bénen tamien pessonas que sáben pouco de mirandés, aprepongo que cada un diga cumo se traduç la palabra pertuesa padre para mirandés.
You, la mais de las bezes oubi cura, mas inda oubi padre-cura, mas ralas bezes.