La lhéngua que falamos dun lhado i doutro de la raia

L riu Douro antre Spanha i Pertual, retratado nas arribas an Sendin

Resolbi poné-la aqui porque yá iba algo lharga la respuosta que quije dar a Thierry Alves, depuis del me haber pedido mais pormenores, ne ls cumentários, an relaçon al bídeo que puso an linha hai dous dies i que amostra ua tie chamada Sagrário, moradora dun pobo spanhol que queda (se nun m’anganho) a uns 50 kms a norte de Sanábria (i a uns 100 de Bergáncia), na porbíncia de León.

Aqui bai la mie respuosta algo rápida assi i todo (por falta de tiempo). Antretanto a mi tamien m’antréssan todos esses aspetos relacionados culas lhénguas; haber daprendido a falar tamien spanhol ne l colégio cumo depuis ne l liceu (an França, cinco anhos ne l que me diç respeito) cumo fui se calha tamien l caso de Thierry tamien ajuda a antender i a dar balor a todas essas bariedades lhenguísticas i antre eilhas : aqueilhas que eisísten dun lhado i doutro de la raia.

Acuntece por acaso que ciertas palabras que essas dues pessonas úsan ne l bídeo serien cunsidradas cumo « spanholas » ou mesmo castelhanas se las oubíssemos dezir an Sendin ou an qualquiera outro lhugar an Pertual mesmo por pessonas aquestumadas a falar ou a oubir falar Mirandés :

- El cuento (« La cuonta », dezimos nós an mirandés)
- el pueblo (« l pobo » dezimos nós tamien na nuossa lhéngua)
- puede (« puode » an mirandés)
- dientes i bielhos (screbidos pula cierta de la mesma maneira mas cul acento tónico na segunda bogal de l ditongo anquanto que an mirandés l acento stá nó na segunda mas na purmeira bogal cumo se l « i » fusse un « i longo »)
- raza (0 :57) i cerca (0 :24) (« raça »i «cerca » an mirandés mas c’un sonido que nun ye l mesmo se prestarmos bien atençon)
- júlio (0 :42 pernunciado cula « jota » cumo an castelhano ; sonido que praticamente nun eisiste an mirandés a nun ser an palabras (mas mui ralas) cumo « regaho » cumo chegou un die a splicar Amadeu Ferreira nun de ls sous testos.
- sien falar de la defrença ne l grau de abertura de la bogal « e » por eisemplo quando Xosé diç « de qué lhugar … ? ») i na maneira de pernunciar l « s » an special an posiçon anterbocálica

Hai antretanto ciertas formas usadas puls dous anterlocutores ne l bídeo que se outelízan talbeç ne l Mirandés raiano, falado an lhugares cumo Cicuiro d’adonde ye oureginairo Thierry i outros tamien cumo el; mas nó an Sendin por eisemplo d’adonde you sou oureginaira (you i mais outros i outras, tamien membros desta quadrilha). Por eisemplo :
- L artigo defenido « los » (an Sendin, dezimos subretodo « ls »)
- la queda de la cunsuante « d » an palabras cumo lha[d]o (« Ban para aquel lhao », diç tie Sagrário) ou merca[d]o (0 :25)… Essa queda nun se dou ne l Mirandés de Sendin cumo tampouco, acho, ne l Mirandés central, ou cumo todos sabemos an Pertués.
- « niegro » dízen ls dous anterlocutores. Mas la palabra nun aparece ne l Bocabulairo que Amadeu i José Pedro Ferreira ponírun an linha por eisemplo. I ye berdade que a mi parece-me que siempre oubi dezir « negro» ou « preto »…

Mas anque seia possible notar facelemente todas estas defrenças antre ua ou outra maneira de falarmos, uns i outros, tenemos bien la proba mais ua beç que nun mos ampíden essas defrenças de mos antendermos todos, mesmo stando dun lhado i doutro de la raia cumo ye l caso cun essas dues pessonas de la porbíncia de León, na bezina Spanha, tenendo an cunta l que a mi me parece tamien eissencial: l antresse que tenemos todos an les dar cada beç mais amportáncia tamien a essas defrenças i mais inda: balor ! Porque ye esso l que mais cunta.