31/03/08

Citaçon (Bill Strickland)



Tengo ua cumbicçon mui firme de que cada un ten nun solo la capacidade para bibir ua bida recumpensadora i chena de santido mas también la repunsablidade de l fazer.
Bill Strickland


[An anglés:

I have an unshakeable belief that each of us has not only the potential to live a rewarding and purposeful life but also the responsibility to do so.
Bill Strickland]


Ancuntrei esta citaçon na anternete i ye ua daqueilhas frases que podie star nun lhibro de auto-ajuda. Assi i todo, cuido que ye ua frase an que bal la pena meditar.


28/03/08

L redadeiro suldado





L pedido era oufecial. Habie sido feito pul Persidente de la República i l Purmeiro Menistro. La bandeira triquelor habie sido alçada cun ua fita negra cumo sinal de lhuito i pedien-mos a nós tamien, porsores i alunos, para marcar a las onze dessa manhana de Segunda, un minuto de siléncio. Nun stábamos an Nobembre, an special ne l die 11 desse més, die an que se comemora todos ls anhos l armistício dessa guerra. Stábamos an Márcio i poucos dies antes, cun 110 anos de eidade, se habie muorto Lazare Ponticelli, l redadeiro beterano francés dessa guerra de 1914-1918, depuis de Raymond Cazenave, ne l passado més de Janeiro, outro beterano tamien cun la mesma eidade, que habie atrabessado cumo el trés seclos, cumbatido i al fin rejistido a dues guerras mundiales i conhecido ou oubido tamien falar an nun sei quantas outras guerras inda antre las quales bárias guerras queloniales.
Chegou a ser eimigrante tamien Lazare Ponticelli, cumo nós. "Lazzaro Ponticelli", nacido an 1897 nua aldé de l Norte de la Eitália, que solico un die i uorfano de pai nua família mui probe, cun solo la eidade de 9 anhos, cunseguiu ir a pie até la frunteira para agarrar clandestinamente l camboio i ir até Paris adonde yá stában armanos sous i tamien la mai que habien todos eimigrado para trabalhar neste paíç.
Lhembraba-se bien esse francés de ourige eitaliana que quando tenie 16 anhos i era bendedor de jornales ("crieur de journaux" an francés) sentiu ne l die 31 de Julho de 1914 muito rebulhiço an Paris, na Praça de la Bastilha, depuis de ls jornales habéren anunciado l assassinato de l deputado socialista Jean Jaurès, poucos dies depuis de habéren assassinado tamien l arquiduque Fracisco-Ferdinando i sue mulhier an Sarajevo... Todos esses eibentos íban a cuntrebuir para que la Almanha declarasse tamien la guerra a la França an 3 de Agosto desse mesmo anho.

[...]
Solo nestes redadeiros anhos habie aceitado Lazare Ponticelli falar de l que habie bibido durante la Purmeira Guerra para teçtemunhar nas scuolas i junto de ls jornalistas :
«Essa guerra, nun sabiemos porque ye que la faziemos. Cumbatiemos contra giente cumo nós… Nun queriemos fazer la guerra, oubrigórun-mos a fazé-la sien saber porquei»...
i ye berdade que qualquiera zoubediéncia de la parte desses suldados franceses desse seclo que habie ampeçado poucos anhos antes tenie cumo cunsequéncia ne l melhor de ls casos la deportaçon i la prison perpétua na Guiana i ne l pior «le peloton d’eisecuçon», quier dezir la pena de muorte matando a tiro pura i simplesmente l suldado cundanado…

Tiempos bien tristes esses de la Purmeira Guerra Mundial…! Tiempos an que la bida pouco balie… talbeç nada! I l pior ye que binte i un anhos mais tarde, tornaba a haber outra... outra guerra i essa inda pior que la purmeira!



27/03/08

Mensaige de l Die Mundial de l Triato 2008

Hoije, 27 de Márcio, ye l Die Mundial de l Triato. Praticamente todos ls grupos de triato assinálan la data cun spectáculos de grácia i cun la lheitura de la Mensaige de l Die Mundial de l Triato. Astanho, la mensaige foi screbida por Robert Lepage, ator, ancenador i dramaturgo canadiano. Deixo, a seguir, la traduçon para mirandés.

«Hai muitas heipóteses subre las ouriges de l triato, mas la mais fuorte ten la forma de ua fábula:

Ua nuite, an ilotempora, un grupo de homes ajuntou-se nua pedreira para se calcer a la buolta dua fogueira i cuntaren cuontas. Nesto, un deilhes tubo la eideia de se lhebantar i de ousar la sue selombra para eilustrar la sue cuonta.
Ousando las chamas, el fizo aparecer nas paredes de la pedreira, personaiges mais grandes que l natural. Ancantados, ls outros recoincírun por sue beç l fuorte i l fraco, l oupressor i l oupremido, l dius i l mortal. Atualmente, la lhuç de ls projetores sustituiu la oureginal fogueira al aire lhibre, i la maquinarie de cena, las paredes de la pedreira.
I, cun todo l respeito por ciertos puristas, esta fábula lhembra-mos que la tecnologie stá presente zde ls ampeços de l triato i que nun debe de ser antendida cumo ua amanaça, mas si cumo un eilemiento ouneficador.
La subrebibença de la arte de l triato depende de la sue capacidade de se reambentar abraçando nuobos strumientos i nuobas lhenguaiges. Se nun, cumo poderá l triato cuntinar a ser teçtemunha de las grandes questones de l sou tiempo i promober l antendimiento antre ls pobos sin tener, nel miesmo, un sprito de abintura? Cumo poderá el argulhar-se de mos ouferecer soluçones pa ls porblemas de la antoleráncia, de la scluson i de l racismo se, an sue própia prática, rejistiu a toda la fuson i antegraçon?
Para repersentar l mundo an to la sue cumplexidade, l artista debe aperponer nuobas formas i eideias, i cunfiar na anteligéncia de l spetador, que ye capaç de çtinguir l búltio de la houmanidade neste perpeto jogo de lhuç i sombra. Ye berdade que a jogar muito cul fuogo, l Home cuorre l peligro de se queimar, mas ganha tamien la possiblidade de zlhumbrar i alhumbrar.»
Robert Lepage
Québec, le 17 février 2008
(Traduçon andirecta, a partir de l pertués)

26/03/08

... i apuis quedo-me a falar cul caiato ...



Crónica publica ne l Público de 23 de Márcio



Se you fura a fazer couso de l que dízen ls jornales, cumo tal ciertas pessonas que ténen seluçon para todo, staba bien amolado: uns dízen que nun adelantra l Stado andar a arramar denheiro pul anterior de l paíç, este quarto de las traseiras adonde se pónen ls talabancos i por esso ye un çparate apimponá-lo muito; ye un mal sien cura, acrecéntan outros; l melhor ye deixar andar i apuis cada un que scuolha, si que la scuolha ye l mais amportante, dízen inda outros d’anriba la sue calentura cínica. Mas a mi pouco m’amporta que dígan essas cousas todas, que tanto se me dá que baia parriba ou que baia para baixo, mas que nun ténen rezon nun ténen. L que me bai balendo inda ye la telbison que me trai ls males – si pouco mais que ls males – de l mundo para casa i apuis quedo-me a falar cul caiato subre l que bai pul mundo i a la bista desso todo splico-le que la nuossa bida até nien ye assi tan mala, a la bista de ciertos creminales que por ende ándan i ls pónen a mandar ne l mundo.
Salo pa la rue i nun hai un germo, acá naide me ben a ber, i apuis las piernas yá nun zambuolben, que l rematismo le aperta las jogas de ls uossos mais do que arrocho an carga. Nien na cama se me stá bien, que ls uossos yá nun assosségan de maneira nanhue, ls almanechas, i assi dou cumigo an bolandinas de l lhume pa la cama, de la cama pa l puial, de l puial pa l lhume, de l lhume pa la briada, de la briada para lhado nanhun. Agora, tornando a esses de ls jornales, nun adelantra muita matacion que hai seclos que outros pénsan cumo eilhes i ye por esso que todo stá assi, i inda porriba cúidan que sáben todo, a la bista de l modo zambuolto cumo fálan.
Tirando uns cachicos, ando siempre you solo. Rejisto, a passar l cinema de ls mais de uitenta anhos que por acá ando: uas bezes beio todo assi a modo de nubrina; outras bou ua sumana anteira atrás las bacas pa las lhebar por ende abaixo, solo cun uas patatas cozidas ne l bolso de la jiqueta; apuis ben la Fráncia nua altura an que inda botaba fumo de la 2ª Grande Guerra; i siempre a arrastrar-me atrás l arado, ou l que fusse, para que la fame de pan nun crecira. Ye assi, a traier esses cinemas todos que bou deixando de star solo, que essa ye la casa que me fui fazendo pula bida afuora, las lhembráncias que me dízen quien sou: mal stá l miu bezino deilhi abaixo que perdiu las lhembráncias todas, cuitado, i bibe na mais grande soledade que manginar se puode. Ye pulas lhembráncias que abaixamos por nós abaixo i pul tiempo, ye por eilhas que sabemos quien somos i mos bamos lhigando al mundo, son essas lhembráncias que le bou cuntando al miu caiato, de modo que el yá sabe tanto cumo you. Se fura nuobo inda daprendie a poné-le un xipe, cumo le cháman, al miu caiato i apuis grababa todo, mas essa ye ua eideia que un nuobo nunca poderie tener. Caiato de chapoda cumo esta nun agárran eilhes por alhá i tamien se beníren a ambestir para acabar cun eilhas, mais bal que nun béngan.

amadeujf@gmail.com


Anganhar l tiempo

Staçon de l camboio




Nun éran poucas las bezes que s’oubie esta spresson a las nuossas gientes stramuntanas. Dezien-lo cua dénia de paç, cumo quien nun le quier trocar las buoltas a nada, cumo se este anganho fusse un jogo. Cumo quien diç que l que fai nun ye importante i ye de pouco balor, mas tamien dezir que ye melhor anganáa-lo a el çque el mos anganhe a nós.
Arrincar yerba ne l huorto ou na binha, roçar las silbas ou amanhar la sebe, lhebantar l sbarrulho de las paredes ou lhimpar l’augueira na lhameira. Todo cousas que habie que fazer, mas l sou tiempo.
L que fazeis?
- Pus si, andamos parqui a anganhar l tiempo.
Cumo se l tiempo fusse algo a que se le puode trocar las buoltas. Mas l tiempo troca-mos-las, sien que déiamos por eilha.
Nun hai muitos dies, ancuntrei un amigo assentado ne l scanho de la staçon de l camboio, esse camboio que anda çpindurado dun filo i que cumo lhezma fai las squinas todas de las rues adonde moro. Cumo mono stribaba las manos na caiata, subre eilhes la carrelheira, standie un oulhar outonhal para todo l rebolhiço benido i ido por bias de l tiempo, que lhieba la delantreira a todos. Benie un i iba-se outro camboio, nun zafio çcarado a la pasmaceira que del habie tomado cuonta, aquel rebolhiço ampuosto pul formigar de giente que chubie i decie dequeilha carroça de fierro, era tamien ua afronta a quien agora staba arredado, por bias de l sou tiempo. Aquel camboio nunca lo habie anganhado, coincie-lo tan bien cumo sues manos, agarrou-lo a la mesma hora pa l mesmo lhado anhos i anhos d'afilo, quando s’iba a acupar l tiempo de panadeiro adonde lhaboriou. L bruído de las ruodras deste camboio subre l carril fazie-le falta para anganhar l tiempo, que dantes era tan scasso i agora le sobraba. D’uolhos molhados, de tanta soudade doutro tiempo, cuntinaba a ber i a oubir l bruído de las amassadeiras eilétricas i de ls rodos.
Benie para este sítio porque agora tenie que anganhar l tiempo. Aquel tiempo que datrás nun chegaba por falta de tiempo. Yá lhebaba alguns anhos fazendo esta cunta de nun fazer outra cousa que nun fusse anganhar l tiempo, mas cuntinaba agarrado a outro tiempo, porque inda nun antendiu que l sou tiempo útele habie chegado a la fin. L tiempo trocou-le las buoltas i agora nun sabie fazer outra cousa que nun fusse anganhá-lo.
Nun tenie huortos, paredes nien lhameiras, nien yerbas malas para arrincar nien augueiras para amanhar, tenie la chabola de la staçon. Para anganhar l tiempo.





25/03/08

La lhienda de las andorinas

Un casal de andorinas ne l sou nial de lhama



Cunta la lhienda que nun die de muito sol, nun campo cheno de froles de todas las quelores, an Nazaré, l Nino Jasus staba muito antretenido a fazer paixaricos de barro. Apuis de ls fazer, deixaba-los ne l chano todos bien dreiticos i an orde. Passou puli un tiu malo, que ampeçou a zborraçá-los. L nino quedou triste i para que nun ls çtruisse todos batiu las palmas, fazendo cun que eilhes ampeçássen a bolar para bien loinge. Assi nacírun las andorinas.
Zde esse die to las purmaberas siempre bénen a çcansar de la sue biaige ne l beiral de sue casa. I outra beç, de l mesmo barro de que nacírun, ampéçan a fazer l sou nial.



La Primabera

Alhá bai l grilhico
De jiqueta preta
Mui cuntentico
Fazendo cri-cri
Tener cula barboleta
De jiqueta çarapintada
Alhá bai la joaninha
Bolando bolando
De frol an frol
Tener cula abelhica
I cun outros bichicos
Ban a jogar al sol
Anriba de la yerba
Ne ls campos berdicos.


22/03/08

Lhambráncias

Boca de l forno




Poucos séran ls Boubielhos que nestes dies de la Páscoa nun se lhémbran de quando éran pequeinhos ber las sues mais a fazer l folar.


Anté que l’aldé de Zenízio nun era por ende de las mais probes de l cunceilho quando me criei. Assi se puode dezir, se habie alguas famílias mais anricadas, que colhien muito pan, matában trés ou quatro cebados por anho, i outras que nun tenien bienes de raiç, mas la maiorie de las famílias fazien por lhaboura i mataba un ou dous cebados. Scassas serien las famílias que nun colhien pan nien matában l sou cochinico. L que quier dezir que to las famílias fazien la tradiçon de l folar mesmo an forno amprestado. Mas porquei falar de lhaboura i cebados? Porque era cula farina de pan i cun chicha que nuossas mais i abós mos anchírun la boca i la barriga ne ls muitos anhos que por alhá andubímos. Era cun farina i chicha que nuossas mais mos anchírun de mimos, quando fazien las bolhas doces, ls sodos, ls roscos i l folar de chicha.
Hoije s'algo quiero yá nun ye mimos, nien quien ls fazie stá acá nien ls muis uolhos reçúman por doces, mas si ua houmenaige a to las abós i mais que fazírun la felcidade de tantos i tantos ninos, cul sou folar i l sou regalo de ls bolhicos.
Ls nuossos decendientes inda ténen la suorte de coincer todas estas tradiçones, pula lhigaçon an sues casas i quando ban de besita a l’aldé nesta temporada. Cumo la mie tie fai l folar assi muitas ties zenízienses i stramuntanas por esse mundo afuora l fázen, cul saber i la proua de nun deixar muorré-se la tradiçon.


Quien scribe subre las tradiçones de l folar, nun scunde la soudade que le bai n’alma i l balor de la partilha. Ne l sítio nialdelaboubielha l testo de “la Páscua i l Calendairo” screbido por un Zeníziense ye bien ua proba de todo esso. You, por mi, l’eimaige de mie mai, a la boca de l forno, de ranhadeiro spalhando las brasas i la masseira culas mantas amouchando l folar inda nun la apaguei de la mie eimaginaçon.




Bolha doce




Piedra Filosofal

Eilhes nun sáben que l suonho
ye ua custante de la bida
tan cuncreta i defenhida
cumo otra cousa qualquiera,
cumo esta piedra cinzenta
an que me sento i çcanso,
cumo este rigueiro manso
an serenos subressaltos
cumo estes penheiros altos
que an berde i ouro se agítan
cumo estas abes que grítan
an borracheiras de azul.

Eilhes nun sáben que l suonho
ye bino, ye scuma, ye furmiento
bichico alacre i sedento
de çufino an punta al modo
que açufina siempre an todo
an un perpeto mobimiento.

Eilhes nun sáben que l suonho
ye tela, quelor, pinzel,
base, fuste, capitel,
arco an ougiba, bitral,
pináculo de catedral,
cuntrapunto, sinfonie,
máçcara griega, magie
que ye retorta de alquimista,
mapa de l mundo mui çtante,
rosa de ls bientos, Anfante,
carabela quinhentista,
que ye cabo de la Boa Esperança,
ouro, canela, marfil,
florete de spadachim,
bastidor, passo de dança,
Columbina i Arlequim,
passarola boladora,
pára-raios, locomotiba,
barco de proua festiba,
alto-forno, geradora,
cison de l átomo, radar,
ultra-son, telbison,
Zambarque an fogueton
naa superfice lhunar.

Eilhes nun sáben, nin sónhan,
que l suonho comanda la bida,
que siempre que un home sonha
l mundo poula i abança
cumo bola quelorida
antre las manos dua criança.

António Gedeão In Movimento Perpétuo, 1956





[An pertués:

Pedra Filosofal

Eles não sabem que o sonho
é uma constante da vida
tão concreta e definida
como outra coisa qualquer,
como esta pedra cinzenta
em que me sento e descanso,
como este ribeiro manso
em serenos sobressaltos,
como estes pinheiros altos
que em verde e oiro se agitam,
como estas aves que gritam
em bebedeiras de azul.

eles não sabem que o sonho
é vinho, é espuma, é fermento,
bichinho álacre e sedento,
de focinho pontiagudo,
que fossa através de tudo
num perpétuo movimento.


Eles não sabem que o sonho
é tela, é cor, é pincel,
base, fuste, capitel,
arco em ogiva, vitral,
pináculo de catedral,
contraponto, sinfonia,
máscara grega, magia,
que é retorta de alquimista,
mapa do mundo distante,
rosa-dos-ventos, Infante,
caravela quinhentista,
que é cabo da Boa Esperança,
ouro, canela, marfim,
florete de espadachim,
bastidor, passo de dança,
Colombina e Arlequim,
passarola voadora,
pára-raios, locomotiva,
barco de proa festiva,
alto-forno, geradora,
cisão do átomo, radar,
ultra-som, televisão,
desembarque em foguetão
na superfície lunar.

Eles não sabem, nem sonham,
que o sonho comanda a vida,
que sempre que um homem sonha
o mundo pula e avança
como bola colorida
entre as mãos de uma criança. ]



20/03/08

Poesie ne l CCB

Manhana ye l Die Mundial de la Poesie. Acho que nun hai melhor data para comemorar la poesie que l die an que ampeça la Primabera.
Para assinalar la data bai a haber l próssimo sábado, ne l CCB, bárias atebidades: ua feira de l lhibro de poesie, ua sposiçon de poesie bisual de Ana Hatherly, declamaçon por atrizes i atores (Susana Menezes, Beatriz Batarda i Diogo Dória, etc.), cunferéncias por Fernando Pinto do Amaral i Osvaldo Silvestre, un "Spacio de Troca" (adonde podemos trocar us lhibros por otros), antre otras.
Staran prsentes poetas cumo Ana Hatherly, Ana Luísa Amaral, Gastão Cruz, Nuno Júdice, Manuel Alegre, Manuel António Pina, Pedro Tamen i Walter Hugo Mãe.
La antrada ye de grácia.

Ls mirandeses son «burros»?



An artigo de 1919, subre la eimigraçon [
Eimigração - Despovoação dos Campos], que fui publicado cun outros ne l lhibro Propaganda Regional do Distrito de Bragança [Bragança, 1920], screbido pul dr. Carlos Alves, de Bilachana, diç-se assi nas págs. 99-100:

«São os mirandeses acusados, pelo seu retraimento e acanhamento no convívio, de possuirem fracas faculdades intelectuais. E como êles se limitam a cultivar a terra, precisando de outros que lhe façam o comércio, atribui-se isso à falta de inteligência.
É um êrro. O isolamento fê-lo acanhado; a indústria agrícola, que lhe consome todo o tempo, faz parte da sua educação e do seu ser, tornando-se uma aptidão constitutiva do seu organismo físico e psicológico.
Mas a sua potência intelectual não pode ser posta em dúvida, porque ela se manifesta na escola, nos cursos superiores, nos homens de sciências e de letras que tem produzido.
Os emigrantes, porém, levam para terras longínquas do Novo Mundo a sua inteligência potencial e a sua aptidão física, porque êles são fornecidos pelas classes menos abastadas; tem a inteligência, que não sabe servir-se das coisas nem do corpo, como um maquinista que não sabe governar a máquina, que lhe entregam.
Vão desarmados para a concorrência; se vencem, ou, pelo menos, se não sucumbem, é isso devido à robustez física. O dinheiro não é ganho com a inteligência, mas com os músculos. Os que voltam com algumas economias confessam, que os trabalhos mais violentos e os agrícolas, são a sua ocupação, em terras da Argentina. Simplesmente, o salário é mais elevado e o trabalho é mais esgotante.»

You nun sabie que acusában ls mirandeses de ser pouco anteligentes. I agora pregunto-me porque haberie essa eideia. Nun me agradádan las splicaçones de l dr. Carlos Alves, que nun cierto sentido le dá rezon a las críticas. La rezon de la acusaçon diç que era pul «retraimento e acanhamento no convívio». Ora you cuido que esso solo poderie ser splicado pula lhéngua i rialmente dezirien que ls mirandeses nien sequiera sabien falar... pertués.
Qual ye la buossa oupenion de se haber criado essa eideia?


18/03/08

L Abade de Baçal i l mirandés 5




Yá bai lhargo l faladuro subre este tema. Mas inda quiero hoije falar dua carta que l Abade le screbiu al Cura Mourinho an 1941 a respunder por bibliografie mirandesa i ende apunta ls seguintes lhibros subre la lhéngua:
De José Leite de Vasconcelos: Dialecto Mirandês; Flores Mirandesas; Estudos de Filologia Mirandesa; Silva Mirandesa (Separata da Revista Lusitana);
De Albino José de Morais Ferreira: Dialecto Mirandês.
Inda fala de outros libros, mas que ténen a ber cula giografie, la stória, la arqueologie, etc. Todo porque l Cura Mourinho starie a pensar an screbir ua monografie subre Miranda.

Nun Postal de 1942 pide-le a Mourinho que ajude a Alfredo Cortez a screbir l sou quelóquio AS SAIAS an mirandés. Mourinho assi faç, mas l trabalho del de pouco parece haber serbido.

Nua outra carta a A. Mourinho, de 1945, dá berduada de ferber na Monografia de Miranda do Douro de que falei an "L Abade de Baçal i l mirandés 3", acusando-la de tener "erros gravíssimos" cumo l dezir que Miranda antigamente se chamou "Contium" i outras boubadas assi. Essa monografie parece haber tenido bastante dibulgaçon.

Nua outra carta de 1945, tamien al Cura Mourinho, diç, parecendo referir-se a la lhéngua mirandesa: «No Mirandês nada te posso ajudar porque não sei...».


I porqui me quedo, anque saba que outras cousas haberie a apuntar, mas sin adelantrar cousas nuobas. De l que se deixou dezido, puode cuncluir-se cun algues notas:
- ne ls anhos 20 a 40 de l seclo XX muito de l que se bai sabendo de l mirandés, na Tierra de Miranda, ye sacado de l Abade de Baçal, yá que la obra de J. Leite de Vasconcelos ye parqui menos acessible i até ls anhos 40 de l seclo XX nun apareciu un antelectual mirandés capaç de cuntinar l trabalho ampeçado por aquel, nin sequiera de l dibulgar na sue tierra (por bien que custe a dezir esto);
- cumo puode ber-se, la anformaçon de l Abade ye pouca i mala, yá que el nunca quijo armá-se an cerjano sien coincer las yerbas, assi i todo ye repetida por outros inda cun mais erros;
- l saber subre la lhéngua passa-se solo antre meia dúzia [talbeç nin tanto] de antelectuales: l pobo que sabe ler i screbir, que cuntina a ser pouco, de nada sabe i l mais de ls antelectuales mirandeses tamien quédan por fuora de todo esto: esso quier dezir que na rialidade de la lhéngua nada ou mui pouco demudou, i todo cuntina cumo se J. Leite de Vasconcelos nun houbira eisistido: la lhéngua charra i caçurra staba an todo l sou splendor i cuntinaba a ser cunsidrada cumo tal.



16/03/08

L Abade de Baçal i l mirandés 4



Mais ua notica subre l que l Abade de Baçal anformou a respeito de l Mirandés, desta beç sacada de l ambelume IX de las sues Memórias Arqueológico-Históricas do Distrito de Bragança, publicado an 1934 [portanto 5 anhos apuis de l 1º decumiento eiqui salido], que a pág. 467 diç-se l seguinte:

«Em algumas povoações do concelho de Miranda do Douro fala-se o dialecto mirandês, que "nem é uma corrupção do espanhol, do galego, ou do português, nem é uma mistura destas línguas; mas, muito pelo contrário, é um idioma à parte, com fenómenos próprios, embora intermédio àqueles; numa palavra, é um idioma regular, como todos os idiomas, e provém directamente do latim que outrora se falou naquele canto de Trás-os-Montes. Eu mesmo encontrei nas minhas excursões por ali, inscrições e moedas do tempo dos romanos, o que confirma historicamente a minha afirmação"». [Ls dezires antre aspas " " son sacados de J. Leite de Vasconcelos, De terra em terra, vol. I, p. 218.]


Ls galhicos d’oulibeira

Tiu Armando cortando uns galhicos



Hoije a la purmanhana acabei d’amanhar este testo i hoije ye Demingo de Ramos pa ls crestianos. Zde garoto, quedei siempre cun muita afeiçon a este Demingo. Ancuntraba ne l que se fazie nesse die algo mais lhiado a las pessonas, al sou çtino, a la bida que ls mobie. Nun quier dezir que ls outros dies de nomeada, la Sumana Santa, i l Demingo de Páscua los squecira de todo i nun fússen tamien amportantes. Mais digo, l sentido que se daba a esse die tenie mais a ber cula gientes i l sou die a die, aqueilho an que eilhes siempre acraditórun. Inda cuntino a pensar assi.
Neste die miu pai çtribuie por todos de la família galhicos d’oulibeira i assi íbamos a missa. Adonde miu pai ls arranjaba nun l sei, porque an Zenízio oulibales quando mi upai criou la garotada nun m’acordo de haber. Mas sabie porquei ls lhebábamos a la missa, quantos éran i porquei el fazie tanta fé i ampeinho nisso. Éran tantos quantas las tierras de trigo, centeno, cebada que el habie sembrado esse anho, i lhebábamos-los a la missa pa la benzedura.
Un apuis outro, lhougo nessa tarde de Demingo de Ramos fazie la ronda puls panes i ende bien al meio, spetaba l galho d’oulibeira benezido. Tenie fé que l’auga benta que ls galhicos d’oulibeira lhebában pa l pan tubíssen la bertude de fecundar, multeplicar por muitos ls granos nas fituras spigas i portegé-los de maleitas, pragas ou truniadas. Era todo un acraditar benido d’alhá bien andrento del, a nun ser assi s’algue cousa de malo benisse atiçaba ua rebuolta de nun l haber feito. Çcançaba l sprito, todo staba lhiado al tiempo i a quien porqui fazie fusse l que fusse para nun faltar l pan.
Ls galhicos d’oulibeira ende quedában ne ls panes, siempre d’atalaia, cumo se de begilantes bibos se tratasse, assi mandaba la fé de quien alhá ls ponie. Cun eilhes l pedido de que gránen bien, assi i todo nun era pedir muito, puis quien pide cun deboçon solo pide l que percisa.
Inda hoije assi acuntece cumigo, ralo ye l anho que mesmo nun sembrando pan nun l faga, ne l Demingo de Ramos lhiebo un galhico d’oulibeira i apuis l recuolho-lo an casa. Ende queda l anho anteiro, cumo se you pedisse la porteçon de la melhor sembra que tengo.
Tamien sabie, quando era garoto, que Demingo de Ramos, Sumana Santa, Domingo de Páscua querien dezir temporada de spráncia. Cousa que ne l tiempo de garoto cuidaba que staba a mano, i agora de bielho beio que ye ua cousa que ten que se fazer muita fuorça pa la tener. Mas que nunca se debe perder.

Ua Sumana Santa para todos son ls mius deseios.



Se este pan fusse de miu pai tenie alhá un galhico d'oulibeira, pula cierta.



14/03/08

L Abade de Baçal i l mirandés 3



Traio-bos un cachico dun lhibrico, mui pequerrixo que parece ua cartilha, cula seguinte fixa:


A. Fonseca
Monografia de Miranda do Douro,
SPN - 1943 (60 págs)


Nesse lhibro a pp. 44-47, tem un capítalo chamado «Dialecto Mirandês», que diç assi:

«Embora pouco vulgar, ainda hoje é falado em algumas terras transmontanas o dialecto mirandês.
Divide-se êle nos coodialectos sendinês, riodonorês e guardramilês, assim chamados das aldeias onde se falam: SEndim, em terras de Miranda; e Riodonor e Guardramil, no concelho de Bragança, raiando já com Espanha.»
[apuis l outor apersenta un testo de l riodonorés para amostrar cumo ye l dialecto mirandês!...] E acaba assi, apuis de l testo i sue traduçon:
«Segundo o erudito investigador e arqueólogo Padre Francisco Manuel Alves, Abade de Baçal, - a cuja obra, larga e proficientíssima, têem de ir colhêr elementos todos os que sôbre terras de ás-os-Montes queiram fazer trabalho sério - o dialecto mirandês, conquanto pelos seus caracteres gramaticais se avizinhe do português mais que qualquer língua românica, deriva directamente do latim, segundo formas léxicas próprias, e não do espanhol, do galego ou do português corrupto, como à primeira vista pode parecer.»

Para quien se quejir dar al trabalho de acumparar l que este tiu diç cul lhibrico de 1929 de l Abade de Baçal, berá que ye copiado dalhá, sin tirar nin poner.



13/03/08

«O Namoro»



Andaba a saber de anformaçones subre l outor angolano Viriato da Cruz a perpósito dun de ls sous mais guapos poemas publicados an 1961, l anho an que ampeçou la guerra an Angola, « O Namoro», que fui cantado hai pouco mais de trinta anhos agora por Sérgio Godinho cun acumpanhamento musical de l'outorie de Fausto i grabado nun disco que saliu an 1976. I ne ls meandros anciclopédicos que representa a las bezes l'anternete por adonde me deixo you tamien lhebar pula mie curijidade i ganas de saber siempre mais, acabei por çcubrir algues froles; africanas estas, antre las quales ua bien guapa i einesperada que apanhei para eilustrar esta mie biaige de hoije, desta beç an tierras angolanas.
Yá todos sabien; you ye que nó! Porque naide inda nun habie falado nessa rapaza guapa cumo ua diusa, filha de pai pertués i de mai angolana que, an Dezembro passado, fui eileita la segunda mais guapa ne l cuncurso de « Miss Mundo » ?
You, an giral, nunca dou amportáncia a esses eibentos. Tanto me dá que la pérola rala seia maxicana, amaricana, japonesa ou sueca; que seia rúcia de uolhos azules cumo la quelor de l'auga frie i até gilada de ls fiordes de la Noruega ou pul cuntrairo que tenga pelo negro cumo l ébano, tan scuro cumo la nuite, i ls uolhos berdes cumo l'auga de ls rius que arresáian bagarosamente ou pul cuntrairo cun ua fuorça terrible por miles de quilómetros atrabessando spessos matorrales húmados an países tropicales i calientes... !
I que m'antressa saber tamien que essas diusas, guapas cumo serenas, míden todas mais de 1m70, que oubrigatoriamente son todas sulteiras i solo ténen antre 18 i 25 anhos? Todo esso nun m'antressa !
Mas antretanto... mirando bien pa la rapaza... Micaela Patrícia Reis..., Miss Angola 2006, que benciu l segundo melhor lhugar ne l cuncurso de «Miss Mundo», an Dezembre passado, lhembrei-me de l poema de Viriato da Cruz que diç assi, antre outras cousas:


Mandei-lhe uma carta em papel perfumado
e com letra bonita eu disse ela tinha
um sorriso luminoso tão quente e gaiato
como o sol de Novembro brincando de artista
nas acácias floridas na fímbria do mar.

Sua pele macia era sumaúma
Sua pele macia, da cor do jambo,
Sua pele macia cheirando a rosas
[...]
E ela disse que não !
[...]
Tocaram uma rumba – dancei com ela
e num passo maluco voámos na sala
qual uma estrela riscando o céu.
E a malta gritou: « Aí Benjamim! »
Olhei-a nos olhos – sorriu para mim,
pedi-lhe um beijo, la la la la la
E ela disse que sim !

L que pensar de todo esto?
You, ua cousa: quando l tiu esse de Santa Comba mandou centenas i milhares de jobes sembrar terror nas cidades, bilas, aldés, selbas i sabanas dessas tierras angolanas, an special zde 1961, l anho tamien an que Viriato da Cruz eiditou l sou poemairo, adonde ben l poema «O Namoro», todos ou quaije todos esses moços debien de haber recusado dua maneira ou doutra; ou se tubíssen aceitado de ir até aqueilhas tierras çtantes, tropicales i calientes tamien, aceitában mas era para melhor sentir la poesie que habie nesses testos africanos i naqueilhas gientes ...

Oulhando las rapazas angolanas (i inda sulteiras...) ne ls uolhos tamien, sunrindo para eilhas... i pedindo-le un beiso...

La, la, la, la, la...

I eilhas dezindo que si !
I eilhas dezindo que si !




Viriato Francisco Clemente da Cruz naciu an Kikubo (Porto Amboin) an 1928 i morriu-se an Pequin (China) an 13 de Junho de 1973. Fui cunsidrado un de ls mais amportantes ampulsionadores de la poesie regionalista angolana nas décadas de 40 i 50 i cunsidrado pul pobo angolano cumo un de ls prencipales líderes de la lhibartaçon de Angola.

Cumpletamente a la buntade





L redadeiros scritos de porsor Amadeu dórun-me la eideia de tamien falar un cachico de lhibros! Mas you gustaba de bos amentar nun lhibro que todos yá conheceis bien – l de l retrato.
You beio-lo cumo se fura, ua acumparança, cumo tal, datrás, quando ls garoticos nacien i solo yéran registrados an Miranda uns dies, ou semanas – ou meses – apuis, quando l pai calhaba de tener que ir a pagar la décima ou outra quemenéncia qualquiera i aporbeitaba la ida para nun tener que perder outro die de jeira.
Cun l Mirandés tamien fui assi: yá staba home feito, cun cientos de anhos, farto de poner nabalha an la cara, i solo anton se lhembrórun de l registrar. Inda bien que, al menos, nun lo deixórun cun pai çcoincido!...
Ou anton, perdonando-se-me la eiresie, you quaije me sinto atentado a dezir que, para nós, será assi a modos de La Bíblia, al menos l Antigo Çtamiento!
Buono, la nuossa Bíblia ten Cánticos i Salmos de muito balor, mas hoije you quiero chamar parqui uns bersículos houmildes, an que muitos de certeza nunca arreparórun, mas que para mi son las arrecadas de ouro de l anxobal anteiro.
Quaije poderie dezir que son de l Lhibro de l Eizodo, yá que stá Leite de Vasconcelos a cuntar la sue biaije para Miranda i diç assi, a páiginas 11 de l ambelume I:


“Quando cheguei eiqui (San Pedro de la Silba), respirei cun ls pulmones cumpletamente a la buntade, porque al fin, post tot tantosque labores (an lhatin, cumo ne l ouregenal, peç-me que quier dezir: apuis de tantos trabalhos), antraba an la Tierra de Miranda, i podie a la farta oubir falar l formidable i ancantado dialeto de ls mius amores.”

Arreparestes bien?! Ah rapazes!, cun ls pulmones cumpletamente a la buntade!... Sorber l biento, anchir l peito de bida, zantupir la alma... quando assentou ls pies an San Pedro!
Calhando, dais ua trocidela al nariç i fungais ua risica, a pensar que nun passa de figura de stilo, ua simpres frol de reitólica...
Puode ser que si, mas you stou que nó, que nun fui solo para ampimponar l testo que Vasconcelos falou de ls pulmones zantupidos.
Ye que tamien you quando bengo de fuora i me assomo al alto de la Pinota, quando se ampeça a ber l campanairo de la eigreija, çtapa-se-me ua olha an las gorjas, anche-se-me l fol de l peito de tal maneira, que anté peç que me stálhan las costielhas. Cumpletamente a la buntade, cumo quien stá an sue casa...
Nun hai muito cumo bos lo cuntar más bien, mas nun será perciso que you çcunfio que bós, cumo diç l outro, sabeis bien de l que ye que you stou a falar!
I inda más ua cousica: ne l seclo XIX, para quien benie de baixo, de l Porto ou assi, l camino más a dreito para chegar a Miranda passaba por San Pedro. Giente spierta que se botaba pul camino más cúrtio!
Cumo hoije, ne l seclo XXI, ls cabeços i ls rius inda nun demudórun de lhugar, nun yera mal niun que l senadores que zéinhan las bias, más ápias ou menos ápias, poníssen bien ls uolhos ne ls antigos – i ne ls mapas, que nun serie cousa que ls botara a perder – antes de santenciáren por adonde han de passar ls caminos.
Ou se calha nó, que apuis cun tanto carro a passar an San Pedro, yá nun se poderie sorber l aire tan cumpletamiente a la buntade!...


12/03/08

Un burrico .... spierto?

Cunta-se que hai yá arrimado a cien anhos houbo un probe burrico guiado por un garotico chamado Rufia, que lhebaba de Zenísio para Bilasseco ua carga que pesada cumo l chombo, de dous sacos de sal an cada lhado. L burrico bufaba, gemie i sudaba cul eisagerado peso daqueilha carga, quando ancuntrou ne l camino ua lhagonica.
Bubiu uns buonos golos de auga i quando atrabessaba la lhagonica, yá cun poucas fuorças para andar, tropeçou nas piedras i no lhodo i caiu-se. Tantou lhebantar-se mas cumo staba cansado, sudado, ancalorado i cun poucas fuorças, nun cunseguiu lhebantar-se i ficou eili un cachico deitado a çcansar i a refrescá-se na lhagonica. Anquanto çcansou, derretiu-se quaije todo l sal. Quando tantou lhebantar-se la segunda beç, santiu-se muito mais lebe. Lhebantou-se i cuntinou la biage para Bilasseco, mais cuntente i mais ligeirico.
L Rufia çcunfiou de que algua cousa nun staba bien, dixo alguns palabrones (andezibles) i pansou,....pansou, cuomo amolá-lo.
Alguns dies adepuis, puso no lhombo de l burro dous pares d’alforjas cun dous sacos de algodon de cada lhado i guiou-lo pul mesmo camino de Zenízio a Bilasseco. La carga era lebe, mas cumo balançiaba muito, l burrico (spierto) lhambrou-se de la pesada carga de hai uas semanas atrás, i achou que tenie ancuntrado la soluçon para este ancómodo. Al passar pula lhagonica, tropeçou (de prepósito), caiu-se i deixou que se molhássan bien las alforjas culs sacos de algodon.
Quando se quijo lhebantar nun cunseguiu, porque l algodon se ancharcou d’auga i tornou-se zmasiado pesado.
Pansou outra beç l burrico, afinal yé bien berdade, “la alegrie de l probe dura siempre pouco”.
Leonardo Antão


L Abade de Baçal i l mirandés 2



Hai un lhibro, an seis ambelumes chamado GUIA DE PORTUGAL, an que l V ye dedicado a dedicado a Trás-os-Montes e Alto Douro II. Lamego, Bragança e Miranda. La eidiçon que tengo ye la 3ª i la eidicion de Fundaçon Calouste Gulbenkian, de l anho 1995. La 1ª eidiçon ye de ls purmeiros de la década de 40 de l seclo XX, sendo l percipal respunsable Santa'Ana Dionísio.

Ende a págs. 993 ten un pequeinho testo dedicado al mirandés, dezindo-se an nota que esse testo ye de l Abade de Baçal. Reza assi:

«A fala mirandesa. O dialecto mirandés, falado ainda hoje na terra que lhe dá o nome, divide-se em coodialecto Sendinês, Riodonorês e Guadramilês, assim ditos das aldeias onde se falam: a primeira em terras de Miranda e as duas últimas no concelho de Bragança.
Este dialecto, conquanto pelos seus caracteres gramaticais se avizinha do português mais que outra qualquer língua românica, deriva directamente do latim, segundo formas léxicas próprias, e não do castelhano, galego ou potuguês corrupto, como à primeira vista parece aos menos lidos em filologia. É que Não se caçã truitas a bragas aixuitas: é que A quien pinheira i amassa, nun le fúrã la fogaça e só dos que estudam fiamos a veracidade.»


Cumo se puode ber, l testo ye armano al que pus onte, tirando uas trés palabras i l'atualizaçon de la scrita. Ye aporbeitado muitos anhos apuis. Neste guia até ben un testo de l cura Mourinho, mas nun ten a ber cula fala. Porqui se bei que J. Leite de Vasconcellos daba muito trabalho a ler, que el tenie la manha de screbir muito i cumplicado. Ua pena.
A, yá me squecie, para quien stubir antressado, l Guia de Portugal de la Gulbenkian cuntina por ende a la benda.


Tener ó nun tener



Luís Filipe Menezes cunsidra que la RTP nun debie de tener publicidade. Deputados de l PP lhebóran repersentantes de ls canales pribados a la Assemblé de la República para se pernunciáren subre las eibentuales deficuldades que la eisisténcia dun quinto canal an sinal abierto le podrá traier. Parece que todos cuncórdan que la soluçon para apequenhar ls eifeitos de la cuncurréncia ye retirar la publicidade a la RTP.
La berdade ye que, tirando un ó otro porgrama, la publicidade ye aquilho que de mais antressante se puode ber na RTP1. Mas l que más me preocupa ye esto: se la RTP nun tubir publicidade, tenerá que cumpensar essa quebra de receita culs ampuostos de todos nós. Na mie modesta oupenion, yá pagamos demais i la publicidade debe cuntinar.
Ls partidos de dreita i ls grandes ampresários, tirando ua ó otra eiceçon, ténen por questume defender que l Estado debe deixar la Eiquenomie funcionar, sin se antrometer. Mas, quando le cumben, yá defénden que l Estado debe anterbenir para ls ajudar.
Mudar de oupeniones ye normal. Mas mudar cunsante mos dá jeito yá nun me parece de lhoubar.


11/03/08

L Abade de Baçal i l mirandés 1

Hai dies, l miu amigo José Vaz Pinto, de Bumioso, amprestou-me un lhibrico de l Abade de Baçal, que ten por títalo

Trás-os-Montes
pelo Pe. Francisco Manuel Alves,
Exposição Portuguesa de Sevilha
1929, 28 págs.



Esse lhibrico na p. 27, diç assi:

«O dialecto mirandés, falado ainda hoje na terra que lhe dá o nome, divide-se em coodialecto Sendinês, Riodonorês e Guadramilês, assim ditos das aldeias onde se falam: a primeira em terras de Miranda e as duas últimas no concelho de Bragança a raiar com Espanha. Êste dialecto, conquanto pelos seus caracteres gramaticais se avizinhe do português mais que outra qualquer língua românica, deriva rectamente do latim, segundo formas léxicas próprias, e não do espanhol, galego ou potuguês corrupto, como à primeira vista parece aos menos lidos em filologia.
É que Nun se caçã truitas a bragas anxuitas: é que A quien pinheira i amassa, nun le fúrã la fogaça e só dos que estudam fiamos a veracidade da afirmação.»


Trés noticas subre este testo de 1929:
- L sabido Abade parece que, al menos an relaçon al mirandés, nun era mui «lido an filologia», anque yá tubíran sido publicados, habie arrimado a 30 anhos, ls Estudos de Philologia Mirandesa, de José Leite de Vasconcelos;
- Ne l fondo ten rezon al amostrar que l mirandés, l riodonorés i l guadramilés ténen l mesmo fondo [lhionés], inda que cun defréncias amportantes, i esso amostra que el sabie l eissencial;
- An 1929, nun folheto para ua sposiçon an Sebilha, fala-se de la outra lhéngua falada an Pertual, para alhá de l pertués, l que amostra bien l'amportança que l Abade de Baçal le daba a essas lhénguas na cultura stramuntana i pertuesa, orientaçon que nun tubo seguidores fuora de las tierras de Miranda.

Un die destes yá traio eiqui outros testos de l Abade de Baçal subre l mirandés, sperando que outras pessonas fágan l mesmo se tubíren notícia de algun testo cun antresse.


10/03/08

Amor de Don Perlimplin cun Belisa ne l sou jardin




Até al próssimo die 16, ye possible ber ne l Museu da Marioneta (Convento das Bernardas - R. da Esperança, nº 146 - Lisboa, Tel. 21 394 28 10), l grupo Tarumba - Teatro e Marionetas, que apersentará l spetáculo Amor de Don Perlimplin cun Belisa ne l sou Jardim de l dramaturgo i poeta spanhol Frederico García Lorca.
La adaptaçon de l testo bai al ancuontro de l prumeiro sboço screbido por Lorca, anspirado no Triato de Alaluias de la sue anfáncia.
L spetáculo yá stubo persente an bários festibales anternacionales i ganhou l Prémio p la Melhor Dramaturgie ne l Festibal Anternacional de Marionetas de Praga, an Júnio de 2001 i puode ser bisto de quinta a sábado a las 22 horas ó deimingo a las 17.


Pedido de çculpas



De beç an quando, ancuntramos anúncios antressantes ne ls jornales, cumo este pedido de çculpas, publicado ne l jornal Público.



You çculpo porque, anque nun haba botado cumo este tiu, inda dei l benefício de la dúbeda al angenheiro José Sócrates (i pior que acraditar que talbeç el pudisse benir a ser un buono purmeiro menistro, foi acraditar que el yera angenheiro). Stais çculpado, senhor Rogério.


09/03/08

La birra de l muorto



Hai uns anhos, li ua pieça de triato de Vicente Sanches chamada
A Birra do Morto, que se puode anserir no Triato de l Absurdo. La stória ye simpres: todo mundo stá pruparado para ampeçar l belório, mas l muorto nun quier ser anterrado. Hai muitas tentatibas para le fazer aceitar la sue cundiçon, mas la tarefa nun será fácele.
Este anredo faç-me lhembrar ua pessona que, an termos políticos, nun passa de un cadabre que nun aceita l sou antierro: Maria de Lurdes Rodrigues.
Bamos a ber cumo acaba este absurdo.




Nun hai denheiro que pague




Falo assi i cuido you anterpretar l sentimiento de todos ls que stan nestas aulas de cultura (palhestras).
Ye ua gusto grande, un sentimiento de bien star que mos ambuolbe, mos çpierta para outras eras, para outros tiempos, que apuis de ls anterpretar i lhigar antre eilhes stan eiqui bien ne la nuossa era, na nuossa tierra, ne l nuosso praino, ne la nuossa mimória. Quaije se podie dezir que a puis de l’ajuda dada pul porsor a antender las andas de la Stória, quédan bien a mano.
Esta aula que se fizo l die nuobe deste més andou alredror de ls percípios de l seclo XII ne l Reino de Lhion, l poder de quien gobernaba, ls tiu ricos i l uso que fazie del. L que por ende se screbiu i cumo chegou a nós, ls cumbénios i doaçones.
La mimória oural cumo poder al lhargo de giraçones, la fuorça qu'eilha tenie cumo modo d’antendimiento al lhargo de l tiempo por bias de ser la maior i outras séren scassas. Solo assi s’antende habéren chegado até ls nuossos dies ls chamadeiros de toda la region, an special ne l praino, i assi rebélan que yá nesses tiempos bien datrás ls pobos deilhes fazien uso.
Bien háiades porsor Amadeu por traier esta mimória pa ls nuossos dies, que buono serie que toda esta semiente sembrada por bós fusse agarrada, an special puls mais nuobos i dende benisse muito fruito. La antrega i la purparaçon deste trabalho ten que ser siempre agabado, nun quereis que naide bos agradeça, mas outra cousa nun sei fazer.
L tiempo dantes i aquel sítio adonde tengo las mies ouriges, yá l beio cun outros uolhos, a la fin de cuontas la Stória anté ye guapa, çque se conheça la berdade, assi chego a antender que nun hai cousas feias, hai si muito çcoincimiento.
I todo se debe a quien mos passa esse coincimiento i saber.
Se cada beç me gusta mais coincer la cultura de l pobo donde bin i cumo screbie i falaba, todo debo al porsor i al porjeto de la ALM (Associacon da Lhéngua Mirandesa).
Siempre s’oubiu dezir que naide ancuontra l bun camino palantre se nun sabir qual fui l camino por adonde bieno. Sabendo l que fui dantes la nuossa fala sei melhor abaluá-la, cunserbá-la, defendé-la para qu'eilha seia siempre un patrimóno de l mundo.
Mirandés ou nó, recebir este ansinamiento ye recebir algo que nunca se puodo pagar, porque nun ten précio.
Anté la próssima, se Dius quejir.


06/03/08

Sábado, 08 de Márcio, a las trés i meia de la tarde




Sábado que ben, die 8 de Márcio, a las trés i meia de tarde, starei a falar subre lhéngua mirandesa ne l «Centro Cultural e Recreativo do Alto do Moinho».
Ye la terceira de las palhestras que ampecei ne l més de janeiro, antegradas ne ls cursos de lhéngua mirandesa.
Quien podir i quejir que apareça i lhiebe outras pessonas. Ye mais ua ouportunidade para falarmos de la nuossa lhéngua i mos tornarmos a ber.
Para quien nun soubir adonde ye, bai até Corroios i buolbe pa l Alto do Moinho, lhougo eilhi a la mano. Ua beç eiqui, ye solo preguntar.


Rejistentes

Ne l retrato que acumpanhaba l testo “Fincones”, stan alhá quatro retraticos pequeinhos. Assi pequeinhos cumo stan, quando se míran nun se chega a antender las lhetras nin ls númaros, alguns yá bin zgastados puls anhos. Deixo-los eiqui yá un cachico mais oumentados.





Cumbento de santa Marie de Belen




Cumbento de San Paulo d'Almada




Cumbento de San Demingos de Lisboua




Cumbento de l Carmo de Lisboua



05/03/08

Cumo subrebibir cun un ourçamiento reduzido




Outordie, ancuntrei na anternete un cuncurso çtinado a studantes ounibersitários. La eideia yera que eilhes fazíssen un pequeinho filme, cun cámara degital ó telemoble, subre l tema "cumo subrebibir cun un ourçamiento reduzido".
Gustei, mas tengo algues reticéncias. Anton, nun paiç cun tantas pessonas mal pagas, bai-se a lhemitar este cuncurso a studantes? I porquei fazer un filme? Ye berdade que las cámaras degitales stan mais baratas, mas nin todos ls "orçamentos reduzidos" chégan pa las cumprar.
Por outro lhado, debo dezir que la eideia ye mui pedagógica. Ye por esso que deixo un cunseilho a las ounibersidades i als politécnicos: crien, an to ls cursos, ua çplina que porpare ls jobes pa l feturo, quier dezir, que le ansine a subrebibir cun pouco denheiro, a tirar cafés i a preenchir papeles ne l Centro de Amprego.


04/03/08

Fincones

Piedras cun muita Stória





Mas ua cousa ye las piedras tenéren la sue própia cuonta, outra ye amostrá-la. De quei serbie stáren parqui estes calhau, cumo strobeiros, solo a serbir de ancuosto nas horas muortas?
Amostrar la sue Stória fui l que acunteciu ne l die bint’uito (febreiro) na Scuola Secundaira João de Barros, cuntou-se la Stória de ls fincones que acá s’ancuntrában fai algun tiempo. Nesse die, lhougo a la purmanhana, l Persidente de l cunseilho eisecutibo, porsor Porfírio, dou ls saludos i las buonas benidas a to la quemunidade scolar, eiducadores i cumbidados oufeciales de l’outarquie i de l ansino, deixando claro l registro destes momientos para todos i pa la anstituiçon an special. La lhigaçon a la Stória i l lhocal adonde todo esto acuntece.
L porsor respunsable de toda esta sposiçon de ls fincones, dá ls parabienes a todos ls alunos que s’ambolbírun i dórun la sue ajuda para eiqui star i lhebantar este património.
Nun se squeciu de lhembrar a to ls que l scuitában que l mais deilhes habien sido sacados i salbos de sbarrulhos, silbeirones ou muntones squecidos an quintas desta region. Nun fusse assi, l çtino de muitos serie ls aliçaces de custruçones. Serie la fin dua cuonta, la fin dun falar, la fin dun teçtemunho.
Mirar-los hoije, spuostos adonde stan, ye cumo se de nuobo tubíssen ua bida, yá cula sue çcriçon a acumpanhá-los, ls desenhicos, las lhetras i numáros ne ls fincones deixórun de ser cousa sien sentido mas si birou l sou Belhete d’Eidentidade.
L cumbite a séren besitados por to la quemunidade lhocal fui feito i la gana de ls amostrar tamien. La Scuola Secundaira João de Barros, cun este géstio amostra mais ua beç al sou ampeinho an mantener ua buona lhigaçon cun to l mundo. Quier que esta anstituiçon seia cada beç mais ua casa de puortas abiertas a todos. Sabe que l’eiducaçon dun pobo nun se fai an fatilas mas si cumo un todo.
L eibento rebela tamien l ampeinho que l porsor Lima bota nestas cousas i la partecipaçon de muitos alunos nas sue çcricon de que se quier motibar cada beç mais ls mais nuobos pa la defénsia de todo l património. La hora ye buona puis bóndan por ende todos ls dies malos eisemplos de l çprézio que inda se ten por estas cousas.
Liçones destas son grandes chancadas a cara a un mundo mais listo i mais ansinado. Nien solo de pan se bibe.


03/03/08

Cumbersa a la mesa



La mai, l pai i l filho, que tenie ido a passar uns dies a la tierra, porparában-se para jantar.
Na telbison, dous políticos çputában ls prémios de l'arrogáncia i da eimaturidade.
"Nun tengo miedo de bós".
"You tamien nun tengo miedo de bós".
L filho nun cunseguiu decidir se habie de lhamentar l spectaclo ó rir-se cumo un boubo. Sentórun-se ls trés a la mesa i ampeçórun a comer.
"I quando bos decidis a tener filhos?", preguntou la mai, "la tue mulhier yá ten mais de trinta anhos...".
L filho suspirou. Noutra altura, tenerie cunsiderado esta cumbersa ua "forma de presson", mas la berdade ye que yá cumbersara cun la sue mulhier subre la possiblidade.
"Ye defícel tener filhos quando hai ampresários que çpíden las ties por staren grábidas", respundiu-le.
La frase nun podie tener sido más sincera. El coincie mulhieres cun cuntrato nun renobado por bias de la grabideç i tamien algues que antes de ir pa l trabalho, scundien la barriga cumo podien.
L pai ampeçou a falhar mal de la política de l goberno i de las cirunstáncias eiquenómicas.
"Se esto cuntina assí, acaba-se l mundo", acrecentou la mai.
Acabar l mundo talbeç seia zagero, pensou l filho, mas la sociadade bai a pagar un précio bien alto pula precaridade i pulas ancertezas de la mocidade de hoije.
"Quando tubirmos stablidade porfissional", dixo l filho i pensou, "esta ye la lhuita de la mie giraçon".


01/03/08

Ai que ganas...


Sien palabras!


Até me témbran ls beiços de me lhembrar de ls caldicos de miu abuolo Xico de Palaçuolo.



Un Hino al Amor




Hoije, mando-bos un… dous… trés ! sunrisos de França, ou melhor de la cidade de Los Angeles, «in the States» !
Chama-se Marion Cotillard i, cun pouco mais de trinta anhos, fui eilha que na nuite de Demingo para Segunda passada ganhou l «óscar de la mais buona atriç» que le fui atribuído pula "Academy Awards", Academie de Artes i Ciéncias Cinematográficas de ls Stados Ounidos de la América, fundada naqueilha cidade de la Califórnia, an 1927.

Ye ua nobidade pa la França i motibo de proua tamien. Yá dues outras atrizes francesas chegórun a ser galardonadas an tiempos por essa Academie mas desta beç l prémio ye inda mais amportante yá que esse filme an que Marion Cotillard zampeinha l papel percipal i que ten por títalo "La Môme" ("La Vie en Rose" na berson anglesa i "Piaf - Um Hino Ao Amor" na berson brasileira, pertuesa probablemente tamien), realizado por Olivier Dayan, ye un filme rodado an francés i nó an anglés cumo acuntece l mais de las bezes cun ls filmes que son galardonados por essa Academie.
Mui ralas son las atrizes dua lhéngua outra que l anglés que chegórun a recebir, çque la Academie eisiste, cumo fui astanho l caso de Marion Cotillard, l óscar de la mais buona atriç.

Cunta esse filme, “La Môme”, que saliu an França an Febreiro passado, la bida trágica mas eicecional tamien dua de las mais afamadas cantoras francesas de ls anhos 40, 50 i tamien 60, an França cumo tamien anternacionalmente: Edith Piaf que naciu an Paris an 1915 i se morriu cun solo 48 anhos dependiente de morfina depuis dun acidente de carro an 1951 i dua bida que ampeçou lhougo cun muitas deficuldades durante la purmeira Guerra Mundial, an Belleville, un de ls bairros mais populares mas tamien mais probes de la capital ...

L filme, fui a bé-lo onte a la nuite. Ye un filme guapo i antressante. Eimocionante tamien.
Essa cantadeira, a mi, siempre me ampressionou, yá quando you era mui nuoba. La boç, ye berdade, tamien ye eicecional. I un de ls purmeiros discos que cheguemos a tener i a oubir ne l nuosso purmeiro gira-discos que cumpremos an segunda-mano an França era percisamente un disco de Edith Piaf…
Pus-me a pensar… Un die, tengo que cuntar cousas a perpósito tamien desse gira-discos. Tamien ten ua stória ! Passa, el agora!, férias mui, mui lhargas na nuossa casa an Sendin; eisageradamente lhargas; you bien querie que trabalhasse mais! I tengo la certeza que ye alhá tamien que stá l disco de Edith Piaf, cun alguns outros que dátan tamien de ls anhos 60 i 70, franceses i pertueses…
Mas l de Edith Piaf, zde hai uns dies, parece que tamien chama por nós… para mos dar a oubir, cumo ne l filme tan guapo que fumos a ber onte, alguas modas antre las mais afamadas dessa cantora… cumo las que bos aperpongo tamien oubir por eisemplo nesta banda-anúncio de l filme que ancuntrei cun la berson anglesa de la moda «La Vie en Rose», moda que fui screbida an francés pula própia cantora, an 1945, l anho an que acabou mais outra Guerra Mundial, la segunda.


http://www.youtube.com/watch?v=AVKlSbNJcxM