19/07/10

Rebindico !



«Herdaste umas centenas de palavras práticas, um vocabulário elementar. Com isto viveste e vais vivendo. », diç Saramago falando de la sue bó na sue crónica « Carta para Josefa, minha avó » eiditada pula 1a beç an lhibro, an 1971, na sue obra Deste Mundo e do Outro.

Traduçon desta citaçon aperpuosta pul Tradutor de Mirandés que podemos ancuntrar an linha :
« Heirdeste uas cientos de palabras práticas, un bocabulairo eilementar. Cun esto bubiste i bás bibendo »

You pessonalmente ye assi que traduzirie:
« Hardeste uns cientos de palabras práticas, un bocabulairo eilementar. Cun esto bibiste i bás bibindo »

I agora, relatibamente al que diç Saramago, you pregunto : será que las pessonas cumo essa abó Josefa mas que bibien (ou inda bíben ou subrebíben por bezes até grácias a las giraçones seguintes de filhos, nietos i biznietos) nas nuossas Tierras de Miranda sabien mais que eilha, la bó de Saramago ? Nó, pula cierta nó. Tal i qual cumo l'abó del, l mais de ls nuossos antepassados nunca chegórun a saber mais ou pouco mais que la bó desse scritor hoije mundialmente cunhecido.

I nós anton, nós que somos de la mesma giraçon ou quaije (un cachico mais nuobos pula cierta assi i todo i essa defrença ye berdade que tamien cunta) que l Prémio Nóbel de Lhiteratura Pertuesa, nós que tamien gustamos de screbir (talbeç menos assi i todo que el ?), nós que daprendimos tamien a falar Mirandés (mas al cuntrairo de Saramago que pouco debe de haber daprendido a falar esta lhéngua, talbeç la única beç que andou pulas Tierras de Miranda), nós que tamien tubimos, quaije todos stou cumbencida, cumo el abós cumo la sue abó Josefa ou tamien l sou abó de las calças que se chamaba Jerónimo, abós cumo ls del que nunca chegórun por bezes sequiera a ir a la scuola para daprender las purmeiras lhetras…

Nós… an 2010, l que ye que tenemos que fazer quando mos queremos sprimir i dezir aqueilho que mos passa pula cabeça an Mirandés ?

Falar cumo ls nuossos abós falában, quier dezir cun «ls cientos de palabras práticas» que deilhes cheguemos a hardar ne l melhor de ls casos, un « bocabulairo eilementar » cumo diç Saramago… ?

Claro! Parece fundamental daprender nós tamien esse bocabulairo anquanto inda ye possible subretodo que sabemos todos bien que esso puode ser anfeliçmente inda talbeç por pouco tiempo, hai que dezir tamien la berdade…

Mas you stou cumbencida que serie un erro grabe cunsidrar que mos debemos ounicamente restringir a esse bocabulairo, eibidentemente lemitado tanto ne l tiempo cumo ne l spácio : « Uns cientos de palabras práticas », « un bocabulairo eilementar » …

Nós que pul cuntrairo tubimos la suorte i inda la tenemos de daprender bárias lhénguas i de frequentar por bezes até bárias ounibersidades, an bários países de l mundo cumo por bezes tamien acuntece… i you que admiro tamien Saramago… rebindico la possibelidade de irmos mais loinge na reflexon subre l berdadeiro sentido que ténen las palabras desta nuossa Lhéngua, acho neçairo abrir mais puortas i jinelas senó ye toda la casa que ampeça a cheirar a mofo, ye amportante ancarar mais heipóteses, percurar inda mais loinge ne l tiempo cumo tamien ne l spácio para çcubrir raízes inda mais fondas i por bezes squecidas ou eignoradas… I esto siempre cun un oubjetibo: anriquecer la Lhéngua atualizando-la tamien (Ye desso que precisa tamien !), dar-le mais bida, poné-la a falar i porque nó tamien a beilar, dar-le de buber tamien alguas poçones mágicas… Ua deilhas ye la poesie.

Biba la Lhéngua que falamos ! Déiamos-le bida todos ls dies que Dius mos dá ! Cantemos-la tamien la nuossa Lhéngua porque nun hai dúbeda que bien l merece i siempre l merecerá.




8 comentários:

ACangueiro disse...

Hai cousas que mos anchab l'alma i benir a froles todos ls dies, ler todo, poner de beç anquando uns comentairos i tener hardado la lhéngua mirandesa ye ua proua. Biba la lhéngua mirandesa,

ac

Tortulhas disse...

Biba, Ana Maria, buonas nuites,

Tamien fui Saramago que dixo que la pessona más sabida (sabida eiqui ye la mie traduçon para “sábia”) que algua beç coinciu, an dies de sue bida, nun sabie ler nien screbir… i era capaç (cito de cabeça, mas la eideia ye esta) de poner l mundo a dar buoltas solo cun dues palabras. Essa pessona era sou abó i l campo de scuolha para las dues palabras cun que ponie l mundo a las buoltas nun serie mi más grande que ls cientos que la tie tenie; tampouco hai amboras que tubira andado an qualquiera ounibersidade, pertuesa ó de las de fuora.
De l restro, cuncordo cun bós que las lhénguas ténen que se atualizar, isso ye quaije cume dezir que nós tenemos que respirar; ó se atualízan ó se muorren. L porblema ye que las atualizaçones nun se fáien assi por decreto nien quando un le dá na beneta. Las santenças de ls tales que studórun an ounibersidades, pertuesas ó de fuora, de pouco serbiran se nun fuoren “cunsagradas” pula giente – ls de ls poucos cientos de palabras – que fálan la lhéngua.
Agora pensar, cismar subre la lhéngua i las palabras, stou cume bós i cun bós: siempre!
Cume tal, na spresson “la sue bó” (que ousais 2 bezes ne l scrito) nun bos parece que haberá un erro que fire la sintaxe mirandesa? You cuido que, an mirandês i neste causo, l uso de l determinante possessibo çpensa, para nun dezir que ampide, l uso de l artigo defenido; a mi sona-me a clara anterferéncia de l pertués, assi a modos de traduçon outemática i, cume bós bien lhembrais, ye perciso tener muito cuidado cun estes “outematismos”. You cuido que son estas pequeinhas çfréncias, quaije “subtilezas”, que muita beç mos trai i mos amola, al menos a mi que tengo l pertués cumo lhéngua mai i anteima an se me star siempre a meter na cumbersa. Bós, que yá bos oubi cunfessar que la lhéngua mai ye tamien l mirandês, más bien que you podereis dezir algo subre isto.

Besitas i buonas reflexones

Ana disse...

Buonas Nuites, Amigo Antonho,

Tamien acho que ye ua proua.

Un abraço

Ana Maria

Ana disse...

Biba, Tortulhas, buonas nuites,

Cumo quiero cuntinar a ler un lhibro que m'antressa oh combien!, deixo-lo por anquanto meditar todo l tiempo que quejir la respuosta a las pregunticas que me fizo onte a la nuite a perpósito dun testo buosso...

Tortulhas disse...

Biba, Ana, buonas nuites!

Muito bien, anton, anquanto i nó, pongo you outro motibo de reflexon:

ne l cachico que screbistes - "a las pregunticas que me fizo onte a la nuite a perpósito dun testo buosso..." nun bos parece que hai un porblema grabe de cuncordáncia que ambaralha l santido?
Isto de las formas de tratamiento an Mirandés nun ye mi cumplicado, anté ye claro cume l'auga para quien l tenga mamado, quier dezir, quien l tenga cume lhéngua mai(que nun ye l miu causo, mas ye l buosso, yá dambos a dous l cunfessemos ende para trás), mas sendo an Sendin, la cousa cumplica-se i ye çfrente. Stou que fui essa la rezon para bos ambaralhardes i fazirdes esta trapalhada. Apuis, cun la priessa para ler l libro, las priessas nunca son buonas cunselheiras...

You splico: "fizo" ye la treceira pessona de l singular (bocê, l senhor ó el - ó la senhora ó eilha, armaba-la bonita, iba-me squecindo que staba a falar cun bós) i "buosso" ye la segunda pessona, mas de l plural (bós).
An mirandés, you solo uso "bós" cume tratamiento de respeito. Mas bós, sendo de Sendin, cuido que podeis ousar las dues. L que nun podeis, querendo que se antenda, i querendo ser rigorosa i coerente (que you sei que son balores que bos guían) ye ousar las dues de a par, que assi queda ua trapalhada mi grande i naide bos antende.
La mie sugeston ye:

"a las pregunticas que me fizo onte a la nuite a perpósito dun testo SOU..."

ó anton

"a las pregunticas que me FAZISTES onte a la nuite a perpósito dun testo buosso..."

A bós quei bos parece?

Besitas

Ana disse...

Amigo Tortulhas,

Faz preguntas i tamien dá las respuostas ?

Si tenie priessa i inda tengo para ir a ler esse miu lhibro por acaso i para me ir a deitar tamien para ne l outro die (hoije) fazer l que tenie a fazer. Ye que se quiero patatas, tengo que fazer por eilhas. Nun sabe esso ?

Hai un site que fui criado mesmo de aperpósito para debater subre la Cumbençon i nun só. De l que ye que stá a la spera para aperponer, cumo outros yá fazírun, temas subre la lhéngua cumo esse subre las formas de tratamiento an Mirandés ?
Sou capaç de tener eideias mas outros tamien ténen i poderan dar tamien la sue oupenion, seian eilhes de San Pedro, de Sendin ou de las outras aldés de l Praino. L Praino nun se resume a San Pedro i a Sendin, puis nó ?

Beia bien que nien siempre tengo priessa cumo chegou a dezir neste sou deradeiro comentairo...

Apurbeite tamien anton, anquanto puode, ls braços de Morfeu.

Tortulhas disse...

Biba, Ana Maria, buonas nuites,

Antes que nada, dou-bos ls mius parabienes por haberdes seguido la sugeston de Thiegui i screbir “fazer por eilhas (batatas)” , rejistindo a la tentaçon de ousar “cultibar”; registro-lo cume ato de antelegéncia i buona buntade.
L que ye la bida, ah Ana! Nunca an dies de mi bida cuidei chegar a oubir-bos dezir que nun queriedes eiqui más cumbersa i que era melhor ir a cumbersar par’outro lhado. Stimo, sien punta de eironie, que seia solo fastiu pula mie cumbersa i que nun seia pori algun porblema de salude.
Por mi, seia eiqui, seia ne l site de la Cumbençon, seia adonde fur, yá sabeis, cuntai siempre cumigo para bos ajudar, cul pouco que puodo, a abrir to las jinelas i a scarolar todo bien scarolado.
I para que béiades que si – i anté an pagas de la buossa buona buntade – cismando, cismando, anté me parece que, ende anriba, adonde bos dixe que podiedes ousar “SOU”, cismando bien, anté me parece que para quedar citre habie de ser “DEL”. Mas nun stou mi cierto, que este tratamiento que ousais an Sendin ye terrible para quien seia de fuora.

Buono, bamos palantre anton!
Besitas

ACangueiro disse...

Biba, Ana i Tortulhas,

dá guosto ler ls buossos testos i apuis ls comentairos, nun fossedes d'ambos a dous probessores.

La "nuossa" lhéngua debe tener proua por tener perssonas assi; nun hai fastiu un ler cada beç mais un mirandés,

salude a ambos,

acangueiro