I ESTA HEIM ?

Este coincido sociólogo i filosofo francés, Jaques Amaury, porsor na Ounibersidade de Strasburgo, publicou recentemente un studo subre “La crise Pertuesa”, adonde eilenca alguns caminos, tendentes la soluciona- la.

“Pertual atrabessa un de ls momientos mais defíceles de la sue stória que terá que resulber cun ourgença, sob l peligro de deflagrar crecentes tensones i cunsequentes cumbulsones sociales.

Amporta an purmeiro lhugar aberiguar las causas. Dében- se subretodo a la mala aplicaçon de ls denheiros amprestados pula CE pa l sfuorço d'adeson i adataçon a las eisigéncias de l'ounion.

Fui l paíç adonde mais la CE ambestiu “per capita” i l que menos probeito retirou. Nun se atualizou, nun melhorou las classes lhaborales, regrediu na culidade de l'eiducaçon, bendiu ó pribatizou a smo atebidades primordiales i patrimonho que poderien hoije ser un sustentaclo.

Ls denheiros fúrun ancaminhados para outo stradas, stádios de futebol, custituiçon de cientos d'anstituiçones publico- pribadas, fundaçones i anstitutos, de dubidosa outelidade, ajudas financeiros l'ampresas que ls rebertírun an sou sclusibo benefício, pagamiento a agricultores para deixáren ls campos i als pescadores para bendíren las ambarcaçones, apoios strategicamente andereçados a eilemientos ó la próssimos deilhes, ne ls percipales partidos, eilebados bencimientos nas classes superiores de l'admenistraçon publica, l tácito zeinterisse de la Justícia, frente a la corrupçon galopante i un zeinterisse quaije total de las Finanças ne l que respeita a la cobrança na riqueza, na Banca, na speculaçon, ne ls grandes negócios, zambolbendo, an cuntrairo, ua atençon specialmente persecutória junto de ls pequeinhos comerciantes i populaçon mais pobre.

La política lhusa ye un campo scorregadio adonde ls mais hábeis i corajosos penetran, yá que ls partidos cada beç mais zacreditados, funcionan eissencialmente cumo agéncias d'amprego qu'admiten ls mais corrutos i ancapazes, permitindo que culas altaraçones gobernatibas permaneçan, trasformando-se nun einorme peso bruto i parasitairo. Assi, la monstruosa Funçon Publica, al lhado de la classe de ls porsores, assessoradas por sindicatos aguerridos, dues Fuorças Armadas çpendiosas i caducas, tornórun-se nun ua soluçon, mas un fator de peso ne ls porblemas de l paíç.

Nun eisiste partido de centro yá que las defrenças son solo de retórica, antre l PS (Partido Socialista) que stá ne l Gobierno i l PSD (Partido Social Democrata), de dreita, agora mais cunserbador inda, cula ancluson dun nuobo lhíder, que ten un suporte stratégico ne l PR i ne l tecido ampresarial abastado. Mais a la dreita, l CDS (Partido Popular), cun ua atebidade assinalable, mas cun telhados de bidro i lhenguaige publica, diametralmente ouposta al que ls sous percípios recomendan i praticaran na purmeira ouportunidade. A la squierda, l BE (Bloco de Squierda), cun tantos adetos cumo l'anterior, mas eigualmente cun ua lhenguaige defícel de se ancaixar nas recomendaçones al Gobierno, que manifesta un horror atábico a la squierda, tal cumo la populaçon an giral, lhaboriosamente formatada pa l mesmo receio. Mais a la squierda, l PC (Partido quemunista) belipendiado pula quemunicaçon social, que l coloca siempre cumo un peligro lhatente i ua stenson anspirada na Ounion Sobiética, ouportunamente zaparecida, i antoce lhoinge de las rialidades atuales.

Assi, nun se ancontrando fuorças capazes d'altarar l status, parece que la democracie
pré-fabricada nun ancontra nuobos strumientos.
Assi i to, na génese deste beco sin aparente salida, stá l'ampreparaçon, ó melhor, l'eignoráncia dua populaçon deixada al abandono, nesse fulcral i detreminante aspeto. Mal preparada ne ls bancos de las scuolas, ne l secundairo i nas faculdades, nun ten capacidade de decison, la nun ser la que le ye ouferecida puls uorgones de Quemunicaçon. Oura i eiqui stá l grande porblema deste pequeinho paíç; las TBs las Rádios i ls Jornales, son na sue totalidade, pertença de pribados lhigados a l'alta finança, a l'andustria i comercio, a la banca i cun anfiltraçones acionistas de bários países.

Oura, ye bien de ber que cun este caldo, nun se puode cozinar ua alimentaçon saudable, mas solo ls pratos que l “xefe” recomenda. Dende la stagnaçon que ten sido cómoda pa la crecente çtáncia antre ricos i pobres.

La RTP, la staçon qu'agora angloba la Rádio i Tb oufeciales, stá dominada por eilemientos de ls dous partidos percipales, cun notório assento de ls sociales democratas, specialistas an silenciar posiçones sclarecedoras i calhar quien lhenta l mínimo porblema ó dúbeda. La seleçon de ls gestores, de ls diretores i de ls percipales jornalistas ye feita sclusibamente por bie partidária. Ls moços jornalistas, son cundicionados puls porblemas yá çcritos i inda puls cuntratos a prazo detreminantes pa l puosto de trabalho anquanto, l'afastamiento de ls jornalistas seniores, la quien ye mais defícel formatar l porcesso a poner an prática, stá a chegar al fin. La zerçon destes, fui notória.

Nun hai un único meio al alcance de las pessonas mais sclarecidas i por esso, “non gratas” pul stablishment, adonde puodan dar luç la nuobas eideias i a la rialidade de l sou paíç, ambolto ne l cumbeniente manto diáfano que solo deixa ber ls bendedores d'eideias yá feitas i las cenas recomendables pa la manutençon de la sensaçon de lhibardade i de la prática de l'apregoada democracie.

Solo ua quemunicaçon nun bendida i alienante, puode ajudar la populaçon, a fugir de la banca, l cáncaro andémico de que padece, a eisigir ua justícia mais célere i justa, uas finanças atentas i cumpridoras, anfin, a ganhar cuncéncia i lhucideç subre ls sous dzígnios.

(traduzido para Mirandés por Leonardo Antão)