Fizo bien, José Almendra, de dar l’ambora subre la cunferéncia (i probablemente tamien palestra) que se realizou na Gulbenkian, an Paris, nesta quinta, die 3 de Febreiro; ambora que a mi por eisemplo solo me chegou agora (Anque biba an França, Paris para mi queda a uns 800 kms i nien todos ls eimigrantes i lusodecendientes bíben na capital), mas un comentairo puode ser neçairo sabendo que l lhibro yá l tengo an casa zde yá algun tiempo; un lhibro que cunstitui sien dúbeda ningua un studo amportante i oureginal, neçairo i útele para studiosos i ounibersitairos que sáben tamien ler an francés.
Assi i todo, na apersentaçon dessa palestra que cada un inda puode ler na agenda que aparece ne l site de la Gulbenkian an Paris, http://www.gulbenkian-paris.org/fr/le_portugal_bilingue , nun deixa de chamar l’atençon ua palabra que a mi, para bos dezir la berdade, me chocou eimediatamente: la palabra « isolat »...
Aqui bai la traduçon dessa apersentaçon :
[ L Pertual bilingue
Stória i dreitos políticos dua minoridade lhenguística: la comunidade mirandesa
An 1998, Pertual recunheciu oufecialmente que tenie dentro de las sues frunteiras ua minoridade linguística ne l sou território. Michel Cahen sboça la stória desse isolat astur-lheonés an tierra lusitana, la « Tierra de Miranda », i amostra porque ye que essa minoridade lhenguística nun se tornou ua minoridade nacional.
Cun
Michel Cahen: pesquisador CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique : Centro Nacional de la Pesquisa Científica) ne l Centro de Studo d’África Negra de Ciéncias Políticas de Bordéus, storiador de la quelonizaçon pertuesa cuntemporánea i de la lusofonie
José Meirinhos: porsor ne l departamiento de filosofie de la faculdade de Lhetras de l'Ounibersidade de l Porto, fundador de l Centro de Studos Mirandeses
Maria Benedita Basto: "mestre de cunferéncias" an cebilizaçon de ls Países de Lhéngua Pertuesa na Ounibersidade de Paris-Sorbonne, Paris IV ]
Nun deixa por acaso de ser surprendente, nessa apersentaçon, l amprego de la palabra « isolat » (que you até deixei an francés de perpósito tal i qual cumo quando an pertués se usa la palabra « habitat » por eisemplo, tamien francesa). Purmeiro porque nun s’outeliza de forma corriente « isolat » ne l die a die (al cuntrairo de la palabra « habitat », essa mui frequente ). Pertence la palabra « isolat » a un bocabulairo científico usado puls bistos an lhenguística cumo tamien an biologie ; neste caso sirbe la palabra para designar, cumo stá splicado ne ls dicionairos Le Robert que son dicionairos de refréncia : « material cunseguido a partir de ourganismos bibos çtinado a ser eizaminado »…
Todo lhieba a pensar que fui l próprio outor de l lhibro, Michel CAHEN, quien aceitou que aparecisse essa palabra cula antençon de dar bien a antender que l sou trabalho ten un carátele científico i por esso mesmo: sério, oubjetibo i de grande credibelidade.
Nun ye esso que a mi me choca, na realidade. Stou cumbencida que tamien hai que proceder dessa maneira ; dende todo l antresse que puoden tener todos ls trabalhos que puoden ser feitos cumo esse por pessonas que procúran saber i splicar la situaçon i la stória dua lhéngua a partir de leituras, cumbersas, reflexones, análizes, (tamien eilhas sérias i credibles, l que un puode sperar!) cumo parece haber sido l caso, pul menos para pessonas cumo you que sáben qu'inda ténen pula cierta muito que daprender mas que gústan i que quieren cuntinar a daprender...
Mas un queda antretanto perplexo quando se ten an cunta que la palabra « isolat » nun ten solo esse sentido que le dan ls biólogos i a que you me referi purmeiro a tal punto que nun ye essa até la purmeira definiçon que le dan ls dicionairos. I l que splícan ou sugíren afinal de cuontas i an purmeiro lhugar ls dicionairos , sabendo que la palabra ampeçou a aparecer an francés puls bistos por buolta de 1947 (ed. 2011, de l Petit Robert, p. 1375) ?
Designa tamien i an purmeiro lhugar afinal essa palabra de carátele científico cumo yá cheguei a dezir i cumo stá splicado antre outros nesse mesmo dicionairo: « Un grupo étnico isolado ; un grupo de seres isolados ; i mais precisamente an lhinguística : ua lhéngua isolada dentro dua familha de lhénguas que nun puode star ligada a outras lhénguas nua sub-familha »
I ye precisamente por bies destas purmeiras definiçones (purmeiras porque aparécen antes daqueilha que ten a ber cula biologie) que l amprego desta palabra referindo-se al caso de l Mirandés puode dar bien que pensar, nun bos parece ?! Nós ls Mirandeses cunstituiriemos anton un grupo étnico isolado, un grupo de seres isolados i la nuossa lhéngua tamien serie ua lhéngua eilha tamien isolada ?
Talbeç fusse berdade se bibíssemos cumo ciertas tribus de índios que inda ne l século passado ou inda nun hai muito fúrun ancuntradas na floresta amazónica i de que naide até anton tenie cunhecimento porque nunca habien antrado an cuntato cun outras tribus ou formas de cebelizaçon…
Mas nós ls Mirandeses, nós tamien, nós que falamos Mirandés ou ls nuossos abós i antepassados, cunstituiriemos, tal i qual ciertas tribus de Índios de l’Amazónia, aqueilho que alguns specialistas mui cientificamente cháman anton : un « isolat »?! !!
Maria Benedita Basto: "mestre de cunferéncias" an cebilizaçon de ls Países de Lhéngua Pertuesa na Ounibersidade de Paris-Sorbonne, Paris IV ]
Nun deixa por acaso de ser surprendente, nessa apersentaçon, l amprego de la palabra « isolat » (que you até deixei an francés de perpósito tal i qual cumo quando an pertués se usa la palabra « habitat » por eisemplo, tamien francesa). Purmeiro porque nun s’outeliza de forma corriente « isolat » ne l die a die (al cuntrairo de la palabra « habitat », essa mui frequente ). Pertence la palabra « isolat » a un bocabulairo científico usado puls bistos an lhenguística cumo tamien an biologie ; neste caso sirbe la palabra para designar, cumo stá splicado ne ls dicionairos Le Robert que son dicionairos de refréncia : « material cunseguido a partir de ourganismos bibos çtinado a ser eizaminado »…
Todo lhieba a pensar que fui l próprio outor de l lhibro, Michel CAHEN, quien aceitou que aparecisse essa palabra cula antençon de dar bien a antender que l sou trabalho ten un carátele científico i por esso mesmo: sério, oubjetibo i de grande credibelidade.
Nun ye esso que a mi me choca, na realidade. Stou cumbencida que tamien hai que proceder dessa maneira ; dende todo l antresse que puoden tener todos ls trabalhos que puoden ser feitos cumo esse por pessonas que procúran saber i splicar la situaçon i la stória dua lhéngua a partir de leituras, cumbersas, reflexones, análizes, (tamien eilhas sérias i credibles, l que un puode sperar!) cumo parece haber sido l caso, pul menos para pessonas cumo you que sáben qu'inda ténen pula cierta muito que daprender mas que gústan i que quieren cuntinar a daprender...
Mas un queda antretanto perplexo quando se ten an cunta que la palabra « isolat » nun ten solo esse sentido que le dan ls biólogos i a que you me referi purmeiro a tal punto que nun ye essa até la purmeira definiçon que le dan ls dicionairos. I l que splícan ou sugíren afinal de cuontas i an purmeiro lhugar ls dicionairos , sabendo que la palabra ampeçou a aparecer an francés puls bistos por buolta de 1947 (ed. 2011, de l Petit Robert, p. 1375) ?
Designa tamien i an purmeiro lhugar afinal essa palabra de carátele científico cumo yá cheguei a dezir i cumo stá splicado antre outros nesse mesmo dicionairo: « Un grupo étnico isolado ; un grupo de seres isolados ; i mais precisamente an lhinguística : ua lhéngua isolada dentro dua familha de lhénguas que nun puode star ligada a outras lhénguas nua sub-familha »
I ye precisamente por bies destas purmeiras definiçones (purmeiras porque aparécen antes daqueilha que ten a ber cula biologie) que l amprego desta palabra referindo-se al caso de l Mirandés puode dar bien que pensar, nun bos parece ?! Nós ls Mirandeses cunstituiriemos anton un grupo étnico isolado, un grupo de seres isolados i la nuossa lhéngua tamien serie ua lhéngua eilha tamien isolada ?
Talbeç fusse berdade se bibíssemos cumo ciertas tribus de índios que inda ne l século passado ou inda nun hai muito fúrun ancuntradas na floresta amazónica i de que naide até anton tenie cunhecimento porque nunca habien antrado an cuntato cun outras tribus ou formas de cebelizaçon…
Mas nós ls Mirandeses, nós tamien, nós que falamos Mirandés ou ls nuossos abós i antepassados, cunstituiriemos, tal i qual ciertas tribus de Índios de l’Amazónia, aqueilho que alguns specialistas mui cientificamente cháman anton : un « isolat »?! !!
Francamente! Podemos achar modestamente i cun todo l respeito que nun somos cumo eilhes grandes specialistas, an sociolhenguística por eisemplo, mas tamien nun somos assi tan ancultos al punto de nun cunsiderar que la palabra ye pula cierta totalmente eisagerada i até bien chocante! L que puode cientificamente, pregunto you anton, justeficar que seiamos cunsiderados, nós ls Mirandeses, un GRUPO ISOLADO, cumo la palabra deixa suponer que quérgamos ou nó ? Tenerie sido bien melhor que se falasse por eisemplo de "enclave originale", designaçon conotada de maneira bien mais posetiba i que ye até usada ne l lhibro de Michel Cahen.
Na realidade i sabemos que tenemos rezon porque ye assi que las cousas son apersentadas até ne l lhibro desse storiador : nun somos i tamien nunca fumos un grupo isolado de forma ningua i se l fumos por bezes nua cierta medida (mas nua cierta medida ounicamente), nun hai que eisagerar! Las tierras de Miranda siempre fúrun i zde siempre na Stória, cumo tamien siempre acunteciu an Pertual anteiro, an toda la Península Eibérica i até an toda la Ouropa i zde siempre: tierras de passaige i de mobimientos quaije cuntínuos de populaçones, tierras an que nunca deixou de haber dua maneira ou doutra cuntatos cul resto de l mundo ; cuntatos menos antensos que noutras tierras i regiones de l mundo ? Si, talbeç, inda que an ciertas regiones até de l’Ouropa tamien se puode dezir que houbo inda menos mobimientos de populaçones que nas nuossas tierras de Miranda; stou a pensar an ciertas zonas muntanhosas adonde las comunicaçones éran inda mais defíceles pula cierta acumparado cul relebo an grande parte praino afinal de las tierras de Miranda. Até se le dá l nome de Praino percisamiente a las tierras de Miranda. Cumo ye que un praino poderie mantener ls Mirandeses isolados? Ye purfeitamiente ampossible!
Spero por cunseguinte que ua de las cousas que fúrun debatidas nessa palestra tenga sido precisamente l’amprego mui surprendente mas tamien algo conotado negatibamente, stou cumbencida anfeliçmente, dessa palabra "isolat" afinal nó mui ouportuna ; cumo até (Quien sabe ?) de la palabra « minoridade » mas de maneira menos flagrante assi i todo que ne l caso dessa tal palabra « isolat »…
Muitas cousas que merécen pula cierta alguas splicaçones... i talbeç mais inda para pessonas cumo nós decididas a falar quaije diariamente la lhéngua mirandesa i a guardar siempre esse cuntato mesmo que steiamos spalhados por esse paíç fuora ou mesmo por esse mundo fuora, mas eissencialmente por rezones socio-eiconómicas cumo acuntece, penso, cun muitos de nós, hoije an die; será esso tamien neçairo dezir-lo ? Ye que para que ua palestra cumo essa tenga sentido berdadeiramiente ten que se dar boç tamien a pessonas amplicadas nun processo de balorizaçon cumo penso que ye l nuosso caso. Senó l que ye que se pretende ? Tornar a dezir ciertas asneiras que por bezes fúrun ditas ne l passado (inda nun hai muito tiempo) cun muita andiferença, eignoráncia ou até un cierto çprezo: que la lhéngua mirandesa staba an bias de stinçon ?! La proba que esso nun ye berdade i que s’anganhórun esses que puoden hoije ser cunsiderados até cumo páixaros de malo agouro (i nun hai que tener miedo de l dezir) ye que inda stamos bibos, nós ls hardeiros desta nuossa lhéngua, cun la firme antençon de cuntinar a falá-la, a gustar deilha i a mantené-la siempre biba i respeitada; i penso que nun starei errada se dezir que ye esso l que nós cunseguimos fazer, mas claro: siempre na medida de las nuossas possibelidades !
Ye fundamental por cunseguinte que erros que fúrun cometidos ne l passado nun se repítan i ye l nuosso deber starmos siempre atentos i nun deixar de mos manifestar a cada beç que tenemos l’ampresson que nien todo fui ou inda nun ye bien pensado cumo deberie de ser para que la nuossa Lhéngua seia recunhecida tal cumo eilha merece i cumo nós tamien merecemos, nós ls Mirandeses !
5 comentários:
eiseladus ??? Issu yê purque querémus que na Cabreira tamiên falan cume nos !
Abraçu
Purmeiro, quiero-te dezir, Tiégui, que fui graças a ti, an grande parte, que tube cunhecimiento que habie sido eiditado l lhibro de Michel Cahen que gustei de ler. Fuste tu que deste purmeiro la notícia i aporbeito para te agradecer porque acho que faziste mesmo bien.
Quando amentas na Cabreira penso que quieres dar a antender que l mirandés talbeç se tenga « eisolado » porque se çtanciou de l sturiano... Ye esso ?
Mira, a mi, parece-me normal que cul tiempo l mirandés se tenga aprossimado de l pertués (i de l francés até an ciertos casos: un de ls eisemplos mais signeficatibos até puode ser l uso de las palabras pubela/pubelo) i que l sturiano se tenga, pul cuntrairo, aprossimado de l castelhano.
Até nun hai muito tiempo, cumo sabes, habie un frunteira mui marcada antre ls dous países; era ua frunteira política ampuosta por alguns mas que un nun podie passar de maneira qualquiera a tal punto que se un era apanhado sien passaporte ou nun sei que mais acababa por ir para la prison até an ciertos casos. Claro que todo esso acabou por tener tamien ancidéncias subre l’eiboluçon de la lhéngua falada por ls d’acá i ls d’alhá... mas hoije talbeç haba maneira de mos aprossimarmos outra beç. Até tenemos todos antresse, nun achas? Só que ye cumo diç l ditado, cumo sabes: "Roma i Pabie nun se fazírun nun die". Mas nun hai que zasperar: ua lhéngua eibolui siempre, que quérgamos ou nó.
Abraço
Na mie houmilde oupinion, acho que fazistes ua buona analise. La berdade ye que muitos oupinon, you anclusive, i nun tenemos l saber para poder fazer ua buona critica mas l amportante ye dar a conhecer la lhéngua i la cultura mirandesa, esso sien dubida foi feito.
Parabiens Ana i beijos deiqui de Lisboua.
Haha :) Ta biên. You ya niên me lembru d'haber faladu d'aqueste llibru. Y'l tiu que lu vendiu yêra purtués... y açpuis falei-le todu an mirandés haha
No, nun yê biên dal sturianu que you falu. Mas falu dal llionés, subretodu dal llionés de la Cabreira que yê mirandés tamiên. Pur ciêrtu, cu'l que you tengu oubidu pra mi yê mirandés lu qu'eilles eilli falen.
Pur eisemplu, para acumparades dou-vus aquestes dous anllaçes (y hai que ver lus dous vidius pur cumprétu para se dar biên decuônta) :
http://www.youtube.com/watch?v=ym_HlFPfg0o
http://www.youtube.com/watch?v=o6TvvpBzfQ0
De restu stou a screbir un articlu onde acumparu las régras d'eiboluçon llatin>llionés y llatin>mirandés. Dende cunclui que puri 80 % de las régras yêran eiguales !
Abraçu
Enviar um comentário