04/09/12

Moradas - Património Lhenguístico

Eiqui a dies screbi i eiqui botei un testo cul títalo “- Moradas - esse património” Zenízio, adonde para alhá d’eilebar l balor que nel ancuntro, cumo las casas de morar, que al mirar-las cumo stan hoije, mos dá mauga, mas que para mi nunca perdírun l sou balor, cumo sendo, património adonde, tantas i tantas famílias se criórun, terminórun i marcórun l sou çtino, fúrun assientadeiro purmario para dende se botáren al mundo.

Dezie you, quien se puode agabar de que barriu de beç de la sue cabeça, l sítio adonde le fúrun cuntadas las purmeiras cuontas, lhiendas, fábulas i todo l mais que fai l mundo de la fantasie dun nino?. Quien de beç squeciu, l sítio de l caçoulo que sue mai le deixaba para almuorçar quando benie de la scuola a meidie?.
Quein de beç squeciu, adonde çpinduraba las calças a la nuite, las mesmas calças adonde guardaba l pion?. Quien squeciu la squina, ou la puorta adonde atrás guardaba l arco a la fin de l die?. Quien squeciu de beç, qual era la gabeta, l armairo adonde sue mai guardaba, ls roscos, ls arrebuçados, las lhambisquices?.
Quien squeciu de beç qual era l sou lhugar, de sues armanas, armanos, sou pai, mai ou abós a la mesa, al almuorço ou a la cena?. Naide, benga l mais pintado a dezir que la sue tierra, la sue aldé, la sue casa adonde morou a dezir-me que nun le diç nada, que esso ye passado.

 Ye tiempo dantes, ye ua berdade, mas nanhun de nós hoije puode znudar-se de l que fui la sue ourige, nun amporta, nien se puode poner l causo se tubo mais ou menos fartura, muito menos denidade, a la fin la denidade dun nino, dua nina ye siempre taluda, esso só se pon an queston apuis de se dar cuonta que l mundo stá feito an andadas, la andada de ls probes, de ls remediados, de l ricos.

Mas un tiempo oubo an que esso nada amportaba, las cousas stában bien armanadas, ne ls jogos, a la lhapada, na scuola, nas fugidas, nas raibas i ne ls amores, todo era bien lhano.

Mas outra cousa i ye nessa que quiero fazer mais afirmaçon, assientar la rezon de la mie crónica, i hoije até cuido que fui l mais amportante, todo aquel património fala mirandés, aquel património feito de piedra i barro fui custruido i alhebantado an mirandés.

Se nó spurmentai, ponei-bos a pie dua puorta, purtalada, jinela, baranda, scaleira, beiral, parede ou paredon, seia eilha qual fur, dun xastre, çapateiro, ferreiro, cesteiro, filadeira, cardador, dun rico ou probe i an siléncio, cun oureilhas d’oubir, i dezi-me se nun oubis falar an mirandés.

Aquel património fui todo feito an mirandés, zde la pedreira adonde s’arrincában las laijes, até l acarreto, puxadas pulas juntas de bacas, l chiar de ls carros, l picar de l pedreiro, todo era an mirandés.

 I esso naide me puode zmintir, quando naqueilhas umbreiras l pedreiro grabou la era, lhimpou l sudor i pediu un cacharro d’auga ou bino para abaixar l puolo de las gorjas, fizo-lo an mirandés. Quando l sou dunho, dou graças a Dius por tener un telhado adonde se puodie arrecolher ne ls dies de chúbia ou bentanie, criar ls filhos, fizo-lo an mirandés.

Quando pula redadeira beç, porque se scapou pa l’eimigraçon, a studar para Bergáncia, pa l seminairo, para tropa ou marina, fusse rico, remediado ou probe, dezie adius an mirandés.

Inda hoije, you quando alhá bou i me scapo, quando me beio na strada de Maçaneira a caras a Miranda i apuis para Lisboua, l fago an mirandés, i cumo you, sei que fázen muitos, senó todos.

Esse património lhénguistico que stá agarrado a las pierdas, a las casas, als caminos, als carreiros, essa mimória de las gientes i de las cousas, quier que falemos cun el.

Ls zeinhos, las eras, las lhetras de ls nomes ende grabadas, nun mínten, i hai-los por todo l lhado, son arreculados tiempo bastante para que naide l dubide de que nesse tiempo l falar grabe nun andaba por ende.



4 comentários:

leonardo antao disse...

Buonas nuites Faustino,

Ye mui antressante este testo, de l qual çtaco:
- “Quando l sou dunho, dou grácias la Dius por tener un telhado adonde se puodie arrecolher ne ls dies de chúbia ó bentanie, criar ls filhos, fizo-lo an mirandés”.
- “Quando pula radadeira beç, porque se scapou pa l’eimigraçon, a studar para Bergáncia, pa l seminairo, para tropa ó marina, fusse rico, remediado ó porbe, dezie adius an mirandés”.

Sin querer ser feturista, you acradito que la stória nun mos julgará pul patrimonho feito de piedra i barro, pulas puortas, purtaladas, jinelas, barandas, scaleiras…, mas si pul trabalho de la scrita i dibulgaçon de la lhéngua mirandesa, que sal para fuora de l termo de Zenízio i bola pul mundo fuora, cumo un balor stórico i cultural que mos fui trasmitido por geraçones d'houmildes zenizienses i mirandeses, rejeitados de l'eiducaçon i cultura, que nestas cientos d'anhos de la nacion pertuesa, fúrun squecidos puls poderes políticos.

Un arrochado abraço,
Leonardo

Tiégui disse...

Pudeis-me dezir qui'que sta gravadu alla nal purmeiru retratu ?

An Cicuiru tamiên tenémus cousas d'aqueste jeitu. Dues gravuras cu'la palabra "año".

faustino.antao disse...

Caro Tiégui

Cumo bai la bida?
Spero que bien.

-Mira, you grabado na piedra de l purmeiro retrato, beio l que quienquiera bei (oumentando)

-La gruç
-La era de 1762
-Antes de la era, asparece a ser "scbe"
-Apuis de la era "Manº", talbeç alguas lhetras de l nome de l duonho

S'algun die passares ende bota-te a ber, queda an belhario

Un abraço
Faustino

Tiégui disse...

Biên, aca stamus antre ambestigaçon, purparaçon de las aulas y lus ultimus diês dal branu.

çculpai mas nun yêra capaç de ver lu que staba screbidu. Y nun veyu biên a lu que curresponden aquessas letras.

Sta antersante mas nu las antendu. You buscu muitas vézes cousas assi tamiên, mas pu'la raya ya las achei todas. A ver se las pongu purqui.

Anté llougu