Solo 3% de la mocidade mirandesa fala la “lhéngua”

L mirandés ye la léngua de 90% de las personas cun mais de 61 anhos, mas solo ye de 3% de la mocidade de la Tierra de Miranda, segundo un studo sociolenguístico de l’Academia.

L’outora de “El Mirandés: situación sociollingüística de una lengua minoritaria en la zona portugueso-española”, la porsora romana Aurelia Merlan, fui sponendo ls dados de l sou studo, nua apersentaçon celebrada onte ne l Club de Prensa Asturiana, na que partecipou la persidenta de l’ALLA, Ana Cano, i l’académico i ex-persidente de la anstituçon, Xosé Ll. García Arias.

Las conclusones de l sou studo, feito atrabéç de 611 questionairos, l 7,4% de la populaçon de Miranda, son qu’esta bariadade astur ye atrás de l pertués, la segunda lhéngua d’uso nas tierras. Cun un númaro de falantes que stá antre ls 4.500 ó 5.000 falantes afatibos dun total de 8.259 habitantes. Mas solo ténen ua cumpeténcia atiba las personas de mais eidade benidas de l mundo rural, cul que segundo l’outora, “solo puode tener feturo se ls pais trasmetiren l mirandés als sous filhos, nesta época de l plurilenguismo, a la par cul pertués”.

Segundo las pessonas que respundírun, la perda d'uso al lhargo de l seclo XX bieno pula eimigraçon de falantes de pertués i la eimigraçon de mirandeses, stigmatizando-se la lhéngua pula einesisténcia dua bariante culta, de l sou pouco perstígio i dua alfabetizaçon i uns meios oudiobisuales dafeitos an pertués.

Atualmente, l 12,8% de ls antrebistados nuobos, antre 10 i 17 anhos, fala mirandés culs abós, anquanto que solo un 2% l faç culs pais i un 2,6% culs armanos. Fuora de la família, l mirandés predomina an situaçones anformales cun personas de cunfiança, mas an situaçones formales domina quaijeque por cumpleto l pertués

Tanto pa la mocidade como pa la giente mais bielha, l mirandés ye l aliçace fundamental de la sue eidentidade, cul que segundo Aurelia Merlan, esta lhéngua bai perder la sue funçon quemunicatiba “pa conserbar-se cumo eilemento d’eidentidade regional”. Assi i todo, antre la populaçon hai ua atitude positiba pa perserbar l’eidioma cul sou uso nas scuolas i nas anstituçones.

Essa atitude puode-se ber, segundo Aurelia Merlan, na denominaçon de la lhéngua, “yá nun se diç fala, charra, caçurra ó chaprona, atualmente úsan mirandés, lhéngua oufecial, lhéngua segunda ó lhéngua mai”. Un altaraçon positiba que chegou cula oufecialidade, “yá nun hai bergonha pa l uso de la lhéngua”, assinala l’outora, mas lembra que l uso anstitucional pula admenistraçon ye pequeinho.

Comenta tamien cumo l mirandés solo stá nas scuolas 45 minutos a la sumana i nun ye lhéngua beicular d’outras assinaturas, “pul que muita giente cunsidra la hora de mirandés cumo un eilemiento fulclórico ó un passatiempo”.

Ne l trabalho, adonde até de l studo sociolhenguístico analiza la stória i l própio eidioma, cumpara la bariadade mirandesa cul asturiano, “sobretodo cul asturiano oucidental, cul que ténen caratelísticas quemuns que nun se correspónden cul galhego-pertués”, Assinalou Merlan. Mas tamien cul pertués, “lhéngua dominante”, i cul galhego i l castelhano, “cumo lhénguas de cuntato, coincidas por muitos mirandeses, culs que ténen aparecenças”.

Biu tamien que l mirandés ten particularidades specíficas, “alguns subressálen l sou carátere cunserbador, cumo tener seis sibilantes”. Na oupenion d’Aurelia Merlan, atualmente l mirandés ye ua bariadade de transiçon, “puonte antre l domínio lhenguístico astur i l pertués”.

Na persentaçon nun puodo star por assuntos fameliares António Bárbolo, un de ls maiores spertos de l mirandés. Mas si stubo persente atrabéç dun scrito que liu Ana Cano na bariadade mirandesa de l eidioma. Nel, saludou a todos ls asturianos, “armanos nua cultura dende fai seclos”. Assinalou que trabalhos cumo este amóstran que l mirandés amporta a mais giente que als sous falantes i que bal pa mais que pa falar “de las bacas i de l portielho”. Comentou como dende l’aprobaçon de la oufecialidade de l mirandés, screbiu-se mais que ne ls 1.000 anhos de stória de l eidioma i cumo s’ampeçou a mirar pa la lhéngua de ls pais. Assi i todo, dixo que mais que lheis, todas las lhénguas minoritarias percísan de giente que las fale.

L’outora nun arrecolhiu ne l questionario antregues de assunto político, algo que segundo Xosé Lluis García Arias ye lógico al tener an cuonta la queston demográfica mirandesa; “la queston de la reibindicaçon lhenguística ye stremada de l que passa n’Asturias, la sue forma de ser pertueses ye ser mirandés”. Assinalando que nun serie buono pa l eidioma poné-le questiones eidentitarias, yá qu’alhi l’eidioma “ye algo fulclórico de la eidentidade pertuesa, que até calha bien pa l turismo, esto pa Miranda puode serbir pa mantener la lhéngua, n’Asturias acabarie cun eilha mais debrebe”.

Traduzido de l Asturiano (i custou inda un cachico antender)