11/02/08

Stará l mirandés a zaparecer?



Las rezones para classificar ua lhéngua cuomo amenaçada de zaparecer, stan depandentes nun solo de l númaro de personas que la fálan, mas an special de la média de eidades dessas personas.

Hai lhénguas que son faladas por pouca giente, mas cuntínan a ser faladas por giente nuoba i, por esso, stan pouco amenaçadas de zaparecer. Hai outras que só son faladas puls mais bielhos, i muitas dessas morreran cun eilhes.
L site www.etnologue.com calculaba, cun base an dados actualizados anté 2005, que eisistirien 6.912 lhénguas na tierra, mas ua pequeinha minorie dominaba l património lhenguístico mundial.
Arrimado a 5% deilhas (347) ténen un milhon de falantes i represéntan 94% de la populaçon mundial. Todas las outras, 95% de l total de las lhénguas, son faladas por solo 6% de las personas de l mundo.
Ye neste einorme grupo que se ancóntran las que stan an risco de zaparecer mais depriessa. Estas lhénguas minoritárias son l sponente máximo de culturas que stan a ser angulhidas pul processo acelarado de globalizaçon.
An todo l mundo, arrimado a metade de las actuales quaije siete mil lhénguas eisistentes poderan ser angulhidas durante este seclo.
Passeando pulas aldés mirandesas, custatamos que se ancontra pouca giente nuoba a falá-la i ls bielhos, que todos ls dies la fálan, son cada beç menos i stan a zaparecer.
Porque tengo un grande amor pula lhéngua mirandesa que daprandi anquanto mie Mai me arrolhaba, sinto un misto de angústia i afliçon al ber que stan a zaparecer ls bielhos que todos ls dies la falában i poucos nuobos a daprandé-la. Por esso anterrogo:
- Nestas aldés, stá-se a fazer algo que permita l mirandés rejistir por muito tiempo?
- Haberá anteresse an preserbar este património cultural i lhenguístico de ls bielhos de las aldés mirandesas?
- Haberá antresse an deixá-lo zaparecer para siempre? Se si, l nuosso Pertual, i l mundo todo, ficará mais probe.

Lhénguas mais faladas de l mundo:
Mandarin (chinéç).....1.075 Milhones de personas (MP);
Anglés...........................514 MP;
Andustan .................496 MP;
Spanhol....................425 MP;
Russo..........................275 MP;
Arabe.....................256 MP;
Bengali......................215 MP;
Pertués.................194 MP;
Malaio-Andonésio....176 MP;
Francés....................129 MP.

Leonardo Antão
11 FEV 08.


5 comentários:

Ana disse...

Yá biu, Amigo Leonardo, cumo las cousas podien ser defrentes caso por eisemplo ls Pertueses nun tubíssen sido capazes de spulsar ls Franceses de l Brasil an meios de l seclo XVI ? Mas spulsórun-los !
Anfin, nun somos nós que bamos refazer la stória... i la stória cuntina !

AF disse...

Caro Leonardo,

Bamos a fazer l que podirmos i a ber se fazemos cun que outros béngan apuis de nós.
Yá muito que tengo puosto la pregunta a mi i acho que cada un de nós la habie de poner: yá ansineste algue pessona a falar mirandés? Se nó, ye tiempo de ampeçar. SE si, ye tiempo de ansinar outra. Esso bal mais que todo.
Ne l eisercício de l Natal ne l curso de l SAL aperpus la eideia de ls padrinos de mirandés.
Bamos a cuntinar a fazer l que podirmos, sien parar. Mas subretodo traduzindo las nuossas preocupaçones an modos cuncretos de fazer algo.
Un abraço, amigo Leonardo.
Amadeu

leonardo antao disse...

Buona Amiga Ana
Nun cuoncordo anteiramente cun esta buossa afirmaçon “nun somos nós que bamos refazer la stória”. Na mie bida, you tengo seguido este tipo de máxima, “gerir ls acuontecimientos yé próprio de ls fracos, fazer cun que ls acuontecimientos acuonteçan yé próprio de ls fuortes". Esta yé la rezon por que me parece yá tener cuontribuido para refazer cachicos de stória, nomeadamente tenendo cuontribuido para "mantener biba la lhéngua mirandesa” antroduzindo esta pequeinha i ansignificante frase ne ls oujectibos de la Associaçon Cultural i Recreatiba Nial de la Boubielha, i outros, que tenan feito cachicos de stória(s).
Cuomo siempre, fico cuontente cun l buosso comantário.
Un fuorte abraço de l buosso siempre amigo,
Leonardo

leonardo antao disse...

Buono amigo Amadeu,
Tu bien sabes que directamente nun tengo ansinado a falar mirandés, mas indirectamente, cun la tu eicelente ajuda, yá cierca de site anhos que ando a cuontribuir para fazer alguns scritores i, melhores falantes de mirandés.
Sinto angustia, i até afliçon, de nun poner an prática un grande suonho,... cun yá cierca de 35 anhos, de fazer cuorsos de Alfabetizaçon de lhéngua mirandesa als nuossos cuonterrâneos (bielhos i nuobos) que biban nas aldés mirandesas, pul método de Paulo Freire (ansiná-los a screbir apenas las palabras que yá conheçan i que ampregan ou que tenan necessidade de ampregar quaije tuodos ls dies na sue bida normal). You ampecei a dar cuorsos de alfabetizaçon por este método de Paulo Freire, an 1973, eiqui an Lisboua. Este parece-me ser l melhor método de mantener biba ua lhéngua minoritária, cuomo l mirandés. Assi tamien l antendan alguns amigos culs quales tengo trocado ampreçones suobre la melhor forma de nun deixar morrir la lhéngua.
Bós que sodes l nuosso grande Porsor, pansai nisto, i cuntinai a fazer l melhor que podirdes, para ajudardes a nunca deixarmos morrer la lhéngua mirandesa, i podeis cuontar cun la mie colaboraçon.
Un fuorte abraço, de l siempre amigo,
Leonardo.

Ana disse...

Amigo Leonardo,

Quando dixe « …nun somos nós que bamos refazer la stória... », staba-me a referir a la stória passada, nó a la stória atual subre la qual podemos agir eibidentemente anque modestamente por bezes. Mas ye berdade que todo muitas bezes ye ua queston de fuorça de buntade. Esto tamien bal para la lhéngua mirandesa. Precisa que acradíten neilha.

Cumprimentos .