23/12/10

Un die de Natal de 1965 (cuncurso)



Stábamos ne l die 24 de Dezembre de 1965 i yá passaba de las uito de la nuite…

A la mesma hora, ne l die antes, Manuel yá s’iba purparando para s’agarrar a trabalhar, el mais l armano Eiduardo, cun mais outros binte ou trinta oubreiros, ne ls fornos de la "telharie" adonde le habien dado trabalho, fazie anho i meio, a pouco mais de 150 kms de l sítio adonde uns carros, esses cun matrícula francesa, habien ido a saber deilhes, mesmo al pie de ls Pirinéus, lhougo depuis de habéren todos chegado a salto, zde la mesma aldé de las Tierras de Miranda, an grupos, uns atrás d’outros.
Habien trabalhado toda la nuite sien parar, até las seis de la manhana, quando outros cumpanheiros habien chegado inda culs uolhos chenos de suonho anque bien menos cansados, para fazer l mesmo trabalho que eilhes habien feito toda la nuite: fabricar an grandes cuntidades teilhas i tijolos, nas prensas i ne ls fornos, ne l meio de muito puolo i corrientes d’aire, cun puortas siempre mei abiertas i que solo quedában cerradas quando era preciso poner todo l que ende se fabricaba a secar durante bárias horas i a altas temperaturas. Chegaba despuis l’altura an que tenien mesmo qu’antrar nesses fornos i puxar cun toda la fuorça que tenien para sacar dalhá las teilhas i ls tijolos inda calientes de tal maneira que até se ponien todos a sudar que nien pitos, sentindo la garganta cada beç mais seca i quaije a doler, ls uossos que yá ouliában por çcanco i la cabeça, essa anton!, que só se lhembraba dua buona cama adonde un pudisse cerrar ls uolhos i eimaginar outros mundos, mundos defrentes, adonde ningun deilhes fusse oubrigado a sujeitar-se a ua bida cumo aqueilha.

Yá passaba anton de las uito, nesse die 24 de Dezembre…

Çque habien acabado l trabalho, a las seis de la manhana, Manuel i quaije todos ls outros cumpanheiros que habien trabalhado cumo el, despuis de se habéren lhabado nas casas de banho que la fábrica assi i todo ponie a la çposiçon de ls oubreiros, habien salido para fuora cun l cuorpo inda caliente i algo húmado, atrabessado ua rue inda zerta a aqueilha hora i antrado sien perder tiempo por bies de l friu que fazie ne l casaron cun un andar que tamien pertencie a la fábrica i que era agora la casa adonde todos morában, comien a hora marcada, podien drumir i tamien lhabar-se. Mas l suonho fazie-se sentir cada beç mais. Cuntentórun-se anton cun ua malga de lheite ou de caldo que tubírun que calcer na cozina de la cantina que habie nesse casaron i comírun, aqueilhes que quejírun, un carolo de pan que sobrara de la biespera, indo alguns a saber tamien dun copo de bino antes de subíren todos pa ls quartos quemuns que quedában ne l purmeiro andar. I despuis… toca a a drumir! Era l que l cuorpo mais pedie a aqueilha hora!

Habien spertado pouco antes de meidie para nun deixar passar l prato de carne guisada ou peixe fertido cun patatas ou macarron; afinal era quaije siempre l mesmo quemido que era serbido todos ls dies, çque alhá stában, mas un nun tenie outro remédio que aceitar anquanto i nó. Assi i todo, nesse die, Rosa habie-le dito qualquiera cousa que ls habie anchido de cuntentamiento. Tamien eilha que era cunhada de Manuel era de la mesma aldé i era ua de las ralas mulhieres que habie benido a salto cumo eilhes; era nuoba tamien senó mais inda porque solo tenie 20 anhos i habie arranjado, grácias al armano que tamien alhá staba a trabalhar anque inda nun tubisse feito la tropa (Mas esso nun iba a tardar), un lhugar cumo cozineira na cantina desse casaron que tenie agora cumo moradores uns cien oubreiros todos strangeiros, spanholes, argelinos, marroquinos i muitos pertueses antre ls quales un bun par deilhes éran oureginairos de la mesma aldé de las Tierras de Miranda. Habie-le dito Rosa, al almuorço, anquanto iba traiendo las trabiessas de chicha guisada cun macarron :
― Cumpanheiros! Falei yá uns dies cula mie colega, Madame Porterie (You bien sei que tamien la chamais Françoise, anque tenga mais anhos que nós, quaije todos) i eilha aceitou de ir a fazer l mesmo pedido que fui aceite afinal pul cuntabilista que s’ancarrega de las cuontas de l nuosso casaron. Inda nun bos destes de cunta de nada mas nós alhá cunseguimos poner de molho zde onte uas quantas puostas de bacalhau que nun fui fácele ancuntrar assi i todo. Sabeis que ls Franceses nun cuorren atrás de bacalhau cumo nós, ls Pertueses, ne l die de cunsoada. Mas alhá las arranjemos i lhougo a la tarde bai a ser essa la refeiçon que bamos a purparar. Berças cumo las que nós comemos nesta altura de l anho, an Pertual, nun cunseguimos ancuntrar. Teneremos que mos cuntentar cun repolho, l mesmo cun que fázen aqui nesta region i até ne ls Pirinéus, cumo yá me splicórun, un caldo que se purpara tamien cun frajones brancos secos, pierna de cochino ou chicha de parro cunserbadas an salmoura ou ne l unto. Tamien yá ponimos ls frajones de molho i nun tardaremos a ampeçar de purparar precisamente esse caldo a que se le dá l nome de «garbure». Bá! Bai todo a correr bien!
―You bien bos ajudaba, aperpuso-se anton Manuel, mas se fur cumo de l’outra beç que Françoise lhougo me dixo : «Nun quiero homes, aqui ! Só se fur para zbulhar patatas!». Mas ye ua asneira. Porque bós solas las dues nun ye giente que chega para purparar refeiçones para tantas bocas siempre chenas de fame. Depuis nun admira que l quemido seia siempre l mesmo i nun saba grande cousa l mais de las bezes…
― Para yá, remediamos-mos cumo podemos, retrucou anton Rosa. Esta nuossa bida nun puode durar siempre assi! Dou-mos la possiblidade de arranjar papeles sien muita deficuldade porque esta fábrica precisaba de muita mano d’obra cumo sabeis, mas tenemos que pensar an ancuntrar cousa melhor que deia mais sastisfaçon a todos.

Anton, depuis de çcansar mais un ratico depuis de l almuorço porque ls uossos inda pedien mais tiempo de repouso, éran las dues i meia i até habie aparecido ua racica de sol quando Manuel se decidiu a ir a dar ua buolta cul sou armano Eiduardo i mais outros dous cumpanheiros até l centro de la cidade yá que iba a ser die feriado i que la fábrica iba a quedar ancerrada cumo se fusse Demingo. Fui nessa tarde que bírun un grande pinheiro todo anfeitado cun bolas queloridas que habie sido puosto de perpósito ne l meio dua grande praça adonde nun parában de passar muitos carros a toda la hora. Habie muita giente na rue tamien. Giente cun sacos que antraba ne ls sotos para comprar de todo: çapatos, roupa, perfumes, flores, choclates, garrafas de bino, bolhos, lhibros, discos, giradiscos, rádios, telbisones... i brinquedos tamien, cumo era de sperar, para oufrecer als ninos nessa nuite de Natal.
I Manuel puso-se a pensar. Na mie tierra, nun hai i tamien nunca houbo tanta fartura de cousas para mercar i oufrecer nun só die… You nunca me lhembro de ancuntrar ne ls mius çapaticos, quando era nino, outra cousa a nun ser ua laranja i por bezes tamien, quando calhaba, uas crouicas i nada mais. Cumo todo aqui ye defrente… Talbeç daqui a uns anhos, tamien nós téngamos dreito de tener ua bida cumo la que muita giente que bi hoije parece tener; giente que aqui stá zde siempre ou quaije mas nó giente cumo nós, pobres de Cristo, que fumos oubrigados a salir de la nuossa tierra porque eilha yá nun mos daba para bibir cumo deseábamos, mais dinamente, sien tener miedo de l que puode acuntecer ne l die de manhana… Mas cumo todo esto me custa! Que zgrácia ser oubrigado a deixar la mie Dlubina, la mie garota que fizo quatro anhos hai solo uns dies i la mais nuoba que até naciu sien you alhá star ! Que tristeza andar pul mundo i nien podermos passar l Natal juntos, an família, na nuossa casica pequeinha demais, bien sei, adonde yá mal cabiemos todos mas adonde tamien entra l sol… inda mais até que este que até parece que se rie de mos ber aqui… i adonde, nessa nuossa casica, na nuossa tierra, mos calece assi i todo un bun lhume feito na cozina de teilha bana cumo ne l tiempo de mie bó que fui la duonha dessa casa yá antes de nós… un lhume que nós nun tenemos aqui a nun ser aquel calor danhado que mos queima la piel quando antramos ne ls fornos de la fábrica… un lhume buono i saudable aquel que fazemos dentro de nuossas casas, an Pertual, que son nuossas assi i todo; un lhume que a mi me faç tanta falta !

Tornórun pa l casaron adonde morában agora, na fin de la tarde, ls oubreiros pertueses de la telharie daqueilha cidade de l Sul de la França, todos eimigrantes, i muitos: amigos i parientes que benien de la mesma aldé de las Tierras de Miranda…
Houbo «garbure» nesse die, esse caldo que se faç tradicionalmente nessa region de la França çtinado a calcer i a matar la fame até a giente chena de friu nas montanhas de ls Pirinéus cobiertas de niebe, alhi tan próssimas que até se bien ne ls dies an que l cielo staba particularmente claro i sien nubres. Mas houbo tamien pa ls nuossos Pertueses bacalhau cozido cun patatas i repolho yá que naide habie cunseguido ancuntrar berças cumo las que questumában comer an Pertual, todo regado cun un óleo misturado cun alho i pumiento, mas un óleo que nun era azeite i todos se lhembrórun de l gusto ancunfundible de l azeite que se fazie na tierra deilhes. Para acabar, inda fúrun serbidas, para quien quejisse, tangerinas, maçanas, laranjas i bananas mas nien sequiera se biu la selombra duas rabanadas, de sonhos ou de massa fertida passada despuis por açucre i até canela que muitas mais, armanas i ties gustában de fazer nessa altura de l anho.
― Se hai ua cousa de que tengo suidades, dixo Justriano que era un de ls mais nuobos de todos, ye de las rabanadas que fazie i faç todos ls anhos mie mai. Até pon uas pinguitas d’augardiente i un çumico de laranja que faç ferber i apurar cun açucre para las poner depuis nesse molho depuis de friu. Á mai, que buonas éran las rabanadas que fazie. Era quemer i chorar por mais! Quando me lhembro!
― Á rapaç! Manhana, até calha bien que ye die de Natal, quijo animá-lo anton Manuel. Ye cumo se fusse Demingo i la fábrica nun mos piede para irmos a trabalhar cumo ne ls outros dies. Teneremos tiempo, fazeremos ua fogueira alhi na rue; naide passará cun carros ou camiones de la fábrica i nun han de faltar palos por ende para queimar. Assamos uas rodaixas de chouriço de la nuossa tierra, bubemos alguns copicos de tinto i a ber se arranjamos tamien ua sartian (hai que pedir ua a Rosa) para fazermos uas quantas rabanadas. Tamien a mi me dá la gana de fazer i comer rabanadas que ye ua cousa que até nien custa nada a fazer. Cumo se morriu mie mai mui cedo, mais dua beç bi i ajudei mie armana Arminda de poucos anhos mais bielha que you a fazer rabanadas precisamente, subretodo por oucasion de l Natal. Madame Porterie yá me dixo que nun ye ua cousa que ls Franceses questúman fazer muito nesta altura de l anho. Purpáran outras cousas que you i tamien bós nunca porbemos i nien sabemos l gusto que ténen. Bamos anton a fazer rabanadas, manhana, Justriano, se todo corrir bien! Tamien hemos de poner alhá uas pinguitas d’augardiente. Tou pai até bien la sabe fazer na dega que ten al fondo de la rue de l Baiunco.
― Á rapazes, anterbino anton Eiduardo. Bien sei que denheiro inda hai mui pouco para andarmos a fazer cumo ls Franceses que andubírun ua buona parte de l die a saber de prendas para oufrecer als familiares i als amigos. Tamien nós hemos de fazer eigual se todo correr bien daqui a uns anhos mas anquanto i nó, hai ua cousa esta nuite que nun mos podemos squecer de fazer sien falta: tenemos que ir, nós tamien, a la missa de l galho tal i qual cumo se stubíssemos na nuossa tierra. Ls Franceses nun ye assi que cháman essa missa de cunsoada mas esso pouco amporta. Toca a andar que yá dében de ser horas!

Nessa nuite frie de 24 de Dezembre de 1965, a uns mil quilómetros ou mais de la tierra adonde todos habien nacido, nessa nuoba tierra, tierra d’eimigraçon, fúrun quaije todos esses homes, bestidos cun çamarras i an grupos, a assistir a la missa dada nesse die an todas las eigreijas daqueilha cidade de l Sul de la França.

― Podiemos oubir la missa, aqui na eigreija de San Pedro, dixo Manuel, mas yá hai muita giente alhá dentro. Daqui a ua hora, ampeça la missa que bai a ser dada na catedral. Queda mais loinge i yá andubimos bastante a pie para chegar adonde cheguemos, mas tengo la certeza que debe de baler la pena. You inda nunca assisti a ua missa an ningua catedral na mie bida i hoije bai a ser l die.

Fúrun cun el Eiduardo, Justriano i tamien outros quatro. Atrabessórun anton todos ua puonte que passa anriba desse riu que bai a dar depuis a outro mais grande (cumo Manuel un die chegou a ber nun mapa que le amostrórun) i que depuis entra ne l Ouceano (l mesmo que banha l litoral de Norte a Sul de Pertual...) depuis de haber passado, a uns 200 kms de l sítio adonde stában esses homes, al lhado dua cidade inda mais grande que essa, chamada Bordéus… I depuis de atrabessar essa puonte, fúrun subindo por uas scaleiras mui grandes, monumentales cumo alhi dezien, adonde a cierta altura le aparciu ua státua que representaba un home amponiente que antretanto mostraba un aire feliç i cheno de proua; tenie un chapéu de aba lharga, botas de canho alto, ua grande capa i l mais amportante de todo ua spada tamien, pronta para ser usada outra beç para un nuobo cumbate caso fusse neçairo...
― D’Artagnan! dixo anton Manuel todo cuntento de alhi yá haber chegado. Yá sabemos quien sodes agora i tamien que nacistes acerquita daqui, çque bos bimos l outro die, nun cinema que passou na telbison que tenemos na nuossa cantina. Biba baliente mosqueteiro! Siempre bestido aqui de la mesma maneira, steia calor ou steia friu. Mas que aire fidalgo l buosso i inda porriba hoije, nesta nuite de Natal! Beni cun nós até alhi arriba, bamos todos a oubir la missa… «missa de meia-nuite» cumo bós dezis, aqui na Gasconha i nas outras tierras de França cumo mos splicórun hai uas dues horas, tamien na telbison, anquanto íbamos saboreando la nuossa cena de cunsoada.

I a D’Artagnan parece que até le gustou oubir essa lhéngua que falában Manuel i ls outros cumpanheiros benidos de l outro lhado de ls Pirinéus… Afinal, la Gasconha nun quedaba assi tan loinge i aqueilhes Pertueses parecien tan balientes i corajosos cumo el i ls outros mosqueteiros que habien sido scolhidos i armados, hai muitos i muitos anhos, para defender l rei de França, l Rei-Sol çque era nino…

Staba tamien chena de giente la catedral anque inda fusse mais grande que todas las outras eigreijas de la cidade. Mais grande tamien que la sé-catedral de Miranda i cun guapíssemos bitrales que Manuel i ls outros cumpanheiros nunca habien bisto até anton an lhado ningun…

La missa fui dada an francés i eilhes nien todo antendírun mas ua cousa le pareciu mui clara: alredor, l mais de la giente que alhi staba andaba mui bien bestida, cun buns casacos, botas i çapatos mui bien angraixados i até nuobos. De certeza que alhi tamien debie de star l patron de la fábrica cula sue família, ls diretores de ls defrentes serbiços que trabalhában ne ls scritórios, giente que habie benido alhi de carro, sien precisar de andar a pie cumo eilhes, cun botas ou çapatos yá bielhos i a pedir cuncerto, por ua buona hora para chegar a la parte mais alta dessa cidade.

Tornórun depuis quaije pul mesmo camino. La cidade apareciu-le de adonde stában toda eiluminada. Cumo era grande, sien acumparança cula aldé que habien deixado an Pertual ! I fúrun abaixando depuis, mas desta beç para mudar un pouco de camino (Tenien tiempo: manhana nun era die de trabalho), pulas rues mais streiticas de la parte mediabal até chegar a la mesma puonte que atrabessórun mas ne l sentido cuntrairo. Yá nun habie naide a aqueilha hora na eigreija de San Pedro; la missa que habie ampeçado ende mais cedo yá habie acabado hai mais dua hora i yá nun se bie a naide nas rues, alhi acerca.
― Ls cumpanheiros que quedórun aqui para assistir a la missa yá aqui nun stan i a estas horas yá dében de star a drumir, comentou Eiduardo.
Cuntinórun anton esses siete homes la sue caminada sien nunca parar. L friu atrecie ls cuorpos. Pior serie se parássen.

Quando subírun pa l purmeiro andar de l casaron, debagarico i sien fazer rugido porque yá quaije todos ls outros cumpanheiros se habien deitado i yá drumien a aqueilha hora, solo acendírun ua luzica para nun ls spertar. Éran dues salas bastante grandes cun uas cinquenta camas an cada ua, un almairo al lhado de cada cama i ua passaige antre eilhas todas çpuostas dun lhado i doutro de las dues paredes. Manuel tirou la çamarra que deixou caier anriba de la cama. Tamien dentro de l casaron fazie friu, l calcimiento era pouco. Zatou ls çapatos mas guardou ls miotes de lana d’oubeilha anque bien le dolíssen ls pies; guardou tamien las ciroulas, la camiseta i deitou-se assi, cun essa mesma roupa que habie serbido para se apersentar pouco tiempo antes delantre de Dius i tamien de D’Artagnan…

I lhembrou-se anton cun mais antensidade que nunca de la sue Dlubina i de la sues dues rapazicas inda tan nobicas que yá nun bie crecer…

― Pal anho que ben, Dius querga que si, ye cun eilhas que quiero passar l Natal, pensou el. Se fur preciso, até será aqui, an tierras de França adonde parece que hai tanta fartura de todo… Bonda trabalhar i tener cunfiança! Tamien you hei-de cunseguir !... Nun ye berdade, D’Artagnan? La Gasconha afinal nun queda assi tan loinge de las tierras que stan de l outro lhado de ls Pirinéus!

I ponendo-se a pensar mais ua beç ne l home de armas, fiel serbidor de l Rei-Sol, cun chapéu, capa lharga, botas altas i spada a la moda antiga, de que habie bisto i admirado la státua nessa caminada de quaije dues horas até la parte mais alta de la cidade, essa cidade adonde habie chegado un die para trabalhar i ganhar la bida cun mais outros cumpanheiros de eimigraçon, acabou als poucos por se drumir… sonhando tamien cun un beiso, l beiso que habie de dar a la sue Dlubina i a las sues dues garoticas l die que yá nun podie tardar a benir quando tubisse la possibilidade de s’ancuntrar outra beç cun eilhas trés, nua casica pequeinha, nua aldé de las Tierras de Miranda, alhi de l outro lhado de ls Pirinéus.




Sem comentários: