26/09/15

Fazer cun denidade




La spriéncia agarrada al lhargo de ls anhos - puis yá nun sou nuobo – diç-me que l’anteligéncia i hounestidade son caratelísticas que stan çtribuidas armanamiente.

Cuido que l pobo pertués nisto nun somos melhores nien piores que l restro de ls outros pobos. Mas l que acuntece ye que, la malbadeç cochineira, la zounestidade para culs que stan a pie, l eiguismo de nun aceitar l melhor de ls outros, la ganáncia de querer l que ye de sous amigos i bezinos, tamien stá an todo l lado.

L pior ye quando a pie de nós toda esta buosta stá scarranchada, gobernando ls nuossos çtinos. Quando ls farizeus tóman cuonta de todo, i se nun fur cumo eilhes quieren nun se fai. Nun acéitan l trabalho feito puls outros, nien céitan que outros gobérnen.

Inda po riba, isto nun se passa solo cun quien stá ne l poder central, tamien acuntece nas pequeinhas anstituiçones, aqueilhas que l pobo conhece melhor. Porque de ls mandones, que son tius sien cara nien palabra todo l mundo sabe, mas squécen-se que na hora de botar, ou nun l fázen ou nun demúdan. Soutordie squéssen-se que nun botórun que ye l mesmo que dezir nun s’ampórtan quien i cumo gobérnan, se tornórun a botar ne ls falsos, corruptos i sien palabra nun son bítimas, porque quien da cunsentimiento ye armano a eilhes.

Yá dezie l outro, balhamos ua albarda, mas só deixa poner ua albada quien quier, hai que spertar, que mesmo ls bielhos por bien poucos que séian ls dies que sóbran, que séan bibidos cun denidade. Morrirmos-mos, cun la cuncéncia de que nun fui culpa nuossa que l die de manhana nun ye melhor.

23/09/15

Caminadas - Ancuontro de geraçones





Quando las mardomies de Santa Bárbela i San Burtelameu pormóben las caminhadas pul termo de Zenízio, que puoden ser pulas lhagonas, fuontes, cruzes, stá a pormober ua besita guiada. Cumo s’abrisse un cadernico de mimórias.
 
Porque nessas caminhadas partecípan pessonas de to las eidades, zde ninos i ninas pulas manos de sous pais i abós, anté ls mais bielhos q’inda téngan fuorças para andar.


La buolta ye feita por caminos, caleijas, puontes, ancuostas, cabeços, ancruzilhadas i quantas bezes nas marras de l termo. Durante l caminar hai toda ua quemunicaçon de geraçones, ls mais bielhos cun mimória i conhecimento fálan de todo un saber que arrecolhírun als mais nuobos, que nun sáben ou yá squecírun. Son ditos als que nun conhécen ls chamadeiros, adonde stan ls marcos de ls tapados, suortes, tierras de cultibo, lhameiras, de quien son ou fúrun, todo un saber que s’assi nun fusse nun era passado.  Mui amportante porque todo ten un nome que s’agarrou i chegou a nós zde ls Mouros i outros pobos antigos.  Ls caminos i rutas son benas ne l termo adonde caminórun ls nuossos antepassados.

Un conhecimento baloroso que debe ser passado, nun solo cumo registro, cumo tamien teçtemunhal i social. Quantos nun son ls causos que pul chamadeiro se chega a la sue ourige, porque ye an mirandés, quantas son las bezes que s’oube dezir als pais ou abós – mira eiqui tenie tou abó de las saias un cerrado adonde metien las bacas a pacer i fui eiqui que m’einamorei de tue bó pula purmeira beç – cuontas que quedórun arrecolhidas i l momiento s’ancarregou de chamar al de riba.


Son estas caminadas dun valor einesquecible, cumbíbios para falar i ambersar, trocar oupeniones, son momientos buonos para çcarregar las canseiras agarradas ne l die a die a lhaboriar, son momientos para respirar l aire puro de las muntanhas i outibales.

A mi, para alhá de caminar dá-me ganas de boziar, boziar bien alto para spertar to las cuontas que stan adrumecidas de quando era garoto, pastor ou buieiro. I cuido que tamien essas cuontas de buieiros i buieiras, pastores i pastores, segadores i segadoras, lhabradores i lhabradeiras quieren que séian spertadas.

Ls dies hoije, para muitos i muitas que bamos a las caminhadas, son feitos doutras cuontas, mas nun son mais amportantes q’aqueilhas que faziemos quando me criei cun rascanho na cerrona i la fisga al cachaço. Fui un tiempo rico que mos ajuda a bibir i cumbibir.

Parabienes als mius cunterráneos por pormober estes eibentos, saluçon para mos mantener lhigados.


Caminadas pul termo son jornadas çportibas, fázen bien als sentidos i a l’alma, pormóben cultura i ounion, son ua bençon ne ls dies que cuorren.



 
(Crónica tamien publicada ne l Jornal Nordeste -"Fuolha Mirandesa" eidiçon nº984 de 22 de Setembre de 2015)

21/09/15

Ua fuolha a cair




Ua fuolha soltou-se sien aire, balanciando sien rodiones, caiu serena, cumo quien yá cumpriu la rezon porque bieno a este mundo. L pie soltou-se de l galhico, debagar, cun tiempo de se çpedir i dando tiempo al galho de curar la ferida... Apuis balanciou un pouco, parou por sfregantes, mirou pal chano para scolher l melhor sítio. 
Cuntinou la caída, agarrou-se a ua fuolha que ancuntrou pul camino, soltou-se de la fuolha berde, fui-se aquestumando a la falta de quemer que l tiempo le bai a tirar l´amarelhura i le dará la quelor castanha. Fizo ua finta para nun sbarrar nun spineiro, balanciou  para se librar del que mais se l´asparecie a un eiriço i, abrindo las piernas cumo s´abaixasse an sustén-caídas, scuolhiu l melhor sítio de la brigada, acerca duns fenicos i dun chougarço.

Nisto, sentiu un oulor fuorte que le chegaba de la tierra. Era cheiro a rocos que se porparában para nacer apuis de l´auga de fin de berano. Acocou-se i passou pulas brasas. Mais fuolhas fúrun caindo até que un manto se formou. 

Bieno mais auga i la fuolha yá mais castanha, anchada, ampeçou a spirros i, cun l mais fuorte, ajudou l cepo (boleto) a abrir ua brecha para nacer.

Só anton se dou de cuonta que l trabalho deilha nun s´habie acabado na árbole...

L roco medrou i alredor outros medrórun. L castanheiro percisa deilhes para le matáren malinas i le dáren sustento.


Stá la folhica a serbir de cabeceira al mais pequeinho.
Yá daprendiu que l sou trabalho agora ye eilhi, na tierra. Eirá apodrecer i, apuis que podre, será eilha que ajudará a medrar ls balhores para que náçan mais boletos i apuis estes serán salude pals castanheiros. Assi, s´anchirán doutras fuolhas, flores, pelhiços i castanhas. 
I siempre assi será, a mais que ls houmanos stráguen este eiquelíbrio de biodibersidade de la natureza, cumo tanto passa...

20/09/15

Nun te fintes.....





Quales son ls maiores miedos de ls bielhos?


Son dous:


1) Quedar solico, squecido;

2) Star ancapaç de se çfender de l mundo que stá al sou redror (qualquier bielho sabe que yá nun ten fuorças i salude na cabeça para rejistir a tanta adbersidade mala).


Respuostas:

 L gobierno d'hoije, l mesmo gobierno de lafraus, qu'açumou (i çpejou denheiro nas redes sociales i ne ls ourganos d’anformaçon) ua guerra abierta als bielhos, resolbiu publicar lheis que criminalízan l “abandono” (eisolamiento) i ls “malos tratos” (ancapacidade de çfesa) als bielhos.


Solo eisiste un porblema:

- Las lheis nun poden ser aplicadas. Nun sírben para nada. Necita de demudas als códigos para ser aplicada. Nun ten nanhue balidade prática. Solo poderá ser, de fato, tornada lhegislaçon por un nuobo parlamiento (l'atual stá, i bai permanecer, de bacanças).

Ls menistros son assi tan parbicos? Publícan lhegislaçon que sáben que nun puode ser aplicada?

Nó. De tunticos nun ténen nada. Ténen ye sperteza rateira. Sáben que nun puode ser aplicada. Sáben que nun sirbe para nada. Mas tamien sáben que assi angánhan muitos, fázen de cunta que stan preacupados cun aqueilhes que mais oudeian: ls bielhos (percísan de ls botos deilhes)!

Ye ua postura baixica, ye meçquinheç, ye todo menos querer bien, ye ato mal antencionado!


Falsuras cumigo nó, sou un bielho de 66 anhos, na bida yá tube muitas lhambadas de quien se diç amigo, daprendi a fazer las mies scuolhas.


Nun quiero carregar mais albardas.

(Nota: Esto ye la traduçon dua pequeinha parte dun testo que lhi)

16/09/15

XVIII JORNADAS CULTURAIS DE BALSAMÃO - Do Global ao Local: A CULTURA MIRANDESA



Caros Amigos,

Cumpre-me divulgar, pelo 18.º ano consecutivo, as Jornadas Culturais de Balsamão, organizadas pelo Centro Cultural de Balsamão (Convento de Balsamão, Chacim).

Seria do nosso agrado poder contar com a vossa presença. E colaboração na sua divulgação.

Saudações transmontano-durienses
Carlos d'Abreu

12/09/15

Jogos tradecionales an Zenízio


Cumo siempre acunteciu ne ls redadeiros anhos, tamien astanho ls jogos tradecionales (de berano) fúrun un éisito. Dende you dezir que mais ua beç l’Associacon Cultural i Recreatiba “Sol Nascente” stá de parabienes.

Puis ye esta Associaçon que pormobe i s’ancarga de todo, cun sprito de mantener bibos ls jogos mais tradecionales de l pobo. You quaije m’astrebie a dezir que este ye l punto alto de las atebidades associatibas, mesmo sabendo que la matáncia de l cochino i outros jogos feitos durante l anho tamien séian chenos de segneficado.

Tornando als jogos deste berano, l fito, la raiuola, tiro al albo, jogo de bola de sulteiros i casados, la corrida de sacos, este cun special segneficado puis ye çputado pulas mais nuobas i nuobos de l ajuntouro, que puxando de las sues baléncias i piernas se bótan chenos de gáçpia i sastisfaçon. Jogos que para muitos de nós son deseados durante un anho quando andamos por fuora, por Bergáncia, Porto, Lisboua, Spanha, Françia, Canadá i outros sítios de l mundo, todo un munton de pessonas que nun squécen las sues ouriges, que les cuorre ne la sangre i que la maior parte yá passou als sous decendientes.

Pul que çcuitei por alhá quier-me parecer que ls ourganizadores pa l anho que bén ténen que ajuntar a estes jogos outros para acupar todo l pobo que stá persenciando, an special pa las rapazas i ties.

I para ancerrar esta pequeinha crónica digo-bos, se jogar i çputar ls jogos antre ls jogadores fui guapo, guapo tamien fui l momiento d’antrega de las taças i medalhas als bencedores, birou ua fiesta, i será tamien pula cierta un momiento para muitos einesquecible, ls jobes lhebaran para toda sue bida ua lhembráncia deste cumbíbio i ounion.

Stá l’Associaçon i ls sous Ourganos ne l bun caminho, todo l que seian eibentos de bibir i rebibir, mantener tradiçones i questumes que mos bénen de ls nuossos antepassados, son probas de que son mercedores de ls balores dun pobo eilustre a que pertencemos i queremos honrar.

You, cumo Zeniziense solo puodo ourgulhar-me i dezir-bos oubrigado por estes cachicos.

Bien háiades

(Crónica salida ne l Jornal Nordeste "Fuolha Mirandesa" eidiçon nº 982 de 8 de setembre de 2015)




11/09/15

Agarrado a la tierra



I s’un die quedasse pribado d’ir a la mie tierra, morrie-me!


Dezido por outras palabras, se you quedasse proibido, d’ir a Zenízio, la tierra adonde naci, que me biu medrar, tenerie l maior zusto de la mie bida, morriesse un cacho de mi. Podie andar pul mundo, respiraba, mas nun bibie.

Gusto de l’aldé, de Zenízio, alhá stan las mies mimórias d’anfáncia, naqueilhes sítios adonde passei muito de la me jubentude. Son lhugares que gúardan parte ls mius segredos.

Ye un gustar a modos d’amar, cun quien you partilho cunfidéncias. Ourrietas, cabeços, outibales, prainuras, sítios, casas, rues, eigreija i capielhas, cruzes i cruzeiros, bárrios, terreiros por todo l lhado reçúman lhembráncias de l miu tiempo dantes. Fúrun muitos ls anhos, fúrun ricas las joldas, fúrun bincadas las temporadas, fúrun cachos d’ouro.

Hoije quando por alhá ando l tiempo ye scasso, ls dies pássan-se nun sfregante.

Quijo l çtino que tenga que fazer la bida noutro lhugar, mas to ls dies i poucos quedáran de fuora, an que l miu pensamiento nun steia rundando por aqueilhes chamadeiros i ajuntouros, an que ls parientes, bezinos i amigos nun steian cumigo.

Tierra guapa i spitaleira, que anfeliçmente yá ten pouca giente i nun hai modos de parar esta sangrie, porque l patrimonho houmano cada beç ye menos. I sien pessonas las cousas quédan feias, porque son eilhas que ténen l saber, balor maior de qualquiera tierra. Esso ye ua tristeza que m’atama ls dies, porque ye adonde m’agarro siempre, quando se ban de beç, róuban-me ua buona parte.

Ls tiempos ban passando i até agora, an besita i nas bacances siempre bou matando saludades, eilha siempre sprando fai-me essa buntade, cun bun trato i muita stima de la mie parte, un trato d’amantes.

Percuro siempre recompensar, partelhando, de tal modo que la mie tie yá ten cun eilha ua antemidade cumpleta i l miu nieto bai pul mesmo camino.


Ye causo para dezir quando se ye amigo berdadeiro, esse bien querer, essa amizade partilhasse culs mais achegados.

 Almuorço - cumbíbio ne l salon de l'Ass. "Sol Nascente"
 Bista de l'Eigreija Matriç que ten cumo patrona "santa Oulaia"
 Rapaziada de Zenízio a l'antrada de l'Associaçon, antiga scuola purmaira
 Barrio de Belharino, un de ls quatro, ls outros son Maçaneira, Molinico i de Baixo
 Porcison a la "Capilha"
Rua de l Cruzeiro, rua que lhiga al terreiro "Praça do Peixe" cula de Belharino i de San Ceriaco.

10/09/15

BLOGUEIROS DE L PRAINO – VIII ANCUONTRO




(Testo salido na Fuolha Mirandesa - Jornal Nordeste - 8 de Setembre 2013)

 

Bint’i dous d’Agosto, l sol acalcie i las nubres de l Praino nun s’astrebían a ancobri lo. Speciosa, pobico pequeinho mas guapo. Puode l nome andicar esso mesmo - Speciosa-Preciosa an pertués, puonto de ancuontro de ls Blogueiros astanho, arrimado a l’eigreija.
Fizo se tiempo i ls blogueiros íban se achegando, mais parece ua família grande. L mais nobico de ls blogueiros inda nun ten dous anhos i chama-se Martín, bieno de Leon cun sous pais, Teresa i Ricardo. Ne l anho de 2013, VI Ancuontro que se fizo an Bempuosta,  andubo na barriga de sue mai.
La mardoma ourganizadora astanho, Delaide Monteiro, recebiu mos de braços abiertos i risa lharga. Anquanto la família blogueira s’ajuntaba, ls speciosanos blogueiros, Teresa Meirinhos i sou home, Acácio, scancarórun las puortas de sue casa para l cafezico de la purmanhana i mais algue cousa.
Demos ua buoltica al redror de l’aldé, scuitando splicaçones de la mardoma. Tubímos tiempo de poesie; bimos funtanairos i casas que tubírun la sue amportáncia pa l’aldé.  Apuis desta purmeira buolta, caminamos para andrento de la pequeinha mas guapa i bien cunserbada eigreija. Eiqui assitimos al momiento mais eimotibo i eimocionante deste ancuontro: Dinis Meirinhos persenteou mos cun dues modas tocadas cula sue guitarra; la música antronhou se bien andrento de cada un, a mi fizo me quedar cun piel de pita, eimocionou me, mas nun solo a mi, la mardoma mais parecie ua Madalena.

Mais ua buolta a la Speciosa, guapo l lhugar cun sues cruzes, fuontes i un, bien grande, algo gasto, mas inda cunserbado i para uso, l famoso citote ó pixo, cumo Amadeu Ferreira lo habie çcrebido: 

“…Éran mui defrentes las formas an que aparecien estes citotes / pixos, uas bezes gigantes outras bezes mais pequeinhos. Inda mos quedórun dalguns pula Tierra de Miranda (…) Este de la Speciosa ye l único que nun aparece nun cuntesto sagrado, talbeç porque tenga sido sacado de l sítio oureginal, puis todos ls outros aparécen nun cuntesto sagrado inda hoije associados a capielhas.
Essa piedra ye un tesouro que nun se puode perder ou scachar, puis nun parece haber peligro de alguien la lhebar a las cuostas. Faç parte de l nuosso passado i de la nuossa houmanidade.(…)”

Paraige final, cruç Delaide, batismo d’Amadeu Ferreira. La buolta findaba i la purmanhana tamien, tiempo de almuorço inda nó, mas ganas dun mordico si. La guapa casa de la mardoma de par an par s’abriu i ende l persunto pormetido i nun solo: pan, bino, melon, bolhos i cada un se serbiu de l que quijo i cumo quijo, bien haiades Delaide.
Seguimos apuis pa l Naso adonde mos fui serbido un farto i buono almuorço que se passou cun muita cumbersa, retratos i risada. L persidente de la Cámara de Miranda, cumo participante blogueiro, todos ls anhos fai parte de la quadrilha, saludou todos ls partecipantes, an special nuossos amigos spanholes que todos ls anhos stan persentes i tamien la bereadora de la cultura i turismo de la Cámara de Mogadouro, Virginia Vieira que a títalo particular mos persentiou cula sue perséncia.

L purmeiro ancuontro de blogueiros fizo se an 2008, ne l Naso cula perséncia de nuosso saudoso i amigo Amadeu Ferreira, you nun partecipei, mas andicórun me l carbalho adonde l ancuontro se fizo i a merenda se quemiu. Quedei me un pouquito a sue selombra i ende sorbi l aire que passaba i senti la risada i l sonido de sues fuolhas a saludar mos. La tue perséncia stará siempre antre nós.

Apuis de l’almuorço, na casa de l Naso, l porsor i ambestigador, Ricardo Chão Prieto, de Lhion, Spanha, de la Associaçon Cultural Leonesa Faceira, falou subre pendones (ua spécie de standartes religiosos ó de çfiles militares tenendo la sue ourige ne ls ampeços de l séc. XVI/XVII) cul títalo “Pendones de la nuossa tierra”. Lhembra se que l atrasado die onze de Júlio se fizo i pula purmeira beç un çfile destes Pendones na cidade de Miranda de l Douro.
Apuis Alcides Meirinhos falou mos de Carriles/Cruzes i Ancruzelhadas i fizo stória cul carril i camino caminado até al die d’hoije dezindo: “eiqui se crúzan caminos i personas i eiqui nós stamos i todo ampeçou hai siete anhos, cun uns binte tunticos, ambaixo de l carbalho i para que l carbalho nun se seque tenemos que lo bir a regar pul menos de siete an siete anhos.”

Mui atento stubo Pedro Gómez Turiel de la Associaçon zamorana Furmiento que stá a ambestigar l mesmo camino de la parte alistana i quedórun pormessas de trabalho a mais manos.

Ua bejita a l’eigreija de la Senhora de l Naso i sue stória: un mouro, un cristano cun milagres i pormessas de nuobo ajuntouro  pa l anho na cidade de Miranda de l Douro.

António Cangueiro

08/09/15

Cuonta - L balor de las upas






Ua beç un rapaç de nible académico eicelente, candidatou-se a la posiçon de gerente dua grande ampresa.


Passou la purmeira anterbista i l diretor fizo-le la redadeira, tomando la redadeira decison.


L diretor çcubriu, atrabeç de l curriclo, que las sues rializaçones académicas éran eicelentes an to l percurso, zde l secundairo até a la pesquisa de la pós-graduaçon i nun habie un só anho an que nun tubisse sido classeficado cula nota mássima.



L diretor percurou: "Tubiste algua upa eiquenómica (bolsa de studo) na scuola?"



L rapaç respundiu: "Nanhue".


— Fui l tou pai quien pagou las çpesas de ls studos?


— L miu pai morriu-se quando you tenie un anho d’eidade, fui mie mai quien pagou las mensalidades.


— Adonde trabalha la tue mai?


—La mie mai ye lhabadeira, ganha la bida lhabando trapos to ls dies.



L diretor pediu que l rapaç le amostrasse las manos. L rapaç amostrou las manos, que éran purfeitas i stában amerosas.


— Algua beç ajudes-te la tue mai a lhabar?


— Nunca, la mie mai siempre quijo que you studasse i lhesse mais lhibros.

Para alhá desso, la mie mai lhaba mais depriessa que you.


— You tengo un pedido. Hoije, quando tornares para casa,  lhaba las manos a tue mai i çpuis ben ber-me manhana a la purmanhana.


L rapaç sentiu que l'heipótese de quedar apreitado era buona.

Quando chegou a casa pediu, feliç, a sue mai que le deixasse lhabar las sues manos.

La mai sentiu l pedido stranho, mas quedou feliç, cua chisca de sentimientos i amostrou las manos al filho.


L rapaç bien debagarico lhabou las manos de sue mai.

Mas ua lhágrima scorreu-le anquanto l fazie.

Era la purmeira beç que reparaba que las manos de sue mai stában mui angurriadas i que tenien cuntusones. Alguas éran tan dolorosas que la mai se queixaba quando las lhimpaba.


Esta era la purmeira beç que l rapaç antendie qu'estas manos que lhabában trapos todos ls dies le tenien pago las propinas.

Las cuntusones nas manos de la mai éran l précio a pagar pula sue graduaçon, exceléncia académica i l sou feturo.


Soutordie a la purmanhana l rapaç fui-se al gabinete de l diretor.



L diretor antendiu las lhágrimas de la rapaç i perguntou: "Diç-me, l que faziste i que daprendiste onte an tue casa?"



— You lhabei las manos a mie mai i inda acabei de lhabar la roupa que faltaba.


— Por fabor, diç-me l que sentiste.


— Purmeiro, agora sei l que ye dar balor. Sien las upas de mie mai nunca you habie tenido éxito ne ls studos.

Segundo, al lhabar las manos de mie mai i trabalhar dei-me cunta de las çficuldades i la dureza que ye tener algo pronto.